Ekonomi Bülteni. 22 Temmuz 2013, Sayı: 28. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 28 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji Yaşananlar 2011 dekinin Aynısı Ufak Farklarla! Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ali Can Duran 1

2 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler Bernanke geçtiğimiz hafta da sözel destek sağladı. FED Başkanı Ben Bernanke Kongre ye yaptığı ve iki gün süren yarı yıl sunumunda bir önceki konuşmasındaki söylemini koruyarak FED olarak öngörülebilir gelecekte gevşek para politikasına devam edecekleri taahhüdünü yineledi. Bernanke aylık 85 milyar $ lık alımların bu yılın devamında ekonomik görünümdeki güçlü seyrin devam etmesi durumunda azaltılacağını belirtirken, gevşek para politikası duruşlarını (politika faizinin düşük tutulması) ise değiştirmeyeceklerini bir kez daha tekrarladı. Bernanke varlık alım programının ne ölçüde yavaşlatmaya başlayacaklarına yönelik önceden belirlenmiş bir program olmadığına dikkat çekti ve bunun istihdam piyasasına, enflasyon görünümüne ve finansal gelişmelere bağlı olduğunu bir kez daha hatırlattı. Bernanke nin gevşek para politikasının devamına ve faiz oranlarının tarihi düşük seviyede tutulmaya devam edeceğine yönelik söylemleri piyasalarda olumlu karşılandı. ABD de konut verileri Haziran ayında şaşırttı. ABD de açıklanan yeni konut başlangıçları ve yeni konut inşaat ruhsatları Haziran ayında beklenmedik bir şekilde geriledi. Yeni konut inşaat başlangıçları mevsimsellikten arındırılmış oranlara göre Haziran da %9.9 gerileyerek piyasa beklentisi olan 960 bin adetin oldukça altında 836 bin olarak gerçekleşti. Aynı şekilde inşaat ruhsatları da 1 milyon adet olan beklentilerin altında 911 bin adet olarak açıklandı. Fakat konut verilerindeki bu düşüşün tek seferlik olduğu, ülke genelinde yağışlı havaların başlangıçları erteletmiş olduğu belirtildi. Son dönemde sert şekilde yükselen mortgage faizlerinin ise konut inşaatındaki aktiviteleri sınırlı oranda etkilediği, inşaat firmalarının güveninin halen yüksek seyrettiği belirtildi. Çin de yükselen konut fiyatları endişe veriyor. Çin de açıklanan yeni konut fiyat endeksi Çin in büyük şehirlerinde Haziran ayında fiyatların bir önceki yıla göre güçlü artışlar gösterdiğine işaret etti ve arka arkaya son 5 aydır yıllık bazda yükselmiş oldu. Veriler Çin hükümetinin spekülatif yatırımların konut balonu oluşturmasına engel olmak için attığı adımların ekonominin yavaşladığı bir ortamda dahi yeterli olmadığının göstergesi oldu. Çin in bugüne kadar konut piyasasını soğutmak için attığı adımların arz tarafına yönelik olması ve ekonominin yavaşladığı bir ortamda yatırımcıların konut sektörüne yatırımı tercih etmelerinin talebi arttırması nedeniyle konut fiyatları artmaya devam ediyor. Gayrimenkul sektörünün ekonomik büyümeye sağladığı destek düşünüldüğünde, hükümetin artan fiyatlar nedeniyle sektörü soğutmak için ek önlemler alması büyüme hedeflerinin tutturulması üzerinde ek baskı oluşturabilir. Brezilya ve Endonezya nın ardından Hindistan da önlem aldı. Artan enflasyon oranı ve son dönemde para birimlerinde yaşadıkları sert değer kaybı nedeniyle Brezilya ve Endonezya faiz artırımına gitmişlerdi. Hindistan da para birimindeki sert değer kaybının önüne geçebilmek için sıkılaştırıcı önlemler açıkladı. Hindistan Merkez Bankası kısa vadeli politika faiz oranını 200 baz puan birden artırarak %10.25 seviyesine yükseltti. Ek olarak bankaların günlük repo borçlanma limitini azalttığını ve açık piyasa işlemleri dahilinde de ek tahvil satışı gerçekleştirerek piyasadan likidite çekeceğini duyurdu. Merkez bankası para birimi için herhangi bir hedef belirtmezken önlemlerin volatiliteyi engellemek için alındığı belirtiliyor. ABD bankaları bilanço sezonunu iyi geçiriyor. ABD nin büyük bankaları 2.