Bel Ağr lar. Nuri ÇETİN, Tubanur ÖZTÜRK ŞİŞMAN

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bel Ağr lar. Nuri ÇETİN, Tubanur ÖZTÜRK ŞİŞMAN"

Transkript

1 Bel Ağr lar Nuri ÇETİN, Tubanur ÖZTÜRK ŞİŞMAN Başkent Üniversitesi T p Fakültesi, Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal, ANKARA Low Back Pain Anahtar Kelimeler: Bel ars, epidemiyoloji, risk faktrleri, tan ve tedavi Key Words: Low back pain, epidemiology, risk factors, diagnosis and treatment Bel ağr lar tüm dünya nüfusunun %80 inin yaşamlar boyunca en az bir kez yak nd klar, tan, tedavi giderleri ve iş gücü kayb aç s ndan önemli bir sağl k problemi olarak karş m za ç kmaktad r (1-3). Bel ağr s hakk nda ilk yaz l belgeler M.Ö y llar na kadar uzanmaktad r. Bel ağr s nedenleri ilk defa 19. yüzy lda ortopedistler taraf ndan araşt r lm şt r y l nda Golwaith lomber faset eklemlerin ağr kaynağ olabileceğini, 1934 y l nda Mixter ve Barr disk patolojilerinin ağr kaynağ olabileceğini tan mlam şlard r (4) y l nda Schmorl ve Junghanns fonksiyonel segmenti tan mlayarak, ağr n n bu segmentteki disk ve faset bozukluklar na bağl olduğunu bildirmişlerdir (5). Bel ağr s adölesan yaşlarda da görülebilmekte ve prevalans yaşla artmaktad r (6). Prevalans çeşitli toplumlarda, yaşlarda ve mesleklerde farkl l klar gösterir. Risk faktörleri aras nda en önemlisi meslek ve ağ r bedensel aktivite ile ilgili olanlard r (7). Birçok klinik araşt rmada bel ağr s n n prevalans ve insidans n etkileyen faktörler için; tepe insidans n n 40 yaşlar nda olduğu; prevalans n 10 yaş ndan sonra yaşa bağ ml olarak artt ğ belirtilmektedir (8-10). Kad nlarda bel ağr s n n daha s k oluşu, çal şmalarda kad nlar n bel ağr s semptomlar n daha çok tan mlamalar ve tüm vücut semptomlar na daha duyarl olmalar na bağl olabilir; mesleki risk faktörleri taş - yanlar d ş nda s kl k yönünden kad n ve erkek fark - n n belirgin olmad ğ görülmüştür (11). Tekrarlay c kald rma, dönme, dönerek kald rma, çekme gibi fonksiyonlar gerektiren işlerin bel ağr s riskini artt rd ğ ve prevalans yükselttiği belirtilmektedir. Bel ağr s yatarak tedavi edilen hastal klar içinde beşinci s rada, cerrahi tedavi gerektiren hastal klar aras nda ise üçüncü s rada yer almaktad r (7-10). BELİN FONKSİYONEL ANATOMİSİ ve BİYOMEKANİĞİ Lumbosakral omurgan n statik ve kinetik fonksiyonel anatomisi, omurga fonksiyonunun ya da fonksiyonel bozukluğa bağl patolojisinin değerlendirilmesinde temel oluşturur. Lomber omurga, birbiri ile eklem yapm ş beş hareket segmenti ile torakolomber ve lumbosakral eklemden oluşur. Bu hareket segmentinin her birini üç eklemli bir kompleks oluşturmaktad r. Bu segment omurgan n temel fonksiyonel birimidir ve iki komşu vertebra ile ön tarafta bunlar n aras ndaki intervertebral disk, arka tarafta bu vertebralar n alt ve üst artiküler yüzeyleri aras ndaki faset eklemlerden oluşur (Şekil 1). Fonksiyonel birimde ön segmentin yük taş ma ve şok absorbe etme görevi varken, arka segment hareketin yönünü belirlemede yard mc d r. Koranal planda vertebra simetrik ve düz iken, sagital planda lomber bölgede anterior konveksite (lordoz) mevcuttur. Sakrumun iliyak kemiklerle s k bağlant s olduğundan, pelvisin hareketleri tüm 84

2 Pedikül Transvers ç k nt Vertebra cismi Faset eklem Spinoz ç k nt İnterspinoz ligaman İntervertebral disk İntervertebral foramen Şekil 1. Fonksiyonel birim. omurga eğriliklerini etkiler. Sakral aç veya lumbosakral aç ; sakrumun üst kenar na paralel çizilen bir çizgi ile yatay düzlem aras ndaki aç d r ve normal erişkinlerde 30 derece civar ndad r. Lomber lordozun artmas sakral aç y artt r r. İntervertebral disk (İVD) vertebra son plaklar n birbirine bağlayan ve birbirlerini oblik olarak çaprazlayan annüler lifler içeren mukopolisakkarid jel şeklinde hidrodinamik, elastik bir yap d r. Disk annüler fibrillerin çevrelediği bir santral nükleusa sahiptir. Nükleus Pulpozus ad verilen bu yap tip 2 kollajen fibriller içeren proteoglikan bir maddedir. Vertebra cisimleri aras nda yast k görevi görür, bas nc dağ t r ve omurgaya esneklik kazand - r r. Vertebran n arka bölümünün en önemli yap s lamina içindeki faset eklemlerdir. Bunlar süperior vertebran n inferior k sm ile, inferior vertebran n süperior k sm aras ndaki sinovyal eklemlerdir. Sagital yerleşim fleksiyon ve ekstansiyona izin verirken, lateral fleksiyon ve rotasyonu engeller. Üst lomber fasetler sagital, alttakiler koronal yerleşimlidir. Bitişik vertebralar aras nda makaslama hareketini önler veya minimalize ederler ve listezise engel olurlar. Spinal Fonksiyonel Bağlar Anterior longitudinal ligament (ALL), posterior longitudinal ligament (PLL), ligamentum flavum (LF), supraspinoz ligament (SSL), intertransversal ligament (ITL), kapsüler ligament (KL). Spinal Fonksiyonel Kaslar 1. Lomber bölgenin fleksör kaslar : Rectus abdominis, obliqus internus ve externus, transversalis, psoas majör, iliacus. 2. Lomber bölgenin ekstensör kaslar : Erector spinae, Multifidius ve Quadratus lumbarum. 3. Lateral fleksör kaslar: Obliqus abdominis, quadratus lumbarum. 4. Lomber bölgenin rotasyoner kaslar : Multifidius, obliqus internus ve externus. Lomber bölgede nosiseptör ad nda serbest sinir sonlanmalar içeren birçok doku vard r ve bu dokular ağr ya duyarl yap lard r; Kaslar n fasiyalar ve kan damarlar, apofizyel ve sakroiliyak eklem kapsülleri, SSL, ITL, ALL, PLL ve LF gibi ligamentler, vertebra periostu, dorsal kök ganglionu, dura mater, spinal kanal n damarsal yap lar, sinir kök kompleksi ve İVD lerdir. Bel ağr lar n sürelerine göre üçe ay rabiliriz: 1. Akut: Bir aya kadar süren bel ağr s, 2. Subakut: Bir-üç ay süren bel ağr s, 3. Kronik: Üç aydan uzun süren bel ağr s. BEL MUAYENESİ Hikaye al rken; ağr n n başlang ç zaman, lokalizasyonu (ağr n n yeri hastaya sorularak anatomik karş l - 85

3 Çetin N, Öztürk Şişman T ğ belirlenmelidir paravertebral, sakrum, kalça, böğür gibi), ağr n n niteliği sorulmal d r, sinir ağr s çok şiddetli ve yay ld ğ alan s n rl d r. Kas, bağ dokusu ve eklem ağr lar n n yay ld ğ alan daha geniştir, ağr daha hafiftir ama ağr n n yeri tam lokalize edilemez. Ağr y artt r c, azalt c ya da ortadan kald r c faktörler araşt r l rken; bel ağr s n n kaynağ n n tek bir patolojiye bağl olamayacağ, hastan n emosyonel durumu, psikososyal faktörler, önceki girişimlerin klinik bulgular etkileyebileceği unutulmamal d r. Ağr n n postür, hareket ve istirahatle ilişkisi değerlendirilmelidir. Bel ağr s klinik olarak hem kinetik hem de statik yönden incelenmelidir. Statik bel ağr s ; ayakta durma ve oturma s ras nda ortaya ç kar. Kinetik bel ağr s kişi hareket halindeyken belirli bir pozisyonda oluşur. Hasta ağr n n oluştuğu pozisyona getirilerek semptomlar tekrarlanabilir. Ağr n n gün içindeki oluş zaman ve bir günlük periyotta ağr n n karakterinde meydana gelen değişiklikler (gün içinde semptomlarda artma ya da azalma, gece ağr lar, uyku bozukluklar, ağr yla birlikte olan sabah tutukluğu); önceki ağr epizodlar ve süreleri; mesane, bağ rsak ve seksüel fonksiyonlar n n etkilenip etkilenmediği sorulmal d r. Hastan n farkl amaçlarla ald ğ tedaviler (özellikle infeksiyon ve tümör tedavileri), aile öyküsü sorulmal d r. Fizik muayenede hasta bütün olarak değerlendirilmeli, olas yap sal değişikliklerle mevcut bulgular n ilişkisi araşt r lmal d r. Hastan n anamnezde belirttiği ağr y meydana getiren, artt ran nedenler muayeneyle doğrulanmal d r. Hasta fizik muayene için tam soyulmal, boyun s rt ve bel eğrilikleri değerlendirilmelidir. Pelvis simetrisi ve bacak boylar değerlendirilmelidir. Görüntüleme Çal şmalar Bel ağr l hastalarda; a. Öykü ve fizik muayene bulgular spesifik bir tan koymay düşündürüyorsa, b. Hastal ğ n seyri doğal gidişinden sapma gösteriyorsa, c. İyileşme beklendiği gibi gelişmiyorsa veya konservatif tedaviye rağmen ağr geçmiyorsa, d. Fizik muayene de radikülopati veya Kauda ekuina sendromu düşündüren bulgu varsa, e. Etkin tedavi program n belirleyebilmek için, görüntüleme çal şmalar yap l r. Direkt grafilerde özellikle dejeneratif spinal hastal k sürecinde spondilozun derecesi, skolyoz, spondilolizis veya spondilolistezis, faset tropismi veya asimetrisi, spina bifida, transizyonel vertebra değerlendirilebilir. Ayr ca travma, kifoz ve skolyoz gibi angüler deformite olgular nda direkt grafiler ilk tercih edilecek yöntemlerdir. Ancak bel ağr l hastalarda büyük önem taş yan İVD, ligamanlar ve paravertebral kaslar gibi yumuşak dokular hakk nda bilgi edinilemez. Benzer biçimde infeksiyöz, inflamatuvar ve neoplastik süreçlerde; yumuşak doku ve kemik iliği tutulumuna duyarl olmamalar nedeniyle direkt radyografilerde anlaml belirtilerin oluşmas, trabeküler kemik kompart man nda %50 ye varan infiltrasyonun oluşmas na dek gecikebilir (12-15). Bel ağr lar nda s k rastlanan radyografik bulgular n araşt r ld ğ bir çal şmada; intervertebral aral ğ n daralmas, vertebral end-platelerin düzensiz ossifikasyonu, spondilolistezis ve anormal lordotik aç en s k rastlanan radyografik bulgular olmuştur (16). Günümüzde bilgisayarl tomografi (BT) nin en yoğun kullan m alan dejeneratif hastal klard r. Vücutta ferromanyetik cisimlerin varl ğ ve vertebralar tutan primer neoplastik süreçlerden baz lar n n karakterizasyonu önemli BT endikasyonlar aras ndad r. Spinal travmalarda direkt grafilerde şüphede kal nan veya kesin olarak fraktür saptanamayan olgularda BT den yararlan labilir (17). Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) dejeneratif spinal hastal kta İVD yap s n n gösterilmesi, spinal dizilim, disk bütünlüğü, morfolojisi, kemik iliği ve sinir köklerinin durumu hakk nda bilgi verir. Ekstradural hastal klardan neoplazi durumunda, infiltratif hastal klarda, litik ve blastik lezyonlar n incelenmesinde, tümör nidusu-ödem ayr m, intratümöral kistnekroz alanlar, sirinks varl ğ ve tümör vaskülaritesinin değerlendirilmesinde yararl d r (18-20). Akut/kronik bel ağr l hastalarda görüntüleme algoritmi Şekil 2 de görülmektedir. BEL AĞRISI NEDENLERİ 1. İnflamatuvar (romatolojik): Spondiloartropatiler (ankilozan spondilit), romatoid artrit, PMR-reaktif artrit, psöriatik artrit, enteropatik artrit. 2. Neoplastik: Benign veya malign kemik tümörleri, menengiom, nörofibrom, yumuşak doku tümörleri, metastaz, astrositomlar, meningeal karsinomatozis. 3. İnfeksiyöz: Piyojenik vertebral spondilit, İVD infeksiyonu, epidural apse. 4. Vasküler: Abdominal aort anevrizmas veya disseksiyonu, renal arter trombozu veya disseksiyonu, venöz dolaş m yavaşlamas (gebelikte noktürnal bel ağr s ). 5. Metabolik: Osteoporoz, osteomalazi, paget hastal ğ. 6. Psikojenik: Kompanzasyon nörozisi, konversiyon. 86

