Kapalı Alan Atmosferinin Sağlık Üzerine Etkileri: Kakosmi (Kötü Koku) Sendromu

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kapalı Alan Atmosferinin Sağlık Üzerine Etkileri: Kakosmi (Kötü Koku) Sendromu"

Transkript

1 Kapalı Alan Atmosferinin Sağlık Üzerine Etkileri: Kakosmi (Kötü Koku) Sendromu O. ÖZYARAL*, Y. KESKİN** * Stars Crescent Assistance, Tıbbi Projeler Koordinatörlüğü, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, ** Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi, İSTANBUL Kakosmi sendromu, hasta bina sendromu olarak tanımladığımız oldukça karmaşık, çoğunlukla birden fazla etkene bağlı olarak ortaya çıkar. Bu sendrom kişinin soluduğu, içerisinde yaşadığı kapalı alan atmosferinden kaynaklanan birtakım kirletici faktörlere bağlı olarak oluşan bir dizi klinik tablonun sebeplerinden sadece birisi olarak gösterilmektedir. Ortaya çıkan problem ya da problemler dizisi bazen akut bir hastalık tablosu sergilemekte, bazen de süreğenleşerek yıllarca devam etmektedir. Ancak problemi yaşayan kişi ya da kişiler yaşam alanlarını değiştirdiğinde ya da etken tamamen ortamdan kaldırıldığında hastalıkta kendiliğinden iyileşme izlenebilmektedir. İstenilmeyen, reddedilen kötü koku olarak tanımlanan kakosmi sendromunun belirtileri süreğen baş ağrısı, kısmi migren, mide bulantısı, kusma, isteksizlik, devamlı yorgunluk hali ile karakterizedir. Bu sayılan klinik tabloların yanı sıra etkenle temas sonucu yüzde-gözde kaşıntı, burunda-gözde akıntı, ciltte kızarıklıklar şeklinde tipik temas dermatiti olgularına da rastlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kakosmi sendromu, Hasta bina sendromu. Effects of Indoor Atmosphere on Health: Cacosmia Syndrome Cacosmia syndrome is a complex status caused by numerous agents and considered inside the sick building syndrome. The syndrome is related to the indoor air spoiled by some pollution agents and is a clinical state. The caused conditions might be seen as acute or chronic illnesses that may last years long. If the people change their living environment spontaneous healting may be observed. In cacosmia syndrome rejected bad odors are causing headache, partial migraine, nausea, vomiting, unwillingness and chronic fatigue. Additionally face or eye pruritus, excessive nose or eye secretion, skin rash or similar contact dermatitis symptoms may be found. Anahtar Kelimeler: Cacosmia syndrome, Sick building syndrome. Yazışma Adresi: Dr. O. ÖZYARAL Stars Crescent Assistance, Tıbbi Projeler Koordinatörlüğü, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, J Blok, Kurtköy, İSTANBUL e-posta: oguzozyaral@yahoo.com - keskinyasar@yahoo.com 86

2 GİRİŞ Kötü Koku Nedir? Kakosmi Sendromu Nasıl Ortaya Çıkar? Hayatımızın çok önemli bir bölümü, kapalı alanlarda yani bina içlerinde geçmektedir. Çalışılan ve/veya yaşanılan bu binalar ortam şartlarına bağlı olarak birtakım kirletici maddeler tarafından sarılarak diğer bir tanımlamayla istila edilerek hastalanmaktadır. Bir binanın sağlık zararlısı kirletici faktörler tarafından yaşamsal sorunlar çıkarması durumuna hasta bina tanımlaması yapılmaktadır. Hastalanmış bir binaya ait iç ortam atmosferinin maruziyetine kalmaktan ötürü yani diğer bir deyişle herhangi bir nedenden dolayı böyle bir ortamda bulunulduğu için kişi/kişiler de ortaya çıkmış bulunan bu olumsuz şartlardan/durumdan etkilenmekte, hastalanmaktadır. Kişilerin içerisinde bulundukları, yaşadıkları ve/veya çalışarak günün ya da haftanın belli