çeyrek bilanço sezonunda beklentileri aşmaya devam ediyor. Önceki hafta JPMorgan ve Wells Fargo bilançolarını açıklamış ve sırasıyla 1.54$ ve 8$ hisse başına kar açıklayarak beklentileri aşmışlardı. Geçtiğimiz hafta ise ABD nin aktifler açısından en büyük 3.bankası Citigroup da 1.18$ olan hisse başına kar beklentilerinin üzerinde 1.25$ kar açıkladı. Goldman Sachs de yatırım bankacılığı tarafından elde ettiği kazançlar ve trading gelirlerinin artması ile karını bir önceki yıla göre iki katından fazla arttırdı ve 2.9$ olan beklentilerin üzerinde 3.7$ hisse başına kar açıkladı. ABD nin aktifler bakımından en büyük 2.bankası Bank of America da benzer şekilde karını bir önceki yıla göre %63 arttırarak 0.26$ lık beklentinin üzerinde hisse başına 2$ kar açıkladı. Beklentilerin üzerinde kar açıklayan bankalar ABD piyasalarına destek verirken, ABD finansal sektörün toparlandığının da bir göstergesi olarak öne çıkıyor. ABD deki bazı veriler ise toparlanmayı destekliyor. ABD de açıklanan bazı veriler ekonomideki toparlanmanın devam ettiğine işaret ediyor ve FED in varlık alım programını yavaşlatma planını desteklediği için piyasalardaki kazanımları sınırlandırıyor. ABD de Temmuz da gerçekleşecek FED toplantısına taban hazırlaması için oluşturulan Bej Kitap Raporu ekonominin ılımlıya yakın bir hızda toparlanmaya devam ettiğini ortaya koydu. Raporda en fazla genişlemenin imalat sanayiinde gerçekleştiği belirtilirken, hafta içi açıklanan sanayi üretimi verisi Haziran da beklentiler dahilinde % lük artış kaydettiğine işaret etti. Haftalık işsizlik maaşı başvurularında ise volatil de olsa yaşanan gerileme en azından istihdam piyasasında bir bozulma olmadığını ve istikrarlı olarak düşük kalmaya devam ettiğini ortaya koyuyor. 2

3 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Bütçe Dengesi, Haziran yılı Haziran dönemine ait Merkezi Yönetim Bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Haziran 2012 de 6.3 milyar TL açık verilirken, aylık bazdaki bütçe açığı bu yıl Haziran ayında 1.2 milyar TL seviyesine gerileyerek bütçedeki olumlu seyrin devamını teyit etti. Geçen yılın ilk yarısında 6.7 milyar TL açık veren bütçenin bu yıl 3.1 milyar TL fazla vermesi ile birlikte 12 aylık bütçe açığı bir önceki döneme göre %26 oranında azalarak 19 milyar TL olarak gerçekleşti. Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) Haziran 12 Haziran 13 Nominal Haziran 12 Haziran 13 Nominal Haziran 12 Haziran 13 Nominal Aylık Aylık Değ. (%) Yıl. Bugüne Yıl. Bugüne Değ.(%) 12 Aylık 12 Aylık Değ. (%) Harcamalar % % % Faiz Dışı % % % Personel Gid % % % Mal&Hizm % % % Cari Transferler % % % Sermaye Gid % % % Faiz Harcamaları % % % Gelirler % % % Vergi Gelirleri % % % Gelir Vergisi % % % KDV % % % ÖTV % % % İthalde KDV % % % Bütçe Dengesi % % % Faiz Dışı Denge % % % Haziran ayında bütçe gelirleri bir önceki yıla göre %27 artarak 31.4 milyar TL, bütçe giderleri ise sadece %5 lik artış ile 32.6 milyar TL olarak gerçekleşti. Haziran ayında bütçe gelirlerinin yaklaşık %85 ini oluşturan vergi gelirlerindeki artış oranı ise %32 seviyesine gerçekleşti. KDV bir önceki yılın aynı ayına göre %50 oranında artarken, ithalde alınan KDV ve ÖTV lerin sırasıyla %47 ve %30 oranında artış kaydettiği görülüyor. Ocak-Haziran dönemi incelendiğinde gelirlerde görülen %17.7 lik artış performansına paralel yılın ilk yarısında yıl sonu bütçe gelir hedefinin şimdiden %52 sini tamamlandığı gözlemleniyor. Harcamalar tarafında da henüz yıl sonu hedefinin %44 üne erişilmesi bu olumlu tabloyu destekliyor. Gider tarafı incelendiğinde faiz dışı harcamalar geçtiğimiz