16.1. Çok Fonksiyonlu Yazıcı/Tarayıcı/Fotokopi/Faks Kullanım Talimatı; Projeksiyon cihazı Akıllı Tahta

Transkript

1 1

2 ĠÇĠNDEKĠLER ĠÇĠNDEKĠLER... 1 BT KULLANIM KILAVUZ VE TALĠMATLARI ĠġLETĠM SĠSTEMĠ KURULUMU Windows XP Kurulumu Windows 7 Kurulumu OFĠS PROGRAMLARI KURULUMU (OFFĠCE 2007) OUTLOOK E-POSTA AYARLARI BĠLGĠSAYARDA VERĠ DEPOLAMA VE KURTARMA Harddisk Bölümlerinin Kullanımı Sistem Geri Yükleme Ġmaj Alma ve Geri Yükleme Veri Kurtarma Programları YAZICI KURULUMLARI USB Yazıcı Kurulumu Ağ Yazıcısı Kurulumu Yazıcı PaylaĢımı WIN-RAR, ADOBE READER FLASH PLAYER JAVA KURULUMU MEDĠA ÇÖZÜCÜ (CODEC) PAKETLERĠNĠN YÜKLENMESĠ DENETĠM MASASI AYARLARI Program Kaldırma veya DeğiĢtirme Ekran Ayarları, Klavye Ayarları (F ve Q klavye değiģtirme) Fare Ayarları Ağ Ayarları ve Kablosuz bağlantılar (Bluetooth) Aygıt yöneticisinin kontrolü ve sürücü güncelleme PERFORMANS ARTIRICI ĠġLEMLER Geçici Dosyalar (Temp) ve Geri DönüĢüm Kutusunun Temizliği Çerezlerin (cookies) Silinmesi Disk bakımı BirleĢtirme GÖREV ÇUBUĞU VE KISA YOLLARIN KULLANIMI GÜVENLĠK Ofis Güvenlik Talimatı Antivirüs Programı Kurulumu ve Güncellenmesi Virüs Taraması Nasıl Yapılır Güvenli E-Posta Kullanımı Güvenli Ġnternet Kullanımı BĠLGĠSAYARIN FĠZĠKSEL BAKIMI Bilgisayarın Bulunduğu Ortam Nasıl Olmalıdır? Bilgisayarın Ġç Temizliği Nasıl Yapılır? Bilgisayar Kasa Temizliği Monitör Klavye Fare Diğer Donanımlar ve Bilgisayarın DıĢ Temizliği Nasıl Yapılır? OFĠS CĠHAZLARI VE ÇEVRE BĠRĠMLERĠ KULLANIM TALĠMATLARI

3 16.1. Çok Fonksiyonlu Yazıcı/Tarayıcı/Fotokopi/Faks Kullanım Talimatı; Projeksiyon cihazı Akıllı Tahta UPS cihazı Anahtarlama Cihazı (Switch) Kullanma Talimatı Webcam Kullanma Talimatı Kulaklık/Mikrofon Kullanma Talimatı Hoparlör Kullanım Talimatı; Bilgisayar ve Çevre Birimleri Bakım Talimatı SIK KULLANILAN WEB SAYFALARIN DÜZENLENMESĠ Ġnternet Sayfalarını Sık Kullanılanlara Ekleme Sık Kullanılanların Düzenlenmesi NETTEN BĠLGĠ VEYA RESĠM KOPYALAMA (PRINTSCREEN) GOOGLE ARAMA METOTLARI TEKNĠK ġartname HAZIRLAMA TALĠMATI MUAYENE KABUL TALĠMATI OKULLAR ĠÇĠN E-POSTA HĠZMETĠ "meb.k12.tr" E-Posta Hesabına GiriĢ (Web Tabanlı Kullanım) Ġlk Kullanım Ġçin Yapılacaklar E-Posta Hesabı Ekranına Genel BakıĢ KURUMSAL E-POSTA HĠZMETĠMĠZ meb.gov.tr ĠLE ĠLGĠLĠ GENEL KULLANIM BĠLGĠLERĠ WEB BARINDIRMA HĠZMETĠ KULLANIM TALĠMATI ĠLK DEFA FTP HESABI OLUġTURMA TALĠMATI (okullar için) FTP HESABI ĠLETĠġĠM TANIMLARINI DEĞĠġTĠRME TALĠMATI (Okullar için.) FTP HESABI ġġfre DEĞĠġTĠRME TALĠMATI (okullar için) WEB TANIMI DEĞĠġTĠRME TALĠMATI (Okullar için) FTP ġġfresġ HATIRLATMA TALĠMATI (Okullar için) OKUL WEB SĠTESĠ TEKNĠK DESTEK TALĠMATI (Okullar için)

4 BT KULLANIM KILAVUZ VE TALĠMATLARI 1. ĠġLETĠM SĠSTEMĠ KURULUMU 1.1. Windows XP Kurulumu NOT; XP kurulumuna baģlamadan önce Bilgisayarınızın yedeğinizi almayı unutmayınız Bilgisayarınızı ilk açılıģta CD/DVD sürücüyü görecek (Boot edecek) Ģekilde çalıģtırın. Bazı bilgisayarlarda bilgisayarın ilk açılıģı sırasında görünen baģlangıç (Boot) menü tuģu ile bunu sağlayabilirsiniz. Not: ġayet böyle bir seçenek tuģu yoksa bilgisayar ilk açılırken anakart markasına göre "Delete, F10, F2, F9 vb." tuģlarından biriyle bios (setup) menüsüne girerek buradan baģlangıç (boot) menüsü altından bilgisayar ilk açılıģta (First boot device) CD/DVD Rom sürücü olacak Ģekilde ayarlanıp "F10" tuģu ile "Y" harfi seçilir, kaydedip çıkılır Windows XP CD'sini bilgisayarınıza takın Bilgisayarınız Ģayet Windows XP CD'si ile baģlatılırsa aģağıdaki gibi bir ekran göreceksiniz. Herhangi bir tuģa basarak kurulum aģamasına geçebilirsiniz Kurulum aģamasına geçtiğinde "kur" bilgisayarınızın donanım yapılandırmasını incelerken bekleyin, herhangi bir Ģey yapmayın. 3

5 Bu aģamada Windows kur'un donanım yapısını incelemesi beklenir Windows kurulum için gereken dosyalar bilgisayarınıza yüklenecektir Gelen ekranda ENTER tuģuna basıyoruz Gelen sözleģme sayfasını F8 tuģu ile geçilir Format atma ve diski bölümlere ayırma iģlemleri bu sayfada yapılır. Önemli bir bölümdür. 4

6 a. Eğer diskinizi bölümlere ayıracaksanız D tuģuna basarak istediğiniz bölümleri silip, yeniden oluģturmalısınız. b. Eğer bölümlere ayırmadan sadece tek bölüm halinde format atıp XP kuracaksanız C diskini seçin ve ENTER tuģuna basın Birinci sıradaki "Bölümü, NTFS dosya sistemini kullanarak biçimlendir." seçin. ġayet formatlama iģleminin hızlı olmasını istiyorsanız "Bölümü, NTFS dosya sistemini kullanarak biçimlendir(çabuk)" da seçebilirsiniz Kur diskinizi biçimlendirmeye baģlayacak ve bilgisayarınızın disklerini inceleyecektir. 5

7 Bilgisayarınızı yeniden baģlatın Bu aģamada Windows XP kurulumu baģlayacaktır. Bilgisayarınız açılırken "CD den ön yükleme için bir tuģa basın" seçeneği çıkarsa hiçbir tuģa basmayın ve bekleyin. AĢağıdaki gibi bir ekran görmeniz gerekir Bu aģamada hiçbir Ģey yapmadan beklenir ve yüklemeler devam eder. 6

8 Bölge ve dil seçenekleri genelde doğrudur. Ġleri tuģuna basarak devam edilir Bilgisayarınıza içinde Türkçe karakter olmayan bir isim verin. KuruluĢ ismi olarak da farklı bir isim vermeniz gerekir. 7

9 Windows XP'yi satın aldığınızda size verilen gerekli lisans Ģifresini girin Eğer bilgisayara yönetici parolası girecekseniz buradan girebilirsiniz. Ġleri diyerek bu aģamayı geçerek kurulum bittikten sonra Kullanıcı hesapları bölümünden de daha sonra ayarlayabilirsiniz Tarih ve saat ayarları genelde doğrudur ileri diyerek geçiniz. 8

10 Bu aģamadan sonra kurulumun tamamlanması için beklememiz gerekmektedir Burada ağ ayarları ile ilgili bölüm gelir; "ileri" diyerek geçebilirsiniz Kurulum devam ediyor. 9

11 Gelen iki uyarıya da "Tamam" diyerek geçin AĢağıdaki gibi devam etmesi gerekiyor. 10

12 Bu ekranda sağ alt köģeden ileri'ye basarak ilerleyin Seçili değilse yerel ağ (LAN) seçeneğini seçip ilerleyin. 11

13 Gelen ekranda "Atla" butonuna basarak ilerleyin Bilgisayara bir isim verip ileri diyoruz. Burada Türkçe karakter kullanmamaya dikkat edilir Son'a basarak kurulumu tamamlayın. 12

14 Windows XP kurulumu tamamlanmıģtır. Not: Bu aģamadan sonra yapılacak en önemli iģ, bilgisayarın donanımlarını tanıtmak için güncel sürücülerin (driver) ve gerekli programların yüklenmesidir. Bu iģlemi bilgisayarla birlikte verilen driver CD'lerinden yâda internete bağlanarak donanımın ilgili sitesinden indirip kurabilirsiniz Windows 7 Kurulumu Bilgisayarınız ilk açılıģta CD/DVD sürücüyü görecek (Boot) edecek Ģekilde çalıģtırın Bilgisayarınız Ģayet Windows 7 DVD'si ile baģlatılırsa aģağıdaki gibi bir ekran göreceksiniz. Herhangi bir tuģa basarak kurulum aģamasına geçebilirsiniz Bu aģamadan sonra sırasıyla aģağıdaki ekranlar görünür, herhangi bir Ģey yapmadan bekleyiniz. 13

15 Burada da hiç bir değiģiklik yapmadan Ġleri butonu tıklayın. 14

16 Windows 7 kurulumunu baģlatmak için ġimdi yükle tıklayın Lisans koģullarını kabul ediyorum kutusuna çek atıp onayladıktan sonra "ileri" diyerek bir sonraki adıma geçilir. 15

17 Windows'un önceki iģletim sistemlerini kullanıp bu iģletim sistemlerini yükseltmek (Upgrade etmek) istiyorsanız Yükselt seçiniz. Ġlk defa kurulum yapmak ya da bilgisayarımızdaki eski iģletim sistemini silip yeniden bir kurulum yapmak ( Formatlamak ) istiyorsanız "Özel (GeliĢmiĢ)" seçmeniz gerekir Sürücü Özelliklerini tıkladığınızda resimde görüldüğü gibi "Sil, Biçimlendir, Yeni" gibi kısımlar açılır. Bu açılan kısımlar ile diskinizi bölümlendirebilir ya da var olan bölümleri silip biçimlendirebilirsiniz. Bu iģlemlerden sonra Windows 7'nin kurulmasını istediğiniz disk bölümünü seçerek "ileri" diyerek kurulumu baģlatın Windows seçtiğiniz ve kurulmasını istediğiniz bölüme gerekli dosyaları kopyalayıp kurulumu yapar. 16

18 Kurulum iģlemi bitti. Sizden bir kullanıcı oluģturmanız isteniyor. Kullanıcı adı verirken Türkçe karakter kullanmamanız gerekir. 17

19 OluĢturulan kullanıcıya Ģifre belirlemeniz isteniyor. ġayet Ģifre vermek istemiyorsanız ileri diyerek boģ geçebilirsiniz Bu adımda Ģayet Windows 7 için etkinleģtirme numaranız (Lisans) varsa girebilirsiniz. Yoksa etkinleģtirmeyi daha sonra yapmak üzere ileri diyerek bu adımı geçebilirsiniz. 18

20 Bu adımda Windows 7 nin ilk açılıģta güncelleģtirilmesini isteyip istemediğinizi soruyor. Burada "Önerilen ayarları kullan" seçebilirsiniz Saat ve tarih ayarları doğru ise ileri diyerek geçiyoruz Kendinize bir ağ türü belirleyin. Seçtiğiniz ağ türüne göre resim, video, müzik gibi klasörleri diğer bilgisayarlar ile paylaģıp paylaģmayacağınızı belirtin. Bu iģlem sonunda bir ağ parolası veriyor. Bunu parolayı mutlaka bir yere not alınız. 19

21 Kurulum tamamlanıyor Windows 7 kurulumu tamamlanmıģtır. Bu aģamadan sonra yapılacak en önemli iģ Denetim masası/windows update'i seçip gerekli güncellemeleri yapmaktır. Ayrıca bilgisayarımız için gereken önemli programları da yüklememiz gerekmektedir. Not: Windows 7 ile gelen en önemli özelliklerden birisi de güncelleme denetlemeleri sırasında "isteğe bağlı güncellemeler" baģlığı altında bilgisayarımıza ait son sürücüleri yüklemek isteyip istemediğimizi de sormaktadır. Bu seçeneği açıp mutlaka bunların da seçilmesi ve güncelleme sırasında bunların da kurulması gerekmektedir. Bunu yaptığımızda ayrıca sürücü (driver) temin etmeye gerek kalmaz. 20

22 2. OFĠS PROGRAMLARI KURULUMU (OFFĠCE 2007) 2.1. Ofis CD/DVD sini sürücüye yerleģtirin. Kısa bir süre sonra karģımıza kurulum ekranı gelecektir Ürün anahtarını ( product key ) girin Ürün anahtarı doğru olarak girildiğinde yeģil renkte onay iģareti görülmektedir. "Devam" seçilerek kuruluma devam edilir. 21

23 2.4. Bu sözleģmenin koģullarını kabul ediyorum seçeneğini iģaretleyip Devam edilir Bu adımda "ġimdi Yükle" ve "ÖzelleĢtir" olmak üzere karģımıza 2 seçenek çıkar. Normal Ģekilde Microsoft Office Enterprise 2007 paketi içindeki programların yüklenmesi için "ġimdi Yükle" ile kuruluma devam edilir Sonraki adımda karģımız gelen pencerede Dil Yükleme Seçenekleri Dosya Konumu Kullanıcı Bilgileri sekmeleri bulunmaktadır. Bu sekmeleri açıklayalım. Dil sekmesinde, Türkçe seçilir. 22

