T.C ALİAĞA KAYMAKAMLIĞI REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü HAZİRAN BÜLTEN. Ayın Konusu ÜSTÜN YETENEKLİ BİREYLER

Transkript

1 T.C ALİAĞA KAYMAKAMLIĞI REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü HAZİRAN 2015 BÜLTEN Ayın Konusu ÜSTÜN YETENEKLİ BİREYLER

2 HAZİRAN 2015 BÜLTEN İÇİNDEKİLER 1-Çocuğum üstün zekâlı mı? 2-Üstün zekâlılar nasıl anlaşılır? 3-Üstün zekâlıların özellikleri nelerdir? 4-Üstün zekâlı çocuklar neden özel eğitim almalıdır?

3 HAZİRAN 2015 BÜLTEN Üstün Zekâ ve Üstün Zekâlılar Nasıl AnlaĢılır? Bugün birçok aile bu soruyu sormakta: Çocuğum üstün zekâlı mı? Bunu anlamak için çocuğunuzu iyi gözlemlemelisiniz. Her anne baba çocuğunu dikkatle inceleyip ondaki farklılıkları yakalamak ister. Bunun temelinde kendi için özel olan çocuğunun herkes için de özel olması arzusu yatar. Ama bu, bazı çocukların diğerlerinden özel olmadığı anlamına gelmez. Bazı çocuklar gerçekten diğerlerinden daha farklı olabiliyor. Bazılarını da biz farklı sanıyoruz, çünkü çocukların neler yapabileceğini bilemiyoruz. Çocuğunuzun Tepkilerini Takip Edin İki-dört yaş arasındaki tepkileri * Artistik becerilerini ya da sayılarla arasını takip edin. Gerektiğinden daha fazla realist resimler çiziyor ya da basit matematik işlemlerini kafasında yapabiliyorsa çocuğunuzun biraz farklı olduğunu düşünebilirsiniz. * Konuşma ve yabancı dil konusunda hızlı bir gelişim kaydedebilir. Kelime haznesi çok çabuk genişler. * Gerçi üç yaş, çocukların çok soru sormaya başladığı bir dönemdir ama özel çocukların soruları asla bitmez. * Hiperaktif değil, ama son derece hareketli çocuklardır. Aradaki fark da şurada: Hiperaktif olan çocuklar çok hareketlidir ama konsantrasyon zorluğu çeker. Ama bu çocuklar çok hareketli olsalar bile uzun süreli dikkat bütünlüğü sağlayabilir. * Geniş, karışık ama çarpıcı hayal güçleri vardır. Ve bu özellikleri sayesinde çevrelerinde kendileri gibi çocukları bulur, onlarla diğerlerine nazaran daha yakın olurlar. * Kitap, televizyon ya da filmlerden öğrendikleri bilgileri unutmazlar, aksine her zaman hatırlar ve bu bilgileri kullanırlar. Hatta siz, çocuğunuzun bu bilgiyi nereden, nasıl edindiğini bilmezsiniz bile. Üstün Zekâlı Çocukların Belirtileri Mükemmel uzun süreli bellek, geniş sözcük dağarcığı, okuduğunu anlama başarısı, matematiksel akıl yürütme başarısı, tartışmalarda gelişmiş sözel beceriler sergileme, bilgisayar kullanmada beceriklilik, daha güç işlerde daha başarılı olma, karmaşıklığı çözebilme, aşırı yaratıcılık ve yüksek hayal gücü, sonuca iyi ulaşabilme, keskin gözlemci olma, çok ilginç fikirlere sahip olma, aşırı merak, çok soru sorma, yüksek düzeyde enerjik, espri anlayışı; sanat, bilim, geometri, mekanik, teknoloji ya da müzikte başarı.

4 Üstün Zekâlıların Özellikleri Okul Öncesi Çağdaki Üstün Yetenekli Çocuklar Okul öncesi dönem çocuklarının pek çok ihtiyaçları vardır. Üstün yetenekli çocukların ise, hem kendi yaşıtlarına benzer hem de kendilerine özgü farklı gereksinimleri bulunmaktadır. Ayrıca üstün yetenekli çocuklar yaşıtlarının ilgisini çeken pek çok etkinlikten de hoşlanırlar ancak; daha detaylı ve derinlemesine bilgiye gereksinim duyarlar. Erken dönemde benzer özellik göstermektedirler; Bebeklikte olağanüstü hareketlilik Uzun dikkat süresi Anne-baba veya bakan kişiyi erken tanıma ve gülme Ses, ağrı ve acıya karşı aşırı reaksiyon Gelişimsel dönüm noktalarına (yürüme, konuşma v.b.) hızlı ilerleme Olağanüstü hafıza Hızlı öğrenme ve bundan hoşlanma Erken ve kapsamlı dil gelişimi Kitaplara karşı aşırı ilgi Merak Şakadan anlama yeteneği Soyut muhakeme ve problem çözme becerileri Canlı hayal gücü Duyarlılık ve sevecenlik Sürekli soru sorma Arkadaşları ile oynarken lider olma