bir saat/zaman dilimini geçirdikleri ve hasta olduğu saptanmış ortamdan kaynaklanan bu tip bir olguya da hasta bina sendromu (HBS) denilmektedir. Hastalanan bina eğer bir hastane binasının kendisi olursa ve gerek medikal ve paramedikal çalışanların ve/veya tedavi almak amacıyla bir süre yatarak hizmet alan hastaların da bu durumdan ötürü sağlıkları bozulursa bu olgu hasta hastane sendromu (HHS) olarak değerlendirilmektedir. Kapalı ortam atmosferinde bulunan, binayı saran ve insan sağlığını tehdit eden, risk oluşturan kirletici faktör bir uçucu kimyasal ise HBS içerisinde yer alan bu yeni olgu için kapalı ortam uçucu organik bileşikler sendromu (KOUOBS) denilmektedir. Çalışma ya da yaşam şartlarına bağlı olarak kapalı ortam atmosferinde bulunan uçucu organik kimyasal bileşikler birden fazla olabilmektedir. Bina içi havasını soludukları için ortamda bulunan kişi/kişiler de bu kimyasalların maruziyeti altında kalabilmektedir. Böyle bir durumda ortaya sağlık bozan bazı semptom ya da semptomların çıkması söz konusu olmaktadır. Kaynağı ne tip bir bina olursa olsun ortaya çıkan olgu artık HBS dir. Ancak hastane ortamında kullanılan kimyasallar bu durumu belirleyebilmektedir. Temeli hastane binasına dayanan olgular için öncelikli olarak HHS tanımlaması yapıldıktan sonra, izlenen bu klinik tablolar için artık çoklu kimyasal hassasiyeti denilmektedir. Eğer çalışan kişi radyoloji bölümlerinde yer alan fotoğraf banyo odası gibi kapalı ve karanlık bir odadaki buharlaşan bir ya da daha fazla kimyasaldan etkilenmekteyse ortaya çıkan klinik tablo için karanlık oda hastalığı denilmektedir. Ortam havasındaki reddedilen kokunun koklanması sonucu oluşan klinik tablolara kakosmi sendromu tanımlaması yapılmaktadır. Yaşam alanlarında kirletici faktör olarak gösterilen ve ortamda istenilmeyen/reddedilen sağlık zararlısı olarak tanımlanan kokular salan başta amonyak, benzen, biyosit, boya, çözücü kimyasal madde, deterjan tozu, etanol (etil alkol), formaldehid, fotokimyasal duman, hidrokarbonlar, HCl, karbondioksit, karbonmonoksit, metanol (metil alkol), mikroorganizmalara ait mikrobiyal uçucu organik bileşikler (MUOB), motor egzozu, nitrojen oksit, ozon, PCBs (poliklorinat bifeniller), pestisit, radon, sterilizasyon yapıcı gazlar, sülfür oksit, tütün dumanı, uçucu organik bileşikler (aldehid, alken, alkan, aromatik hidrokarbon, benzen, esterler, ketonlar, toluen vb. ile bunların türevleri) ve vinil klorür gibi uçucu özellikteki kimyasallar kakosmi sendromunun tetikleyicisi olarak gösterilmektedir. Koku Stimülasyonu Koku uyarısının oluşması için ortam havası çok önemlidir. Kokunun oluşmasındaki ilk kural ortam havasının olfaktör bölgeye ulaşması gerekliliğidir. Burun çekme ile hava akımı hızlanır ve hava olfaktör alana yönlendirilir. Burun çekme istemli veya havadaki koku uyaranına otomatik bir yanıt olabilir. Koku reseptörleri stimülasyonun ilk saniyelerinde veya hemen sonra yaklaşık olarak %50 adaptasyon gösterir. Adaptasyondan dolayı hoş olmayan bir kokuya sürekli maruz kalırsak bir süre sonra o koku fark edilemez olmaktadır. Ancak temiz havayla kısa bir karşılaşma sonrası tekrar algılanmayan bu kötü kokuyu almaya/hissetmeye başlarız. Bir maddenin koku stimülasyonu yapabilmesi için bazı özelliklere sahip olması gereklidir. Bunlar; Uçucu bir niteliğe sahip olması, Solunan havasındaki konsantrasyonu, Olfaktör bölgeye ulaşan hava miktarı, Lipid ve suda eriyebilir olması, 87

