Kurmak ve Yaşatmak. Açık Kaynak Kodlu Dergi Yayıncılığı Platformu. Dr. K. Levent Ertürk Atılım Üniversitesi Bilişim Sistemleri Mühendisliği

Transkript

1 Açık Kaynak Kodlu Dergi Yayıncılığı Platformu OJS Örneği Kurmak ve Yaşatmak Dr. K. Levent Ertürk Atılım Üniversitesi Bilişim Sistemleri Mühendisliği tr 70 1

2 Sunum Bilimsel İletişim Bir dergi platformu OJS OJS kullanıcı rolleri Bir makalenin OJS serüveni Değerlendirme ğ ve Sonuç 70 2

3 Bilimsel İletişim Akademik araştırmada üretilen bilginin 1 Kurallı paketlenmesi 2 Kalite onayının yapılması (Hakem) Yayımlanması ve duyurulması (İlgili topluluk erişimi) İlgili topluluk tarafından kullanımı (Çoğunlukla atıf) Koruma sağlanması (Gelecekte karşılaştırma olanağı) 70 3

4 Bilimsel İletişim Döngü 1 Basılı/Elektronik Yayıncılık 2 Bilimsel Etkinlik Platformları 3 Web üzeri Sosyal Ağlar 4 Diğerleri

5 Günümüzde Bilimsel İletişim Web ve taşınabilir iletişim cihazları bilimsel yayıncılıkta yönlendirici rol almaya başlamış, Kullanıcılar Web üzerinden gelişmiş tarama yetenekleri ile arzu ettikleri yer ve zamanda erişim olanağınağ kavuşmuş, ş ş Az bir maliyetle bilimsel yayıncı y olmanın yolu açılmış, Teliff haklarıyla ilgili özel formüller üretilmiş, 70 5

6 Günümüzde Bilimsel İletişim Bilim insanlarının entelektüel haklarını koruma altına alabilen, belirli hakları yazarların devamlı elinde bulundurmasını sağlayabilen, bilimsel eserlerin farklı yerlerde arşivlenmesini ve eğitim/araştırma amaçlı kullanımını kolaylaştırabilecek yazar-yayıncı arasında imzalanabilecek telif sözleşmeleri (addendum) geliştirilmiş... Özellikle bir yayının (farklı/aynı sürüm) aynı zamanda birden fazla yerde yayımlanmasını olanak sağlayan, açık erişimi destekleyen yayıncılar tercih nedeni olmaya başlamış... (Örn.: üniversite kurumsal arşivi ve açık bilimsel dergi) 70 6

7 Günümüzde Bilimsel İletişim Bilgiyi üretenler tarafından paketleme ile sunum arasındaki zaman ve mesafeyi kısaltan, daha geniş bir topluluğa külfetsiz erişim sağlayabilen, telif ile ilgili sorun çıkatmayan, aynı zamanda sunulan bilginin kalite onayını çok kısa bir zaman aralığında ödünsüz yapabilen, bilginin diğerleri tarafından kendi araştırmalarında kullanılmasını hızlı bir şekilde tercih edilmeye başlanmış... sağlayabilen yayıncılar Makale 70 7

8 Creative Commons 2001 yılı - Center for Public Domain Her hakkı saklıdır ilkesi yerine bazı hakları saklıdır ifadesini ortaya koymakta, çalışmanın başkaları tarafından her türlü kullanımını engellemek yerine eğitim ve araştırma amaçlı kullanımı ve başka çalışmalara temel oluşturacak şekilde izin verilmesini belirten farklı lisans seçenekleri sunabilmekte

9 Creative Commons Kod Şartlar Lisans by Eserin ilk sahibi belirtilecek l (Attribution) by-nd by-nc-nd by-nc by-nc-sa Eserin ilk sahibi belirtilecek, Orijinali korunacak Eserin ilk sahibi belirtilecek, Orijinali korunacak, Ticari kullanılamayacak Eserin ilk sahibi belirtilecek, Ticari kullanılamayacak Eserin ilk sahibi belirtilecek, Ticari kullanılamayacak, Orijinal lisans korunacak (Attribution No derivative works) (Attribution No derivative works Non Commercial) (Attribution Non Commercial) (Attribution Non Commercial - ShareAlike) Eserin ilk sahibi belirtilecek, Orijinal (Attribution by-sa lisans korunacak ShareAlike)