4 AKUT BEL AĞRISI (travma, infeksiyon, kompresyon fraktürü, malignite) POZİTİF (görüntüle) NEGATİF (görüntülemeye gerek yok) a. Üç-dört hafta içinde düzelme yok (konservatif tedaviye rağmen) b. Yeni akut bulgular gelişirse (radikülopati, cauda equina sendromu) (görüntüle) KRONİK BEL AĞRISI (> 12 hafta, klinik öykü önemli) GENÇ HASTA Risk faktörlerini değerlendir a. Yoksa görüntülemeden tedavi et b. Varsa görüntüle YAŞLI HASTA (görüntüle) Şekil 2. Akut/kronik bel ağr l hastalarda görüntüleme algoritmi. 7. Kas-iskelet sistemi kaynakl : Miyofasiyal ağr sendromlar, fibromiyalji, akut veya kronik bel zorlanmas, mekanik kaynakl bel ağr s, postür anomalileri. 8. Konjenital veya gelişimsel: Transisyonel vertebra, skolyoz. 9. Dejeneratif: Dejeneratif eklem hastal ğ, spondiloz, faset eklem hastal ğ, spondilolizis, dejeneratif spondilolistezis, difüz idiyopatik skeletal hiperosteozis. 10. Visserojenik: Üst genitoüriner sistem hastal klar, retroperitoneal bozukluklar. 1. Romatolojik Nedenler Bel ağr s inflamatuvar tiptedir, istirahat ile artar, aktivite ile düzelir. Ağr sabah uyan nca fazlad r. Belirgin sabah tutukluğu ve bel hareketlerinde tüm yönlerde k s tl l k vard r. Kalça ve uyluğa yay labilir. Periferik eklem tutulumu, iritis, cilt döküntüsü ve ailesel öykü vard r. a. Ankilozan spondilit: Sakroiliyak eklemleri ve omurgay tutan kronik inflamatuvar bir hastal kt r. Klinik görünümü yaşlar aras ndaki erkeklerde zaman zaman ortaya ç kan sinsi bel ağr s ve aylar içinde gittikçe artan sabah tutukluğu yak nmas ile karakterizedir. Omurlarda tipik radyolojik görünüm kareleşme, annulus fibrozus ve ligamanlar n kalsifikasyonlar ile vertebra cisimleri aras nda sindesmofit köprüleri oluşur. Nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) ve düşük doz kortikosteroid ya da sülfosalazin, metotreksat gibi hastal ğ modifiye edici ilaçlar n kullan m ve egzersiz ile tedavi edilirler (21). b. Reaktif artrit: Vücudun herhangi bir yerinde ortaya ç kan infeksiyon ile birlikte veya infeksiyondan hemen sonra gelişen aseptik artrite denir. Salmonella, Shigella, Yersinia veya Campylobacter ile oluşan bağ rsak infeksiyonundan sonra veya Chlamydia ile meydana gelen genital infeksiyon sonras gelişebilir. S z tarz nda aktivite ile azalan ağr ve asimetrik sakroiliyak tutulum gözlenir. Direkt grafide omurgada asimetrik paravertebral virgül şeklinde ossifikasyonlar karakteristiktir (22). 2. Neoplastik Nedenler Atipik bölgelerde, devam ve şiddeti azalmayan, hareket ve postürle ilişkisiz, özellikle geceleri artan, yayg n ağr vard r. Sistemik semptomlar, yüksek erit- 87

5 Çetin N, Öztürk Şişman T rosit sedimentasyon h z, anemi, 55 yaş n üzerinde olmak ve daha önce benzer ağr ataklar geçirmemiş olmak bulgular ndand r. 3. İnfeksiyöz Nedenler Ağr aktivite ile artar, istirahatle değişiklik göstermez. Akut veya sinsi başlang çl d r. Laboratuvarda infeksiyon veya sepsis bulgular vard r. a. Akut piyojenik infeksiyonlar: Vücudun herhangi bir yerindeki primer odaktan kan yolu ile omurgaya yerleşirler. Genç hastalarda giriş kap s genellikle solunum yollar d r ve stafilokoklar en s k sorumlu patojenlerdir. Yaşl larda ise kaynak genellikle genitoüriner sistemdir ve özellikle ürolojik girişimlerden sonra risk artar. b. Kronik infeksiyonlar: Brusella, mikobakteri, koksidiomikoz gibi. 4. Vasküler veya Hematolojik Nedenler Vasküler ağr aktivite ile artar, istirahatle kaybolur. Distal ekstremiteler soğuk ve soluktur, trofik değişiklikler vard r. Neden hematolojik ise istirahatle düzelmeyen şiddetli ağr vard r. Nörolojik semptomlar olabilir. Abdominal aorta anevrizmas nadir de olsa diskal herni veya tümörün neden olduğu ağr y taklit edebilir. Çoğu 50 yaş üzerinde erkek hastalard r. Hipotansiyon, bel ağr s ve %50 hastada görülebilen pulsatil kitle klasik bulgulard r. Diğer nedenler retroperitoneal hematom, iliyak arter stenozu, aortan n iliyak bifurkasyon hizas nda trombozudur. 5. Metabolik Nedenler Ağr sinsi veya akut başlang çl d r. Belde s kl kla hareket k s tl l ğ vard r. Oturmakla, ayakta durmakla ağr artar. İstirahatle azal r (23). a. Osteoporoz: Kemik kitlesinde azalma ve kemik k r lganl ğ nda art ş ile karakterizedir. Vertebrada k - r k olduktan sonra bel ağr s görülür. En s k T8-L3 aras vertebralar etkilenir. b. Osteomalazi: Kemik matriksinin mineralizasyon yetersizliği ile karakterizedir. Mineralizasyon için kalsiyum, fosfor ve D vitamini gereksinimi vard r. Hastalar pelvis, omurga, kosta ve alt ekstremitelerini içeren yayg n ağr lardan yak n rlar. Proksimal kas zay fl ğ ve iskelet deformiteleri görülebilir. c. Paget hastal ğ (osteitis deformans): Elli yaş üstü popülasyonun %2-3 ünü etkiler. Etkilenen alanlarda yeni kemik oluşumunun artmas yla karakterizedir. Litik, Litik-Blastik fazlar içeren geç dönemde ortaya ç kan sklerotik fazlardan oluşur. Pelvis, lomber vertebra, sakrum, femur, kranium, dorsal vertebra ve kostalar en çok tutulan alanlard r. Fraktür riski artar, yük taş yan ekstremitelerde eğilme ve yap sal değişikliğe bağl eklem ağr lar ortaya ç kar. 6. Psikojenik Nedenler Ağr pozisyona bağ ml değildir, lokalizasyonu müphemdir, ağr devaml ve dayan lmazd r. Muayenede ağr ile uyumlu olmayan bulgulara rastlan r. Tedaviden fayda görmezler. 7. Kas-İskelet Sistemi Kaynakl Nedenler a. Miyofasiyal ağr sendromu (MAS): Omurgay destekleyen kaslarda tekrarlayan zorlanma ve aş r kullan m na bağl oluşan ağr miyozit, fibrozit veya miyofasiyal sendrom diye adland r l r. Spesifik kaslarda özel tetik noktalar hem lokal hem de yans yan ağr ya neden olurlar. MAS tedavisinde ağr siklusunun k r lmas amaçlanmaktad r. Tetik noktaya lokal anestezik, botulinum A toksini, steroid ya da kuru iğneleme, tetik nokta içeren kas n gerilmesinin ard ndan sprey uygulamas yap labilir (24,25). b. Fibromiyalji sendromu: Etyolojisi belli olmayan boyun ve omuzlarda daha çok olmak üzere yayg n vücut ağr lar, yorgunluk, tutukluk, hassas noktalar, uyku bozukluklar ve psikolojik problemlerle karakterize bir hastal kt r. En az üç ay devam eden yayg n ağr lar ve 18 hassas noktan n en az 11 inde hassasiyet olmas gerekir. Tedavide hastan n eğitimi, fizik tedavi yaklaş mlar ile özellikle antidepresanlar içeren medikal tedavi önemli yer tutar (26). c. Akut ve kronik bel zorlanmalar : Lumbosakral omurgan n mekanik strese maruz kalmas sonucu oluşur. Sprain yaralanma veya aş r kullanma sonucu ligaman n hasara uğramas d r. Strain ayn mekanizma ile kas n yaralanmas n ifade eder. Sprain akut, subakut veya kronik olabilir. Akut; genelde strain veya injury sonras görülür. Şiddetli difüz ağr paravertebral kas spazm ile birliktedir. Yatak istirahat önerilerek, miyeloreleksan ve NSAİİ ler verilebilir. Kronik; Ağr aktivite ile art p istirahatle azal r. Hareket k s tl l ğ ve spinoz proçeslerde hassasiyet olabilir. Tedavi akut durumlarla ayn d r. 8. Konjenital veya Edinsel Kaynakl Nedenler a. Transisyonel vertebra: En alt lumbal vertebra ve birinci sakral segmentin yap s nda varyasyon olabilir. Her biri diğerinin özelliklerini taş yabilir. Bu duruma transisyonel vertebra ad verilir. En alt lumbal vertebran n transvers proçesinin konjenital olarak uzun olmas ve ileum ile psödoartroz oluşturmas durumunda bel ağr s ya da siyatik ağr yapabilir (27). 88