24 2.7. Yükleme Seçenekleri sekmesinde, Office 2007 paketi içerisinde istenilmeyen bir program kaldırılabilme veya özelleģtirilebilme özelliği bu kısımdan yapılmaktadır. "Microsoft Office Access" seçildiğinde karģımıza bir ekran çıkacaktır. Bu seçenekleri açıklayalım: Bilgisayarımdan ÇalıĢtır: Microsoft Office paketi içerisinde, seçmiģ olduğumuz programın kurulumu tamamladığında özellik sabit diskimize yüklenecek ve depolanacaktır. Ancak seçmiģ olduğumuz program için alt özellikler sabit diskimize yüklenmeyecek ve depolanmayacaktır. Tümünü Bilgisayarımdan ÇalıĢtır: Microsoft Office paketi içerisinde, seçmiģ olduğumuz programın kurulumu tamamladığında özellik ve tüm alt özellikler sabit diskimize yüklenecek ve depolanacaktır. Ġlk Kullanımda Yüklensin: Microsoft Office paketi içerisinde, seçmiģ olduğumuz programı ilk kez kullanacağımız zaman sabit diskimize yüklenecektir. Ancak daha önceden yükleme yaptığımız CD ye eriģmemiz gerekebilir. Program ilk kez çalıģacağı için CD isteyebilir. Bu seçenek tüm özellikler için kullanılamayabilir. Kullanılmaz: Microsoft Office paketi içerisinde, seçmiģ olduğumuz programı kullanmak istemiyorsak bu seçenek ile iģaretlememiz gerekmektedir. Yukarıdaki bilgiler ıģığında istenirse Microsoft Office Enterprise 2007 kurulum paketi içersindeki özelleģtirme seçeneklerimizi ayarlayabiliriz. 23

25 Dosya Konumu, sekmesinde Microsoft Office paketinin nereye yükleyeceğimizi "Gözat" ile belirleyebiliriz. Varsayılan (default) olarak bu Ģekilde bırakın Kullanıcı Bilgileri sekmesi kurumu adı gibi bilgilerin girildiği kısımdır. Tüm bilgileri girdikten sonra "ġimdi Yükle" tıklanır. Gerekli dosyalar yükledikten sonra karģımıza sonlandırma penceresi gelecektir. En son gelen bu pencerede ise "Kapat" tıklanarak kurulum sonlandırılır. Bu adımlardan sonra Microsoft Office Enterprise 2007 kurulumunu tamamlanmıģtır. 24

26 3. OUTLOOK E-POSTA AYARLARI 3.1. Outlook Express programında, "Araçlar" menüsünden "Hesaplar"a tıklayın Ġnternet Hesapları penceresinde, "Posta" sekmesine tıkladıktan sonra, "Ekle" alt menüsünden "Posta"ya tıklayın Gelen ekranda Görünen Ad kutusuna, adınızı soyadınızı yazın ve Ġleri 'ye tıklayın. 25

27 Adı Soyadı 3.4. E-posta Sunucu Adları kısmında, size ayrıca gönderilmiģ olan POP3 ve SMTP sunucu adreslerini yazıp Ġleri 'ye tıklayın. nilufer.meb.gov.tr menekse.meb.gov.tr 26

28 3.5. Internet Mail Oturum Açma penceresinde, hesap adınızı ve Ģifrenizi yazın. Parolayı Anımsa kutusunu iģaretleyip Ġleri 'ye tıklayın. Hesap adınız ve Ģifreniz size ayrıca gönderilecektir. egitek 3.6. Son 'a tıklayarak sihirbazı kapatın. 27

29 4. BĠLGĠSAYARDA VERĠ DEPOLAMA VE KURTARMA 4.1. Harddisk Bölümlerinin Kullanımı Örneğin 500 Gb kapasiteli bir HDD ye sahip bir bilgisayarın örneğin 250 Gb lık bölümü sistem ve gerekli programların kurulumu için kalanı ise yedekleme için ayrılabilir. Bilgisayar ilk kurulumu yapılırken resimde görüldüğü gibi "C" ve "D" olarak en azından 2 bölüm oluģturulmalıdır. Diski ilk kurulumda bölümlere ayırmanın faydaları; En sağlıklı yöntem aslında her zaman verilerin harici bir diskte saklanmasıdır. ġayet kurulumda diskte birden fazla bölüm oluģturulmuģsa ve önemli belgeler "C" dıģındaki bir bölümde; örneğin "D" de tutulursa, bilgisayarda herhangi bir nedenle karasızlık ya da kilitlenme olduğunda yeniden sistem kurulurken sadece "C" ye format atılıp kurulum tamamlanır. "D" bölümündeki veriler kaybolmaz. Tek bir bölüm halinde kurulum yapılırsa verilerin kurtarılması için ayrıca çalıģma yapmaya ve veri kaybına neden olabilecektir Verilerin daima belli bir bölümde ve ayrı tutulması harici bir yedekleme kaynağına aktarılırken kolaylık sağlayacaktır ĠĢletim sisteminin kurulu olduğu bölümde baģka verilerin olmaması sistem performansında bir miktar artıģ sağlayacaktır Sistem Geri Yükleme Sistem geri yükleme, Windows iģletim sistemleri içerisinde XP sürümü ile gelen bir özelliktir. Sistemin hala çalıģır olduğu durumlarda yaģanabilen küçük sorunların çözülmesi için kullanıcıların en büyük yardımcısıdır. Sistem geri yükleme, önemli sistem dosyalarının, kayıt defterinin (Registry) ve bazı program dosyalarının geri yükleme noktası oluģturduğunuz andaki görüntüsünü alır ve bunları saklar. Gerektiği durumlarda bu noktalardan sisteminizi o anki duruma geri getirmenize yardımcı olur Sistem geri yükleme noktası iki Ģekilde oluģturulur 28

30 Otomatik olarak: Herhangi bir program yüklendiğinde ya da güncelleme yapıldığında bilgisayar kendisi periyodik olarak yeni geri yükleme noktası oluģturur. Sistem geri yükleme yapılabilmesi için sistem geri yükleme noktasının açık olması gerekmektedir. Bunu kontrol etmek için Denetim masası/tüm denetim masası öğeleri /Sistem/GeliĢmiĢ sistem ayarları/sistem koruması açılır.bu (birleģtir) bölümde özellikle sistemin bulunduğu C bölümünün çık olması gerekmektedir. ġayet kapalıysa sürücü seçilerek "Yapılandır" tıklanır ve "sistem ayarlarını ve dosyalarını önceki sürümüne geri yükle" seçeneği seçilir. Uygula ve tamam diyerek kapatılır Manuel Sistem Geri Yükleme Noktası OluĢturmak, (Windows 7 için): i. Bilgisayar'a sağ tıklayın ve Özellikler deyin. ii. Açılan pencerede Sistem Koruması bağlantısına tıklayın. iii. Açılan pencerede OluĢtur butonuna tıklayın. 29

31 iv. Geri yükleme noktasına bir isim verin ve OluĢtur deyin. v. Geri Yükleme noktasının oluģturulmasını bekleyin. 30

32 Sistem Geri Yükleme (Windows XP iģletim sistemi için); i. BaĢlat/Tüm Programlar/Donatılar/Sistem Araçları/Sistem Geri Yükleme çalıģtırılır. ii. Bu adımda "Bilgisayarımı önceki bir zamana yükle" seçerek "ileri" butonuna tıklanır. Eğer istenirse daha sonra yüklenmek üzere geri yükleme noktası oluģturulabilir. 31

33 iii. Bu adımda ise daha önceden bilgisayarın program kurulumları ve güncellemeler sırasında otomatik olarak kendi oluģturduğu veya bizim oluģturduğumuz geri yükleme noktalarından birini seçebiliriz. Sağlıklı bir geri yükleme olabilmesi için bunlardan birini seçmeliyiz. Yukarıdaki resme bakıldığında uygun olmayan bir yükleme noktası seçildiğinde yan tarafta açıklama olarak böyle bir geri yükleme noktasının bulunmadığı belirtilmektedir. Bu nedenle geri yükleme noktasının doğru seçilmesi gerekmektedir. iv. Üstteki ok yardımıyla önceki aylara da gidebiliriz. Burada dikkat edilecek husus yüklenebilecek geri yükleme noktalarının koyu mavi renkli olmasıdır. Uygun olan bir geri yükleme noktası seçtikten sonra "Ġleri" diyerek geri yükleme iģlemini baģlatılır. Bu iģlem sırasında bilgisayarı bir müddet eski dosyaları ve ayarları geri yükleme iģlemi yaptıktan sonra açılıp kapanır. BaĢarılı bir geri yükleme gerçekleģirse." Bilgisayarınız Ģu tarihe geri yüklendi ya da yüklenemedi" Ģeklinde bir uyarı verecektir Sistem Geri Yükleme (Windows 7 iģletim sisteminde) i. Bilgisayar açıkken; BaĢlat/Tüm Programlar/Donatılar/Sistem Araçları/Sistem Geri Yükleme çalıģtırılır ve aģağıdaki ekran açılır. 32

34 ii. Ġleri düğmesine tıklanarak bir sonraki adıma geçilir. iii. Bu adımda bilgisayar tarafından güncelleme sırasında veya program yüklemeleri yapılırken otomatik olarak alınan geri yükleme noktalarının tarih ve saatleri çıkacaktır. Burada "Diğer geri yükleme noktalarını göster" seçeneğine çek atarak daha fazla geri yükleme noktası görebiliriz. Herhangi bir geri yükleme noktası seçip "ileri" düğmesine tıklıyoruz. iv. Bu adımda eğer istersek "Etkilenecek programları tara" diyerek seçtiğimiz geri yükleme tarihinden sonra bilgisayara kurulmuģ olan ve etkilenecek yani bu tarihten sonra yüklenmiģ olan ve bu tarihe geri dönüldüğünde çalıģmayacak olan programları görebiliriz. Uygun görülürse "Son" deyip sistem geri yüklemeyi baģlatabiliriz. Bu iģlem sırasında bilgisayar bir müddet eski dosyaları ve ayarları geri yükleme iģlemi yaptıktan sonra açılıp kapanacak ve baģarılı bir geri yükleme 33

35 "Bilgisayarınız Ģu tarihe geri yüklendi ya da yüklenemedi" Ģeklinde bir uyarı verecektir Ġmaj Alma ve Geri Yükleme Bazı durumlarda sistem geri yükleme sorunları çözebildiği halde bazı durumlarda iģe yaramayabilir. Kullandığınız lisanslı önemli programlarınız varsa ve bilgisayarınızda bu programlarla bağlantılı olarak sürekli güncel veriler giriyorsanız düzenli olarak yedek (Backup) almak daha doğru olacaktır. Sisteminizi ilk kurduğunuzda gerekli bütün sürücülerin yüklenmesi, yazıcıların kurulumu ve bir sistem için gerekli veya özel olarak kullandığınız bütün programların lisanslı olarak kurulumu epey uzun bir zamanınızı alacaktır. Herhangi bir sistem kararsızlığı veya kilitlenme sonucunda eğer sistem görüntüsü (Ġmaj) varsa sorun kolaylıkla çözülür. Windows 7'ye kadar olan iģletim sistemlerinde sistem görüntüsü iģlemi için Norton Ghost, Acronis True Ġmaj v.b.üçüncü parti yazılımlar kullanılıyordu. Ancak Windows 7 ile birlikte iģletim sistemi içinden sistemin görüntüsünü yedek olarak bilgisayara ya da herhangi bir harici diske alıp sonra geri yüklemek mümkün olmaktadır Windows 7 iģletim sisteminde sistem görüntüsü (Ġmaj) alma; Denetim Masası Yedekleme ve Geri Yükleme yoluyla Windows 7 Yedekleme açılır. Açılan sayfada "Sistem görüntüsü oluģtur" tıklanır ve karģımıza bir pencere açılır Açılan sistem görüntüsü oluģturma penceresinden, yedeğini alacağımız sürücü seçilir ve nereye kaydedileceği belirtilir. D sürücüsü, harici disk ya da DVD ortamına kayıt yapılabilir. Gerekli seçimler yaptıktan sonra "Ġleri" denilerek devam edilir. Önemli not: Yedeği alınacak sürücüde (örneğin C:) gerekli olmayan veri depolama yapılmamalıdır. Aksi halde imaj dosyasının boyutu çok büyür. 34

36 Bu aģamada Ģayet yedek alacağımız sürücüde yeterli alan varsa "Yedeklemeyi baģlat" butonuna basılarak sistem görüntüsü (Ġmaj) alma iģlemine baģlanır Sistem görüntüsü alma iģlemi baģlamıģ bulunmaktadır. Bu aģamada alınacak yedeğin boyutuna bağlı olarak bu iģlem bir müddet sürecek ve yedekleme tamamlanacaktır Alınan sistem görüntüsünün geri yüklenmesi Aynı Ģekilde Denetim Masası/Yedekleme ve Geri Yükleme seçilerek daha önceden alınmıģ sistem yedeğini seçerek alınan yedeğin geri yüklenmesi iģlemi baģlatılır. Önemli Not: Burada unutmamamız gereken bilgisayarımızın yedeğinin alındığı andaki durumuna geri döneceğini ve sonradan yüklenen 35

37 programlar varsa bunların artık çalıģmayacağı bilinmelidir. Ayrıca C: sürücüsünde veriler varsa bunları da baģka bir sürücüye veya harici diske aktarılması gerekir Windows XP iģletim sisteminde ve önceki sürümlerde sistem görüntüsü alma ve geri yükleme. Windows 7 öncesi iģletim sistemlerinde sistem görüntüsü alabilmek için 3. parti yazılımlar kullanmak gerekmektedir. Bu yazılımlardan en çok kullanılanlar "Norton Ghost ve Acronis True Ġmage vb." programlarıdır. Söz konusu programları kullanarak da iģletim sistemlerinin sistem görüntüsü oluģturulabilir. Bunlardan sadece Norton Ghost programı kullanarak sistem imajı almayı ve geri yüklemeyi görelim Bilgisayara CD den boot eden Norton Ghost CD si takılır ve bilgisayar açılıģta CD den boot edecek Ģekilde ayarlanır. ÇeĢitli ekranlardan sonra aģağıdaki pencere açılır Sırasıyla Local/Partition/To Ġmage seçilir ve tıklanır. 36

38 Bu aģamada aģağıdaki resimde görüldüğü gibi imajını alacağımız dizini seçilir Üst bölümden imajı kaydedeceğimiz diski seçiyoruz. Bilgisayar D: bölümü olabileceği gibi önceden taktığımız harici bir disk de olabilir. Ayrıca "File name" kısmına yedeğe Türkçe karakter kullanmadan bir isim veriyoruz örneğin "imajdosyasi" diyebiliriz. Daha sonra "Save" tuģuna basıyoruz Bundan sonra çıkan diğer pencerede sıkıģtırmanın ne derecede olacağı sorulur. Normal, Fast, High seçeneklerinden "High" seçilirse en yüksek sıkıģtırma oranıyla veriler belirlediğimiz sürücüye veya harici diske yedeklenecektir. 37