10 Bilimsel Yayınlara Açık Erişim 2001 Budapeşte Açık Erişim Bildirisi Bilim insanlarının uygun bir biçimde çm atıf yapıldığı ğ sürece, makalelerini değişik amaçlı olarak kullanımına ve yayımına izin verebilecekleri, yayım ortamı olarak da kendi kendine arşivleme (self archiving) ya daaçık erişim dergisi (open access journal) önerilmiş.. Kendi kendine arşivleme (self archiving), bilim insanlarının hakemli dergilerde yayımlanmış makalelerinin kendi Web sitelerinde ya da kurumsal açık arşivlerde depolanması ve açık, engelsiz ve ücret talep edilmeksizin erişiminin sağlanması olarak tanımlanmış Kısaca yeşil yol (green road) olarak ifade edilmiş...

11 Açık Erişim Bilimsel bir eserin tam metnine Web üzerinden herhangi bir zaman diliminde ve yerde engelsiz, serbestce erişim 1 Açık erişim dergileri 2 Konu Tabanlı / Kurumsal arşivler Bir ya da daha çok üniveristenin/bilimsel kuruluşun entelektüel ürünlerini kaydeden, engelsiz olarak dağıtımını sağlayabilenveuzunsürekoruyabilendijital derme hizmeti 70 11

12 Bilimsel Dergi Açık Erişim Nitelik Kod Erişim Kullanıcı Paylaşımı (Open Access OA) Yeşil Herhangi bir zaman ve yerde, Atıf yapmak arşivindeki tüm makalelere tam metin, suretiyle sınırsız ücretsiz erişim kullanım CC Lisansı Ücretsiz Eii Erişim Atıf yapmak ve Herhangi bir zaman ve yerde, (Free Access kopyalama sınırlaması Mavi arşivindeki tüm makalelere tam metin, FA) (eğitim amaçlı) - CC ücretsiz erişim Lisansı Ambargolu Erişim Belirlenen zaman ve yerde, arşivindeki Belirlenen telif (Embargoed Sarı tüm makalelere tam metin, ücretsiz haklarına uyulması - Access EA) erişim CC Lisansı Kısmi Erişim (Partial Access PA) Belirlenen zaman ve yerde, arşivindeki Turuncu seçilmiş makalelere tam metin, ücretsiz erişim Belirlenen telif haklarına uyulması - CC Lisansı Sınırlı Erişim (Restricted Kırmızı Access RA) Herhangi bir zaman ve yerde, arşivindeki tüm makalelere tam metin, ücretli erişim Telif haklarına uyulması

13 Genel Kamu Lisansı 1983 (1) 2007 (3) Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation) GNU - General Public Licence Yazılımların paylaşma ve değiştirmeğ ş özgürlüklerini belirleme... (yayma taşıma) (propagate - convey) Özgürlük O Özgürlük 1 Özgürlük 2 Özgürlük 3 Programı sınırsız kullanma özgürlüğü Programın nasıl çalıştığını inceleme ve amaçlara uygun değiştirme özgürlüğü Programın kopyalarını sınırsız dağıtma özgürlüğü Programın değiştirilmiş halini dağıtma özgürlüğü

14 Açık Kaynak Kodlu Dergi Platformu Open Journal Systems Yazarın makalesini i paketlemesinden yayımlanmasına kadar geçen her süreci, Web üzerinde program arayüzleri üzerinden yönetilmesini sağlayan açık kaynak kodlu bir çözüm... Aynı zamanda kurumsal açık arşivlerin bir bölümü olma özeliği taşımaktadır. 9 Nis 2009 OJS

15 Open Journal Systems Public Knowledge Project British Columbia Üniversitesi Eğitim Fakültesi - Kanada Stanford Üniversitesi Eğitim Okulu - ABD Simon Fraser Universitesi Kanada Prof.Dr. John Willinsky john.willinsky@ubc.ca Open Journal Systems Open Conference Systems Open Archieves Harvester Open Monograph Press Lemon8 - XML