6 b. Skolyoz: Omurgan n frontal plandaki eğriliğine skolyoz denir. Eğrilik 10 dereceyi aşt ğ nda bu terim kullan l r. Eğrilik yap sal veya kompansatuar olabilir. Hasta öne eğildiği zaman eğrilik düzeliyorsa kompansatuar olarak ifade edilir. Skolyozlularda bel ağr s insidans genel popülasyondan daha yüksek değildir. Ağr mekanik karakterli olup, muhtemelen disk ve faset eklem dejenerasyonu nedeniyledir. Ağr lar ayakta kalmakla art p, istirahatle azal r. Direkt grafideki ölçülen aç lanma 40 derecenin üstünde ise erişkinde önemli kabul edilir. K rk derecenin alt nda ise ilerleme göstermiyorsa nadiren semptomlara neden olur (28). Tedavide; 40 dereceden küçük ise NSAİİ ler, lokal faset enjeksiyonlar, fizik tedavi yöntemleri ve korseleme kullan labilir. Eğrilik 20 dereceden küçük olduğunda korselemek gerekmez. İlerleme olduğunda veya semptomlar kontrol alt na al namad ğ nda cerrahi tedavi önerilir. 9. Dejeneratif Nedenler a. Lomber disk hastal ğ ve lumbosakral radikülopatiler: Akut veya tekrarlayan bel ağr s n n yayg n bir nedenidir. Disk rüptürlerinin çoğu nükleus pulpozusun halen jelatinöz k vamda olduğu üçüncü ve dördüncü dekadlarda görülür. %98 i L4-L5 ve L5-S1 seviyelerinde ve posterior longutidinal ligaman n zay f olduğu posterolateralden olur. Disk ağr s çoğunlukla tipik olarak ağ r kald rma, aniden öne eğilmekle başlar. Ağr belin orta kesimindedir ve s kl kla kalçalara ve uyluklara yay l r. Ayağa kalkarken bel çok tutuktur. İstirahatle ağr azal r. Santral disk hernisi varl ğ nda bilateral bacak ağr s olabilir. Muayene s ras nda s kl kla paravertebral kas spazm, lomber lordozun ve eklem hareket aç kl ğ n n azalmas, ağr yan taraf n ters yönüne doğru veya kök bas s n hafifletecek herhangi bir yöne doğru kaslar n eğilmesi, etkilenen bacağa mümkün olduğunca az yük verilmesi bulgular na rastlanabilir (29-31). Nörolojik muayenede sinir kökünün s k şmas na bağl belirti ve bulgular saptan r. Düz bacak kald rma testi (DBKT) ile sinir kökü duyarl l ğ olabilir (32). Hastalarda tüm rutin laboratuvar testleri normaldir. Kök tutulumu olan hastalarda elektronöromiyografi (ENMG) bulgular pozitif olabilir. Radyolojik olarak direkt grafilerin tamam normal olabilir. BT ve MRG tan da önemli araçlard r. MRG ile disk dokusunu da içeren yumuşak dokular rahatl kla görüntülenir. Gadalonium ile çekilen kontrastl MRG özellikle postoperatif hastalarda epidural skar dokusundan tekrarlayan disk herniasyonunu ay rmay sağlayan duyarl bir tekniktir (33,34). Tedavide hastalar n çoğu konservatif yöntemlerden yarar görür. Bir çal şmada beş y l takip edilen hastalar n %80 inin konservatif tedavi ile rahatlad ğ görülmüştür (35). b. Spondiloz: İVD nin dejenerasyonu sonucu oluşan tabloya denir. Dejenerasyon en s k olarak aç lanma ve hareketin en çok olduğu L4-L5 ve L5-S1 düzeylerinde görülür. Nükleus pulpozusun s v kaybetmesi ve iç bas nc n n azalmas sonucu anulus fibrozus, vertebralara binen yükün daha büyük bölümüne maruz kal r. Sonuçta önce sirkümferansiyel, daha sonra radial y rt klar oluşur. Disk herniye olmaya f rsat bulamadan h zla fibrotik doku haline dönüşürse lomber spondiloz gelişir. Ağr genellikle bele lokalizedir, ancak gluteal bölgeye ve uyluğa yay labilir. Hareketle ağr n n şiddeti artar, istirahatle azal r. Sabah tutukluğu olabilir ama yar m saatten fazla sürmez. Bel hareketleri spondilozun derecesine bağl olarak k s tlan r. Lordoz düzleşir, paravertebral kas spazm gelişir. Nörolojik defisit pek gözlenmez, DBKT pozitiftir. c. Tropizm: Omurgada disk dejenerasyonuna bağl olarak oluşan segmental asimetrik skolyoza verilen add r. Özellikle L4-L5 veya L5-S1 gibi alt lomber segmentlerde görülen bu skolyoz, normal fonksiyonel mekaniği bozar. Fasetler eksenden sapar ve yük ön İVD ile arka iki faset aras nda eşit dağ lmaz, omurgada akut bir hareket k s tl l ğ vard r. Ağr ekstansiyonla beraber yana eğilmekle artar (o taraf faset kitlenir, karş faset sublukse olacak şekilde birbirinden uzaklaş r). Röntgende tropizm görülür, anteroposterior grafilerde segmental skolyoz ve oblik grafilerde ise asimetrik faset dejenerasyonu gözlenir (27). d. Faset ekleme ait patolojiler: Faset eklem kapsülü, sinovyal membran ve periostunda serbest sinir uçlar bulunduğu için ağr ya hassas yap lard r. Faset eklemler başlama ve bitiş noktalar İVD ler taraf ndan belirlenen oldukça geniş bir eklem aç kl ğ na sahiptirler. Bu eklem hareket aç kl ğ n n aniden aş nmas eklemde bozukluk ve distorsiyona sebep olur. Bu klinik durumlar daima eklem kapsülünden kaynaklanan ağr ile ilişkilidir. Fasetlerin anormal pozisyonu eklem k k rdağ n n dejenerasyonuna dolay s ile de faset eklem artrozuna neden olabilir (spondiloartroz). Faset eklemlerden kaynaklanan ağr l klinik tabloya faset sendromu ad verilir. Ağr künttür ve lokalize edilmesi güçtür. Bu sendromda bel ve bacak ağr s sinir kökünden kaynaklanmaz. Ağr hasta taraf ndan yayg n olarak tarif edilir. Lomber faset eklemlere bağl ağr, belden kalçalara, kas klara, uyluklara bazen de skrotuma yay l r. Ağr ayakta durmak, hiperekstansiyon ve rotasyonla artarken, öne eğilmekle azal r. Psödoradiküler ağr olarak tan mlanan bu du- 89

7 Çetin N, Öztürk Şişman T rum disk hernileri ile kar şabilir. Faset eklem irritasyonu ile oluşan hamstring spazm, DBKT testinin 70 derecede pozitif olmas na yol açar. Lomber oblik grafilerde faset eklemlerde dejenerasyon görülebilir. Ancak grafi ile klinik her zaman uyumlu değildir. Tedavisinde NSAİİ ler ve fizik tedavi modaliteleri kullan l r. Güçlendirme ve fleksibilite egzersizleri yararl d r. Dört haftal k tedaviye cevap vermeyen hastalarda faset eklem blokaj, faset ekleme steroid enjeksiyonu yap labilir (36). e. Lomber spinal stenoz (LSS): Spinal stenoz İVD lerin dejeneratif bulgingi, faset eklem osteofitleri ve LF hipertrofisinin s kl kla konjenital olan dar kanal ile olan birlikteliği sonucu ortaya ç kan bir tablodur. Bu değişiklikler spinal kord veya kauda equina n n s k şmas na neden olurlar. Belde ve/veya tek veya çift tarafl olarak bacakta ağr yapabilir. Ağr aral kl gelir, özellikle tek tarafl veya her iki alt ekstremitede yürürken meydana gelen ve artan ağ rl k hissi veya parestezi şeklindedir. Öne eğilme ve oturma ile semptomlar belirgin düzelir. Klinik olarak bu semptomlar nörojenik kladikasyo sendromu ad n al r. Hastalarda bacak güçsüzlüğüne bağl olarak düşme epizodlar görülür. Direkt grafilerde sadece İVD ve faset eklem dejenerasyonu gözlenebilir. Stenozun yerini belirlemek için BT veya MRG kullan lmal d r. Tedavide hafif ve orta semptomlu hastalarda NSAİİ ler, kalsitonin, baz hastalarda epidural steroid enjeksiyonlar n n k sa süreli olarak ağr da azalmaya yol açt ğ bildirilmiştir. Hidroterapi, aerobik egzersizler, fleksiyon egzersizleri, alt ekstremiteyi güçlendirme-germe egzersizleri önerilmektedir (37). Tüm bu tedavi yöntemlerinin başar - s z kald ğ şiddetli ağr l hastalar için cerrahi tedavi seçeneği vard r (38). Yap lan bir çal şmada; 100 LSS li hasta prospektif olarak 10 y l süre ile takip edilmiş ve sonucunda cerrahi yaklaş m n en uygun tedavi olduğu, bununla birlikte başlang çta konservatif tedaviden sonuç al namad ğ takdirde geciktirilmiş cerrahi tedavi sonuçlar n n da iyi olduğu belirtilmiştir (39). f. Sakroiliyak ekleme ait patolojiler: Sakroiliyak eklemlere bağl olarak oluşan ağr ; ayn taraf kalçaya, uyluk arkas na, gluteal bölgeye, bazen de diz alt na kadar inebilir. Semptomlar genellikle tek tarafl - d r. Eğilmek, oturmak veya araç kullanmak ağr y artt r rken, ayakta durmak veya yürümek ise ağr y azalt r. Nadiren parestezi, dizestezi ya da kas güçsüzlüğü gibi eşlik eden nörolojik semptomlar olabilir. Travma ciddi olmad kça ve pelvik halka bozulmad kça grafiler genellikle bulgu vermez. Hastalar egzersiz, NSAİİ ler, sakroiliyak eklem enjeksiyonlar, mobilizasyon ve manipülasyon gibi tedavi modalitelerinden yarar görürler (40). g. Spondilolizis ve spondilolistezis: Vertebran n pars interartikülarisindeki tek veya çift tarafl kemik defektine spondilolizis, bir vertebran n diğeri üzerinde öne veya arkaya yer değiştirmesine ise spondilolistezis denir. Spondilolizis en s k L5 seviyesindedir. Spondilolistezis alt tipe ayr lm şt r ve her birinin etyolojisi farkl d r. 1. Displastik: Konjenital olarak üst sakrum fasetinde veya L5 fasetinde bir gelişim defekti vard r. L5, S1 üzerinde sublukse olur. 2. İstmik: Lezyon pars interartikülaristedir. En s k görülen tip budur. Litik, elonge (uzam ş), akut fraktür. 3. Dejeneratif: En s kl kla L4-5 te ve L3-4 te faset eklemler ve diskte dejenerasyonu vard r. 4. Travmatik: Pars interartikülaristen daha ziyade posterior elemanlar n fraktürü vard r. 5. Patolojik: Malignite veya infeksiyona bağl posterior elemanlarda değişiklikler olur. 6. İyatrojenik. Spondilolizis ve listezisler asemptomatik olabileceği gibi, inatç bel ağr s ve siyataljiye neden olabilirler. Genç hastalarda ağr n n nedeni genellikle direkt olarak stres k r ğ gibi kemik defektidir. Yaşl larda ise İVD, faset eklemler ve omurgan n ligamanlar gibi birçok dokudan kaynaklanabilir. Etkilenen vertebran n spinoz proçesinin hassas ve instabil olmas tan - da önemli ipucudur. Spondilolistezisli hastalarda lomber lordoz artm şt r ve spinal ç k nt lar aras nda düzey fark saptanabilir (basamak belirtisi). Ekstansiyon ağr l d r. Fleksiyonla ağr rahatlar. Tan radyolojik olarak konur. Oblik direkt grafilerde k r k varsa İskoç köpeğinin boynunda tasma şeklinde görülür. Sakrumun üstü öne doğru dört eşit parçaya bölünür. %25 veya daha az kayma grade 1, %75 veya daha fazla kayma var ise grade 4 olarak değerlendirilir (41). Tedavinin amac sinir köklerine bas n n azalt lmas, gövde kaslar n n özellikle abdominal kaslar n güçlendirilerek omurga stabilitesinin sağlanmas, lomber lordozun azalt lmas ve postürün iyileştirilmesidir. Uygun konservatif tedaviye rağmen semptomlar iyileşmiyorsa veya %50 nin üstünde kayma varsa cerrahi girişim gerekebilir. Cerrahide segmental füzyon yap l r, eğer nörolojik defisit varsa laminektomi gerekebilir (42). 90