3 Olfaktör bölgenin durumu, Olfaktif yolların bütünlüğü, Olfaktif kortikal yolların bütünlüğü, şeklinde özetleyebiliriz. Olfaktör hücreler hangi molekülle stimüle edilirse edilsin önemli olan nokta bu moleküllerin havayı yukarı çektiğimizde stimüle olabilmesi gerekmektedir. Bu nedenle koku algısı nefes alma sırasında ve sikluslar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Koku şiddeti çekilen hava miktarı ile orantılı bulunmaktadır. Temel koku duyuları tat ve görme duyularında olduğu gibi net olarak ayrılan duyulara indirgenemediğinden sınıflandırılmasını yapmak oldukça zor olmaktadır. Ancak algılanan kokular için yapılan birkaç sınıflandırma vardır. Buna göre yedi temel koku tipi; 1- Kafur, 2- Misk, 3- Çiçek, 4- Naneli, 5- Eterli, 6- Keskin- Acı, 7- Çürük kokusu olarak belirtilmiştir. Son yıllarda yapılan çalışmalar 50 kadar ilkel koku duygusunun olabileceğini ortaya koymaktadır. Olfaktör Keskinlik İnsanda Bireyler Arası Farklılık Gösterir Belirgin bir anomali sergilemeksizin, koku duyarlılığı, kişiden kişiye bin kata kadar değişebilen farklılık gösterir. En çok görülen anomali, belirli bir kokuya karşı duyarsızlıkla giden ve insanlarda, %1-20 sıklıkta görülebilen özgül anosmidir. Örneğin; insanların %12 si misk kokusunu alamaz. Bu olay özgül koku reseptörlerinin bulunmaması ile açıklanır. Daha ender anomaliler olan genel anosmi ve hiposmi, solunum yolu infeksiyonları nedeniyle oluşur ve sıklıkla geçicidir. Kronik anosmi veya hiposmi, olfaktör epiteli etkileyen infeksiyonlar, olfaktör sinir harabiyetine ve skar doku oluşmasına yol açan kafa travmaları veya Parkinson hastalığı gibi özgül durumlarda ortaya çıkabilir. Kakosmi denen hoş olmayan koku halüsinasyonları da epileptik nöbetler sonucu gelişebilir. Diş apsesi ve kronik sinüzit gibi olgularda da kakosmi sendromu görülebilmektedir. KAKOSMİ SENDROMUNU HAZIRLAYAN FAKTÖRLER İyi bir havalandırma almayan binalarda iç ortam atmosferinin kalitesinde düşüş olduğu görülür. Amacına uygun inşa edilmeyen ya da kullanılmayan binalarda sorunlar hızla artmaktadır. Bu tip binalar yapım amacına uygun kullanılan binalara göre çok daha hızlı yıpranmakta, iç ve dış etmenlerden etkilenmekte ve hastalanabilmektedir. Örneğin; apartman olarak inşa edilmiş bir binanın dershane ya da kumaş toptancıları ile manifaturacılar için depo olarak kullanılması sonucu binada kapasiteyi aşan kişi yoğunluğu, sigara kullanımı gibi faktörlere dayalı oksijen tüketimi ve yetersizliği ya da tekstil malzemesine ait tipik boya, apre vs. gibi kimyasal kokuların yayılımı ve bağlı olarak herhangi bir havalandırma sisteminin bulunmayışı ya da yetersizliği sonucu bina hastalanacaktır. Ayrıca, dış etkenlere karşı koruyucu amaçlı kullanılan yalıtım malzemelerin seçimi ve uygulaması konusunda mutlak uzmanından danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Güney Amerika da bir binanın dış çatı kaplamasına koruyucu amaçlı dökülen ziftin erimesi ve ağır kimyasal malzemenin/yapının binaya geçmesi/emilimi ile, kokunun sinmesi sonucu binada meskun olan/bulunan sağlıklı kişilerde şiddetli baş ağrıları, mide bulantıları ile ortaya çıkan semptomlar sonucu ortaya önceleri pek fazla anlam verilemeyen anlaşılamaz bir sorun çıkmıştır. Daha sonra yapılan bir dizi sorgulama ve yerinde inceleme sonucu problemin kaynağının binanın kendisine bağlı olarak, bu kötü kokunun da rahatsızlıklarının nedeni olduğu bulunmuştur. Devamlı ya da belirli aralıklarla kullanılan binaların kapalı alan atmosferi olarak tanımladığımız iç ortam havası çok