39 Bu iģlemden sonra imaj tek bir dosya halinde yedek aldığınız bölüme "Gho" uzantılı bir dosya Ģeklinde kaydolacaktır. Dosya boyutunu incelediğinizde "High" seçeneği ile sıkıģtırılıp yedek alındığında diskimizin 15 Gb'ı dolu olduğu kabul edilirse ise 7-8 Gb bir alan kapladığı görülecektir Norton Ghost programı ile alınan sistem görüntüsünü (imajı) geri yükleme Bilgisayara CD den boot eden Norton Ghost CD'si takılır ve bilgisayar açılıģta CD'den boot edecek Ģekilde ayarlanır. Bir müddet beklenir ve aģağıdaki gibi bir pencere açılır Açılan pencerede sırasıyla Local/Partition/From Ġmage seçilir ve tıklanır Açılan pencerede üstteki ok yardımıyla daha önceden yedek aldığımız "Gho" uzantılı dosyanın yeri gösterilir. 38

40 Daha önceden yedek aldığımız "Silme.GHO" adlı dosyayı seçip "Open" tuģuna basılır Burada açılan pencerede üst bölümde "Primary" yazan bölümü seçip "Ok" tuģuna basılır Burada seçilen yedeği geri yükleneceğini ve bize sistemin üzerine bu yedeği yüklemek isteyip istemediğimizi sorduğunda "Yes" diyerek yedekleme baģlatılır. 39

41 Bu andan itibaren yükleme iģlemi baģlayacak ve bitince uyarı verecektir. ĠĢlem tamamlandığında, bilgisayarımızı yeniden baģlattığımızda bilgisayarımız yedeğini aldığımız ilk temiz haline geri dönecektir Veri Kurtarma Programları Bilgisayarımızdan ya da harici diskimizden (Flash disk, taģınabilir disk, Hafıza kartları v.b) yanlıģlıkla önemli bir dosya (Doküman, resim, müzik v.b) silinebilir. Bu silme iģlemini sağ tıklayıp "sil" diyerek yapmıģsak önemli bir sorun yoktur. Çünkü bu tarz dosyalar "Geri DönüĢüm Kutusuna" taģınır ve orada tutulur; fakat açılmaz Bu dosyanın Ģayet yanlıģlıkla silindiğinden eminseniz geri dönüģüm kutusundan dosyayı bulup üzerinde sağ tıklayarak "Geri Yükle" dediğimizde sildiğimiz konuma geri yüklenir Ancak dosyaları geri dönüģüm kutusuna göndermeden shift+delete tuģuyla sildiysek ya da geri dönüģüm kutusunu boģaltmıģ isek bilgisayarımızda artık görünmez. Ancak bilgiler hiçbir zaman bilgisayardan tam olarak silinmez. Hatta bilgisayarınıza format atmıģ olsanız bile bu bilgiler üzerine yazılmadığı sürece bozulmaz ve geri getirilebilir. Burada en önemli husus silinen dosyayı fark ettiğimiz andan itibaren bilgisayarımızda iģlem yapmayıp, silinen dosyanın üzerine yazılmasını önlememiz gerekir Veri kurtarma amaçlı çok çeģitli yazılımlar mevcuttur. Bunlardan bazıları aģağıda listelenmiģtir. Recuva File scavenger O&O Disk recovery 40

42 Recovery my files. Undelete Plus PC Inspector File Recovery Disk Digger EASEUS Deleted File Recovery vb. programlardır Bu programların bir kısmının demo sürümü ile sildiğiniz dosyayı kurtarabilirsiniz. Bir kısmı ise demo sürümünde silinen dosyayı bulmakta ancak geri getirmek için lisans satın alma Ģartı koymaktadır. ġimdi bunlardan örneğin "File Scavenger 3.2" yazılımını adresinden indirip kuruyoruz. Kurulum tamamlandıktan sonra sırayla aģağıdaki adımları takip ederek silinen dosyamızı bulmaya çalıģıyoruz Programı kurup ilk çalıģtırdığımızda karģımıza aģağıdaki gibi bir ekran gelecektir Burada ilk olarak "Search for" bölümünden arama yapacağımız sürücüdeki dosya türünü biliyorsak önce onu belirlememiz gerekir. Örneğin Microsoft Office Word belgesi *doc uzantılı veya resim ise *jpg olarak seçeneklerden seçebiliriz. Seçimin daraltılması bulmayı kolaylaģtırır. Eğer bilmiyorsak en üstteki "all files" seçebiliriz Daha sonra "Look in" yazan bölümden ise tarama yapacağımız diski seçiyoruz. Bu harici bir disk de olabilir "Mode" bölümünden "Quick" hızlı ya da "Long" uzun yani derin taramayı seçebiliriz. Ġkinci seçenek biraz uzun sürebilir ancak dosyaların bulunması olasılığı bu taramada daha yüksektir. 41

43 Üstteki resimde de görüldüğü gibi gerekli seçimler tamamlandıktan sonra "Search" ara butonuna tıklayıp dosyalarımızın bulunmasını bekliyoruz Bu aģamada "No, Display deleted files" butonuna basarak silinen dosyaları aramasını istiyoruz Taradığımız diskteki bulunan dosyalardan geri getirmek istediklerimiz iģaretliyoruz. Burada önemli olan dosyaların karģısında " Status" yazan bölümdeki ifadelerdir. Eğer "Good" yazıyorsa dosyanın durumu iyidir. Fakat "Poor" yazıyorsa veya hiçbir Ģey yazmıyorsa dosya bozulmuģ olabilir gene de her ihtimale karģı kurtarıp kontrol etmekte fayda vardır ġayet görünümün bilgisayarımızda göründüğü gibi Windows'daki klasör ağacı görünümünde görünmesini istersek de "Tree View" seçerek görünümü değiģtirebilirsiniz. Ġstersek tekrar "List View" görünümüne geçebiliriz. 42

44 Bu aģamadan sonra programın "Step 2: Recover" kurtarma yazan bölümüne tıklayıp bilgilerimizi masaüstüne getireceğiz Bunun için "Browse" araģtır yazan bölümüne tıklayıp açılan pencereden en üstte bulunan "Masaüstü" seçilir ve "Recover" geri getir butonuna basılır. 43

45 Bu aģamada program bize demo sürümünü mü lisanslı mı kullanacağımızı soruyor. ġayet demo kullanırsak da 64 Kb a kadar olan dosyaları kurtaracağını ötekileri göstermeyeceğini söylüyor. Programı deneme amaçlı kullandığımız için "Demo" seçip "Ok" tamam diyoruz Dosyaların baģarıyla masaüstüne geri getirildiğine dair bir mesaj alınır. ĠĢlem tamamlandıktan sonra "Tamam" tıklanır ve pencere kapatılır. 5. YAZICI KURULUMLARI 5.1. USB Yazıcı Kurulumu XP için; i. BaĢlat'ı ve ardından Yazıcılar ve Faksları tıklatın. ii. Yazıcı Görevleri altındaki Yazıcı ekle seçeneğini tıklatın. iii. Yazıcı Ekle Sihirbazı'ndaki yönergeleri izleyin. iv. Sınama sayfası yazdırmak isterseniz, yazıcının açık ve baskıya hazır olduğundan emin olun. Windows 7 için; Windows 7, USB yazıcılarını, bilgisayarınıza yazıcının elektriksel ve veri kablolarını taktığınızda otomatik olarak yükleyecektir Ağ Yazıcısı Kurulumu XP için; i. BaĢlat/Ayarlar/Yazıcı ve Fakslara gelinerek tıklanılmalıdır. 44

46 ii. iii. Buradan yazıcı ekle ye gelinerek tıklanır, Çıkan menüden ileri butonuna tıklanır, iv. Eğer yazıcı belli bir bilgisayara bağlanmak istenirse bağlantı oluģturmak için LPT veya COM USB giriģlerine göre seçilmeli ve ardından ileri butonuna tıklanılmalıdır. v. Buradan yazıcının markası bulunup, seçilmeli ve ardından ileri butonu tıklanıp kurma iģlemi tamamlanmalıdır. vi. IP ile yazıcı tanıtılırken; yukarıdaki ikinci resimde yeni bağlantı oluģturulması sekmesinden standart TCP/IP Port seçilmeli ve daha sonra ileri butonu tıklanılmalıdır. 45

47 vii. Buraya yazıcının IP numarası girilerek ( örneğin ) ileri butonu tıklanılmalı, çıkan menüden tekrar ileri butonu tıklanarak, mevcut olan IP yazıcısı bulunmalı ve yazıcının Driver cd si ile kurulum yapılmalıdır Yazıcı PaylaĢımı XP için; i. BaĢlat/Ayarlar/Yazıcı ve Fakslar menüsü seçilmelidir. ii. Burada kurulu olan yazıcının üzerine gelinip, sağ tuģa tıklanır ve ardından paylaģım kısmına gelinir ve tıklanır. 2. Gerekli Araç Programlar ve Yüklenmesi Bir bilgisayarda kullanıcının rahat kullanımı ve sık kullanılan dosya formatlarını açmada zorluk yaģamaması için Winrar, Adobe Reader, Flash Player, Java vb. bir takım paket programlara ihtiyaç duyulur. Dolayısıyla bu programların sistemde yüklü olması gerekir. Bu tip programlar sistem gereksinimleri kategorisinde değerlendirilir. Genel olarak bu yazılımların lisansları ücretsiz ya da deneme sürümleri yaygın biçimde kullanılır. Kurulum ve edinimleri kolaydır. ġimdi sırasıyla bu programların edinimi ve kurulumlarına göz atalım. 6. WIN-RAR, 6.1. WinRAR programı dünya üzerinde en çok tercih edilen RAR arģivleyici ve arģiv yönetim programı olarak gösterilebilir. Bilgisayar kullanıcılarının en çok tercih ettiği sıkıģtırma programlarından biri olan WinRAR en çok kullanılan arģiv formatları ZIP ve RAR desteğinin yanı sıra bir çok baģka formata destek sunar RAR dosyaları genellikle ZIP dosyalarına göre %8'den %15'e kadar daha fazla dosya sıkıģtırma özelliğine sahiptir. Bu farklılık da sıkıģtırma iģlemi yapacak kiģilerin RAR formatını kullanmasında en temel unsurlardan biri olmaktadır. Bu nedenle winzip v.b. diğer sıkıģtırma yazılımlarında liderliği ele geçirmiģ 46

48 durumdadır. Çoklu dil desteği bulunan bu güçlü arģivleme aracı Türkçe kurulum ve kullanım seçeneğine de sahiptir Programın deneme sürümlerinden en güncel olanı veya çok eski olmayan herhangi bir sürümü problemsiz bir Ģekilde çalıģacaktır. Kurulum dosyasına çift tıklayarak kurulumu baģlatabilir açılar menülerden next (ileri) seçenekleriyle kurulumu tamamlanabilir Sürükle bırak kolaylığı, sihirbaz özelliğiyle ve kolay ara yüzüyle kullanımı gayet kolaydır SıkıĢtırılmıĢ dosyaların açılması için bir kaç farklı yöntem vardır Dosya adının üzerine çift tıklatın veya dosya adının üzerinde Enter'a basın. ArĢiv WinRAR ile açılacaktır WinRAR penceresinde arģiv adına çift tıklayın veya arģiv adının üzerinde Enter'a basın. 47

49 6.8. ArĢivi WinRAR simgesine veya penceresine sürükleyin ve bırakın. Bunu yaparken WinRAR'ın baģka bir arģivi göstermediğinden emin olun. Aksi takdirde sürüklenen arģiv, Ģu an görüntülenen arģive eklenecektir Dosyaları sıkıģtırarak bir arģiv dosyası oluģturmak içinse yine birden fazla yöntem mevcuttur. En sık kullanılan ve kolay yöntem sıkıģtırmak istediğimiz dosyalar üzerine fare ile sağ tıklayıp açılan menüden arģive ekle ya da arģive ekle "dosyaadi.rar" sekmesine tıklanılması yeterli olacaktır. 7. ADOBE READER 7.1. Bilgisayar ortamında sık kullanılan dosya formatlarından biri olan PDF (Portable Document Format; Taşınabilir Belge Biçimi), platformlar arası taģınabilir ve yazdırılabilir belgeler oluģturmak amacıyla üretilmiģ sayısal bir dosya biçimidir Bu doküman türünün bir diğer özelliği de iģletim sisteminden bağımsız olmasıdır. Windows, Macintosh, Linux vb. tüm iģletim sistemlerinde aynı Ģekilde açılabilir. Birçok platform için ücretsiz görüntüleyici programlarının olması dolayısıyla PDF yazdırılabilir ve düzenlenmesi beklenmeyen belgelerin dağıtımı için tercih edilir. 48

50 7.3. Ayrıca ofis, internet ve grafik programlarının kullandığı dosya formatlarının da pdf formatına çevrilebilir olması, tarayıcıdan aktarılan dokümanlarda sıklıkla tercih edilmesi bu biçimin kullanımını standart hale getirmiģtir PDF formatının geliģtiricisi Adobe Systems firmasına ait adobe reader programı ise pdf dosyalarını açmada kullanılan programlarda baģı çekmektedir. Temini, kurulumu ve kullanımı gayet basittir. adresinden ücretsiz olarak indirilip kurulabilir Adobe reader oluģturulmuģ programları açma ve kullanma aracıdır. Doküman üzerinde görüntüleme, yazdırma, arama ve yönetme iģlemler yapılabilir ancak düzenleme, değiģiklik yapmak ve pdf oluģturma yapılamaz Adobe Reader kurulumunu tamamladığınızda makinenizde bulunan pdf uzantılı dosyalar kendiliğinden aģağıdaki Ģekildeki gibi bir simgeye dönüģür Dosyanın üzerine çift tıklanıldığında Adobe Reader programı açılır. 49

51 Yukarıda Adobe Reader programı ile açılmıģ bir pdf dokümanı görülmektedir. PDF okuyucu programlar dosyalar üzerinde değiģiklik yapmaya izin vermediği için sade bir ara yüze sahiptir. Genellikle okuma ya da yazdırma amaçlı kullanıldığından sayfayı büyütme-küçültme, yazdırma gibi araçlar kullanılır. 8. FLASH PLAYER 8.1. Adobe Flash Player, Adobe firması tarafından oluģturulan, web üzerinde etkileģimli içerikleri ve uygulamaları görüntülemenize olanak veren bir yazılımdır. Flash Player uyumlu içerik (SWF ve FLV uzantılı dosyalar), web sayfalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Web sayfalarında gezinmek isteyen her kullanıcının yüklemesi artık zorunlu hale gelmiģtir. Ücretsiz olarak temin edilir. Ġçerik ve videoların kusursuz görüntülenmesini sağlayan platformlar arası tarayıcı tabanlı bir çalıģtırıcıdır Internet Explorer 6.0 ve üzeri, Mozilla Firefox 2.0 ve üzeri, Google Chrome 2.0 ve üzeri, Safari 3.0 ve üzeri, Opera 9.5 ve üzeri, AOL 9.0 ve üzeri tüm tarayıcılarda kullanılır. 50