8 10. Yans yan Ağr lar Yemek yeme veya menstrüel siklus ile ilişkili ise, aktivite ya da hareketle ilişkisiz bir periyodikliği varsa ağr n n omurga veya paraspinal doku kaynakl olmama olas l ğ yüksektir. Bu tip hastal klarda belde hareket k s tl l ğ, kas spazm yoktur. TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Akut Bel Ağr l Hastaya Yaklaş m Ağr n n süresi bir aydan k sa olan, yaş ndaki hastalarda, ağ r çal şma koşullar, yanl ş vücut mekaniklerinin kullan m, kötü statik ve dinamik postür, kar n ve s rt kaslar n n endurans, güç ve fleksibilitesinde azalma, kardiyovasküler enduransta azalma mekanik bel ağr lar için risk faktörleridir. Akut bel ağr s olan hastalarda ağr n n anatomopatolojik kaynağ n tam olarak ortaya ç karmak, spesifik etyolojiyi belirlemek hastalar n %85 inde mümkün değildir. Bu nedenle ağr kaynağ n n mekanik olup olmamas - na, tedavide ise ağr ve fonksiyonel yetersizliğin iyileştirilmesine önem verilmelidir (43). Ciddi patolojilerin bulunmad ğ durumlarda akut bel ağr s nda direkt grafilerin yeri yoktur. Bu hastalarda vertebral fraktür tümör, infeksiyonlar, inflamatuvar hastal klar, progresif, travma, sistemik steroid kullan m, nörolojik defisit yoksa konservatif tedavi yöntemleri kullan l r (44-46). Akut bel ağr s nda ilk birkaç gün yatak istirahati önerilmelidir. Yap lan çal şmalarda uzun ve k sa süreli yatak istirahatinin karş laşt r lmas nda; uzun süreli yatak istirahatinin işe dönme ve aktivitenin kazan lmas nda üstünlüğünün olmad ğ, aksine ağr s n r nda erken dönemde aktiviteye devam etmenin daha yararl olduğu kan tlanm şt r (47-49). Bel ağr s olan hastalara ağr y, spazm ve inflamasyonu azaltmak için düzenli olarak 7-15 gün süreyle ve etkin dozda ilaç tedavisi uygulanmal d r. İlaç olarak ilk seçenek parasetamol ve NSAİİ lerdir (50,51). Miyeloreleksanlar semptomlar n başlang ç döneminde palpasyonla kas spazm saptanmas veya ağr nedeniyle uyuma güçlüğü olan hastalarda tek başlar na veya NSAİİ ler ile kombine edilerek k sa süreli verilebilir (52). Kortikosteroidler akut bel ağr s n n tedavisinde oral, intramusküler veya epidural olarak kullan lmaktad r. Epidural steroid enjeksiyonunun en etkili olduğu durumlar disk hernileri sonucu oluşan sinir kökü bas s ve irritasyonlar d r. Geleneksel tedavinin dört hafta uygulanmas na karş n yan t al namayan olgularda endikasyonu koyulabilir. Uygulamada en s k metilprednizolon ve triamsinolon kullan l r (53). Akut disk herniasyonlu ve radiküler bas ya bağl şiddetli ağr l durumlarda NSAİİ ler ile yeterli analjezi sağlanamad ğ nda opiadlar kullan labilir (54,55). Akut bel ağr s tedavisinde s cak, soğuk, elektroterapi, akupunktur traksiyon gibi fizik tedavi modaliteleri etkinlikleri konusunda kan ta dayal t pta literatür bulunmamas na rağmen yayg n olarak kullan lmaktad r (56,57). Akut bel ağr s n n tedavisinde egzersizin rolünün önemsiz olduğunu bildiren yay nlar olmas na rağmen, faydal olduğunu belirten yay nlar çoğunluktad r (58,59). Egzersizin ağr y azaltt ğ yönünde yay nlar vard r, ancak egzersiz programlar ağr y azaltmaktan çok fonksiyonel durumu düzeltmede daha önemlidir diyen yay nlar çoğunluktad r (60). Akut bel ağr s olan hastalarda fleksiyon, ekstansiyon ve germe egzersizlerine akut ağr l dönemden sonra başlanmal, aerobik egzersizlerle devam edilmelidir. Bel ağr l hastalar için en uygun aerobik egzersizler ritimli yürüyüş, yüzme, egzersiz bisikletleri ile yap lan egzersiz formlar d r. Akut bel ağr l hastalar n tedavisinde başvurulan çok say da tedavi yönteminin etkinliği ve birbirine üstünlüğü gösterilememiştir. Amaç semptomlar n kontrolü ve kronikleşmenin engellenmesidir. Bu nedenle akut bel ağr s ile başvuran hasta ile ilk karş laşmada yeterli ve objektif bir yaklaş mla hastaya güven verilerek güçlü bir hasta-hekim ilişkisi kurulmal d r. Tedavide pasif tedaviler yerine hastan n kat l m n n sağland ğ, kendi sorumluluğunu ald ğ aktif yöntemler kullan lmal d r (61). Kronik Bel Ağr l Hastaya Yaklaş m Ağr üç aydan uzun sürdüğünde kronik bel ağr s ndan bahsedilir. Kronik bel ağr l hastalarda kronik ağr ya neden olan mekanizmalar n karmaş kl ğ ve psikososyal, ekonomik faktörlerin rolünün önemi nedeniyle ilaçlar n etkinliği tam olarak belirlenememiştir (62). Bu hastalarda uzun süreli ilaç kullan m ndan sak nmal, gerektiğinde analjezikler belirli dönemlerde ve sürelerde kullan lmal d r (63). Tedavide başar multidisipliner ekip çal şmas n gerektirir. Pasif bağ ml l k engellenerek hastan n aktif kat l m sağlanmal d r. Evde ve iş yerinde risk faktörleri değerlendirilerek, düzeltmeye yönelinmelidir. S k rastlanan depresyon tedavi edilmeli, antidepresan d ş ilaç kullan m en aza indirilmelidir. Narkotik analjezik özel durumlar d ş nda kullan lmamal d r (64). Cerrahi yöntemlere ağr y düzeltebilecek belirgin patoloji yoksa başvurulmamal d r. Uygun egzersiz tedavileri, bel okullar, fonksiyonel restorasyon, kronik ağr te- 91

9 Çetin N, Öztürk Şişman T davi programlar gibi multidisipliner yaklaş mlarla kronik ağr l hastalarda başar sağlanabilir (65). Kronik bel ağr l hastalarda multidisipliner tedavi yaklaş mlar n n etkinliği konusunda yap lm ş çeşitli çal şmalarda tedavi başar s ile hastan n yaş, eğitim düzeyi, önceki cerrahi girişimler, sigorta ve emeklilik tazminat isteği, işten uzak kalma süresi, hastal k süresi gibi faktörler aras nda istatistiksel olarak anlaml bir ilişki bulunmuştur (66). KAYNAKLAR 1. Sinaki M, Mokri B. Low back pain and disorders of the lumbar spine. In: Braddom RL (ed). Physical Medicine and Rehabilitation. Philadelphia: WB Saunders Company, 1996: Press JM, Herring SA. Low back pain, health care problems and physiatrits role in future. In: Lox DM (ed). Physical Medicine and Rehabilitation State of the Art Reviews 1999; 13: Anderson G. Epidemiologic features of chronic low back pain. Lancet 1999; 354: Cassidy JD, Wedge JH. The epidemiology and natural history of low back pain and spinal degeneration. In: Kirkaldy Willi H (ed). Managing Low Back Pain. 2 nd ed. New York: Churchill Livingstone, 1998: Schmorl G, Junghanns H. The Human Spine in Health and Disease. 2 nd ed. New York: Grune- Stratton, 1997: Burton KA, Clarken RD, Mc Chene. The natural history of low back pain in adolascents. Spine 1996; 21: Anderson GBJ. Risk factors for low back pain. In: Waddell G (ed). The Back Pain Revolution. Edinburgh: Churchil Livingstone, 1998: Papage AC, Macfairline GJ, Thomas E. Pyschosocial factors in the work place. Do they predict new episods of low back pain? Spine 1997; 22: Kopec C, Sayre E, Esdaile J. Predictors back pain in a general population cohort. Spine 2004; 29: Brant MN, Dennis SC, Gack GF. Low back pain. Raidology 2000; 217: Sheffer CE, Cassisi JE, Ferraresi LM. Sex differens in the presentation of chronic low back pain. Pyschology of Women Quarterly 2002; 26: Jarvik JJ, Hollingworth W, Heagerty P, et al. The Longitudinal Assessment of Imaging and Disability of the Back (LAIDBack) Study: Baseline data. Spine 2001; 26: Drape JL, Chevrot A. Imaging Strategies in common low back pain. Rev Prat 2000; 50: Pfirrmann CW, Hodler J, Boos N. Diagnostic assessment in lumbar back pain. II Imaging and imaging guided infiltrations. Schweiz Rundsch Med Prax 1999; 88: Inaoka M, Yamazaki Y, Hosan ON, et al. Radiographic analysis of lumbar spine for low back pain in general population. Arch Orthop Trauma Surg 2000; 120: Jarvik JG. Imaging of adults with low back pain in the primary care setting. Neuroimaging Clin North Am 2003; 13: Hourcade S, Treves R. Computed tomography in low back pain and sciatica. A retrospective study of 132 patients in the Haute- Vienne district of France. Joint Bone Spine 2002; 69: Jarvik JG, Deyo RA. Imaging intervertebral disc degeneration and aging excluding disc herniations. Radiol Clin North Am 2000; 38: Jarvik GJ, Holingworth W, Martin B, et al. Rapid magnetic imaging vs radiographs for patients with low back pain: A randomized controlled trail. JAMA 2003; 289: Elfering A, Semmer N, Birkhofer D, et al. Risk faktors of lumbar disc degeneration: A 5-year prospective MRI study in asemptomatic individuals. Spine 2002; 27: Lindons S, Heijde D. Ankylosing Sponylitis. In: Ruddy S, Harris E, Sledge C (eds). Kelleys Text Book of Rheumatology. Philadelphia: WB Saunders Company, 2001: Gardner GC, Gilliland BC. Arthritis and periarthritic disorders. In: Loeser JD (ed). Bonicas s Management of Pain. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2001: Delaney MF, Le Boff MS. Metabolic bone disease. In: Ruddys S, Harris E, Sledge C (eds). Kelley s Textbook of Rheumotology. Philadelphia: WB Saunders Company, 2001: Uyar M. Miyofasial ağr sendromu ve diğer muskuloskeletal kökenli ağr lar. Erdin S (editör). Ağr. İstanbul: Nobel T p Kitabevleri, 2000: Porta M. A comparatif trial of botulinum toxin type A and methylprednisolone for the treament of myofascial pain syndrom and pain from chronic muscle spasm. Pain 2000; 85: Buskila D. Fibromyalgia, chronic fatigue synrome and myofascial pain syndrome. Curr Opin Rheumatol 2000; 12: Katriina K, Trapio V, Raili R. Lumbosacral transitional vertebra realition disc degeneration and low back pain. Spine 2004; 29: Kostuik JP. Adult scoliosis. In: Frymoyer JW (ed). The Adult Spine Principles and Practice. Philadelphia: Lippincott Raven Publisheres, 1997: Dubourg G, Rozenberg S. Fautrel B. A pilot study on the recovery from parasis after lumbar disc herniation. Spine 2002; 27: Boden SD, Herzog RJ, Rauschring W. Lumbar Spine: The Hearniated Disc Instructional Course Lectures AAOS 67 th Meeting 2000:

10 31. Shapiro S. Medical realities of cauda equina syndrome secondary to lumber disc herniation. Spine 2000; 25: Tuakahashi K, Shima I, Porter RW. Nerve root pressure in lumbar disc herniation. Spine 1999; 24: Wroomen PC, Krom MC, Knott JA. Diagnostic value of history and physaical exemination in patients suspected of sciatica due to disc herniation as systematic review. J Neurol 1999; 246: Vucetic N, Astrand P, Günter P. Diagnosis and prognosis in lumbar disc herniation. Clin Orthop 1999; 361: Elfering A, Semmer N, Birkhofer D, et al. Risk factors for lumbar disc degeneration: A 5-year prospective MRI study in asymptomatic individuals. Spine 2002; 27: Quon JA, Bernard TN, Burton CV. The site and nature of the lesion. In: Kirkaldy, Willis WH, Bernard TN (eds). Managing Low Back Pain. New York: Churchill Livingstone, 1999: Simotas AC, Durey FJ, Honsroj KK. Nonoperatif treament for lumbar spinal stenosis. Clinical and outcome results a 3 year survivorship analysis. Spine 2000; 25: Posttucchini F. Surgical mangement of lumbar spinal stenosis. Spine 1999; 24: Tenhulaj J, Lenkc LG, Brid Well KH. Prospective functional evaluation of the surgical treatment of neurogenic claudication in paients with lumbar spinal stenosis. J Spinal Disord 2000; 13: Calvillo O, Skaribas T, Turnipseed J. Anatomy and pathophysilogy of the sacroiliac joint. Curr Rev Pain 2000; 4: Matsunago S, Ijiri K, Hayashi K. Nonsurgically managed patients with degenarative spondylolisthesis: 18 year follow up study. J Neurosurg 2000; 93 (Suppl). 42. Leane LD, Lamont DW. Diagnosis and tretment of severe dysplastic spondylolisthesis. J Am Osteopath Assoc 1999; 99: Vanden Hoogen HJM, Koes BW, Wjik JTM. The prognosis of low back pain in general practice. Spine 2001; 26: Goldstein MS, Morgensterm H, Hurtwitz EL. The impact of treatment confidence on pain and related disability among patients with low-back pain: Results from the University of California, Los Angeles, lowback pain study. Spine J 2002; 2: Zawadki MN, Dennis SC, Gade GF. Low back pain. Radiology 2000; 217: Van Tulder MV, Golden W. Conservative treatment of acute and subacute low back pain. In: Nachemson AL, Jonsson E (eds). Neck and Back Pain the Scientific Evidence of Causes, Diagnosis and Treatment. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2000: Deyo RA, Diehl AK, Rosenthal M. How many days of bed rest for acute low back pain? N Engl J Med 2000; 319: Malmiora A, Hakinen Y, Arot T. The treatment of acute low back pain bed rest, exercises otalama ordinary detivity? N Engl J Med 1999; 336: Rozenberg S, Delvel C, Rezvani Y. Bed rest on normal activity for patients with acute low back pain. Spine 2002; 27: Chorkin DC, Wheerler KJ, Barlow W. Medication use for low back pain in primary care. Spine 1998; 23: Gerard AM, Scott FN, Lipetz SJ. Pharmacologic treatment of low back pain. State of the Art Reviews Physical Medicine and Rehabilitation 1999; 13: Van Tulder MW, Tourary T, Furlan AD. Muscle relaxants for nonspecific low back pain: Asystematic review within the framework of the cochrane collaboration. Spine 2003; 28: Aage Indahl MD, Ellen HH, Stand H. Transforaminal epidural steroid Injections in lumbosacral radiculopathy. Spine 2002; 27: Gilbert J, Fanciallo MD, Perry A. An observational study on the prevalance and patern of opioid use in patients with spine and radicular pain. Spine 2002; 27: Schofferman J. Long-term opioid analgesic therapy for severe refractory lumbar spine pain. Clin J Pain 1999; 15: Torston TA. The Physical therapy aproch. In: Frymoyer JW (ed). The Adult Spine Principles and Practice. Philadelphia: Lippincott Raven Publisheres, 1997: Gadsby JG, Flowerdew MW. Transcutaneous electrical nerve stimulation and acupuncture-like transcutaneous electrical nerve stimulation for low back pain. Cochrane Database Syst Rew (2) CD000210, Van Tulder MW, Malmivaara A, Esmail R, et al. Exercise therapy for low back pain. Cochrane Database System Rev 2000: 2 CD Nordin M, Copella M. Exercise and the modalities, when, what and why? Neurol Clin North Am 1999; 17: Abenhaim L, Valat JP, Rossignol M. Paris Task Force; report on efficacy on activity and exercises for patients with nonspesific low back pain. Spine 2000; 25: Kovacs FM, Abraiva V, Zamora DJ. Correlation between pain, disability and quality of life in patients with comon low pack pain. Spine 2004; 29: Anderson G. Epidemilogic features of chronic low back pain. Lancet 1999; 354: Pappagello M, Campell NJ. The Pharmacologic management of chronic back pain. In: Frymeyer JW (ed). The Adult Spine: Principles and Practice. Philadelphia: Lippincott Raven Publisheres, 1997:

11 Çetin N, Öztürk Şişman T 64. Staiege TO, Gaster B, Sullivan MD, et al. Systematic review of antidepressants in the treatment of chronic low back pain. Spine 2004; 29: Sobel J, Rainville J, Harfigen C. Functionally Oriented Rehabilitation in Chronic Low Back Pain. AA PMR 57 th Annual Assembley; Orlando Course Hand Outs 1995; 16-20: Aronoff GM, Dupy DN. Evaluation and management of back pain: Preventing disability. In: Aronoff GM (ed). Evaluation and Treatment of Chronic Pain. Baltimore: Williams & Wilkins, 1998: YAZIŞMA ADRESİ Uzm. Dr. Nuri ÇETİN Başkent Üniversitesi T p Fakültesi Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal Bahçelievler-ANKARA 94

Spondilolistezis. Prof. Dr. Önder Aydıngöz

Spondilolistezis. Prof. Dr. Önder Aydıngöz Spondilolistezis Prof. Dr. Önder Aydıngöz Spondilolistezis Bir vertebra cisminin alttaki üzerinde öne doğru yer değiştirmesidir. Spondilolizis Pars interartikülaristeki lizise verilen isimdir. Spondilolistezis

Detaylı

Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ

Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan HASTALIK MODELİ 1. Semptom ve Bulguların toplanması, 2. Olası Tanının belirlenmesi, 3. Yardımcı tanı yöntemleri ile tanının doğrulanması, 4. Bilimsel olarak ispatlanmış

Detaylı

Boyun Ağrılarında Tanı ve Tedavi. Prof. Dr. Reyhan Çeliker Acıbadem Üniversitesi

Boyun Ağrılarında Tanı ve Tedavi. Prof. Dr. Reyhan Çeliker Acıbadem Üniversitesi Boyun Ağrılarında Tanı ve Tedavi Prof. Dr. Reyhan Çeliker Acıbadem Üniversitesi Boyun Anatomisi Boyun Anatomisi Omurganın en hareketli parçasıdır. Karotis, vertebral arter, omurilik ve spinal sinirleri

Detaylı

Bel Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv.

Bel Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Bel Ağrıları Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. BEL AĞRISI 19-45 yaşları arasında günlük yaşam faaliyetlerini sınırlayan en önemli sebeplerden biridir. İş gücü kaybı açısından üst solunum

Detaylı

TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI. Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1

TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI. Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1 TORAKOLOMBER VERTEBRA KIRIKLARI Prof.Dr.Nafiz BİLSEL VERTEBRA KIRIKLARI 1 Vertebral Kolon 33 omur 23 intervertebral disk 31 çift periferik sinir VERTEBRA KIRIKLARI 3 OMURGANIN EĞRİLİKLERİ Servikal bölgede

Detaylı

Bel Ağrıları. Yaklaşım ve Tedavi Yöntemleri. Prof. Dr. Reyhan Çeliker

Bel Ağrıları. Yaklaşım ve Tedavi Yöntemleri. Prof. Dr. Reyhan Çeliker Bel Ağrıları Yaklaşım ve Tedavi Yöntemleri Prof. Dr. Reyhan Çeliker Genel Bilgiler n Toplumun %80 i yaşamları boyunca en az bir kez bel ağrısından yakınırlar. n 20-50 yaş grubunda en pahalı sağlık sorunudur.

Detaylı

LOMBER SPİNAL STENOZ TEDAVİSİNDE MİKRO-HEMİLAMİNEKTOMİ veya LAMİNEKTOMİ SEÇENEKLERİ

LOMBER SPİNAL STENOZ TEDAVİSİNDE MİKRO-HEMİLAMİNEKTOMİ veya LAMİNEKTOMİ SEÇENEKLERİ LOMBER SPİNAL STENOZ TEDAVİSİNDE MİKRO-HEMİLAMİNEKTOMİ veya LAMİNEKTOMİ SEÇENEKLERİ Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi, Nöroşirurji Bölümü İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü KONJENİTAL İdiopatik Akandroplastik

Detaylı

30.10.2013 BOYUN AĞRILARI

30.10.2013 BOYUN AĞRILARI BOYUN AĞRILARI BOYUN ANOTOMISI 7 vertebra, 5 intervertebral disk, 12 luschka eklemi, 14 faset eklem, Çok sayıda kas ve tendondan oluşur. BOYNUN FONKSIYONU Başı desteklemek Başın tüm hareket

Detaylı

Boyun Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv.

Boyun Ağrıları. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Boyun Ağrıları Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Epidemiyoloji Kronik ağrı sıralamasında, bel ağrılarından sonra ikinci sırayı oluşturur. Genel populasyonda her 3 kişiden biri hayatlarının

Detaylı

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS (Bel Kayması) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS (Bel Kayması) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS (Bel Kayması) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS NEDİR? Omurga, omur adı

Detaylı

Göğüs Cerrahisi Hakan Şimşek. Journal of Clinical and Analytical Medicine

Göğüs Cerrahisi Hakan Şimşek. Journal of Clinical and Analytical Medicine Journal of Clinical and Analytical Medicine Yetişkinde Gergin Omurilik Sendromu ve Eşlik Eden Toraks Deformitesi Gergin omurilik, klinik bir durumdur ve zemininde sebep olarak omuriliğin gerilmesi sonucu

Detaylı

Ankilozan Spondilit Rehabilitasyonu. Prof. Dr.Hidayet Sarı

Ankilozan Spondilit Rehabilitasyonu. Prof. Dr.Hidayet Sarı Ankilozan Spondilit Rehabilitasyonu Prof. Dr.Hidayet Sarı Tanım Özellikle omurgayı tutan ve ankiloza götüren kronik iltihabi sistemik romatizmal hastalıktır. Sakroiliak eklem iltihabı oluşturmak ana bulgusudur.