değişken ve birbirinden çapraz etkilenen ya da bağımsız birtakım faktörler tarafından kirlenebilmektedir. Bu atmosfer kirleticileri dış ortam atmosferinden kaynaklanabildiği gibi doğrudan binanın kendisinden de meydana gelebilir. Yaşam alanları dolayısıyla iç ortam atmosferi kirleticileri olarak uçucu organik bileşikler (UOB), gazlar, is, kir, toz, değişik tipte mikroorganizmalar, toz akarları ile asbest, cam elyafı gibi maddelerin partikülleri/tozları gösterilmektedir. Çalışılan ofis ortamında bulunan alet, cihaz vb. teçhizatın miktarı/yoğunluğu ve çeşitliliğine bağlı olarak atmosfere saldıkları ısı ve koku kapalı ortam atmosferinde istenilmeyen bir yoğunluk yaratır. Bu da ciddi bir kirlilik demektir. Yapılan çalışmalar ortam atmosferine ait solunan havada bulunan kirleticilerin birlikteliğinin semptom ya da semptomlar karışımı 88

4 üzerinde etkili olduğunu vurgulamaktadır. UOB, radyoaktif elementler, uçucu gazlar ve asıl her yerde ve her zaman bulunabilen formaldehid solunan havanın kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun dışında diğer bazı malzemeler, örneğin; karbon içeren kopya kağıdı ile devamlı olarak bir ortamda gerçekleşmekte olan fotokopi çekim alanı ya da video merkezinde bulunma gibi aktivitelere maruz kalmanın ortaya çıkan semptomlarla bağlantısı bulunmaktadır. Çünkü bu tip ortamlarda ciddi anlamda yoğun kimyasal koku atmosferi sarmıştır, hatta ortama kalıcı bir şekilde sinmiştir demek daha doğru olmaktadır. Ayrıca, bilindiği gibi iç ortam atmosferi ya da kapalı alan havasında belli oranda ve çeşitli tipte mikroorganizmalar bulunmaktadır. Bu mikroorganizmalar metabolik faaliyetleri sonucu ortama çeşitli tipte değişik aromatik ya da hiç hoş olmayan birtakım kokular salmaktadır. Bazı küfler mikotoksinlerden ayrı olarak birtakım UOB sentezler. UOB nin kendilerine özgü kokuları var. Ortama yayılan bu koku solunan havanın kalitesini etkilemekte, düşürmektedir. Rutubet kokusu ise karışan bu UOB ye ait koku daha önceden bahsi edilmiş olan kötü koku sendromu olarak tanımlanan kakosmi sendromunun etkenleri arasında sayılmaktadır. Zaten bilinen bütün küflerin hepsi insanda solunum sistemi için allerjik etkilidir. Kakosmi Sendromunu İndükleyen ve HBS ye Neden Olan Etkenler a. Hava kaynaklı kirleticiler, b. Havalandırma-iklimleyici sistemler; Hava giriş kanalları, hava karışım odaları, filtrelerdeki birikinti ve biyolojik kontaminasyon, Dağıtım ve hava döngüsü ile dışarıdan gelen ya da iç ortamda oluşan egzoz. c. Solunan havanın özellikle binaya ait kapalı ortam atmosferinin kalitesi. Birçok malzemenin kendisine ait özel bir kokusu vardır. Ancak fazla miktarda yeni üretilmiş henüz üzerinde kendine has boya, kimyasal malzeme ya da ürüne ait kokuya haiz malzemenin bir depoya yığılması ya da bir bina içerisinde kullanılması sorun yaratabilir. Örneğin; bir odanın/ofisin yerlerinin duvardan duvara halı kaplanması sonucu oldukça uzun bir süre bina içerisinde hissedilebilir yoğun bir kimyasal koku ortama yayılmaya devam etmektedir. Duvarları bir çeşit tekstil malzemesi ile kaplanan bir evde yaşayan aile fertleri soludukları ortama yayılan kimyasal madde kokusundan ötürü rahatsızlanmışlardır. MİKROBİYAL UÇUCU ORGANİK BİRLEŞİKLERE (MUOB) BAĞLI OLUŞAN KAKOSMİ SENDROMU İç ortam havasındaki hava döngüsü ile birlikte temiz hava değişimi sağlanamadığı takdirde yoğun ve istenmeyen ağır bir koku oluşur. Kakosmi sendromu iç ya da dış ortam atmosferinde yoğun bir şekilde bulunan MUOB lere