16 70 16 Public Knowledge Project - PKP

17 70 17 Open Journal Systems - Sponsorlar

18 70 18 Open Journal Systems - Sponsorlar

19 Dünyada OJS 2002 yılı yılı yılı yılı yılı

20 Dünyada OJS Dil desteği: Türkçe dahil 35 dil 70 20

21 70 21 Critical Studies in Improvisation - OJS

22 70 22 Editio - OJS

23 70 23 Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

24 70 24 Niğde Üniversitesi OJS

25 70 25 Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi OJS

26 70 26 KADER Kelam Araştırmaları OJS

27 University Of Technology Sydney OJS 70 27

28 University Of Technology Sydney DSpace 70 28

29 University Of Technology Sydney Open Conference System 70 29

30 University Of Technology Sydney Open Archieves Harvester 70 30

31 Open Journal Systems Platformdan bağımsız kurulup yönetilebilir Editör dergiyi yapılandırıp, süreç yönetebilir Tüm içeriğin çevrimiçi kabulu ve yönetimi yapılabilir Ambargolu (Gecikmeli) erişimş yapılabilir Uluslar arası sistemler üzerinde içerik indekslenebilir İçerik farklı tasarımlarda okuyucu tarafından okunabilir Duyuru ve E-Posta ikazlarıyla bilgilenme ve geri bildirim alınabilir Gerekirse ücretli üyelik sistemi yapılandırılabilir 70 31

32 OJS Platform Gereksinimleri Özellik İşletim Sistemi OJS Windows, Linux, Solaris, Unix, Mac OS Programlama Dili PHP >= 4.2 Veri Tabanı PostgreSQL >= 7.1, Mysql, >= Oracle (?), Ms SQL (?) Web Sunucusu Apache >= 1.3.2x x Microsoft IIS >=6 Lisanslama Dizinleme / İndeks GNU General Public License v2 OAI Üstveri Harmanlama Open Archieves Harvester İlk Son Sürüm 2001 / OJS / OJS

33 OJS Kurulumu OJS Nisan 2009 Windows Vista Ultimate IIS

34 OJS Kurulumu PHP Kopyalama, sistem değişkenleri ve IIS ayarlarını düzenleme

35 OJS Kurulumu Denetleme:

36 OJS Kurulumu Mysql 5.1 Kurma, değişkenleri ve kullanıcıları düzenleme

37 OJS Kurulumu Navicat Premium 8.2 Kurma, değişkenleri ve kullanıcıları düzenleme

38 OJS Kurulumu Postgre SQL 70 38

39 OJS Kurulumu Vista Kullanıcı Hesaplarını Kapamak 70 39

40 OJS Kurulumu OJS Kurulum Sayfası 70 40

41 OJS Kurulumu OJS İlk Görüntüleme ve Site Ayarları 70 41

42 OJS Kurulumu OJS İlk Görüntüleme - Türkçe 70 42

43 OJS Kurulumu OJS İlk Ayarlar 70 43

44 OJS Kurulumu OJS İlk Düzenleme 70 44

45 OJS Kullanıcı (Editoryal) Rolleri Dergi Yöneticisi - Journal Manager Editör - Editor Bölüm Editörü Section Editor Yazar - Author Hakem - Reviewer Mizanpajcı -Copyeditor Sayfa düzenleyici Layout Editor Önokuyucu - Proofreader 70 45

46 Yayım Süreci Editör Bölüm Editörü 1 Yayın alınması ve sıralanması -Submissions Queue 2 Yayın değerlendirmesi -Submission Review Yayın görsel hazırlığı -Submission Editing Yayın zamanı belirlenmesi Issue Management Yayın yeriatanması ve yayım Publish 70 46

47 Kullanıcı Görev Akış Süreci

48 Makalenin OJS Serüveni OJS Dergi Düzenlenmesi 70 48

49 Makalenin OJS Serüveni OJS Dergi Atanması ve Düzenlemesi 70 49

50 Makalenin OJS Serüveni OJS Dergi Atamaları 70 50

51 Makalenin OJS Serüveni OJS Atanan Dergiler 70 51

52 Makalenin OJS Serüveni Makalenin alınma başlangıcı 70 52

53 Makalenin OJS Serüveni Makale üstverisinin girilmesi 70 53

54 Makalenin OJS Serüveni Makalenin ithal (upload) edilmesi 70 54

55 Makalenin OJS Serüveni Makaleye ait elektronik eklerin girilmesi 70 55

56 Makalenin OJS Serüveni Makale kabulu teyidi 70 56

57 Hakem Atanması Makalenin OJS Serüveni 70 57

58 Makalenin OJS Serüveni Hakem Kontrol Listesi 70 58

59 Makalenin OJS Serüveni Hakem Onayı 70 59

60 Makalenin OJS Serüveni Yayım 70 60

61 Değerlendirme ve Sonuç Ülkemizdeki açık erişim farkındalığının tespitini öngören ülkemizdeki bilimsel elektronik dergi yayıncıları ile Hacettepe Üniversitesi tam zamanlı öğretim üyelerini kapsayan bir araştırma yapılmıştır