Detaylı

ANKİLOZAN SPONDİLİT UZM.FZT. NAZMİ ŞEKERCİ

ANKİLOZAN SPONDİLİT UZM.FZT. NAZMİ ŞEKERCİ ANKİLOZAN SPONDİLİT UZM.FZT. NAZMİ ŞEKERCİ ROMATOİD SPONDİLİT MARİE-STRUMPELL HASTALIĞI Vertebral kolonun kronik, iltihabi bir hastalığı olup, ilk bulguları çoğunlukla bilateral olmak üzere, sakroilyak

Detaylı

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011 Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri Sena Aydın 0341110011 PATOFİZYOLOJİ Fizyoloji, hücre ve organların normal işleyişini incelerken patoloji ise bunların normalden sapmasını

Detaylı

SPONDİLOLİSTEZİS VE CERRAHİ TEDAVİSİ

SPONDİLOLİSTEZİS VE CERRAHİ TEDAVİSİ SPONDİLOLİSTEZİS VE CERRAHİ TEDAVİSİ Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi, Nöroşirurji Bölümü İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü Spondilolistezis İlk defa 1772 yılında Herbiniaux un yaptığı zor doğum ile tanımlanıyor

Detaylı

H 1 FTR ve Romatoloji alanında temel konularda ve güncel gelişmeleri içeren bir seminer programı tıpta uzmanlık öğrencileri tarafından sunulur

H 1 FTR ve Romatoloji alanında temel konularda ve güncel gelişmeleri içeren bir seminer programı tıpta uzmanlık öğrencileri tarafından sunulur FTR 28 FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON Dr. Sevim ORKUN / 1 Dr. Işık KELEŞ /2 Dr. Gülümser AYDIN /3 Dr. Elem İNAL /4 KOD DERS ADI ÖÜ T P KREDİ AKTS FTR 7001 MAKALE SAATİ Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon ve

Detaylı

Sakrum Kırıkları ve Biyomekaniği

Sakrum Kırıkları ve Biyomekaniği Sakrum Kırıkları ve Biyomekaniği Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi, Nöroşirurji Bölümü İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü AMERİKAN HASTANESİ Embriyoloji Tüm vertebral kolon 44 mesodermal somatomerden oluşur

Detaylı

Deomed Medikal Yay nc l k

Deomed Medikal Yay nc l k Deomed Medikal Yay nc l k Schiltenwolf / Henningsen Muskuloskeletal A r lar Biyopsikososyal Yaklafl mla Tan ve Tedavi Türkçe Editörü / M. Sar do an Çeviri / A. Kasabal gil 16.5 x 24 cm, XVI + 320 Sayfa

Detaylı

SERVİKAL DİSK HERNİSİ

SERVİKAL DİSK HERNİSİ TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ SERVİKAL DİSK HERNİSİ (Boyun Fıtığı) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ SERVİKAL MYELOPATİLİ HASTALARIN YAKINMALARI Omurga, omur denilen

Detaylı

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENFOMA LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENF SİSTEMİ NEDİR? Lenf sistemi vücuttaki akkan dolaşım sistemidir. Lenf yolu damarlarındaki bağışıklık hücreleri,

Detaylı

Torakolomber Bileşke Patlama Kırıkları

Torakolomber Bileşke Patlama Kırıkları Torakolomber Bileşke Patlama Kırıkları (posterior yaklaşım) Dr.Hakan BOZKUŞ Konuşma Konusu Torakolomber Bileşke T11-L1 Kostavertebral ligaman İnterkostal adale İntertransvers adale Kuadratus lumborum Anterior

Detaylı

LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ

LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ Prof.Dr.Ayşe Kılıç draysekilic@gmeil.com AMAÇ Lokomotor sistemin temel yapılarını ve çocuklarda görülen yakınmalarını, öykü, fizik muayene ve basit tanı yöntemlerini öğrenmek

Detaylı

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ OSTEOARTRİT Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ Eklem kıkırdağından başlayıp, eklemlerde mekanik aşınmaya ve dejenerasyona yol açan kronik bir eklem hastalığıdır. LİTERATÜRDEKİ İSİMLERİ ARTROZ DEJENERATİF ARTRİT Yavaş

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 COLUMNA VERTEBRALİS 2 COLUMNA VERTEBRALİS 1) Columna vertebralis pelvis üzerine merkezi olarak oturmuş bir sütuna benzer ve destek vazifesi görerek vücudun dik durmasını

Detaylı

SPONDİLODİSKİTLER. Dr. Nazlım AKTUĞ DEMİR

SPONDİLODİSKİTLER. Dr. Nazlım AKTUĞ DEMİR SPONDİLODİSKİTLER Dr. Nazlım AKTUĞ DEMİR Vertebra Bir dizi omurdan oluşur Vücudun eksenini oluşturur Spinal kordu korur Kaslar, bağlar ve iç organların yapışacağı sabit bir yapı sağlar. SPONDİLODİSKİT

Detaylı

Ankilozan Spondilit. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv.

Ankilozan Spondilit. Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Ankilozan Spondilit Uzm. Fzt. Kağan YÜCEL Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. 1 Spondiloartropatiler Ankilozan Spondilit Reaktif Artrit (Reiter sendromu) Psoriatik Artrit.. Ankilozan Spondilit Ankiloz (füzyon)

Detaylı

BEL AĞRISI. Dahili Servisler

BEL AĞRISI. Dahili Servisler BEL AĞRISI Dahili Servisler İnsan omurgası vücut ağırlığını taşımak, hareketine izin vermek ve spinal kolonu korumak için dizayn edilmiştir. Omurga kolonu, birbiri üzerine dizilmiş olan 24 ayrı omur adı

Detaylı

DİSK HERNİLERİ. Prof. Dr. Merih SARIDOĞAN

DİSK HERNİLERİ. Prof. Dr. Merih SARIDOĞAN DİSK HERNİLERİ Prof. Dr. Merih SARIDOĞAN AN Vertebral kolon Hareket yeteneği Vücut desteği - postür ANATOMİ BİYOMEKANİK Vertebra İntervertebral disk Ligamanlar Spinal kord, spinal sinirler Vertebra Bölge

Detaylı

PELVİS KIRIKLARI. Prof. Dr. Mehmet Aşık

PELVİS KIRIKLARI. Prof. Dr. Mehmet Aşık PELVİS KIRIKLARI Prof. Dr. Mehmet Aşık PELVİS KIRIKLARI Pelvis, lokomotor sistemin en fazla yük taşıyan bölümüdür. İçindeki majör damar, sinir ve organ yapıları nedeniyle pelvis travmaları kalıcı sakatlık

Detaylı

Omurga-Omurilik Cerrahisi

Omurga-Omurilik Cerrahisi Omurga-Omurilik Cerrahisi BR.HLİ.017 Omurga cerrahisi, omurilik ve sinir kökleri ile bu hassas sinir dokusunu saran/koruyan omurga üzerinde yapılan ameliyatları ve çeşitli girişimleri içerir. Omurga ve

Detaylı

Bel ağrısı tüm dünyada yaygın olarak gözlenen bir şikayettir. Sanayileşmiş ülkelerde sıklığı giderek artış göstermektedir

Bel ağrısı tüm dünyada yaygın olarak gözlenen bir şikayettir. Sanayileşmiş ülkelerde sıklığı giderek artış göstermektedir Bel Boyun Fıtıkları Dr. Hülya Pekar Sağlık ve Güzellik Kliniği Lazer Epilasyon botox, yüz gençleştirm Bel ağrısı tüm dünyada yaygın olarak gözlenen bir şikayettir. Sanayileşmiş ülkelerde sıklığı giderek

Detaylı

Kronik bel ve bacak ağrısı. Etiyoloji. Epiduroskopi. İnvazif işlemler EPİDUROSKOPİK LİZİS VE DEKOMPRESYON. Kronik bel ve bacak ağrısının tedavisi

Kronik bel ve bacak ağrısı. Etiyoloji. Epiduroskopi. İnvazif işlemler EPİDUROSKOPİK LİZİS VE DEKOMPRESYON. Kronik bel ve bacak ağrısının tedavisi EPİDUROSKOPİK LİZİS VE DEKOMPRESYON Kronik bel ve bacak ağrısı Prof. Dr. Altan Şahin, FIPP Hacettepe Üniversitesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon A.D. Algoloji B.D. asahin@hacettepe.edu.tr www.draltansahin.org

Detaylı

Osteoartrit. Uzm. Fzt. Kağan Yücel Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv.

Osteoartrit. Uzm. Fzt. Kağan Yücel Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. Osteoartrit Uzm. Fzt. Kağan Yücel Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Grv. OSTEOARTRİT Primer nonenflamatuar artiküler kartilajın bozulması ve reaktif yeni kemik oluşumu ile karakterize,eklem ağrısı,hareket kısıtlılığı

Detaylı

Skolyoz. Prof. Dr. Önder Aydıngöz

Skolyoz. Prof. Dr. Önder Aydıngöz Skolyoz Prof. Dr. Önder Aydıngöz Skolyoz Tanım Omurganın lateral eğriliğine skolyoz adı verilir. Ayakta çekilen grafilerde bu eğriliğin 10 o nin üzerinde olması skolyoz olarak kabul edilir. Bu derecenin

Detaylı

Konjenital Skolyozda Kırmızı Bayraklar

Konjenital Skolyozda Kırmızı Bayraklar 23.Ulusal Türk Ortopedi ve Travmatoloji Kongresi NECDET ALTUN Konjenital skolyoz / Pandora nın Kutusu Embriyojenik hata Omurgada Vertebralar İntraspinal Toraksta Diğer organ ve sistemlerde Tanı Süreç

Detaylı

OFİS ERGONOMİSİ. Prof.Dr.Elif Akalın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi FTR Anabilim Dalı

OFİS ERGONOMİSİ. Prof.Dr.Elif Akalın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi FTR Anabilim Dalı OFİS ERGONOMİSİ Prof.Dr.Elif Akalın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi FTR Anabilim Dalı SUNUM PLANI Ofiste kas iskelet sistemi problemleri gelişiminin sebepleri Sık karşılaşılan problemler Korunma

Detaylı

Kadın İdrar İnkontinansı. Dr. M.NURİ BODAKÇİ

Kadın İdrar İnkontinansı. Dr. M.NURİ BODAKÇİ Kadın İdrar İnkontinansı Dr. M.NURİ BODAKÇİ Genel populasyonun çoğunda özellikle kadınlarda ve yaşlılarda mesane disfonksiyonu vardır. ICS üriner inkontinansı; objektif olarak gösterilebilen ve sosyal

Detaylı

Multipl Myeloma da PET/BT. Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD

Multipl Myeloma da PET/BT. Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD Multipl Myeloma da PET/BT Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD İskelet sisteminin en sık görülen primer neoplazmı Radyolojik olarak iskelette çok sayıda destrüktif lezyon ve yaygın

Detaylı

SPİNAL TRAVMA. Dr. Cem Çallı. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Nöroradyoloji Bilim Dalı

SPİNAL TRAVMA. Dr. Cem Çallı. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Nöroradyoloji Bilim Dalı SPİNAL TRAVMA Dr. Cem Çallı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Nöroradyoloji Bilim Dalı SPİNAL TRAVMA Yılda 5 / 100.000 Genç erkeklerde sık (16-25 yaş) Etiyoloji: 1-Trafik kazaları

Detaylı

KİFOZ. Prof. Dr. Necdet Altun. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

KİFOZ. Prof. Dr. Necdet Altun. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KİFOZ Prof. Dr. Necdet Altun Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Vücut ağırlık merkezi, ayakta duran bir insanda, kulak, omuz başı, lomber vertebralar,

Detaylı

Sunu Planı. Doç. Dr. HAKAN TOPAÇOĞLU İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi. 20 dakika SCIWORA Bana göre normal!! Servikal görüntüleme

Sunu Planı. Doç. Dr. HAKAN TOPAÇOĞLU İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi. 20 dakika SCIWORA Bana göre normal!! Servikal görüntüleme Sunu Planı 20 dakika SCIWORA Bana göre normal!! Servikal görüntüleme Doç. Dr. HAKAN TOPAÇOĞLU İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Servikal yaralanma çocukta 16 yaş altında nadir Küçük çocuklarda en

Detaylı

OMURGA TRAVMALI OLGULARA DAYALI BİYOMEKANİK İNCELEME

OMURGA TRAVMALI OLGULARA DAYALI BİYOMEKANİK İNCELEME OMURGA TRAVMALI OLGULARA DAYALI BİYOMEKANİK İNCELEME Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi, Nöroşirurji Bölümü İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü Mekanik Bilgi Birim şekil değiştirme (strain,ε) Geometride oluşan

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. 62

Detaylı

Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir

Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME Yorumlama dıştan içe veya içten dışa doğru yapılmalı TORAKS DUVARI Kostalar Sternum Klavikula Torasik vertebralar

Detaylı

Omurga Girişimleri. Nöroradyolojide Yeni Bir Ufuk. Dr. Osman KIZILKILIÇ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji AD-Nöroradyoloji BD

Omurga Girişimleri. Nöroradyolojide Yeni Bir Ufuk. Dr. Osman KIZILKILIÇ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji AD-Nöroradyoloji BD Omurga Girişimleri Nöroradyolojide Yeni Bir Ufuk Dr. Osman KIZILKILIÇ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji AD-Nöroradyoloji BD ENDİKASYONLAR VERTEBRA DİSKOPATİ DEJENERATİF VERTEBROPLASTİ

Detaylı

TANIM. Ankilozan Spondilit (spondilartrit) Spondilit = vertebraların (omurların) inflamasyonu

TANIM. Ankilozan Spondilit (spondilartrit) Spondilit = vertebraların (omurların) inflamasyonu ANKİLOZAN SPONDİLİT TANIM Ankilozan Spondilit (spondilartrit) Spondilit = vertebraların (omurların) inflamasyonu Nedeni belli olmayan, kronik gidişli, ilerleyici karakterde inflamatuvar bir hastalıktır.