yıla göre Haziran ayında %6.4 oranında artarak 31.1 milyar TL ye ulaştı. Mayıs ayında faiz dışı harcamaların artmasında en büyük katkıyı sağlayan personel giderleri kaleminin Haziran ayında ise %5.1 oranında gerileyerek 7.9 milyar TL seviyesine indiği görülüyor. Faiz dışı giderlerde büyük paya sahip, hükümet müdahalesinin göreceli olarak sınırlı olduğu kalemlerin yer aldığı Cari Transferler kalemi %3 lük artış ile faiz dışı giderlerdeki artışın 1/4 ünü oluşturdu. Faiz Harcamaları ise %18.5 lik bir gerileme ile 1.5 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Yılın ilk yarısında faiz dışı harcamaların %15.4 artması ve faiz harcamalarının ise %1 oranında azalmasıyla faiz dışı fazla 26.4 milyar TL ye yükseldi. Mayıs ayında olduğu gibi Haziran ayında da yıl sonu hedefi olan 19 milyar TL lik faiz dışı fazlanın şimdiden üstüne çıkıldığı gözlemleniyor. Özetle, Yıl boyunca harcamaların gelirlerden daha yavaş büyümesine paralel bütçe dengesindeki olumlu seyrin devam ettiği görülüyor. Haziran ayı itibariyle hesaplamalarımıza göre % civarına kadar gerileyen bütçe açığı/gsyh oranının yıl sonu OVP hedefinin (%2.2 Bütçe Açığı) altında kalacağı beklentimizi koruyoruz. İşsizlik Oranı, Nisan 2013 Mart, Nisan ve Mayıs aylarının ortalaması olarak hesaplanan Nisan ayı işsizlik oranı (mevsim etkilerinden arındırılmamış) %9.2 olan piyasa bekletesinin 0.1 puan üzerinde %9.3 olarak açıklandı. Bir önceki yılın aynı ayına göre puan daha yüksek açıklanan işsizlik oranı kriz öncesi seviyesinin ise altına gerilemiş durumda. Mevsim etkilerinden arındırılmış göstergelere göre ise işsizlik oranı %9.4 seviyesinde sabit kaldı. 16% 13% 10% TR İşsizlik Oranı 6 Aylık Hareketli Ortalama 9.3% Mevsim etkilerinden arındırılmamış rakamlara göre bir önceki yıla 7% göre artış gösteren işsizlik oranı, işgücüne katılan kişi sayısının istihdam edilenlerden daha fazla artmasından kaynaklanıyor. Bir önceki Nisan 08 Nisan 09 Nisan 10 Nisan 11 Nisan 12 Nisan 13 yıla göre 1.5 puan artarak %51.1 e yükselen iş gücüne katılım oranı mevsimsellikten arındırılmış endekslere göre de % 5 ile 2005 yılından başlayan veri setinin en yüksek değerine işaret ediyor. İstihdam ekonomik faaliyetlere göre incelendiğinde ise tarım sektöründeki istihdamın bir önceki yılın aynı ayına göre %0.78 ile en az artan sektör olduğu gözlemlenirken, mevsimsellikten arındırılmış olarak ise bir önceki aya göre istihdamın %0.14 oranında gerilediği dikkat çekiyor. Sanayi sektörü ise bir önceki yıla göre %9.9 ve mevsim etkilerinde arındırılmış olarak da bir önceki aya göre %1.7 lik artış ile en güçlü istihdam artışının gerçekleştiği sektör olarak öne çıkıyor. 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) Emtia End. Altın Emtia End. Altın TL-Basket 1.4 TL-Basket - EURO/$ EURO/$ -1.5 MSCI TR 4.3 MSCI TR -2.3 MSCI EM MSCI EM 1.1 ABD-S&P ABD-S&P Bernanke nin Kongre sunumunda önceki söylemlerini koruması risk iştahındaki artışı 2. haftaya taşıdı USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 12 Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor %0.68 % %0.19 Ocak 13 Mart 13 Mayıs 13 Temmuz Aylık Libor Faizi (%) USD 0 JPY EUR %0.27 % % Ocak 13 Mart 13 Mayıs 13 Temmuz 13 Libor faizleri gerilemeye devam ediyor; JPY libor da ise hafif bir artış gözlemleniyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai TR- BIST Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac40 UK-FTSE EU-DJ Stoxx 50 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 2011=) MSCI Türkiye Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Global risk iştahının arttığı haftada bazı GOÜ hisse senedi endeksleri gerilemeye devam etti. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) TR, BBB- Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi 0 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 0 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 Gösterge tahvil getirisi MB nın üst bantda artırım sinyali sonrasında hafif geriledi. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -2.1 MXN CZK PLN HUF ZAR KRW TRY JPY GBP Aylık Değ (%) EURO Günlük Değ (%) GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı Ocak-12=) Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak 13 Mayıs TL GOÜ Ortalaması 115 Risk iştahının artmasına paralel USD değer kaybediyor. Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Top. Endeks Emtia Endekslerinde Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Global büyüme endişelerine paralel maden fiyatları gerilemeye devam ediyor. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Değer Kaybediyor Değerleniyor Değer Kaybediyor Değerleniyor DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Yaşananlar 2011 dekinin Aynısı Ufak Farklarla! Özellikle 2008 yılı sonrasında tüm dünyadaki merkez bankaları tarafından sıklıkla kullanılmaya başlanan makro-ihtiyati para politikalarının en önemli eksikliklerinden biri geçmişe yönelik yeterli tecrübe edilmemiş ve sonuçlarının görülmemiş olması. Türkiye örneğinde ise bu durum biraz farklı. GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) Ocak 11 Mart 11 Mayıs Kasım yılındaki global büyümenin devamının gelmeyeceğine ilişkin endişeler had safhadaydı. AB kaynaklı riskler içine İspanya ve İtalya yı da alacak şekilde büyüyordu. ABD Merkez Bankası (FED) QE2 nin (parasal gevşeme) ardından yeni bir varlık alım programı başlatmayacağını duyurmasıyla tüm dünyada faizler yükselmeye başladı. Tüm bunlara paralel risk iştahının azalmaya başlaması ile birlikte Türkiye gibi dış finansman ihtiyacı yüksek gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) diğerlerine göre daha olumsuz etkilenmeye başladı in ilk 6 ayında TL diğer GOÜ para birimlerine kıyasla % 10 un üzerinde değer kaybetti (Üstteki grafik) 2011 de Merkez Bankası (MB) koridorun üst bandını (TL yi desteklemek amacı ile) bir anda 350 baz puan yükselterek % 12.5 a çıkarınca o ana kadar çok da fazla yükselmemiş olan tahvil getirileri soluksuz bir hareketle 200 baz puan yükselerek %8.5 lardan %10.5 a çıkmıştı (Yandaki grafik). Sonrasındaki yaklaşık 1 yıllık uzunca bir dönem MB sı koridorun üst bandını yüksek seviyelerde tutarak TL nin değer kaybettiği dönemlerde fonlama faizini hızla çift haneli seviyelere çıkararak TL yi 2012 yılının özellikle oldukça volatil olan ilk yarısında (o dönemde AB problemleri İtalya ve İspanya ya sıçramıştı) TL yi sepet karşısında arasında yatay bir şekilde tutmayı başarmıştı. (Yandaki grafik) Haziran FED in çıkış politikasına ilişkin sinyal vermesiyle her yerde faizler yükseldi (son birkaç günde faizler bir miktar geriledi), AB tarafında politik riskler artmaya başladı, Çin de büyümenin yavaşlaması yatırımcıları rahatsız ediyor. Türkiye de makul seviyelere indirilmiş olan cari açık yavaş yavaş artmaya başladı. Hikaye yine benzer. Mayıs başından bugüne TL nin Dolar karşısındaki değer kaybı diğer GOÜ lere kıyasla 2.5 puan daha fazla. (Alttaki grafik) Daha da fazla olabilirdi, MB bankası piyasaya 6.3 milyar $ lık döviz sattı. Rezervleri (altın hariç) de toplamda (döviz satışları dahil) 9.9 milyar $ azaldı (en yüksek seviyesine kıyasla) Ocak 11 Ocak 12 Ocak GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) Nisan 13 Mayıs 13 Haziran 13 Temmuz TL GOÜ Ortalaması Gösterge Tahvil Faiz Oranı MB Haftalık Repo Faizi Politika Faiz Oranları (%) Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi TL Sepet Bazında (%50 USD + %50 EUR) 1.7 Ocak 11 Temmuz 11 Ocak 12 Temmuz 12 Özetle bugün yaşananlar 2011 yılına çok benziyor. Ama MB sının iki olayda tavrı birbirinden belirgin şekilde farklı de faiz koridorunun üst bandını bir anda 350 baz puan yükseltmiş olan MB, bu hafta yaptığı açıklamada önümüzdeki hafta yapılacak PPK toplantısında (üst koridorda) ölçülü bir artış olabileceğinin sinyalini verdi TL GOÜ Ortalaması 6

