Dr. Leyla ÇAKICI GERÇEK. Bülent Ecevit Üniversitesi Alaplı MYO Öğretim Üyesi GENEL HUKUK BİLGİSİ. (Hukuka Giriş) Gözden Geçirilmiş 3. BASKI.

Transkript

1 Dr. Leyla ÇAKICI GERÇEK Bülent Ecevit Üniversitesi Alaplı MYO Öğretim Üyesi GENEL HUKUK BİLGİSİ (Hukuka Giriş) Gözden Geçirilmiş 3. BASKI Beta

2 Yay n No : 3077 Hukuk Dizisi : Bask - Eylül STANBUL 2. Bask - Ekim STANBUL 3. Bask - Ocak STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Ya y m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/İSTANBUL Kapak Tasar m : Alper Gerçek Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Sevgili Annem ve Babama...

4

5 ÖNSÖZ Yıllardır farklı isimler altında ( Genel Hukuk Bilgisi, Hukuka Giriş, Hukukun Temel Kavramları ) anlattığım temel hukuk derslerinde öğrencilere önerecek kaynak kitap konusunda yaşadığım sıkıntı sonucu yazmaya başladığım bu kitabı hem meslek yüksekokulu öğrencilerine hem de hukuk alanına kuşbakışı göz atmak isteyenlere yönelik olarak hazırladım. Derslerde öğrencilerin özellikle ilgi duydukları konuları kapsamına aldığım kitabımda, AB ye uyum çalışmaları sırasında sık sık gündeme getirilen ve öğrencilere bilgi aktarılması istenilen insan hakları konusuna da yer verdim. Üçüncü baskısında değişen yasaları gözönüne alarak gereken güncellemeleri yaptığım kitabımın, okurlarına yararlı olması dileğiyle başta sevgili eşim ve oğlum olmak üzere emeği geçen herkese çok teşekkür ediyorum. Dr. Leyla Çakıcı Gerçek

6

7 İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm TEMEL KAVRAMLAR I. HUKUK...3 A) Toplumsal Yaşam ve Hukuk...3 B) Hukukun Tanımı...5 C) Hukukun Özellikleri...8 D) Hukukun Amacı Düzen Sağlama Güven Sağlama Gelişmelere Uyum Sağlama Adaleti Gerçekleştirme...10 E) Sosyal Düzen Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Hukuk Kuralları...16 II. HUKUKİ FİİL VE HUKUKİ İŞLEM...18 A) Hukuki Fiil Hukuka Aykırı Fiiller...19 a) Haksız Fiiller...19 (1) Haksız Fiilin Unsurları...19 (a) Fiil...19 (b) Zarar...20

8 viii Genel Hukuk Bilgisi (c) Nedensellik Bağı...20 (i) Nedensellik Bağını Kesen Haller...21 (d) Kusur...22 (e) Hukuka Aykırılık...23 (i) Hukuka Uygunluk Nedenleri...24 b) Borca Aykırı Fiiller Kusursuz Sorumluluk Halleri Hukuka Uygun Fiiller...28 B) Hukuki İşlem Hukuki İşlem Çeşitleri...31 a) Tarafları Açısından Hukuki İşlem Çeşitleri...31 b) Hukuki Sonucun Doğduğu Ana Göre Hukuki İşlem Çeşitleri...32 c) Konusu Açısından Hukuki İşlem Çeşitleri...33 III. HUKUK KURALLARI...35 A) Hukuk Kurallarının Unsurları Hukuki Olay Düzenleme Yükümlülük Yaptırım...36 a) Ceza...36 b) Zorla Uygulama (Cebri İcra)...38 c) Tazminat (Giderim)...38 d) Yokluk...39 e) Geçersizlik...39 (1) Butlan...40 (2) İptal Kabiliyeti ) Eksiklik...41 B) Hukuk Kurallarının Nitelikleri Yönünden Ayrımı...42

9 İçindekiler ix 1. Emredici Hukuk Kuralları Tamamlayıcı Hukuk Kuralları Yorumlayıcı Hukuk Kuralları Tanımlayıcı Hukuk Kuralları...44 IV. HUKUKUN KAYNAKLARI...45 A) Anayasa...45 B) Yasa Yasaların Yer Bakımından Uygulanması Yasaların Zaman Bakımından Uygulanması Yasaların Anlam Bakımından Uygulanması...51 C) Kanun Hükmünde Kararname...53 D) Tüzük...54 E) Yönetmelik...54 F) Örf ve Âdet (Gelenek) Uzun Bir Sürenin Geçmesi Toplum Tarafından Benimsenme Hukuk Kuralı Olma Niteliğini Taşıması...56 G) Yargı Kararları Yargıcın Kural Koyma Yetkisi...58 H) Bilimsel Görüşler (Doktrin)...59 V. KİŞİ...60 A) Gerçek Kişiler...60 B) Tüzel Kişiler...63 C) Hak Ehliyeti...64 D) Fiil Ehliyeti Ergin (Reşit) Olmak Ayırt Etme Gücüne (Temyiz Yeteneğine) Sahip Olmak Kısıtlı (Mahcur) Olmamak...67

10 x Genel Hukuk Bilgisi E) Fiil Ehliyeti Açısından Kişiler Tam Ehliyetsizler Sınırlı Ehliyetsizler Sınırlı Ehliyetliler Tam Ehliyetliler...72 VI. HAK...73 A) Hak Çeşitleri Kamu Hakları Özel Haklar...74 a) Niteliklerine Göre Özel Hak Çeşitleri...75 (1) Mutlak Hak...75 (2) Nispi Hak...80 b) Amaçlarına Göre Özel Hak Çeşitleri...81 c) Konularına Göre Özel Hak Çeşitleri...82 d) Devredilmelerine Göre Özel Hak Çeşitleri...82 B) Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi Hakkın Kazanılması Hakkın Kaybedilmesi...86 C) Hakkın Kullanılmasında Sınırlar...87 D) Hakkın Korunması...88 VII. İNSAN HAKLARI...90 A) Tarihsel Gelişim...91 B) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi...93 C) 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Temel Haklar ve Ödevler Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler Siyasi Haklar ve Ödevler...100

11 İçindekiler xi İkinci Bölüm HUKUKUN BÖLÜMLERİ I. ÖZEL HUKUK VE KAMU HUKUKU AYRIMI II. ÖZEL HUKUK ALANINA GİREN HUKUK BÖLÜMLERİ..106 A) Medeni Hukuk Genel Hükümler a) İyi niyet Kişiler Hukuku a) Kişiliğin Korunması b) Hısımlık c) Yerleşim Yeri (İkametgâh) d) Ad Üzerindeki Hak Aile Hukuku a) Nişanlanma b) Evlenme Miras Hukuku Eşya Hukuku B) Borçlar Hukuku Borç İlişkisi Borcun Kaynakları C) Ticaret Hukuku D) Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku (Fikrî Hukuk) E) Devletler Özel Hukuku Uyrukluk ve Yabancılar Hukuku Yasalar Çatışması III. KAMU HUKUKU ALANINA GİREN HUKUK BÖLÜMLERİ A) Anayasa Hukuku B) İdare Hukuku...133

12 xii Genel Hukuk Bilgisi C) Ceza Hukuku Suç Ceza ve Ceza Ehliyeti D) Devletler Genel Hukuku E) Ceza Usul Hukuku (Ceza Yargılaması Hukuku) F) Vergi Hukuku IV. KARMA HUKUK BÖLÜMLERİ A) Medeni Usul Hukuku (Medeni Yargılama Hukuku) B) İcra İflas Hukuku C) İş Hukuku KAYNAKLAR...157