Detaylı

BBCS da Tedavi Seçenekleri. Cerrahi yöntemler. Dr. Cumhur KILINÇER. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı

BBCS da Tedavi Seçenekleri. Cerrahi yöntemler. Dr. Cumhur KILINÇER. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı BBCS da Tedavi Seçenekleri Cerrahi yöntemler Dr. Cumhur KILINÇER Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı BBCS da Tedavi Seçenekleri Öğrenim Hedefleri Cerrahi yöntemler BBCS de cerrahinin

Detaylı

Bel A r lar n n Tedavisinde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yöntemleri

Bel A r lar n n Tedavisinde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yöntemleri .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Bafl, Boyun, Bel A r lar Sempozyum Dizisi No: 30 May s 2002; s. 181-189 Bel A r lar n n Tedavisinde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yöntemleri

Detaylı

Aksiyal SpA da Güncellenmiş ASAS anti-tnf Tedavi Önerileri ve Hedefe Yönelik Tedavi Stratejileri

Aksiyal SpA da Güncellenmiş ASAS anti-tnf Tedavi Önerileri ve Hedefe Yönelik Tedavi Stratejileri Aksiyal SpA da Güncellenmiş ASAS anti-tnf Tedavi Önerileri ve Hedefe Yönelik Tedavi Stratejileri Prof.Dr. M.Pamir ATAGÜNDÜZ Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı 11 Nisan 2014 Ana Başlıklar

Detaylı

Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı. Prof.Dr. Mustafa KARAHAN

Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı. Prof.Dr. Mustafa KARAHAN Kinesiyoloji ve Bilimsel Altyapısı Prof.Dr. Mustafa KARAHAN Kinesiyoloji Kinesiyoloji insan hareketiyle ilgili mekanik ve anatomik ilkelerin incelenmesidir. Kinesiyoloji anatomi, fizyoloji ve biyomekanik

Detaylı

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. LOMBER DİSK HENRİSİ (Bel Fıtığı) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. LOMBER DİSK HENRİSİ (Bel Fıtığı) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ LOMBER DİSK HENRİSİ (Bel Fıtığı) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ BEL FITIĞI NEDİR? Omurga, omur adı verilen birbirine bağlı bir dizi

Detaylı

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİ? Egzersiz reçetesi bireylere sistematik ve bireyselleştirilmiş fiziksel aktivite önerileri yapılmasıdır. EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL

Detaylı

5. SINIF 1.KURUL 3.Döngü

5. SINIF 1.KURUL 3.Döngü 5. SINIF 1.KURUL 3.Döngü DERS PROGRAMI H A R E K E T S İ S T E M İ H A S T A L I K L A R I 1 5. S I N I F - 1. D E R S K U R U L U - 3. D Ö N G Ü H A R E K E T S İ S T E M İ H A S T A L I K L A R I ( 0

Detaylı

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu;

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; PROLAKTİNOMA Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; Prolaktinoma beyinde yer alan hipofiz bezinin prolaktin salgılayan tümörüdür. Kanserleşmez ancak hormonal dengeyi bozar. Prolaktin hormonu

Detaylı

Gelişen en Olguda Mentamove ile Tedavi

Gelişen en Olguda Mentamove ile Tedavi Spontan Foot Drop (Düşük k Ayak) Gelişen en Olguda Mentamove ile Tedavi Dr. Mustafa Akgün, Dr. Zehra Akgün, Dr. Christoph Garner Mentamove Merkezi Bursa Türkiye Keywords: Lumbar Disc Disease, Foot Drop,

Detaylı

Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2. Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman

Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2. Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman Ali Haydar Baykan 1, Hakan Sezgin Sayıner 2 1 Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Adıyaman 2 Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma

Detaylı

Sağlık Çalışanlarında Kas İskelet Sistemi Bozuklukları

Sağlık Çalışanlarında Kas İskelet Sistemi Bozuklukları Sağlık Çalışanlarında Kas İskelet Sistemi Bozuklukları Doç. Dr. Deniz Erdoğdu Ankara Dışkapı YBEAH, FTR Kliniği Sağlık Çalışanlarında İş Kazaları-Meslek Hastalıkları Sempozyumu 18-19 Ekim 2014 İstanbul

Detaylı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı Doğal seyir & Prognoz Tedavi edilmezse uzun dönemde ekstremite

Detaylı

TALASEMİDE OSTEOPOROZ EGZERSİZLERİ

TALASEMİDE OSTEOPOROZ EGZERSİZLERİ TALASEMİDE OSTEOPOROZ EGZERSİZLERİ DR. FZT. AYSEL YILDIZ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON ANABİLİM DALI Talasemi; Kalıtsal bir hemoglobin hastalığıdır. Hemoglobin

Detaylı

Anatomi. Ayak Bileği Çevresi Deformitelerinde Tedavi Alternatifleri. Anatomi. Anatomi. Ardayak dizilim grafisi (Saltzman grafisi) Uzun aksiyel grafi

Anatomi. Ayak Bileği Çevresi Deformitelerinde Tedavi Alternatifleri. Anatomi. Anatomi. Ardayak dizilim grafisi (Saltzman grafisi) Uzun aksiyel grafi Ayak Bileği Çevresi Deformitelerinde Tedavi Alternatifleri Dr. Önder Kılıçoğlu İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji AD Tibia ve talus eklem yüzleri paralel Medial ve lateral

Detaylı

Osteoporoz Rehabilitasyonu

Osteoporoz Rehabilitasyonu Osteoporoz Rehabilitasyonu OSTEOPOROZ Kemik kitlesinde azalma, kemik mikroyapısında bozulma sonucu kemik kırılganlığının artması olarak tanımlanır. Kemik yaşayan, dengeli bir şekilde oluşan yıkım ve yapım

Detaylı

Genç EriĢkinde Kalça Ağrısı Klinik Değerlendirme & Görüntüleme. PROF DR UĞUR ġayli YEDĠTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ ORTOPEDĠ VE TRAVMATOLOJĠ

Genç EriĢkinde Kalça Ağrısı Klinik Değerlendirme & Görüntüleme. PROF DR UĞUR ġayli YEDĠTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ ORTOPEDĠ VE TRAVMATOLOJĠ Genç EriĢkinde Kalça Ağrısı Klinik Değerlendirme & Görüntüleme PROF DR UĞUR ġayli YEDĠTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ TIP FAKÜLTESĠ ORTOPEDĠ VE TRAVMATOLOJĠ FAS (FAİ) Gençlerde-sporcularda Kalça ağrısı ve OA Femur

Detaylı

08.10.2013 DEFORMİTE. Sagittal Plan Analizleri (Diz Kontraktürleri) DEFORMİTE (Tedavi Endikasyonlari) DEFORMİTE. Tedavi Endikasyonlari (klinik)

08.10.2013 DEFORMİTE. Sagittal Plan Analizleri (Diz Kontraktürleri) DEFORMİTE (Tedavi Endikasyonlari) DEFORMİTE. Tedavi Endikasyonlari (klinik) DEFORMİTE Ekstremitenin normal anatomisinden sapması Sagittal Plan Analizleri (Diz Kontraktürleri) Uzunluk farkı Angulasyon Rotasyon Translasyon Eklem kontraktürleri Dr. Mustafa KURKLU GATA Ort. ve Trav.

Detaylı

5. SINIF 2.GRUP 1.KURUL HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARI 5.SINIF- 2.GRUP 1.DERS KURULU

5. SINIF 2.GRUP 1.KURUL HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARI 5.SINIF- 2.GRUP 1.DERS KURULU - 2.GRUP 1.DERS KURULU HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARI (13 EKİM 2014 05 ARALIK 2014) Dekan : Prof. Dr. Bekir YAŞAR Dekan Yardımcısı (Eğitimden Sorumlu) : Prof. Dr. Hüseyin İLHAN Başkoordinatör : Prof. Dr.

Detaylı

PERİFERİK ARTER HASTALIKLARINDA SEMPTOMLAR. Dr. İhsan Alur Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi AD, Denizli

PERİFERİK ARTER HASTALIKLARINDA SEMPTOMLAR. Dr. İhsan Alur Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi AD, Denizli PERİFERİK ARTER HASTALIKLARINDA SEMPTOMLAR Dr. İhsan Alur Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi AD, Denizli PERİFERİK ARTER HASTALARINA YAKLAŞIM NASIL OLMALIDIR? A) ANAMNEZ (ÖYKÜ,

Detaylı

İnmede Tedavisi BR.HLİ.102

İnmede Tedavisi BR.HLİ.102 BR.HLİ.102 Serebral Felç (İnme) ve Spastisitede Botoks Spastisite Nedir? Spastisite belirli kasların aşırı aktif hale gelerek, adale katılığına, sertliğine ya da spazmlarına neden olmasıyla ortaya çıkan

Detaylı

q 1989. Gabor Racz. q Epidural skar dokusu kaynaklı refrakter bel ve bacak ağrısı

q 1989. Gabor Racz. q Epidural skar dokusu kaynaklı refrakter bel ve bacak ağrısı Genel Bilgi: EPİDURAL LİZİS & KLİNİK ANATOMİ q 1989. Gabor Racz. q Epidural skar dokusu kaynaklı refrakter bel ve bacak ağrısı q Hedef ağrı jeneratörü doku q 90 s perkütan teknikler (Zloroskopik) q 00

Detaylı

5. SINIF 1.KURUL 2.DÖNGÜ 5. S I N I F - 1. D E R S K U R U L U - 2. D Ö N G Ü

5. SINIF 1.KURUL 2.DÖNGÜ 5. S I N I F - 1. D E R S K U R U L U - 2. D Ö N G Ü 5. S I N I F -. D E R S K U R U L U -. D Ö N G Ü H A R E K E T S İ S T E M İ H A S T A L I K L A R I ( E K İ M 0 5 0 4 A R A L I K 0 5 ) Dekan : Prof. Dr. Enver İHTİYAR Dekan Yardımcısı (Eğitimden Sorumlu)

Detaylı

BALIK YAĞI MI BALIK MI?