7 DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji MB şimdi neden farklı davranıyor? 1. Büyüme dinamikleri bu sefer 2011 den çok farklı: 2011 de otoritelerin çok fazla ısınmış ekonomiyi yavaşlatma amacı vardı da %9.2 ye ulaşmış olan ekonomik büyüme 2011 de yüklü faiz artışına karşın %8.8 de kaldı. Bu anlamda 350 baz puanlık bir faiz artışı bu amaca da hizmet ediyordu. Bu sefer farklı. Geçen yıl ekonomik büyüme %2.2 ile potansiyelinin oldukça altında kaldı te de ilk çeyrek rakamları itibarı ile yıllık büyüme %2.2 de seyrediyor. Otoriteler düşük büyüme hızlarının uzun süre devam etmesinin istihdamdan bütçeye kadar birçok ekonomik göstergede olumsuz etkileri olacağının farkındalar. Buna karşın büyümenin iç tüketim üzerinden değil ihracat üzerinden olmasını istiyorlar (cari açık Mayıs ta 3 milyar $ artarak 54 milyar $ a ulaştı). Bugün hem büyüme %2-3 civarlarında (yani düşük) hem de iç tüketim üzerinden. Bu en istenmeyen kompozisyon. Bu nedenle MB faizi çok fazla yükseltip kuru değerlendirmemeye de önem veriyor. Bundan 1-2 ay önce dünyanın ana gündem maddesinin kur savaşları olduğu, neredeyse tüm merkez bankalarının kendi para birimlerinin daha fazla değer kaybetmesi için çaba gösterdiği hatırlandığında, MB nın mevcut yaşananları bir fırsat olarak görüp (özellikle global sorunların kalıcı olmayacağı varsayımı ile) TL nin biraz daha rekabetçi bir noktaya gelmesini istemesi hiç mantıksız bir strateji değil. 2. MB global piyasalardaki olumsuz hareketlerin bu sefer kalıcı değil geçici olduğunu düşünüyor: 2011 de sorun AB kaynaklıydı ve uzun süre devam edeceği belliydi. Gerçekten de 2012 yaz aylarına kadar AB kaynaklı sorunlar katlanarak büyüdü. MB nin bu beklentisini doğrular şekilde FED yetkililerinin son 2 haftada yaptığı açıklamalar piyasaların ilk korkularının çok da geçerli olmadığını gösterdi. 3. Tahvil getirileri (faizler) 2011 den farklı olarak halihazırda çok fazla yükselmiş durumda: Tahvil getirileri 2011 de global risk iştahında azalmaya başlamadan önce %8 li seviyelerde seyrediyordu. Reel faiz ise (tahvil getirisi enflasyon beklentisi) 200 baz puan civarındaydı te ise global satış dalgası başlamadan önce gösterge tahvil getirisi %4.5, reel faiz ise ( ) baz puanlara kadar inmişti. MB bu anlamda tahvil piyasasındaki şu anki harekete kısmen normalleşme olarak bakıyor ve buna paralel hamlelerini daha ölçülü yapıyor. Son ölçülü faiz artışı açıklamasından sonra TL değerlenirken gösterge tahvil getirisinin gerilemesi (normalde her bu iki hareketin aynı anda olması beklenmez) temkinli duruşun istenilen sonuçları alabildiğini gösteriyor. Tüm bunlar ışığında MB sının önümüzdeki hafta koridorun üst bandını baz puan arttırıp, yazılı açıklamada gerekirse faiz koridorunun üst bandının (global likidite koşullarındaki değişikliklere paralel) arttırılmaya devam edeceği sinyalini vermesi en makul senaryo olarak gözüküyor. Zira şu ana kadarki gelişmeler MB nin beklentilerini doğrular biçimde hareket etmiş olsa da, önümüzdeki dönemlerde yeniden hareketlenme olasılığı olan global finansal piyasalarda TL yi desteklemek için %7.5 luk üst bant (2011 ve 2012 de yaşananlar hesaba katıldığında) yeterli olmayabilir. O yüzden olası olumsuz dalgaları her zaman hesaba katıp, mevcut para politikasında (sözel de olsa) açık bir kapı bırakmak hiç fena olmaz... 7