5 Okul Çağında Üstün Yetenekli Çocuklar Öğrenme Özellikleri 1. Çeşitli konularda oldukça geniş bilgiler depolama özelliğine sahiptir. 2. Çok hızlı bir biçimde bilgileri anımsama ve özümsemeye sahiptir. 3. Karmaşık nesne-olayları kolaylıkla anlayıp anlaşılabilir ve anlamlı parçalarına kolaylıkla ayırır. 4. Soruların yanıtlarındaki mantıksal yapıyı hemen görür. 5. Çok dikkatli ve keskin bir gözlemcidir. 6. Akranlarına kıyasla oldukça uzun ve karmaşık cümle kurar. 7. Okul başarısı açısından bu çocukların her öğretim aşamasında bulundukları sınıfın ortalama iki sınıf üstünde bilgiye sahip oldukları, bazı konularda bu üstünlüğün dört sınıf düzeyine ulaşabileceğini araştırmalar belirtmektedir. 8. Özellikle; fen, matematik, dil bilimleri gibi konularda başarılı olmaktadırlar. Liderlik Özellikleri 1. Okuldaki sosyal etkinliklerin büyük bir bölümüne katılır. 2. Sorumluluklarını iyi bilir. Söz verdiği konularda kendisine güvenilebilir. Söz verdiklerini yerine en iyi biçimde getirir. 3. Gerek kendi akranı olan çocuklar gerekse yetişkinler arasında öz güveni oldukça fazladır. 4. Sınıf arkadaşları tarafından genellikle sevilirler. 5. Kendisini iyi ifade eder. Genellikle her şeyi iyi bir biçimde anlar. Genel Gelişim Özellikleri Doğumdan başlayarak, üstün zekâlı çocukların bir küme olarak, ortalamanın ve ortalama altı çocuklara göre; doğum ağırlıkları ve boylarının ortalamanın üstünde olduğu, bu farklılığın her yaş aşamasında devam ettiği aralarında beden özürlerine olağan ve olağan altındakilerden daha az rastlandığı, genellikle erken yürüyüp erken diş çıkardıkları, bıngıldaklarının erken kapandığına yukarıda belirtilen araştırmalar değinmektedir. Özellikle ana dilin öğrenilmesinde okuma ve yazmaya karşı ilgi olağandan çok önce başlamakta ve başarılmaktadır. Her yaşta ortalama bir yetişkinden daha çok okumaktadırlar. Gezi, serüven, aşk romanları ve bilim kurgu gibi yayınlara ilgi göstermektedirler. Ayrıca, takvim, ansiklopedi, sözlük, atlas, bilgisayarlarla çok erken yaşta ilgilenmeye başlamakta ve başarı ile kullanmaktadırlar. Toplumsal gelişim özellikleri açısından, yukarıda değinilen liderlik özellikleri yanında bir bölümünün de yalnız

6 başına oynanan bireysel oyunları tercih ettikleri, özellikle anlıksal gelişimleri oldukça yüksek olanların hayali arkadaşlarının olduğuna değinilmektedir. Üstün Zekâlı Çocukların Özel Eğitim Alması Neden Önemli? Bugün dünyaya ve ülkemize baktığımızda nerede olursa olsun eğitim fırsatlarının insanlığa eşit olarak dağıtılmadığını görüyoruz. Bazı ülkelerde eğitim neredeyse doğumda başlarken, bazı ülkelerde ise insanlar hiç okul yüzü görmeden hayata gözlerini kapatıyor. Bu eşitsizlik nedeniyle insanlığın gelişimine katkıda bulunabilecek birçok insan eğitim fırsatlarından faydalanamıyor. Bunun nedeni ise dünya da farklı eğitim sistemlerinin olması ve bu sistemlerin üstün zekâlı bile olsa insanları kendi iç dinamiğinde işlevsiz hale getirmesi. Eğitim, ülkemizde de yıllardır düzenli bir sisteme oturmamıştır. Her gelen hükümet farklı bir eğitim politikası gütmüş, hatta aynı hükümetin farklı bakanları bile birbiriyle çelişen uygulamalara imza atmışlardır. Bu nedenle birçok üstün zekâlı çocuğumuz sistemin içinde kaybolmuş, sıradanlaşmış ve yeteneklerini ortaya çıkaramamıştır. Çünkü bu çocuklarımız; öğrenim hayatları süresince, yeteneklerinden yararlanabilecekleri ve kendilerini gösterebilecekleri bir eğitim modeliyle karşılaşamazlarsa, ayrıca ailesi ve çevresi tarafından desteklenmezlerse, onların yeteneklerinden hiçbir zaman yararlanamama gibi bir risk bulunmaktadır. Bu çocuklarımız erkenden tanılandığı ve yeteneklerini geliştirebileceği bir eğitim modeliyle eğitim görme şansını bulduğunda; yeteneklerinin atıl duruma düşmesinin önüne geçildiği gibi ileride ortaya koyacağı bilimsel ve sanatsal ürünlerin önü de açılacaktır. Bu çocuklara baktığımızda fiziki olarak 6 yaşında olan bir çocuğun entelektüel ihtiyaçlarının 10 yaşındaki bir çocuğa, sosyal ve duygusal ihtiyaçlarının ise 8 yaşındaki bir çocuğa denk olduğunu görebiliriz. Normal eğitim sistemimiz içerisinde 6 yaşındaki çocuklarla dolu olan bir sınıfta eğitim gören üstün zekâlı bir çocuğun entelektüel, sosyal ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması ne denli mümkün olabilir? Üstün zekâlı çocuklar için tasarlanmış programlarda tipik eğitim programlarından farklı olarak dersler daha derinlemesine ve daha tempolu bir şekilde işlenmektedir. Çünkü bu çocuklar çok daha hızlı öğrenebilme kapasitesine sahiplerdir. Eğitim içeriği de daha derinlemesine verilerek çocukların öğrenme ihtiyaçları karşılanacaktır çünkü üstün zekâlı çocuklar her zaman daha detaylı bilgi talep ederler. ALĠAĞA REHBERLĠK VE ARAġTIRMA MERKEZĠ ÖZEL EĞĠTĠM HİZMETLERİ BÖLÜMÜ Özlem BODUR TEPER Serpil AYKIL Halil ÖZGÜL Özel Eğitim Öğrt. Özel Eğitim Öğrt. Rehberlik Öğretmeni Mehtap ERDOĞAN ÖEH Böl.BaĢkanı Muharrem SALMAN Merkez Müdürü