BALIK YAĞI MI BALIK MI? BALIK YAĞI MI BALIK MI? Son yıllarda balık yağı ile ilgili kalp damar hastalıklarından tutun da romatizma, şizofreni, AIDS gibi hastalıklarda balık yağının kullanılmasının yararları üzerine çok sayıda

Detaylı

JÜVENİL SPONDİLOARTROPATİLER. Özgür KASAPÇOPUR İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

JÜVENİL SPONDİLOARTROPATİLER. Özgür KASAPÇOPUR İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı JÜVENİL SPONDİLOARTROPATİLER Özgür KASAPÇOPUR İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Jüvenil spondiloartropatiler 16 yaş altındaki çocuklarda, özellikle

Detaylı

DÖNEM V NÖROPSİKİYATRİ

DÖNEM V NÖROPSİKİYATRİ DÖNEM V NÖROPSİKİYATRİ STAJ KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ AMAÇ: Nörolojik yapı ve fonksiyonlar hakkındaki temel bilgileri pekiştirmek, nörolojik muayene ve psikiyatrik görüşme yapma, elde edilen verileri yorumlama

Detaylı

5. SINIF 5.GRUP 1.KURUL HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARI 5. S I N I F - 5. G R U P 1. D E R S K U R U L U

5. SINIF 5.GRUP 1.KURUL HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARI 5. S I N I F - 5. G R U P 1. D E R S K U R U L U 5. S I N I F - 5. G R U P 1. D E R S K U R U L U H A R E K E T S İ S T E M İ H A S T A L I K L A R I ( 0 6 N İ S A N 2 0 1 5 2 9 M A Y I S 2 0 1 5 ) Dekan : Prof. Dr. Enver İHTİYAR Dekan Yardımcısı (Eğitimden

Detaylı

VERTEBRANIN OSTEOPOROZ VE METASTATİK KIRIKLARININ TEDAVİSİNDE VERTEBROPLASTİ/ KİFOPLASTİ

VERTEBRANIN OSTEOPOROZ VE METASTATİK KIRIKLARININ TEDAVİSİNDE VERTEBROPLASTİ/ KİFOPLASTİ VERTEBRANIN OSTEOPOROZ VE METASTATİK KIRIKLARININ TEDAVİSİNDE VERTEBROPLASTİ/ KİFOPLASTİ Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi, Nöroşirurji Bölümü İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü Endikasyonlar NÖROLOJİK

Detaylı

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI STAJIN TANITIMI EĞİTİM DÖNEMİ STAJ SÜRESİ YERLEŞKE EĞİTİM BİRİMLERİ DERSHANE : Dönem V : 10 iş günü : İbni Sina Hastanesi : Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Kliniği,

Detaylı

Omurga yaralanmaları. Omurga yaralanmaları. Resüsitasyon ve spinal immobilizasyon. Hangi durumlarda boyun grafisi çekelim?

Omurga yaralanmaları. Omurga yaralanmaları. Resüsitasyon ve spinal immobilizasyon. Hangi durumlarda boyun grafisi çekelim? Omurga yaralanmaları Omurga yaralanmaları Akdeniz Üniversitesi Acil Tıp A.D. Dr. Savaş Arslan * % 90 ı künt travmalara bağlı oluşur * Sıklığına göre yaralanma mekanizmaları Motorlu araç kazaları Saldırı

Detaylı

27.09.2012. Akut sırt ağrısı: 6 hafta Subakut sırt ağrısı: 6 12 hafta. Kronik sırt ağrısı: 12 hf

27.09.2012. Akut sırt ağrısı: 6 hafta Subakut sırt ağrısı: 6 12 hafta. Kronik sırt ağrısı: 12 hf Travma Biyomekanik yaralanmalar Dejenerasyon İnflamasyon (artrit) İnfeksiyon (diskit, menenjit, epidural abse) İnfiltrasyon (metastatik kanser, spinal kord tm) Kompresyon (epidural hematom, abse) Atravmatik

Detaylı

Servikal. Torakal. Lumbal. Sakrum

Servikal. Torakal. Lumbal. Sakrum GÖVDE VE HAREKETLERİ Gövde 1. Omurga 2. Göğüs kafesi REK132&SBR178 ANATOMİ VE KİNEZİYOLOJİ Gövdenin Fonksiyonları 1. Baş, boyun ve gövde hareketlerine izin verir 2. Dik durmamızı sağlar 3. Önemli organları

Detaylı

Başkent Üniversite Hastane Nükleer Tıp Anabilim Dalı

Başkent Üniversite Hastane Nükleer Tıp Anabilim Dalı Başkent Üniversite Hastane Nükleer Tıp Anabilim Dalı BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ RADYOLOJİ ANABİLİM DALI LUMBAL RADİKÜLOPATİLİ HASTALARDA BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ EŞLİĞİNDE YAPILAN EPİDURAL STEROİD

Detaylı

ULUSAL KONGRE VE SEMPOZYUMLARDA KONFERANSLAR

ULUSAL KONGRE VE SEMPOZYUMLARDA KONFERANSLAR ULUSAL KONGRE VE SEMPOZYUMLARDA KONFERANSLAR 1. Koç K: Spinal yaralanmalar ve hasta transportu. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi İlk ve Acil Yardım Anabilim Dalı ve Kayseri Sağlık Müdürlüğü ''Mezuniyet

Detaylı

Yeni Anket Verisi Girişi

Yeni Anket Verisi Girişi Yeni Anket Verisi Girişi lara ait kimlik verileri kesinlikle başka bir alanda paylaşılmayacaktır. ya ait özel veriler, sadece bilimsel çalışma merkezinin kendisi tarafından görüntülenebilecektir. proje

Detaylı

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. SERVİKAL DAR KANAL ve MYELOPATİ HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ

TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. SERVİKAL DAR KANAL ve MYELOPATİ HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ SERVİKAL DAR KANAL ve MYELOPATİ HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ SERVİKAL MYELOPATİLİ HASTALARIN YAKINMALARI Servikal kanal darlığı, genellikle

Detaylı

Romatizma BR.HLİ.066

Romatizma BR.HLİ.066 Nedir? başta eklemler olmak üzere, birçok organ ve dokunun doğrudan ya da dolaylı olarak zarar görmesine yol açabilen hastalıklar grubudur. Kanda iltihap düzeyinde yükselmeye neden olup olmamasına göre

Detaylı

PELVİK TRAVMALARDA GÖZDEN KAÇMAMASI GEREKENLER

PELVİK TRAVMALARDA GÖZDEN KAÇMAMASI GEREKENLER MULTİPL TRAVMALI HASTALARDA PELVİK TRAVMALARDA GÖZDEN KAÇMAMASI GEREKENLER Uz. Dr. Hüseyin UZUNOSMANOĞLU KEÇİÖREN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ GİRİŞ Multipl travma, birden çok büyük organ sistemini yada

Detaylı

BİRİNCİL KEMİK KANSERİ

BİRİNCİL KEMİK KANSERİ BİRİNCİL KEMİK KANSERİ KONDROSARKOM (KS) PROF. DR. LEVENT ERALP Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı İÇİNDEKİLER Kondrosarkom Nedir? KS dan kimler etkilenir? Bulgular nelerdir? KS tipleri nelerdir? Risk faktörleri

Detaylı

FTR 303 Ortopedik Rehabilitasyon. Kalça Artroplastisi. emin ulaş erdem

FTR 303 Ortopedik Rehabilitasyon. Kalça Artroplastisi. emin ulaş erdem FTR 303 Ortopedik Rehabilitasyon Kalça Artroplastisi emin ulaş erdem GİRİŞ Kalça eklemi, insan vücudunda yüke en fazla maruz kalan eklemdir. Bu nedenle fonksiyonel yaşamda dejeneratif artrit açısından

Detaylı

TEŞHİSTEN TEDAVİYE > ALT EKSTREMİTE ATARDAMARI HASTALIĞI

TEŞHİSTEN TEDAVİYE > ALT EKSTREMİTE ATARDAMARI HASTALIĞI TEŞHİSTEN TEDAVİYE > ALT EKSTREMİTE ATARDAMARI HASTALIĞI Genç Kardiyologlar Grup Sorumlusu - Prof.Dr.Oktay Ergene Bilimsel İçeriğin Değerlendirilmesi, Son Düzenleme - Prof.Dr. Mahmut Şahin Düzenleme, Gözden

Detaylı

TRD KIŞ OKULU KURS 2, Gün 3. Sorular

TRD KIŞ OKULU KURS 2, Gün 3. Sorular TRD KIŞ OKULU KURS 2, Gün 3 Sorular SORU 1 Romatoid artrit ile psöryatik artritin birbirinde ayırt edilmesinde EN ÖNEMLİ radyografik özellik hangisidir? a. Uniform eklem aralığı daralmasının varlığı veya

Detaylı

BEL VE BOYUN AĞRISI. Prof Dr Yasemin Kabasakal İç Hast. Romatoloji BD

BEL VE BOYUN AĞRISI. Prof Dr Yasemin Kabasakal İç Hast. Romatoloji BD BEL VE BOYUN AĞRISI Prof Dr Yasemin Kabasakal İç Hast. Romatoloji BD BEL Bel, ağırlık taşıyan ve lokomotor fonksiyonları olan kompleks bir yapıdır. Vücut yapılarını destekler ve yükü sakroiliak eklemler

Detaylı

Şeker Hastaları için Genel Sağlık Önerileri

Şeker Hastaları için Genel Sağlık Önerileri ÖNEMLİ! İlaçlarınızı düzenli kullanmanız çok önemlidir. Kilonuza dikkat ediniz. Ani bir kan şekeri düşmesi (hipoglisemi) durumuna karşı yanınızda her zaman birkaç adet şeker bulundurunuz. Mutlaka egzersiz

Detaylı

Başarısız Bel Cerrahisi Sendromunda Nörofizyolojik Değerlendirme

Başarısız Bel Cerrahisi Sendromunda Nörofizyolojik Değerlendirme Başarısız Bel Cerrahisi Sendromunda Nörofizyolojik Değerlendirme Prof. Dr. Işın ÜNAL ÇEVİK Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Duyu Muayenesinde Lezyonun lokalizasyonu Serebrospinal

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı Yandal Ar. Gör. Uzm. Dr. Kübra Öztürk Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

SERVİKAL ORTEZLER. Dr.Hakan BOZKUŞ. VKV Amerikan Hastanesi

SERVİKAL ORTEZLER. Dr.Hakan BOZKUŞ. VKV Amerikan Hastanesi SERVİKAL ORTEZLER Dr.Hakan BOZKUŞ VKV Amerikan Hastanesi Burma (Padaung) Kullanım Amacı 1. Ağrıyı azaltmak 2. Boyun hareketlerini kısıtlamak 1. Cerrahi öncesi 2. Cerrahi sonrası 3. Hasta transportunda

Detaylı

KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI. Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD

KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI. Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD KAFA TRAVMASI VE RADYOLOJİ Hangi hastalara görüntüleme

Detaylı

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar)

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) 1)BAŞ a)yüz b)kranium (Kafatası) 2) GÖVDE a)toraks (Göğüs kafesi) b)karın 3) EKSTREMİTELER a)üst ekstremiteler b)alt ekstremiteler

Detaylı

Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil Koruma)

Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil Koruma) .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Kanama ve Tromboza E ilim Sempozyum Dizisi No: 36 Kas m 2003; s. 185-189 Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil

Detaylı

Vertebra Grafilerinin Değerlendirilmesi

Vertebra Grafilerinin Değerlendirilmesi Vertebra Grafilerinin Değerlendirilmesi Dr.Erkan Göksu Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A.D. 1 2 3 4 Lateral grafi deyince Kafa kaidesinden İlk torasik vertebra superior kısmına kadar Servikokranium

Detaylı

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ STAJI STAJIN TANITIMI EĞİTİM DÖNEMİ STAJ SÜRESİ YERLEŞKE EĞİTİM BİRİMLERİ DERSHANE : Dönem V : 10 iş günü : İbni Sina Hastanesi : Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Kliniği,

Detaylı

YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON. Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD.

YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON. Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD. YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD. Rehabilitasyonun Tanımı Fizyolojik veya anatomik yetersizliği

Detaylı

1997 Yılında Fiziyatri Polikliniğine Başvuran Hastaların Retrospektif İncelenmesi

1997 Yılında Fiziyatri Polikliniğine Başvuran Hastaların Retrospektif İncelenmesi Van Tıp Dergisi: 5 (2): 79-83, 1998 Fiziyatri Polikliniğine Başvuran Hastalar 1997 Yılında Fiziyatri Polikliniğine Başvuran Hastaların Retrospektif İncelenmesi İbrahim Tekeoğlu, Turgut Göksoy, Betül Erdem

Detaylı