dayalı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Mikroorganizmaların bir kısmı kendilerine özgü bir kokuya sahiptir. Bu bazen mayaların oluşturduğu tarzda aromatik hoş bir koku olabildiği gibi, bazen keskin sirkemsi yoğun bir koku da olabilir. İstenilmeyen kötü koku sendromu olarak tanımlanan kakosmi (cacosmia) sendromu HBS nin bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Küfler oluşturdukları MUOB ler sayesinde iç ortam atmosferinde rutubet ile karşılaşarak yoğun ve oldukça rahatsız edici bir kokuya sebebiyet verir. HBS ve/veya kakosmi sendromunun sebepleyici etkenleri arasında küfler ilk sırayı işgal etmemelerine rağmen oldukça önemli birtakım alışılmamış, şaşırtıcı, şok edici olgularla karşımıza çıkmaktadırlar. Ortaya çıkan sorunun çözümü ve bağlı olarak tedavisi güç olgulara sebebiyet verirler. Bilindiği gibi küflerin kendilerine has özel kokuları vardır ve hatta bu özellikleri ayırıcı tanıda kısmen de olsa yardımcı olabilmektedir. Bu koku yelpazesi çok değişkendir. Kimi küfün yoğun bir toprak kokusu vardır. Bazılarının da Penicillium expansum ya da P. citrinum da olduğu gibi meyvemsi hoş bir aromatik kokusu vardır. Bu kokulara niteliğini veren küfün, mayanın ya da bakterinin kendi oluşturduğu bir ya da daha fazla uçucu organik yapıdaki metabolitleri olmaktadır. MUOB adı altında toplanan bu koku verici uçucu organik yapılar kapalı bir ortam atmosferinde yoğunluk kazanır. Her ne olursa olsun bu istenilmeyen, hissedilebilir kokunun solunması kişi ya da kişiler üzerinde olumsuz birtakım etkiler yaratmaktadır. Binanın fiziksel şartlarının düzensizliğine bağlı olarak fırsat yakalayan küfler rahatlıkla 89

5 loş, genelde hava döngüsü az ve rutubetli alanları basarak yoğun bir kirlilik yaratabilmektedir. Binayı ya da binanın bir bölümünü işgal eden küflerin binayı hastalandırmasına bağlı olarak ortaya HBS olguları çıkması olasılığı her zaman bulunmaktadır. Burada izlenen etmen olan küfün kendisinin solunmasına bağlı birtakım allerjik ve sağlık bozan semptomlardır. Hastalık bu şekilde ortaya çıkabildiği gibi küf salgıladığı kokuya bağlı olarak diğer bazı birtakım sağlık sorunları da meydana gelebilmektedir. Bu durum artık HBS ye bağlı bir kakosmi sendromu olgusuna dönüşmektedir Çoğunlukla bu istenilmeyen koku hissedilmesine rağmen ortamda gözle görünür bir küf istilası olmayabilir. Özellikle küflere ait bu MUOB ler binaların yapı karkasında ya da duvar içerisindeki boşluklarda gizlenir. Rahatlıkla geçirgenlik gösteren bütün malzemelere, mobilyalara nüfuz eder, yerleşir ve oradan atmosfere yayılmaya devam ederler. Bu MUOB nin iç ortam/bina içi atmosferinde bulunması solunan havanın kalitesini düşünmekte, zayıflatmaktadır. Yapılan hayvan deneyi çalışmaları ortam havasında bulunan MUOB lerin insan için tahriş edici bazı etkilere sahip olduklarını göstermiştir. Bunlar kusma, mide bulantısı, ciltte kaşıntı, gözde sulanma, burunda akıntı gibi farklı şekillerde görülebilir. Sonuçta iyi kontrol edilemeyen, rutin temizlik işleri bir sistem dahilinde yapılmayan binalar ve binaların içerisindeki malzemeler mikroorganizmalar tarafından önce işgal edilmekte, daha sonra burada kolonize olmakta ve derhal çoğalmaktadır. Sonuç olarak hem binanın kendisi hem de içerisindeki malzemeler kullanılmaz hale gelip mahvolmaktadır. Bilindiği üzere bu şekilde mikroorganizmalar tarafından işgal edilen bir bina için hasta bina tanımlaması yapılmaktadır. Böyle bir binada yaşam ise genellikle bina sakinlerinde oldukça