52 linkinden güvenli bir Ģekilde son sürümü temin edilebilir Setup dosyası bilgisayarda uygun bir klasöre kaydedildikten sonra üzerine çift tıklanarak kurulum iģlemi tamamlanır Adobe Flash Player kurulumuna devam etmeden önce tüm diğer açık tarayıcı pencerelerini kapatılması önerilir Güvenlik ayarlarınıza bağlı olarak bir Güvenlik Uyarısı iletiģim kutusuyla karģılaģılabilir. ActiveX kontrolünü yüklemek için Yükle'ye tıklanır. 9. JAVA KURULUMU 9.1. Java kodlarını çalıģtıran sisteme JRE (Java Runtime Environment) denir JRE, Java ile yazılmıģ internet ve masaüstü uygulamaların çalıģtırılması için gerekli olan yazılımdır Bir makinede Java'yla yapılmıģ bir programın çalıģması için orada mutlaka Java derleyicisi olması gerekir Uygulamalar tarayıcı içindeki Java eklentisiyle çalıģırlar Java'da yapılmıģ bir program herhangi bir makineye kurulurken (eğer yoksa) öncelikle JRE kurulmalıdır Ancak bu iģlem bir makine için sadece bir kere yapıldığından, üzerinde JRE kurulmuģ bir makineye herhangi bir program yüklenirken tekrar JRE kurulmasına gerek yoktur JRE bazı iģletim sistemlerinde kendiliğinden kurulu olup, bazılarında da tercihe bağlı olarak kurulabilmektedir 51

53 linkinden "Bilgisayarımda Java yüklü mü?" bağlantısı tıklanarak sistemde javanın güncel sürüm yüklü değil mi test edilir. Eğer yüklü değilse program indirilerek kurulum tamamlanır ÇalıĢtırılacak program, Java'nın o makinede kurulu sürümünden daha ileri bir sürümü gerekli kılıyorsa JRE'nin güncellenmesi gerekmektedir Java'da yeni bir sürüm yüklenince eski sürümle çalıģan programlar çalıģmaya devam edecektir Bütün Java sürümleri geriye dönük uyumludur 9.5. JRE kurulduğu zaman aynı zamanda browser'lar için bir plug-in olarak çalıģır Herhangi bir HTML sayfasında uygulamayla karģılaģıldığında artık browser'ın kendi Java'sı değil bu plug-in devreye girmektedir JRE program geliģtirmek için kullanılamaz 52

54 10. MEDĠA ÇÖZÜCÜ (CODEC) PAKETLERĠNĠN YÜKLENMESĠ Codec, bir ses veya görüntü gibi dijital medya dosyasını sıkıģtırmak veya sıkıģtırılmıģ dosyayı açmak için kullanılan yazılımdır. Windows Media Player ve diğer programlar dijital medya dosyalarını yürütmek ve oluģturmak için codec bileģenlerini kullanır Bir codec iki bileģenden oluģabilir: bir kodlayıcı ve bir kod çözücü. Kodlayıcı sıkıģtırma (kodlama) iģlevini gerçekleģtirir ve kod çözücü açma (kod çözme) iģlevini gerçekleģtirir. Bazı codec bileģenleri bunların ikisini de içerirken bazıları yalnızca birini içerir Örneğin, bir ses CD'sindeki bir Ģarkıyı bilgisayarınıza kopyaladığınızda, Player Ģarkıyı küçük bir WMA dosyası halinde sıkıģtırmak için varsayılan olarak Windows Media Audio codec bileģenini kullanır. Bu WMA dosyasını (veya bir web sitesinden akıģı yapılabilecek herhangi bir WMA dosyasını) yürüttüğünüzde, Player Windows Media Audio codec bileģeniyle dosyayı geniģleterek, müziğin hoparlörleriniz yoluyla çalınabilmesini sağlar Günümüzde yüzlerce ses ve video codec bileģeni vardır. Bazıları Microsoft tarafından oluģturulmuģtur, ancak codec bileģenlerinin büyük çoğunluğu diğer Ģirketler, kuruluģlar veya bireyler tarafından oluģturulmuģtur. Varsayılan olarak, Windows iģletim sistemi ve Player Windows Media Audio, Windows Media Video ve MP3 gibi en yaygın codec bileģenlerinin birkaçını içerir Yine de Windows veya Player'ın varsayılan olarak içermediği bir codec bileģeniyle sıkıģtırılmıģ içeriği yürütmek istenen zamanlar olabilir. Çoğu durumda, gerekli codec bileģenini web'den ücretsiz veya bir ücret karģılığında karģıdan yüklenebilmektedir. Ayrıca bazı durumlarda Player sistemdeki diğer medya yürütme ve oluģturma programları tarafından yüklenen codec bileģenlerini otomatik olarak kullanabilir En sık kullanılan ücretsiz codec programları arasında: Media Player Codec Pack, Ace Mega Codec Pack, K-Lite Codec Pack sayılabilir. Kurulum 53

55 aģamasında yüklemek istenen codec seçenekleri tek tek yada kullanıcı düzeyine göre gruplanmıģ olarak seçilebilir. 11. DENETĠM MASASI AYARLARI Program Kaldırma veya DeğiĢtirme Bir programı artık kullanmıyorsanız veya sabit diskinizde yer açmak istiyorsanız, programı bilgisayarınızdan kaldırabilirsiniz. Programları kaldırmak veya belirli seçenekleri ekleyerek veya kaldırarak programın yapılandırmasını değiģtirmek için Programlar ve Özellikler'i kullanabilirsiniz. Windows XP iģletim sistemi için; BaĢlat butonundan Ayarlar ın üzerine gelinerek Denetim Masası tıklanır Denetim masasından Program Ekle-Kaldır ın üzerine iki kere tıklanır. 54

56 Açılan sayfadan kaldırmak istenilen program üzerine tıklanarak DeğiĢtir/Kaldır simgesine tıklanır. Windows 7 için; BaĢlat düğmesi, Denetim Masası, Programlar ve ardından Programlar ve Özellikler'i tıklatarak Programlar ve Özellikler'i açın. 55

57 Programı seçin ve Kaldır'ı tıklatın. Bazı programlar, kaldırmaya ek olarak programı değiģtirme veya onarma seçeneği de içerir; ancak, birçok program yalnızca kaldırma seçeneğini sunar. Bir programı değiģtirmek için DeğiĢtir'i veya Onar'ı tıklatın. Yönetici parolası veya onay istenirse, parolayı yazın veya onay verin Ekran Ayarları, BaĢlat düğmesi, Denetim Masası, Görüntü ve KiĢiselleĢtirme ve ardından açılan menüde istediğimiz değiģikliği yapacağımız menü seçilir. 56

58 Örneğin: KiĢiselleĢtirmeye tıkladığımızda açılan menüden masaüstü arka planını, pencere renklerini ve ekran koruyucularını ayarlayabilirsiniz. 57

59 11.3. Klavye Ayarları (F ve Q klavye değiģtirme) BaĢlat düğmesi, Denetim Masası, Saat, Dil ve Bölge tıklanarak açılan menüden bölge ve dil çift tıklanarak açılır Açılan menüden Klavye ve Diller seçilerek hangi tür klavye istiyorsak belirlenir ve Tamam tıklanır Açılan menüden Tarih ve Saat seçilerek bilgisayarımızın tarih ve saatini ayarlayabilir. 58

60 11.4. Fare Ayarları Bilgisayarımızı kullanırken en sık kullandığımız iki donanımdan biri faredir. Bundan dolayı bu donanımı kullanırken yaģayacağımız zorluklar, bilgisayar kullanım hızınızı ve veriminizi etkileyecektir. Bu amaçla kullanmıģ olduğunuz farenin gerekli ayarını yapmanız için; BaĢlat düğmesi, Denetim Masası, Fare Tıklanır ve fare özellikleri Menüsünden fare ile ilgili bütün iģlemlerinizi gerçekleģtirebilirsiniz. 59

61 11.5. Ağ Ayarları ve Kablosuz bağlantılar (Bluetooth) Ağ ve PaylaĢım Merkezi ağınız hakkında gerçek zamanlı durum bilgisi sağlar. Bilgisayarınızın ağınıza veya Internet'e bağlı olup olmadığını, bağlantı türünü ve ağdaki diğer bilgisayarlara ve aygıtlara eriģim düzeyinizi görebilirsiniz. Bu bilgiler ağınızı kurarken veya bağlantı sorunlarınız olduğunda yararlı olabilir. Ağ ve PaylaĢım Merkezi'nden eriģilebilen ağ eģlemesinde ağınız hakkında ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz. 60

62 Gelen menüden Yeni Bağlantı veya Ağ Kurun seçilerek açılacak menüden yapmak istediğimiz iģlem seçilir Aygıt yöneticisinin kontrolü ve sürücü güncelleme Windows 7 yüklenmesinin ardından sistem tarafından çoğu donanım birimlerinin sorunsuz tanındığı gözlemlenebilir. Sorun olma ihtimaline karģılık Windows 7 nin sağladığı güncelleģtirmeler ile sorunlar ortadan kaldırılabilmektedir. Bunun için; BaĢlat tıklandıktan sonra Bilgisayar üzerine sağ tıklanır ve özellilikler menüsüne ulaģılır KarĢımıza çıkan menüden Aygıt Yöneticisini seçeriz. 61

63 Aygıt yöneticisi menüsünde aygıtların hangilerinin sürücülerinin tanınmamıģ olduğu sarı ünlem iģaretiyle ekrana yansır TanınmamıĢ olan aygıt üzerine sağ tıklayıp açılan menüden Sürücü Yazılımını GüncelleĢtir seçeneğini seçeriz. 62

64 11.7. Kullanıcı hesapları düzenleme ve Ģifre oluģturma, Windows ĠĢletim Sistemleri üzerinde birden fazla kullanıcı hesabı oluģturabilirsiniz. OluĢturmuĢ olduğunuz her bir kullanıcı hesabı için otomatik olarak bir profil oluģturulur. Böylece her bir kullanıcının ayarları ve bu kullanıcıya ait veriler ayrı yerlerde tutulur. Eğer bilgisayarınızı sizin dıģınızda kullanan kiģiler varsa, her bir kullanıcı için bir hesap oluģturarak daha sağlıklı ve güvenli bir kullanım ortamı yaratabilirsiniz. Windows 7 üzerinde yeni bir kullanıcı hesabı oluģturmak için aģağıdaki adımları izleyebilirsiniz BaĢlat düğmesi, Denetim Masası, 63

65 Denetim Masası Menüsünden Kullanıcı Hesapları tıklanır KarĢımıza gelen seçenekler içerisinden Yeni Bir Hesap OluĢtur a giriyoruz Son olarak oluģturacağımız hesap için bir isim yazıyoruz ve hesap türümüzü belirledikten sonra Hesap OluĢtur butonuna basıyoruz Açılan menüden hesabın adını değiģtirebilir, parola koyabilir ya da ebeveyn denetimlerinden hangi saatte girilip girilemeyeceğini ya da hangi programları çalıģtırabileceğimizi belirleye biliriz. 12. PERFORMANS ARTIRICI ĠġLEMLER Geçici Dosyalar (Temp) ve Geri DönüĢüm Kutusunun Temizliği Açık programlar kapatılır C:\Users\Kullanıcı Adı\AppData\Local\Temp klasörüne gidip bütün dosyalar silinir Daha sonra Geri DönüĢüm Kutusu Sağ tıklanır Geri DönüĢüm Kutusu'nu BoĢalt seçilir Açılan kutucuktaki evet seçilir ve geri dönüģüm kutusu temizlenir Çerezlerin (cookies) Silinmesi Ġnternet Explorer, Araçlar menüsünden Ġnternet seçenekler tıklanır Açılan kutularda iģaretlenen yerler tıklanır ve temizleme iģlemi bitirilir. 64

66 12.3. Disk bakımı BirleĢtirme BaĢlat/Donatılar/Sistem Araçları/Disk BirleĢtiricisi seçilir Yukarıda görüldüğü gibi önce birleģtirilecek disk seçilir. Önce kırmızı halkayla iģaretlenmiģ (A) "Disk Çözümle" tıklanır. Daha sonrada "Disk BirleĢtir" tıklanır ve disk birleģtirilir. Disk birleģtirme iģi biraz uzun sürebilir. 65

67 12.4. AçılıĢta çalıģacak programların belirlenmesi BaĢlat menüsünden ÇalıĢtır a tıklayın. Açılan panele msconfig yazın. BaĢlangıç sekmesine tıklayarak istemediğiniz programların açılıģta çalıģmasını engelleyebilirsiniz Görev yöneticisi ve kullanımı Ctrl+Alt+ Del 'e birlikte basıp Görev yöneticisi çalıģtırılır Uygulamalarda çalıģtırdığınız programlar görünür. Ġstenirse program seçilip görevi sonlandır sekmesine tıklayıp durdurulabilir. 66

68 ĠĢlemler sekmesinde sistemde çalıģan bütün uygulamalar görülür. Durdurulmak istenen uygulama seçilir ve iģlemi sonlandır sekmesine tıklanır. Dikkatli kullanılmalıdır. Sistem Kilitlenebilir Bu alandan sistemin performansına bakabilirsiniz ĠĢletim Sistemi Güncelleme, BaĢlat/Denetim Masası sekmesinden Windows Update seçilir. 67

69 Güncellemeleri denetle tıklanır. Güncelleme varsa otomatik kurulur ve sistem kapatılıp tekrar açılır. 68

70 13. GÖREV ÇUBUĞU VE KISA YOLLARIN KULLANIMI Görev Çubuğu Ve Kullanım Görev Çubuğunu ihtiyaçlarınıza göre kiģiselleģtirebilir ve verimini arttırabilirsiniz. Uygulama çubuğu olarak da adlandırılan görev çubuğu, masaüstünün en önemli bölümlerinden birisidir. ÇalıĢmakla olan tüm programların simgelerinin bulunduğu bu çubuk, aynı zamanda dilediğiniz gibi kiģiselleģtirmeye de uygundur. Windows'u ilk kez çalıģtırdığınızda, görev çubuğunu da ekranın alt kısmında görebilirsiniz. Ancak dilerseniz, onu farklı kenarlara taģıyabilirsiniz Görev çubuğu bizim sık kullandığımız programları hemen çalıģtırabilmemiz için sık kullanılanlar gibidir. Buraya sık kullandığımız programların simgelerini ekleyerek çalıģma esnasında pratiklik kazanmıģ oluruz. Bunu yapabilmek için; Simgesini ekleyeceğimiz programı baģlat/ tüm programlar/ Örneğin Microsoft ofis/microsoft Word seçili iken sağ tıklayıp-görev çubuğuna sabitle seçtiğimizde simgeyi görev çubuğuna sabitlemiģ oluruz. Yalnız bu özellik Vista ve Windows 7 iģletim sisteminde eklenmiģtir Daha önceki sürüm iģletim sistemlerinde görev çubuğuna simge eklemek için ise; baģlat/programlar/herhangi bir program (Örneğin Microsoft Ofis Word) seçilir ve üzerinde sağ tıklanır-gönder-masaüstü kısa yol oluģtur seçilir. Görev çubuğunun boģ bir alanında sağ tıklanır ve görev çubuğunu kilitle tıklanarak kilidi kaldırılır. Daha sonra görev çubuğu üzerinde boģ alanda tekrar sağ tıklanır ve araç çubukları/hızlı baģlat seçilir. 69