62 Değerlendirme ve Sonuç Araştırmanın sonuçlarına göre Yayıncıların yarısına yakını (%48) yazarlarıyla telif hakkı anlaşması yapmış, anlaşma imzalayanların tamamına yakını (%98) tam telifi tercih etmiş, kısmi telif anlaşmalarına gereksinim duymamış, çoğunluğu (%52) ise yazarları ile telif hakkı sözleşmesi yapmamış Yayıncılarınyarısından fazlası (%55) herhangi bir koşul olmaksızın, %33 ü dergiye atıf yapılarak, %9 u da yayıncınınizniyle,yayının hakemden geçmiş son haliyle (post print) arşivlenmesine destek vermekte 70 62

63 Değerlendirme ve Sonuç Bilimsel elektronik dergi yayıncılarının büyük bir bölümü (%72) açık erişim farkındalığını edinmiş görünmektedir. Bilimsel elektronik dergi yayıncıları, büyük çoğunlukla (%97) yazarlarının makalelerinin kişisel veya kurumsal Web sayfa/sitelerinde her hangi bir zaman diliminde yayınlanmasını destek vermekte Bilimsel elektronik dergi yayıncılarınınçoğunluğu (%85) açık arşivlere il olumlu l yaklaşmakta, kt desteklemekte, kt 70 63

64 Değerlendirme ve Sonuç Romeo rehberinde yayınların orijinal sürümünü (postprint) açık arşivlerde yayınlanmasını destek veren yayıncıların oranının %57 olduğu dikkate alındığında ülkemizde destek oranının daha yüksek seviyelerde gerçekleştiği görülmekte 70 64

65 Değerlendirme ve Sonuç Öğretim üyelerinin en azından yarısının açık erişim farkındalığına sahip olduğu tespitedilmiştir Öğretim üyelerinin büyük çoğunluğu (%86) bilimsel eserlerinin herhangi bir zaman diliminde, farklı bir ortamda yayınlanmasında farklı bir sürüm yerine orijinal sürümünün olmasını istemekte Öğretim üyeleri bugüne kadar çoğunlukla (%74) yayım öncesi yayınlarını Web ortamında paylaşmamakta

66 Değerlendirme ve Sonuç Öğretim üyelerinin yarısından fazlasının (%69) bilimsel dergilerde yayımladıkları y eserlerine ait telif haklarını bir şekilde yayıncılarına devretmiş Akademisyenlerin bir bölümü kendi rızalarının dışında sözleşmelereş taraf olurken (%13), büyük bölümü ise kendi istekleri ile (%53) yayıncılarınınkendilerinesunduğu telif hakkı devir sözleşmelerine onay vermişler Yazarların büyük çoğunluğunun ğ ğ yayıncılarının y sunmuşş olduğuğ telif hakkı sözleşmelerini kabul etmesi ile yayımlanmış eserlerinde entelektüel haklarını bir şekilde koruma altına alamamış 70 66

67 Değerlendirme ve Sonuç Açık erişim farkındalığığ olan öğretimğ üyeleri yüksek çoğunlukla (%92) yayınlarının kendi üniversitelerinde yapılandırılacak açık arşivlerde yer almasına istekli görünmüşlerdir... rdir 70 67

68 Sonuç OJS platformu, kurumsal olarak oluşturulacak açık arşivlerin bir bölümü olarak bilimsel makalelerin gecikmeksizin makul bir süre içerisinde Web ortamında görünürlük ve etkisinin sağlanmasına katkı sağlayabilecektir

69 Teşekkür ederim, sorularınız... Dr. K. Levent Ertürk Atılım Üniversitesi Bilişim Sistemleri Mühendisliği tr 70 69