endişe verici birtakım semptomlara ve bağlı olarak HBS ye neden olmaktadır. Fırsatçı patojen davranan küfler, yaşam alanında/soluduğumuz havanın 1 m 3 ünde 10 6 oranına ulaştıklarında, belli bir süre sonra kişiler hassaslaşmakta ve çeşitli tip klinik tabloların ortaya çıkmasına neden olmaktadırlar. Küflerin bir kısmı mikotoksin ve UOB gibi birtakım kimyasal yapılar oluşturmaktadır. Mikotoksinlerin dışında oluşturulan bu toksik yapıdaki sekonder metabolitler olan UOB ler arasında en önemlileri 3-metil-1-butanol, 2- hekzanon, 2-heptanon, 3-metilfuran ve 1-akten-3-ol insan ve hayvanda ciddi birtakım toksik etkiler göstermektedir. DÜNYADA KAKOSMİ SENDROMUNA BAĞLI HBS OLGUSUNA YÖNELİK ÇALIŞMALAR Karren ve arkadaşları (1992) ile Otto ve arkadaşları (1992) ve Pitten (2000) çeşitli UOB lerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini gösteren çalışmalar yapmışlardır. Curran (1996) da gluteraldehidin, Weislander ve arkadaşları (1997) formaldehidin çalışanlar üzerinde yarattığı olumsuzluklar ile Wolkoff ve arkadaşları (1998) temizlik yaparken risk almayalım konusundaki çalışmaları kişilerin çalışma ortamında kullandıkları kimyasallara ait kokudan nasıl etkilenebildikleri ve ayrıca fiziksel ve kimyasal bir etkilenmeden nasıl kendilerini koruyabilecekleri anlatılmıştır. Ayrıca Montgomeri ve Reasor (1994) ile Csef (1998) kapalı alan atmosferinde birden fazla uçucu organik kimyasal dumanın bulunmasının insan sağlığını tehdit ettiğini, çoklu kimyasal hassasiyeti ile HBS nin tetikleyicisi bir faktör olduğunu yaptıkları çalışmalarda göstermişlerdir. Todako ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada insan diseksiyonuna katılan kursiyerlerin formaldehid buharlarından etkilenmesi ile ilgili bir kakosmi sendromuna rastladıklarını bildirmişlerdir. Bu olgunun tipik sebebi olarak kapalı ortam atmosferine ve özellikle kurşun yapıldığı bölüme uçucu bir kimyasal olan formaldehide ait kokunun yerleştiği/sindiğinin gösterilmesi olmuştur. Woshler (1990) ile Wessen ve Schoeps (1996) çalışmalarında UOB nin HBS nedeni bir faktör olduğunu bildirmişlerdir. Weiss (1998) de yayınladığı makalesinde kapalı ortam atmosferinde bulunan ve solunan havadaki UOB lerin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinden özellikle de nörotoksisitesinden bahsetmiştir. Montz (1993) ve Brownson (1990) yazdıkları makalelerinde hastane binasına ait iç ortam havasının ortamda bulunan ve havayı soluyan kişilerde meydana getirebileceği olası sorunlar ile hastane havasının kalitesi konularında detaylı bilgiler vermiştir. Magnavita nın 2001 yılında yayımladığı Sağlık çalışanlarında kakosmi başlıklı sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan kişilerin iş riskleri ve çalışma alanları ile kendi sağlıklarını kontrol al- 90

6 tına almaları konusundaki makalesi oldukça önemli ve dikkate alınması gereken bilgiler içermektedir. Minzou ve arkadaşları (2001) kapalı ortam atmosferindeki tütün dumanının yarattığı sorunları dile getirmiş ve konuya yönelik risk faktöründen uzak kalmanın yollarını bildirmişlerdir. Sugara ve arkadaşları (2004) evlerde kullanılmakta olan ve içeriğinde aldehid ya da keton türevleri bulunduran temizlik malzemelerinin kişilerin sağlığını tehdit ettiğini bildirmişlerdir. Bütün bu bilgiler ışığında hastanelerde temizlik ve dezenfeksiyon süreçleri için kullanılacak ve uygulanacak bu tip malzemeler hakkında uygulayıcı ve uygulatıcı personelin hizmet içi eğitim almaları ve eğitimin sürekliği ile