71 Görev çubuğundaki simgelerin yerleģeceği bölgedeki kenar çizgisi iyice sağa çekilerek masaüstündeki program simgesi getirilip görev çubuğuna bırakılır Kısayollar ve kullanımı Genellikle programlar yüklenirken masaüstüne bir kısayol simgesi oluģturur ya da çok kullandığımız programların kısa yollarını biz masaüstüne atarız. Fakat bu durum zamanla masaüstünde aģırı bir kalabalığa neden olur ve hoģ bir görüntü oluģturmaz. Bu nedenle sık kullandığımız programlar varsa ve bunların kısa yol simgelerini masaüstünde tutuyorsak bunlar için örneğin "program kısayolları" adında bir klasör açıp bütün kısa yolları burada tutabiliriz. Bu durum bilgisayar kullanımında daha pratik olmamızı ve aradığımızı daha kolay bulamamızı sağlayacaktır. 14. GÜVENLĠK Günümüzde kullanıcı bilgisayarlarına yönelik pek çok iç ve dıģ tehdit bulunmaktadır. Bilgisayar güvenliğinin amacı ise: "kiģi ve kurumların bu teknolojilerini kullanırken karģılaģabilecekleri tehdit ve tehlikelerin analizlerinin yapılarak gerekli önlemlerin önceden alınmasıdır". 70

72 Bilgisayar güvenliği geniģ anlamda bir koruyucu mekanizma olarak düģünüldüğünde, kiģisel veya kurumsal bilgisayarlar için genel olarak aģağıdaki maddelerin hepsini veya bazılarının uygulanması gerekmektedir: Virüs koruma programlarının kurulu olması, Bu programların ve iģletim sistemi hizmet paketlerinin ve hata düzeltme ve güncellemelerinin düzenli aralıklarla yapılması, Bilgisayarda Ģifre korumalı ekran koruyucu kullanılması, Kurulan programların paylaģıma açık olup olmadığının kontrol edilmesi, Bilgisayar baģından uzun süreliğine ayrı kalındığında sistemden çıkılması, Kullanılan Ģifrelerin tahmininin zor olacak Ģekilde belirlenmesi, Bu Ģifrelerin gizli tutulması ve belirli aralıklarla değiģtirilmesi, Disk paylaģımlarında dikkatli olunması, Ġnternet üzerinden indirilen veya e-posta ile gelen dosyalara dikkat edilmesi, Önemli belgelerin parola ile korunması veya Ģifreli olarak saklanması, Gizli veya önemli bilgilerin e-posta, güvenlik sertifikasız siteler gibi güvenli olmayan yollarla gönderilmemesi, Kullanılmadığı zaman Ġnternet eriģiminin kapatılması, Önemli bilgi ve belgelerin düzenli aralıklarla yedeklerinin alınması gibi önlemler olmazsa olmaz tedbirlerden bazılarıdır Ofis Güvenlik Talimatı Odalarda bulunan fotokobi makineleri, faks makinelerinin yanında resmi yazılar bırakılmamalıdır Gizli nitelikteki bilgiler odalarda kilit altında bulundurulmalıdır Penceler akģam çıkıģta kontrol edilerek kapatılmalıdır GiriĢ çıkıģlar parmakizi ile yapılmalıdır ve personel haricindeki kiģilerin odalara girmesi engellenmelidir Ziyaretçiler ziyaretçi odalarına alınacak ve burada ilgili ile görüģmesi sağlanacak Elektrikli ısıtıcı, ocak, soba gibi cihazlar kesinlikle kullanılmayacaktır Fiziki güvenlik alanı içinde yer alan bütün oda kapıları, çalıģma masası çekmeceleri ve dolaplar kilitli tutulmalıdır Güvenli alanlarda ziyaretçilere eģlik edilmeli ve giriģ ve çıkıģ tarihleri ve saatleri not edilmelidir Tüm personel bu konu hakkında bilgili ve dikkatli olacaktır Antivirüs Programı Kurulumu ve Güncellenmesi Sistemde yüklü ve güncel bir virüs koruma yani antivirüs programının yüklü durumda olması bilgisayarın güvenliğinin temel unsurudur. Aynı Ģekilde iģletim sistemi servis paketlerinin ve güncellemelerinin yapılmıģ olması da sistemdeki açıkları tehdit olmaktan kurtaracaktır Antivirüs programı olarak, Symantec, McAfee, Trend Micro, Kaspersky, Eset Nod32, F-Secure, Bit Defender, Avira, AVG, Avast vb. bir program tercih edilebilir. Bu programlardan bazıları lisanslı ve deneme sürümü olarak bir bölümü de ücretsiz olarak web'ten temin edilebilir Ayrıca bazı firmalar makineye yazılımı yüklemeden çevrimiçi olarak da taramaya izin vermektedir Kurumsal lisans sahibi olan yerlerde ise (örneğin MEB merkez ve taģra binaları) kararlaģtırılan antivirüs programı merkez sunucudan ağ ile kullanıcı 71

73 bilgisayarlarına gönderilir. Ya da bizzat kurulum ekipleri, harici belleklerle kurulum programını kullanıcılara yükler Kuruluma baģlamadan önce sistemde daha önceden yüklenmiģ bulunan tüm antivirüs programlarının kaldırıldığından emin olunmalıdır. Aksi durumda sistem 2 ayrı antivirüs programı çalıģtığında birbirlerine virüs gibi davranacak, çakıģmalara ve kilitlenmelere neden olacaktır Makinenin 32 bit veya 64 bit olma durumuna göre uygun sürüm seçilerek üzerine çift tıklanması kurulumun baģlaması için yeterlidir. Daha sonra arayüzdeki yönergeler takip edilerek ileri tuģlarıyla kurulum tamamlanır Bazı antivirüs programları ilk kurulum esnasında sistemi bütünüyle tarar ve kuruluma daha sonra devam eder. Bu durumda bir kaç dakikalık bir bekleme normal karģılanmalıdır Kurulum iģlemi tamamlandığında ekranın sağ alt tarafında antivirüs firmasının logosu görülür. Eğer makine çevrimiçi değilse ikonun durumundan anlaģılır. Devre dıģı bırakılmaya izin veriyorsa da üzerinde kırmızı bir uyarı bulunmaktadır. 72

74 Antivirüs programı normal Ģartlarda kendiliğinden güncelleme yapacak Ģekilde ayarlıdır. Ancak bazı durumlarda elle güncelle yapılması gerekebilir. Bu tip durumlarda güncelleme menüsünden güncelleme paketinin tarihi kontrol edilebilir Virüs Taraması Nasıl Yapılır Virüs, bir bilgisayara disketler, ağ paylaģımı, Internet ( , dosya indirme) yollarıyla nüfuz eden ve bilgisayarlarda istenmeyen sonuçlara ve zararlara yol açan bir bilgisayar programıdır. Virüslerin en önemli özelliği; girdikleri sistemlere kendilerini, kullanıcı farkında olmadan veya iradesi dıģında çalıģtırılacağı Ģekilde yerleģtirmesi ve sistemlere zarar vermesidir. Virüsler genel olarak etkilerini diğer çalıģan programlara bulaģarak onlarda çeģitli değiģiklikler yaparak gösterirler. Virüslerin bir diğer özelliği ise kendilerini çoğaltmaları ve hafızada değiģik yerlere kaydetmeleridir. Virüslerin etkileri ekrana rahatsızlık veren mesajlar çıkararak çalıģmayı engellemesi olabileceği gibi, bilgisayarın hafızasını ve disk alanını kullanarak eriģimi engellemeleri veya kullanılan dosyaların içeriklerini bozmaları veya silmeleri gibi oldukça zararlı etkileri de olabilir Virüsler ya açılıģla (boot) kendiliğinden ya da dosyaların içerisine kendisini ekleyerek bulaģır. Program içerisinde ufak bir değiģiklik yaparak programdan önce kendisinin çalıģmasını sağlar Virüsler, yayılım hızına, bilgisayarı etkiledikten sonra verdiği zarara ve yayılma ortamındaki (Internet) yoğunluğuna bağlı olarak anti-virüs firmalarının puanlamalarına göre tehlikeli ya da tehlikesiz olarak nitelendirilirler Anti-virüs programları üç ayrı yapıda çalıģır. Genellikle kullanılan "Scanner" yapı güncelleme dosyaları sayesinde yeni çıkan bir virüs hakkında bilgi sahibi olur ve dosyaları tararken virüs örüntüsü diye adlandırılan virüsün dosyalarda yaptığı değiģiklikleri arar. Virüs yakalandığında bilgi bankalarındaki verilere göre ona karģı hazırlanmıģ iģlemleri yapar. Ġkinci tip anti-virüs programları "Check-summers" adı altında anılan sistem dosyaların boyutlarında bir değiģlik olduğu zaman haber veren yapıya sahip programlardır. Güncelleme gerektirmemesi avantaj olarak görülse de bilinçli bir anti-virüs uzmanının kullanabileceği kadar karmaģık olan ve yanlıģ uyarılar verebilen programlardır Üçüncü tip ise "Heuristic" (Sezgisel) olarak adlandırılan, virüslerin genel karakteristik özellikleri tanımlı olan programlardır. Virüsleri bu genel özelliklerine bakarak yakalamaya çalıģırlar. Ki günümüzde katlanarak artan antivirüslerle ancak Heuristic bir algoritma desteği olan antivirüs programları baģ edebilmektedir. 73

75 Genellikle virüs programları periyodik olarak tam detaylı tarama yaparlar. Aynı zamanda her antivirüs programının scan programı sistemi sürekli taramaya devam etmektedir. Yeni tarama sekmesine tıklamak suretiyle de kullanıcının istediğine bağlı olarak bölgesel ya da bütünüyle tarama gerçekleģtirilebilir Genellikle periyodik taramalar sistemin açık olacağı ancak kullanıcının bilgisayarda yoğun çalıģmadığı saatler tercih edilir Anti-virüs yazılımı olmadığı Ģartlarda bilgisayarınızda virüs olduğunu ancak virüs etkisini gösterdikten sonra anlayabilirsiniz. Bir virüsün etkileri bilgisayarda yavaģlama, Windows uygulamalarında hata mesajları (system fault, application error, missing files), bilgisayarın kilitlenmesi, DOS iģletim sistemine dönmesi, bazı dosyaların açılmaması, değiģik sesler veya bilgisayarınızın isteğiniz dıģında iģlemler yapmaya baģlaması Ģeklinde görülebilir Bu durumda bir anti-virüs programı kullanarak bilgisayarın virüsten temizlenmesi gerekmektedir. Virüsün bilgisayara geri dönülmez hasarlar 74

76 vermiģ olduğu durumlarda temizleme her zaman baģarılı olmayabilir. Kullanılan anti-virüs yazılımlarının buldukları virüsleri silmeleri veya bulaģtıkları dosyalardan temizlenmeleri mümkün olmaması da karģılaģılan bir durumdur Anti-virüs yazılımlarının tarama iģlemi sonrasında virüs bulamaması bilgisayarda virüs olmadığını değil, tarama iģleminde kullanılan anti-virüs programının tanıdığı virüslerin bulunmadığını gösterebilir. Bu durumda kullanılan anti-virüs programının güncellenmesi veya daha güncel baģka bir anti-virüs yazılımının kullanılması uygun olacaktır Güvenli E-Posta Kullanımı E-posta sunucularının çalıģması ve virüslerin yayılımı ve tespiti konularını ele alınacak olursa: Ġlk bakıģta, bir posta sunucusunun istenmeyen e-posta (spam) gönderip göndermediğini anlamak, bir son kullanıcı cihazına göre daha karıģık görünebilir. Bunun nedeni, posta sunucusunun doğal olarak e-posta göndermek üzere tasarlanmıģ olmasıdır. Bir cihaz internete e-posta göndermek üzere tasarlanmamıģsa, ağ trafiğine bakıp hangi cihazların istenmeyen e-posta gönderdiğini tespit etmek kolaydır. Sorun posta sunucunuzdaysa, o zaman durum biraz farklıdır. 75

77 Posta sunucularına tehdit içeren yazılımların bulaģması çok nadir görülür. Çünkü normalde posta sunucusunda ya çok az kullanıcı aktivitesi olur ya da hiç olmaz. Aslında; son kullanıcı cihazlarına Truva atları tarafından getirilen doğrudan istenmeyen e-posta robotları bulaģır. Çünkü bahsi geçen kullanıcı cihazları, postalarını kurumun internet ağ geçidi üzerinden gönderir. Mail ağ geçidinin IP sinden geliyor gibi görünür ve engellenecekler listelerine eklenir Posta sunucuları, istenmeyen e-posta göndericileri tarafından çeģitli biçimlerde kötüye kullanılır. Bazıları, yanlıģ yapılandırma, bazıları da tehdit içeren yazılım bulaģması sonucu oluģur. YanlıĢ yapılandırma durumunda, makine Açık GeçiĢ Sunucusu (Öpen Relay) olarak kullanıldığı anlaģılır. Yani, posta sunucusunun, harici taraflardan gelen, onlar adına güvenilen alıcılara posta gönderilmesi yönündeki talepleri kabul etmesidir. Çoğu durumda, posta, sunucunuzdan geliyor gibi görünür ve en azından sunucunuzdan geçmiģ gibi gösterilir. Bu tür bir kötüye kullanım, sunucuda yapılandırma değiģiklikleriyle tamamen durdurulabilir ve bunun yapılıp yapılmadığını teyit etmek için sunucu dokümantasyonuna bakılması gerekir. Sunucu bir Açık GeçiĢ Sunucusu olarak yapılandırılmıģ ise, pek çok kara liste sağlayıcısı tarafından kara listeye alınacak demektir Sunucuya ya da son kullanıcı cihazına tehdit içeren yazılımlar bulaģmıģsa, bu durum, iģ süreçleri ve kiģisel itibar açısından büyük bir risk oluģturur. Tehdit içeren yazılım, posta göndermek için posta sunucusu programını kullanmaz. Dolayısıyla, istemciler üzerinde, hatta posta sunucusunun kendisinde, GönderilmiĢ Öğeler klasörlerini kontrol ederek, bu kötüye kullanım hakkında bir delil bulunamaz. Riski en alt seviyeye çekmek için, yapılandırma açısından dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır: Güvenlik duvarını, posta sunucunun özel IP adresinden yalnızca giden SMTP trafiği olacak biçimde yapılandırın. Böylece, istemcilere virüs bulaģırsa, bunlar posta sunucusundan geçmeden posta gönderemezler. Ġstenmeyen e-posta robotları, talimat almak, istenmeyen e-posta Ģablon güncellemelerine ulaģmak, vb. için, internetteki ana sunucusuna bağlanma ihtiyacı duyar. Güvenlik yazılımı, herhangi bir bilinen tehdit içeren yazılım dosyasını anında bulamasa da, iletiģimi ve davranıģı sezgisel olarak ortaya çıkarabilmeli ve virüs bulaģmıģ cihazlar konusunda kullanıcıyı uyarabilmelidir. 76

78 Kara listelemeyle nasıl baģa çıkmak için birinci öncelik, etkilenen cihazları temizlemektir. Yeni kara listelerin çoğu tam dinamiktir ve istenmeyen e-posta gönderme kesildiğinde, kara listede daha fazla bulunmazsınız. Dinamik olmayan kara listeler için, kara liste sağlayıcısıyla temasa geçilmesi ve manüel olarak silinmenin talep edilmesi gerekir. Bütün sağlayıcılar, ilgili web sitelerinde talimatları belirtir ĠĢletim sisteminin kullandığı bir programı virüsmüģ gibi gösteren sahte e- postalar (hoax) kullanıcıların sistem tarafından kullanılan gerekli dosyaların yanlıģlıkla silmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle tanınmayan kiģilerden gelen leri gerekirse hiç açmamak, tanınanları ise özellikle dosya eki varsa dikkatli davranmak gerekir Spam, e-posta adresine kullanıcının iradesi ve isteği dıģında, haberi olmadan gönderilen, çoğu zaman bir ürünü satmaya çalıģan e-postaların genel adıdır. Spam e-postalardan kurtulmak için ise spam filter yazılımları kullanılabilir. Mail adresi doğrulama metodu bütün spam mesajlarını eler. Bilgisayarınıza spam maillerle zarar verebilecek tüm virüslerden korur. 77

79 Eklenti çalıģtırılmasa bile e-posta ile yine de virüs bulaģabilir. Bazı e-posta okuyucuları belirli yapıdaki dosyaların kullanıcıdan onay almadan çalıģtırılmasına neden olan güvenlik açıklarını içermektedir. Bu açıkların kapatılması için üretici firmalar güvenlik yamaları çıkarmaktadır. Güncellemesi yapılmamıģ program kullanıcıları yeni çıkan pek çok virüse karģı savunmasız kalmaktadır GIF ya da JPEG gibi görünüp gerçekte virüs olan yapılar da olabilir. Genelde iki uzantılı olan bu dosyaları ikinci uzantısı e-posta okuyucuları tarafından görüntülenmediği için sadece bir GIF ya da JPEG dosyası sanılıp çalıģtırılmakta ve kullanıcının karģısına bir hata mesajı ya da belki bir resim çıkmakta ama arka planda virüs faaliyetlerine baģlamıģ olmaktadır Bankacılık iģlemleri v.b. çok özel durumlarda e-posta iletilerinde e-imza kullanmak da bir çözüm olabilir Güvenli Ġnternet Kullanımı Bilgisayara saldırı, çok kısaca bir kiģinin bilgisayarına ondan izin almaksızın girmek ve bir takım iģlemler (okuma, kayıt, silme gibi.) yapmak demektir. Buna bilgisayar terimi olarak, makineyi hack etmekte denilmektedir. Bu iģlemi yapanların çoğu, sadece zevk veya kendilerince bir Ģeyler ispat etme amacıyla 78

80 yaptıkları gözlemlenmektedir. Ama bunun dıģında kurumsal gizli ticari değerli bilgili elde etmek için de bu tip illegal yöntemlere baģvurulabilir Bilgisayara dıģarıdan saldırı olduğu anlaģıldığı durumlarda ilk tedbir olarak varsa paylaģımları kapamak, ethernet kartından internet bağlantı kablosunu çekmek gerekir Ġstenmeyen reklamlar ve açılan pencereleri açılır pencere ayarlarından ya da bir popup blocker yazılımı kullanılarak çözülebilir Truva atları (Trojan) bilgisayara, kullanıcısı dıģında Internet üzerinden baģka birinin iģlem yaptırmasını sağlamak amaçlı arka kapılar açan programlardır. Bir diğer deyiģle iģletim sistemlerinin ve çalıģan servislerin güvenlik açıklarını kullanarak "kendiliğinden" bulaģan program parçacıklarıdır Ağ komģularına hiç bir zaman tam paylaģım vermemelidir. PaylaĢım verilmesi gerekiyorsa mutlaka parolaya bağlı paylaģım verilmesi gerekir. ĠĢlem bitince mutlaka paylaģımın kaldırılması unutulmamalıdır. PaylaĢım esnasında virüs ve trojan açısından güvenilirliğinden emin olunamayan bilgisayarlardan veri transferi yapmamaya özen gösterilmelidir. Özellikle sonu exe, com, bat olan çalıģtırılabilir dosyalara karģı temkinli davranmak gerekmektedir. 79

81 14.6. TaĢınabilir Bellek (Disk, Flash, SD. vs) Kullanımı, Belge güvenliğini sağlamak için en temel yöntem dosya ve klasörleri Ģifrelemek ve yedeklemektir. Kullanım esnasında uyarı ve hata mesajlarını onaylamadan önce dikkatli bir Ģekilde incelemeli; Ģüpheli durumlarda onay vermemeli gerekirse bir uzmandan yardım alınmalıdır Özellikle günümüzde giderek yaygınlaģan taģınabilir flash disklerle virüs nakli ve sistemi etkilemesi istatistiklerde baģı çekmektedir. Kullanılan bilgisayara geliģi güzel her harici belleğin takılmaması takılsa bile taramadan geçirilmesi çok önemlidir. ĠĢe yarayacağı kesin olarak bilinmeyen, güvenilir olmayan CD'leri kullanmamak ve bu CD'lerdeki programları yüklenmemesi gerekir Sadece Windows'un belli sürümlerini etkileyen virüsler mevcuttur. Bunun nedeni aslında sürüm değil, kullandıkları dosya sistemidir. Dosya sistemi FAT32, Win9x/ME ve NTFS, WinNT/2000/XP'de kullanılmaktadır. NTFS dosya sistemi diskin bazı bölgelerine belirlenen kullanıcılar dıģında kimsenin ya da hiç bir programın yazmansına izin vermemektedir. Bu nedenle bazı virüsler sistem dosyalarına ya da kayıt dosyalarına bilgi girememekte, sadece Win9x/ME iģletim sistemlerinde etkili olabilmektedirler Bilgi Güvenliği Bilgi güvenliği, bilginin bir varlık olarak hasarlardan korunması, doğru teknolojinin, doğru amaçla ve doğru Ģekilde kullanılarak bilginin her türlü ortamda, istenmeyen kiģiler tarafından elde edilmesini önlemektir Diğer bir tanımla bilgi güvenliği elektronik ortamlarda verilerin veya bilgilerin saklanması ve taģınması esnasında bilgilerin bütünlüğü bozulmadan, izinsiz eriģimlerden korunması için, güvenli bir bilgi iģleme platformu oluģturma çabalarının tümüdür. Bunun sağlanması için duruma uygun güvenlik politikasının belirlenmesi ve uygulanması gereklidir Bu politikalar; Faaliyetlerin sorgulanması, EriĢimlerin izlenmesi, DeğiĢikliklerin kayıtlarının tutulup değerlendirilmesi, 80

82 Silme iģlemlerinin sınırlandırılması gibi bazı kullanım Ģekillerine indirgenebilmektedir Güçlü ve standartlara uygun parolalar oluģturmak ve bu parolaları kesinlikle kimseyle paylaģmamak gerekir. Parolalar oluģtururken en az 6 karakter ve rakam büyük harf küçük harf birleģimlerinden oluģmasına dikkat edilmelidir. Kolay tahmin edilebilir, doğum tarihi, doğum yeri vb. bilgiler kesinlikle kullanılmamalıdır. ġifre kırıcı programlar ise genelde veritabanlarındaki sözcükleri otomatik olarak denediklerinden anlamlı ifadeler kullanılmaması güçlü bir Ģifre oluģturulmasını kolaylaģtıracaktır Bilgisayar kullanıcıları arasında Internet'te alıģveriģin güvenli olmadığına dair yaygın bir kanı mevcut. Ancak, gerçekte güvenlik ile kastedilen Ģeyler üzerinde bir görüģ birliği de yoktur. Güvenlik konusunu biraz daha somutlaģtırmak ve Internet'in genelinden çok alıģveriģ yapılan mağaza düzeyine indirgemek gerekir. Bu nedenle sizler için ipuçları hazırladık. Ġnternet alıģveriģleriniz öncesi aģağıdaki tavsiyelerin gözden geçirilmesi yararlı olacaktır : AlıĢveriĢ yapmayı düģündüğünüz Internet mağazası hakkında bilgi sahibi olun. Söz konusu mağazadan daha önce alıģveriģ deneyimi yaģayan bir tanıdığınız varsa ona danıģabilirsiniz. Mağaza teslimat süresine sadık mı ya da ödeme iģlemlerini sorunsuz yürütebiliyor mu? Mağaza web sitesinde künye bilgilerinin, açık adres bilgisinin ve gerektiğinde baģvurulacak 81

83 yetkililerin isim ve telefonlarının açık bir Ģekilde listelendiğinden emin olun. Daha önce adını duymadığınız bir yerden alıģveriģ yapmayı düģünüyorsanız, hiç olmazsa bir göndererek size cevap vermelerini bekleyin. Birim fiyatları ve alıģveriģinizin toplam tutarını tekrar tekrar kontrol edin. Satın alacağınız ürün ya da ürünlerin yaklaģık fiyatları konusunda mutlaka önceden bir fikir sahibi olun. Teslimat, iade ve garanti koģulları hakkında bilgi sahibi olun. SipariĢinizin elinize ne zaman ve nasıl ulaģacağını iyice anlayın. Sorunlu bir ürün teslim aldığınızda nereye ve nasıl iade edebileceğinizi, paranızın ne kadarını geri alabileceğinizi iyice belirleyin. Gizlilik ilkelerini gözden geçirin. AlıĢveriĢ yaptığınız mağazanın kiģisel bilgileriniz ve onların korunması ile ilgili açık bir politikası ve buna ait bir beyanının sitesinde bulunması gerekir. Böylelikle kredi kartı numaranız, adres bilgileriniz, adresiniz gibi özel ve önemli bilgilerinizin gizliliği konusunda mağazanın baģlangıç düzeyinde sorumluluk sahibi olup olmadığı konusunda bir fikir edinebilirsiniz. Bağlantının güvenliğine dikkat edin. Ödeme ekranlarında kiģisel bilgileriniz ile kredi kartı bilgilerinizi vermeden önce, bağlantınızın güvenli olduğundan emin olun. Özellikle, kredi kartı numarası gibi en çok kaygı duyduğunuz bilgilerinizin verilmesi anında özel tedbirlerin mağaza tarafından alınmıģ olması gerekir. Pek çok site SSL ya da SET denilen bağlantı güvenlik protokollerini kullanmaktadır. Bu güvenlik protokollerinin uygulandığını, ödeme sayfasının web adresinin " yerine " ile baģlamasından, ya da kullandığınız tarayıcıya bağlı olarak ekranın altında yer alması gereken bir kilit ikonundan anlayabilirsiniz Ofis ortamında bilgi güvenliği Önemli iģ bilgilerinin kaydedildiği kâğıtlar veya taģınabilir depolama ortamları, kullanılmadıklarında, çalıģma ortamında kimse yokken veya mesai saatleri haricinde kilitli dolaplarda saklanır. Personel, masasını terk ederken kiģisel bilgisayarını kapatır. Tüm kiģisel bilgisayarlardaki Ģifreli ekran koruyucular, 10 dakika içinde aktif hâle gelecek Ģekilde ayarlanır. Faks makineleri gözetimsiz bırakılmaz. Fotokopi makineleri, uzun süre kullanılmayacaklarsa ve çalıģma saatleri dıģında kapalı tutulur. Hassas ve tasnif edilmiģ bilgi, basıldığında yazıcıdan hemen alınır. Fotokopi makineleri, iģin bitiminden sonra gereksiz kâğıtlardan arındırılır. Önemli belgeler tarayıcıda bırakılmaz. Önemli bilgiler içeren müsvedde dokümanlar yok edilir. Oturma düzeni, mümkün olduğunca, personelin bilgisayar ekranının diğer personel tarafından görülmesini engelleyecek Ģekilde düzenlenir Güvenli Program Ġndirme, Ziyaret edilen bir web sayfasında program indirilmediği halde siteden indirilen, ActiveX için kullanılan *.dll dosyası ya da Java apletler üzerinden bilgisayara virüs bulaģabilmektedir. Eğer kullanılan web tarayıcı ayarlarında güvenlik ayarları orta ya da yüksek değilse web tarayıcı, bu dosyaları kullanıcı onayı olmadan indirmekte ve çalıģtırmaktadır. 82

84 Casus yazılım (spyware), en baģta gelen bir kötücül yazılım (malware) türüdür. Casus yazılımların sanıldığından da yaygın olduğu aģağıdaki birkaç istatistikte de görülmektedir GeniĢ bant bağlantısı olan bilgisayarların yaklaģık %90 ında casus yazılım bulunduğu tahmin edilmektedir (Scott Culp, Microsoft) Casus yazılımlar bütün Windows uygulama çökmelerinin üçte birinden sorumludur (Scott Culp, Microsoft) Her yıl Virüslerin iģ dünyasına maddi zararı milyar $ ları bulmaktadır Üç milyon iģyeri bilgisayarının ele alındığı bir araģtırmada, bilgisayarlar üzerinde 83 milyon casus yazılım saptanmıģtır. (Gartner Group, Eylül 2004) Casus yazılım, kullanıcılara ait önemli bilgilerin ve kullanıcının yaptığı iģlemlerin, kullanıcının bilgisi olmadan toplanmasını ve bu bilgilerin kötü niyetli kiģilere gönderilmesini sağlayan yazılım olarak tanımlanır Bazı kaynaklarda dar manada "snoopware" (burun sokan yazılım) olarak da adlandırılan casus yazılımlar, diğer kötücül yazılımlara göre özellikle Ġnternet kullanıcıları tarafından sistemlere farkında olmadan bulaģtırılmaktadırlar Casus yazılımlar, virüs ve solucanlardan farklı olarak hedef sisteme bir kez bulaģtıktan sonra kendi kopyasını oluģturarak daha fazla yayılmaya ihtiyaç duymazlar. Casus yazılımın amacı kurban olarak seçilen sistem üzerinde gizli 83

85 kalarak istenen bilgileri toplamaktır. Bu bilgi kimi zaman bir kredi kartı numarası gibi önemli bir bilgi bile olabilir. Bunun dıģında, Ticari firmalar Ġnternet üzerindeki kullanıcı alıģkanlıklarını saptamak amacıyla casus yazılımları Ġnternet üzerinde yayabilmektedirler Kullanıcıların haberi olmadan sistemlere bulaģabilen casus yazılımlar, kiģisel gizliliğe karģı gerçekleģtirilen en önemli saldırılardan biridir Casus yazılımların sistemlere bulaģma teknikleri kullanıcılar tarafından çok iyi bilinmelidir. Daha önce de belirtildiği gibi bilgi ve bilgisayar güvenliğini sağlamada en önemli tedbirlerin baģında gelen, bilgisayar sisteminin, yama ve güncellemelerle sürekli güncel tutulması ve Ġnternet üzerinde bilinmeyen programların indirilip, çalıģtırılmaması gibi önlemler casus yazılımlara karģı da korunma sağlayacaktır. Bunun dıģında antivirüs programınızın antispyware özelliğinin olması da önem arz etmektedir Güvenli bağlantı özelliği de emniyeti sağlamada önemlidir. Güvenli bağlantı, ziyaret ettiğiniz web sitesi ile Internet Explorer arasında gerçekleģtirilen ĢifrelenmiĢ bir bilgi alıģveriģidir. ġifreleme, web sitesi tarafından sağlanan ve sertifika olarak adlandırılan bir belge aracılığıyla sağlanır. Web sitesine bilgi gönderdiğinizde, bu bilgi bilgisayarınızda Ģifrelenir ve web sitesinde Ģifresi kaldırılır. Normal Ģartlarda, bilgiler gönderildiği sırada okunamaz veya değiģtirilemez; ancak birisi Ģifrelemeyi kıracak bir yol bulabilir Bilgisayarınız ile web sitesi arasındaki bağlantı Ģifreli olsa bile, bu web sitesinin güvenilir olduğunu garanti etmez. Web sitesinin bilgilerinizi kullanma biçimi veya onları dağıtması nedeniyle gizliliğiniz yine de açığa çıkabilir Sitenin güvenli bir bağlantı olduğunu anlamak için Internet Explorer'da, Güvenlik Durumu çubuğunda bir kilit simgesi görürsünüz. Güvenlik Durumu çubuğu Adres çubuğunun sağ tarafında bulunmaktadır Bağlantıyı Ģifrelemek için kullanılan sertifika da web sitesi sahibinin veya kuruluģun kimlik bilgilerini içerir. Web sitesinin kimliğini görüntülemek için kilidi tıklayınız Bir web sitesinin kimliğiyle ilgili sizi yanıltmaya çalıģtığına inanıyorsanız, sertifikada ve Güvenlik Durumu çubuğunda adı görünen sertifika yetkilisine baģvurmalısınız. 84

86 15. BĠLGĠSAYARIN FĠZĠKSEL BAKIMI Bilgisayarın Bulunduğu Ortam Nasıl Olmalıdır? Bilgisayarların bulunduğu ortam; nemden uzak, tozsuz, anti-statik ve oda sıcaklığında olmalıdır. Yukarda sıralanan ortamlar sağlanmazsa bilgisayarların ekonomik ömürleri çok daha kısa olur Bilgisayarın Ġç Temizliği Nasıl Yapılır? Bilgisayarın iç temizliği en az altı ayda bir yetkili teknik servisler tarafından yapılmalıdır. Bulunduğunuz bölgede teknik servis yoksa bu iģlemi kendiniz de yapabilirsiniz. Bunun için önce tüm fiģ ve kablolar kasadan sökülür, bilgisayar kasası açılır, açık bir yerde, hiç bir parçasına dokunulmadan hava üfleyen bir kompresör ile içindeki toz temizlenir. Toz, sigara külü, yiyecek kırıntıları ve doğudan gelen güneģ ıģığı, bilgisayarı oluģturan donanımların en büyük düģmanıdır. PC'nin daha sağlıklı bir Ģekilde çalıģabilmesi için, en azından ayda bir kez temizlenmesinde yarar var. Fakat temizlik esnasında kullanacağınız malzemeleri seçerken de çok dikkatli olmalısınız. Eğer kuvvetli çözücüler kullanırsanız, donanımlara kalıcı zararlar verebilirsiniz. Bu tip maddeler, sadece çok mecbur kalındığında kullanılabilirler; ama yine de daha doğal ve zararsız maddeler ile temizlik yapmak bilgisayarınızı korur. Her Ģeyden önce hatırlamanız gereken; temizliğe baģlamadan önce bilgisayarınızı kapatmanız gerektiğidir. Hatta güç kablosunu bir süre için sökmeniz daha iyi olacaktır. Bilgisayarın yüzeyini nemli bir bezle silebilirsiniz. Ancak bilgisayar temizliği için özel bezler satıldığını bilmenizde de yarar var. Dilerseniz bir iki damla bulaģık deterjanı kullanabilirsiniz. Ama deterjan, kesinlikle bilgisayarın içine sızmamalıdır. 85

87 15.3. Bilgisayar Kasa Temizliği Bilgisayarınızın kasası üzerinde yer alan ve büyük dikkat gerektiren parçalardan ilki soğutma fanlarıdır. Kasanın arkasındaki güç ünitesinin içerisinde büyük bir fan bulunur. Bu fanın görevi, güç kaynağını soğutmaktır. Ayrıca, kasanın içini soğutmak için kullanılan farklı fanlara da sık sık rastlanır.. Bu tip fanlar, genellikle kasanın ön ve arka kısımlarına yerleģtirilir. Bazen sağ ya da sol kapak üzerine takılmıģ fanlar görmeniz de mümkündür. Son olarak, iģlemci ve ekran kart gibi bazı donanımların da güçlü fanlarla desteklendiğini ifade edelim. Soğutma iģlemi için kullanılan fanlar, kasanın üzerindeki delikler sayesinde soğuk havayı içeri çekerken sıcak havayı da dıģarıya atarlar. Fakat soğuk havayla birlikte toz ve sigara dumanı da kasa içerisine girebilir. ĠĢte bu toz ve dumanların içerdiği mikroskobik zerrecikler, zamanla fanın doğru Ģekilde dönmesini engelleyecektir. Bu durumda soğutma iģlemi de tam anlamıyla gerçekleģemez. Fanın doğru çalıģtığını nasıl anlayabiliriz? Fan çalıģırken ses çıkartır. Kulaklarınız kısa sürede bu sese alıģır ve bir süre sonra duymamaya baģlarsınız. Fakat bilgisayar için hayati bir role sahip olan fanlardan birisinde sorun varsa, ses de değiģecektir. Böyle bir durum fark ederseniz, PC'nin soğutma düzenini kontrol etmenizde fayda var. Çünkü fan hassas ve zarar görmeye son derece müsait bir parçadır. Eğer fanın döndüğünü duymuyorsanız, kasa üzerinde bir hava akımı oluģtuğundan emin olun. Yeni bilgisayarların çoğu akıllı fan ünitelerine sahiptirler. Sıcaklığı ölçen alıcılar, gerek olmadığı durumlarda fanı geçici olarak kapatılabilirler. Kasa içindeki ve iģlemci üzerindeki sıcaklık normalin üzerine çıktığı anda ise hareket yeninden baģlar. Bu yüzden, fandan ses gelmiyorsa hemen paniğe kapılmayın ve bir süre bekleyin. Eğer hareket baģlamazsa bilgisayarınızı kapatın ve fanları kontrol ettirin. 86

88 Kasa içerisinde yer alan donanımlar... Disket ve CD-ROM sürücüler de uygun maddelerle temizlenmelidirler. Çünkü zamanla bu tip cihazların içerisinde toz birikecektir. Sürücülerinizin içini açmayı asla düģünmeyin. Temizlik için üretilmiģ özel disket ve CD'leri piyasada bulabilirsiniz. Bu CD veya disketi sürücüye yerleģtirmek ve temizlik iģleminin tamamlanmasını beklemek yeterlidir. Bazen, PC'niz bu tip ürünleri tanıyamayabilir ve hata mesajı ile karģılaģabilirsiniz. Ama merak etmeyin; birkaç kez denedikten sonra temizlik iģlemi otomatik olarak baģlayacaktır Monitör Klavye Monitörün ekranında biriken tozlar; nemli bir bez yardımıyla ya da hava püskürtülerek temizlenmelidir. Pille çalıģan ufak aspiratörler, bu konuda size yardımcı olabilirler. Eğer bilgisayarın yakınında sigara içiliyorsa, ekranı daha büyük bir özenle temizlemeniz gerekli. Ekranı temizlerken çok sert kumaģları kullanmamaya dikkat edin. Aynı Ģekilde, sert temizlik maddelerinden de uzak durun. Aksi halde cam üzerinde büyük çizikler oluģmasına yol açabilirsiniz. Eğer klavyenizi temizleme alıģkanlığı edinmezseniz, kısa süre sonra yenisini almak zorunda kalırsınız. TuĢların arasında biriken tozları temizlemek için klavyeyi ters çevirip hafifçe sallamak veya bir aspiratör yardımıyla hava püskürtmek yeterli olacaktır. 87

89 TuĢların üzerlerini ve çevrelerini tek tek temizlemenizde de yarar var. Bu iģlem, ilk bakıģta son derece sıkıcı gibi görünebilir; ancak pis ve yapıģkan tuģlarla çalıģmaktan daha iyidir Fare Bilgisayarı kullanmadığınız zamanlarda klavyeyi plastik bir kılıf veya bezle örtün. Bu Ģekilde tuģların arasına toz girmesini engellemiģ olacaksınız. Eğer fareniz komutlara cevap vermiyor ya da sadece tek bir yöne gitmekte ısrar ediyorsa, temizlik vakti de gelmiģ demektir. Nemli bir bez alın. Fareniz optik fare değil ise fareyi ters çevirerek içindeki topu tutan halkayı açın. Topu çıkartıp temizleyin. Farenin içine göz atarsanız, silindirler üzerinde birikmiģ olan toz ve kiri hemen göreceksiniz. Aynı bez yardımıyla bunları da temizleyin ve fareyi kapatın Diğer Donanımlar ve Bilgisayarın DıĢ Temizliği Nasıl Yapılır? Plastikten yapılmıģ olan pek çok parçanın temizliği için nemli bir bez yeterlidir. Dikkat etmeniz gereken, bezin çok sert olmamasıdır. Ama yine de, harekete geçmeden önce ürünlerin kullanım kılavuzlarına göz atmanız gerekir. Çünkü bu kılavuzlarda, temizlikle ilgili ayrıntılara da yer verilir. 88

90 DıĢ temizlik ise tüm fiģ ve kablolar çekildikten sonra Monitör, Klavye, Fare ve Kasa bilgisayar temizleme köpükleri veya temizlik deterjanları ile silerek yapılmalıdır. Bilgisayar içerisine sıvı kaçmamasına dikkat edilmeli ve temizlik bittikten ancak yarım saat kadar sonra bilgisayar çalıģtırılmalıdır. 16. OFĠS CĠHAZLARI VE ÇEVRE BĠRĠMLERĠ KULLANIM TALĠMATLARI Çok Fonksiyonlu Yazıcı/Tarayıcı/Fotokopi/Faks Kullanım Talimatı; Enerji ve veri kablosunun bağlı olduğundan emin olunuz Açma kapama (on-off) anahtarını açık (on) konumuna alınız " ready" ıģığı yandıktan sonra yazıcı ve faks olarak çıktı alabilirsiniz Kâğıt tiplerinin (medyanın) Cihaz özelliklerine uygun olduğundan emin olunuz Kâğıdın çekmeceye düzgün yerleģtirildiğinden, BoĢ medyanın özellikle yazıcıya ilk giren kenarlarının düz olduğundan emin olunuz Kâğıt bitmiģ ise kâğıt topunu uygun olarak çekmecesine yerleģtiriniz ve ayarlarını yapınız Tarayıcı, Fotokopi ve Faks iģlemleri için bu seçeneklerden birini seçiniz Düz belgeler veya otomatik doküman besleyiciye yüklenemeyecek belgeleri yerleģtirme iģlemleri: Orijinal kapağı ya da doküman besleyiciyi (varsa) kaldırmak suretiyle açın. Kopyalanacak belgeyi yüzü aģağı bakacak Ģekilde orijinal camı üzerine yerleģtiriniz. Belgeleri orijinal camının üst ve solundaki ölçeklere göre hizalayın. Eğer takılıysa orijinal kapağını ya da otomatik doküman besleyiciyi kapatın. Eğer gerekliyse, diğer kopya ayarlarını belirleyin. [BaĢlat] tuģuna basın. i. ġekil 2: BaĢlat tuģuna basılması yerleģtirilmesi ġekil 1: Belgenin orijinal camına Cihazda ileri düzeyli kopyalama/tarama/yazdırma iģlemleri için kılavuz kitabı inceleyiniz veya tecrübeli bir personelden yardım isteyiniz Cihaz kullanıcısı tarafından giderilebilecek "Hata Mesajı" verdiyse; " Toner Yok", "Toner ġiģesini Yenilemek", " Kâğıt SıkıĢması", "Orijinalin SıkıĢması"...vb. ilgili kiģi Cihaz "Kullanım Kılavuzu"na uygun olarak sorun giderme aģamalarını dikkatlice uygulamalıdır Toner değiģimlerinden önce mutlaka teknisyenlere bakım yaptırınız. 89

91 Cihaz Temizliği; Makineyi temizlemeden önce kapatınız. Cihaz temizliğinde ve bakımında tüy bırakmayan özel temizlik bezi ve sterilizasyonda kullanılan izopropil alkol kullanılır. Temizlik ve bakımda sert yüzey temizleyici maddeler kullanılmamalıdır Koruyucu kapağın yüzeyini ve cihaz dıģ temizliğini, yumuģak bir deterjan ile ıslatılmıģ yumuģak bir bez ile silerek temizleyin Orijinal camını ve kontrol panelini yumuģak, kuru bir bez ile silerek temizleyin Cihaz iç temizliğinin yapılması için teknik/tecrübeli bir personelden bir personelden yardım isteyiniz Yazıcı havalandırma deliklerini kapamayınız Cihaz üzerinde doküman bırakmayınız. Gerektiğinde arkadaģlarınızı uyarınız Çıktı alma sorunu yaģadığınızda cihazın veri ve enerji kablo bağlantılarını kontrol ediniz ĠĢ bitiminde açma kapama düğmesini kapalı (off) durumuna getiriniz Yetkisiz kiģilerin kullanmasına izin vermeyiniz Eğer sıra dıģı sesler ya da koku alırsanız: Yazıcıyı hemen kapatın Güç kablosunu elektrik prizinden çekin Problemi çözmesi için yetkili bir servis temsilcisi çağırın Cihazda herhangi bir arıza olduğunda kablo bağlantılarını ve dijital ekrandaki uyarıları kontrol edip adresin de ilgili link den arıza bildiriminde bulununuz Projeksiyon cihazı Projeksiyon cihazının bilgisayara bağlanması aģağıdaki Ģekilde olduğu gibi yapılır Kutudan çıkan VGA kablosunun bir ucunu bilgisayarınız arkasında monitörü bağladığınız yere, diğer ucunu da projektör üzerinde bağlantı yerine yerleģtirin. Yaptığınız bu iģlem bilgisayar görüntünüzü projeksiyon cihazına aktarmanız için yeterli olacaktır Kumanda üzerinde yer alan mouse özelliklerini kullanmak istiyorsanız USB kablosu ile projeksiyonu bilgisayara bağlayın Bilgisayardan çıkan sesi projeksiyon cihazınızın (varsa) ses düzeninden duymak istiyorsanız, bilgisayar ile projeksiyon arasında ses bağlantısı kurun Bilgisayarınızı ve projeksiyon cihazınızı (on/off) tuģundan (on) açınız Projeksiyon cihazının (INPUT, SOURCE) tuģları yardımıyla bilgisayar bağlantısını seçin Görüntü artık projeksiyon cihazınızdan geliyor ama bilgisayarınızın monitöründen de aynı anda seyretmek istiyorsanız, monitörünüzü (varsa) projeksiyonun arkasında yer alan VGA OUT konnektörüne bağlayın. 90

92 Projeksiyonunuzda VGA OUT yoksa VIDEO SPLITTER ile görüntünüzü birden fazla projeksiyona ya da monitöre çoğaltabilirsiniz Renk ısısı, parlaklık, kontrast, renk tonu ayarlarını uygun Ģekilde ayarlayınız TaĢınabilir bilgisayarların büyük bir çoğunluğu direk olarak dıģarı görüntü aktarmaz. Görüntünün projeksiyon cihazından alınabilmesi için FN tuģu ile birlikte tanımlı olan bir tuģa basmanız gereklidir. Bu tuģ notebook markasına modeline göre farklı olabilir. F tuģlarına baktığınızda CRT/LCD yazısı ya da Ģekillerle monitörü ifade eden bir tuģ olduğunu göreceksiniz. (Genelde bu tuģ F3 ya da F5 olarak kullanılıyor) FN tuģu ile bu tuģa bir kez bastığınızda görüntü hem bilgisayar ekranında hem de projeksiyonda aynı anda görülür. Bir kez daha bastığınızda görüntü sadece projeksiyonda görülür. Eğer video oynatıyorsanız görüntünün sadece projeksiyonda olmasını sağlayın aksi durumda ekranda oynayan videonun projeksiyonda siyah boģ bir kutu olarak yer aldığını göreceksiniz. Bunun nedeni bilgisayarınızın ekran kartının aynı görüntüyü iki farklı yerde veremiyor olmasıdır Projeksiyon Kullanım Modları; Markasına modeline göre farklılık gösteren menülerde birçok seçenek tanımlıdır. Bunlardan bir tanesi de projeksiyon kullanım modunu belirler, sinema modu, sunum modu gibi. Bu modları seçtiğinizde görüntünün renk tonlarının ve parlaklığının değiģtiğini göreceksiniz. Bulunduğunuz ortama göre istediğiniz modu kullanabilirsiniz. En önemlisi EKONOMĠ ya da SESSĠZ mod olarak adlandırılan düģük lamba sarfiyatı modudur. Bu mod kullanıldığında lamba ömrünün yaklaģık 1/4 oranında uzaması sağlanacaktır Cihazınızın üzerinde görüntüyü büyütmek ya da küçültmek için kullanacağınız ZOOM ayarı vardır. Bu ayarı açıp kapatarak görüntü boyutunu değiģtirebilirsiniz Zoom ayarını değiģtirdiğinizde netliğin bozulduğunu fark edeceksiniz. Bunu düzeltmek için FOCUS ayarını kullanmanız gerekir. Zoom ve Focus ayarlarının lensin hemen üzerinde yan yana olduğunu göreceksiniz Projeksiyon cihazınızın perde ya da ters projeksiyon ekranına olan uzaklığı da görüntü boyutunu direk etkileyen bir faktördür. Mesafe arttıkça görüntü büyüyecektir Cihazınızın menüsünde bulunan seçenekler ya da üzerinde yer alan butonlarla görüntünün sağa sola, yukarı aģağı kaydırılmasını sağlayabilirsiniz Projeksiyon cihazınızın ayaklarını kaldırdığınız ya da öne doğru eğim verdiğiniz zaman görüntünün alt ve üst noktalarının eģit olmadığını bir tarafın daraldığını göreceksiniz. Bu bozuklukları gidermek için KEYSTONE özelliğini kullanmanız gerekir. 91

93 Cihazlar genelde dikey bozuklukların düzeltmelerini yapabilir. Bazı projeksiyon cihazları ise hem yatay hem de dikey bozuklukları giderebilir UNUTMAYIN! Cihazınız elektrikle çalıģıyor. Hiç bir durumda cihazınızın kasasını açmayın, Elektrik çarpması tehlikesi olduğunu unutmayın! Projeksiyon cihazı çalıģırken cihaza yaklaģıp, ıģığa direk bakmayın Projeksiyon cihazınızı kullanırken lens kapağını açık tutmayı unutmayın. Kullanmadığınız zamanlar kapağı kapalı tutun ÇalıĢan bir projeksiyon cihazı aģırı ısınır ve havalandırmaya ihtiyaç duyar. Hava almasını engellerseniz cihazınız aģırı ısınacak ve zarar görecektir. Üzerini örtmeyin, kapalı kutular içinde çalıģtırmayın Lamba Ömrü a. Projeksiyon cihazlarının içinde yer alan lambaların bir ömrü vardır. Ancak verilen bu süreler garanti altına alınmamaktadır. Cihazın uygun olmayan elektrik Ģebekelerinde kullanılması ve olabilecek voltaj hareketleri, aģırı tozlu ortamlarda kullanılması, gerekli bakımların yapılmaması, uygun ayarlarda kullanılmaması, sabit bir yerde kullanılmaması gibi nedenler lamba ömrünü direk etkileyecektir. b. Özellikle LCD teknolojisi kullanan bir projeksiyon cihazınız varsa toz filtresini düzenli temizlemeniz lamba ömrü için çok önemlidir. c. Cihazınızın sabit ve dengeli bir yüzey üzerinde çalıģması çok önemlidir. Sarsılması durumunda lambanız zarar görebilir. d. Tavan aparatı ile tavana asın ya da uygun bir sehpa üzerinde kullanın. e. Cihazın bir tarafını yükseltmeniz gerekirse öncelikle cihazın üzerinde yer alması muhtemel ayakları kullanın. f. Bulunduğunuz yerde voltaj problemi yaģıyorsanız cihazınızı stand by durumunda bırakmayın, kullanmadığınız zamanlarda fiģten çekin. Düzenli bir Ģebeke gerilimine sahip değilseniz kesintisiz güç kaynağı kullanın Lamba DeğiĢimi a. Cihazın soğuduğundan emin olun. b. Elektrik bağlantısı olmadığında emin olun. c. Lambanın üzerinde yer alan kapağı çıkartın. d. Lambayı sabitleyen vidaların cihazla temasını kesin. e. Lambayı çıkartmanız için üzerinde tutma noktası vardır. Oradan yukarı doğru dikkatlice çekerek çıkartın. 92

94 f. Yeni lambanızı aynı Ģekilde yerleģtirin ve vidalayın. g. Cihazınızın kullanma kılavuzuna bakarak lamba süresini sıfırlayın Akıllı Tahta Akıllı tahta dan en üst düzeyde verim alınabilmesi için, tahtanın bağlanacağı bilgisayarın özelliklerinin "Kullanım Kılavuzu" istenilen minimum özellikleri karģılayan bir cihaz olduğu kontrol edilmelidir Cihaz kullanım kılavuzu içerinde ki "BaĢlangıçta", "Kurulum", "Ayarlar", "Kısa yollar", "ÇalıĢma Modları" vb... baģlıkların her biri incelenmeli, sıralamasına uygun uygulanmalıdır Kullanım Uyarıları Kullanmadığınız ya da gözetiminizde olmayan zamanlarda, ürününüzü tüm aksesuarları ile birlikte kilitli tutunuz, kilidi üzerinde bırakmayınız. Elektronik aksesuarlarınızı yere düģürmeyiniz ve sıvı maddelerle temas ettirmeyiniz. Elektronik kalemleriniz ve elektronik silginizi kendi yuvalarında muhafaza ediniz. Kalem kapaklarını açık bırakmayınız. Açık bırakılması beyaz tahta kalemlerinin kurumasına sebep olur. Akıllı tahta kalemlerinin mürekkebi kurumadan tahtayı silmeyiniz, aksi taktirde tahtanızda mürekkep izleri oluģabilir. 93

95 Elektronik silginizi elektronik ortamda kayıtları silmek, standart silginizi ise tahtayı temizlemek için kullanınız. Projeksiyon ile kullanımda bu silgi çalıģmaz. Araçlardaki silgi seçeneğini seçerek elektronik kaleminiz ile silebilirsiniz. Elektronik kalemleriniz ve elektronik silginizin pillerini kontrol edip zamanı geldiğinde değiģtiriniz ya da Ģarj ediniz. Ürününüzü direk güneģ ıģığı altında kullanmayınız UPS cihazı UPS sisteminizi suya yakın, rutubetli ortamlara, doğrudan güneģ ıģığı alabilecek yerlere ve ısıtma sistemlerinin yakınına kurmayınız UPS sistemi üzerindeki havalandırma deliklerini engellemeyiniz UPS sistemini aģırı yükleyecek alet ve cihazları (lazer yazıcı gibi) UPS çıkıģ soketine bağlamayınız Kabloları kimsenin takılmayacağı Ģekilde muhafazalı yerleģtiriniz UPS sistemini sadece topraklı ve darbeye dayanıklı prize bağlayınız UPS sisteminin Ģebeke kablosunu veya bina tesisatındaki prizini çalıģma sırasında sökmeyiniz UPS sistemin içinde dahili akım kaynakları (akü bataryaları) vardır. Bu yüzden UPS sistemi bina tesisatına bağlı değilken bile çıkıģ soketinde ve çıkıģ terminallerinde gerilim mevcut olabilir UPS sistemini Ģebekeden bütünüyle ayırmak için önce Stand by anahtarına basınız sonra Ģebeke uçlarını ayırınız UPS sisteminin içine hiçbir sıvı ve yabancı maddenin girmemesi için tedbirli olunuz Akü bataryalarını değiģtirirken ayni sayıda ve ayni tip batarya ile değiģtiriniz Akü bataryalarını yakmaya teģebbüs etmeyiniz. Bu akü patlamasına neden olabilir Aküleri açmaya veya parçalamaya kalkmayınız. Ġçindeki elektrolit cilt ve göz yaralanmalarına yol açabilir ve zehirli olabilir Yangın tehlikesini önlemek amacıyla, sigortayı değiģtirirken aynı tip ve aynı amperajlı sigorta kullanınız UPS sistemi tehlikeli gerilimde çalıģır. Sadece yetkili bakım personeli tarafından onarılabilir Anahtarlama Cihazı (Switch) Kullanma Talimatı Anahtarlama cihazlarının çalıģma ortamı tozlanmaya darbe almaya müsait olmayan hava sirkülasyonu olan ortamlardan oluģmalıdır Arıza olması halinde öncelikle kiģisel bilgisayar veri kablolarınızı kontrol ediniz. Sorun devam ediyorsa yetkili personelle iletiģime geçilmelidir Webcam Kullanma Talimatı Web kameraları genellikle tak çalıģtır formatındadır. Sorun yaģanılması halinde öncelikle kablo bağlantısı kontrol edilmelidir Merceğin çizilmesine neden olacak davranıģlardan kaçınılmalıdır. Temizlik daima toz bırakmayan kuru bir bezle (gözlük temizleyicisi gibi) yapılmalıdır Kulaklık/Mikrofon Kullanma Talimatı Mikrofon ile ses/sesler çıkıģ mesafesi değiģken olmamalıdır. Mikrofona hiç bir zaman çok yakın olmayın Kulaklık/kulaklıklar biyolojik yapınıza uygun olarak kulağınıza takılmalıdır. 94

96 Mikrofonu dudaklarınıza yapıģtırmayın. Mutlaka arada 3-5 parmak civarı bir mesafe olsun. Bu Ģekilde belli harflerin (sert ünsüzler) ve güçlü seslerin patlamasını engellemiģ olursunuz Ses düzeyi karıģtırıcısını kulağa en hoģ ses gelecek Ģekilde ayarlayınız Kulaklık/Mikrofona ait kablo tesisatının düzgün, kıvrımsız olarak kullanılmasını alıģkanlık haline getiriniz Kulaklık/Mikrofonla ilgili sorun yaģadığınızda ilk önce kablo giriģini (jak/soket/usb) kontrol ediniz Hoparlör Kullanım Talimatı; Hoparlör size dönük olmalıdır Hoparlör üzerindeki ses ayar düğmeleri ve ses düzeyi karıģtırıcısı ile kulağa en hoģ ses gelecek Ģekilde ayarlayınız Hoparlör ile ilgili sorun yaģadığınızda ilk önce kablo giriģini (jak/soket/usb) kontrol ediniz Bilgisayar ve Çevre Birimleri Bakım Talimatı Dizüstü bilgisayarların batarya ömrünün korunması için haftada en az bir defa tam olarak Ģarj edilmelidir. Yine batarya tam boģalıncaya kadar bataryadan çalıģılmalı, Ģarj iģlemi bittikten sonra adaptör Ģebeke prizinden çekilmelidir, dizüstü bilgisayarlar kullanılmadığı durumlarda adaptör fiģinin Ģebeke elektriğine bağlı bırakılmalıdır Bilgisayar oyunları baģta olmak üzere, sistem performansını düģürerek bilgisayarı yavaģlatan ve hizmet ile ilgisi olmayan programlar indirilmemeli/kullanılmamalıdır Bilgisayarlarda bakanlığın lisanslı anti virüs programı kullanılmalıdır Virüs veya trojan içeren programlar bilgisayarlara kesinlikle yüklenmemelidir Antivirüs programlarının güncel sürümlerinin, tüm masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda çalıģması sağlanmalı, virüs programı yüklenmeden ve aktif hale getirilmeden kesinlikle internete girilmemelidir Kurulan antivirüs ve iģletim sistemlerinin güncellenmeleri düzenli olarak yapılmalıdır Hukuki ve cezai sorumluluk doğurması nedeniyle, lisanlı olmayan programların bilgisayarlara yüklenmemesi, lisanslı olarak yüklenmiģ programlarda arıza meydana geldiğinde arızanın sadece teknik personel tarafından giderilmesi sağlanmalıdır Bilgisayar ve çevre birimlerinde meydana gelen arızalar öncelikle teknik personele bildirilmeli, cihazlar açılarak kiģisel müdahalelerde bulunulmamalıdır ĠĢletim sistemi ve uygulama programlarının yüklü olduğu sabit diskin C: bölümüne kiģisel dosyalar kaydedilmemeli, sistem güvenliği açısından D: bölümüne kaydedilmelidir Bilgisayar ve çevre birimleri sıvı maddelerle temas ettirilmemeli, sigara külü, toplu iğne, ataç ve zımba teli gibi yabancı maddelerin ve yiyecek maddelerin 95