kontrollerinin gerekliliği doğmaktadır. İtalya da 2001 yılında gıda depolarında çalışan 151 sağlıklı genç işçi üzerinde yapılan çalışmada ortam havasının yarattığı hoşnutsuzluktan hareketle depolanan malzemelerin nitelikleri incelenmiştir. Sonuç olarak depolanan malların %46 sının ortam atmosferine saldıkları kokunun kişileri hastalandırabilecek nitelikte kimyasal yapılar içerdiği gözlenmiştir. Bu kimyasallara ait koku karışımının baş ağrısı, gözde kaşıntı, burunda irritasyon, boğazda kuruma hissi, öksürük, mide bulantısı gibi şikayetlerin nedeni olduğu saptanmıştır. Polonya da bir şekerleme fabrikasında çalışanların devamlı olarak şeker, şeker yanığı, karamel, kimyasal gıda boyası vb. maddelerin ortama yaydığı bir takım uçucu kimyasal yapılara ait dumanı koklamaları ve/veya tatmaları sonucu kakosmi sendromuna bağlı HBS meydana gelmiştir. Literatür bu ve benzeri değişik birtakım olgulara sahiptir. Ayrıca, hastanelerdeki ilaç, kimyasal madde ya da çeşitli temizlik ürünleri ile gıda depolarında çalışanların da bir şekilde kontrolsüz ve usulsüz uygulamalar sonucu tehdit altındaki risk grubunu oluşturabilecekleri asla unutulmamalıdır. Organik uçucular ve birtakım çözeltilerle temas halinde olanlarda santral sinir sistemi üzerinde ciddi tahribatın olduğu bilinmektedir. Ortaya beklenmeyen bazı problemlerin, halüsinasyonlar halinde psikiyatrik semptomların çıktığı bilinerek hareket edilmeli ve önlemler alınmalıdır. Bir diğer risk grubunu arşiv, müze, kütüphane çalışanı gibi oldukça değişik bir grup oluşturmaktadır. Bu grup çalışan gün boyu ve çok uzun sürelerle eski birtakım kağıt, kitap vb. malzeme, onların üzerinde biriken toz ve ortam nemi ile karışık bir küf kokusu ile temas halindedir. Bu konuda Riggi ve arkadaşları (2002) İtalya da Modena da kütüphane binasında yaptıkları çalışmada çalışanların aldıkları riskleri ve HBS açısından çalışma ortamının niteliğini açıklamışlardır. Bu karmaşık kokunun solunması bu tip ortamlarda çalışanları rahatsızlandırmaktadır. Bu tip iş yerleri/çalışma sahaları, binanın da kendisi hastalandığından ötürü, ortaya çıkan olgular artık HBS olarak değerlendirilmektedir. TAZE HAVANIN ÖNEMİ Bir kapalı bina içi atmosferine ait solunan havanın kalitesini, birden fazla ve çok değişik tipte kirletici düşürmekte, bozabilmektedir. Durağan havanın bu kirleticileri biriktirdiği ve ortam atmosferini yoğunlaştırdığı bir gerçektir. Bu nedenle temiz hava döngüsü önem kazanmaktadır. Önerilen standartları, sebepleriyle birlikte açıklamak gerekmektedir. Çeşitli kaynaklara göre açıklanan bilgiler yeterince ve belirli bir düzen içerisinde sağlanamadığında, ortamda bulunan kişi/kişiler doğrudan risk altında kalabilmektedir. Apte ve arkadaşları (2000) kapalı ortam atmosferi solunan havanın kalitesinin ortamda bulunan CO 2 miktarı ile ilintili olduğu ve saptanan CO 2 miktarı arttıkça HBS nin tetiklendiğini bildirmiştir. Ayrıca, Engwall ve arkadaşlarının (1999) bildirdiği üzere iç ortam havasındaki rutubet kokusu astım nedeni olarak gösterilmektedir. Bu ve benzeri nedenlerle belli sürelerle istenilen/gereksinilen oranda temiz hava sağlıklı yaşam için gereklidir. Hastane ortamında bu tip risk faktörlerinin ortadan kaldırılması ve sağlıklı bir çalışma ve hizmet alanı yaratılabilmesi hastane infeksiyon kontrol komiteleri (HİKK) nin sorumluluğundadır. Bu nedenle HİKK ların konu ile ilgili yaptırım kararları almaları ve önerilen uygulamaları kontrol altında tutmaları gerekmektedir. Taze Havanın Kalitesi Sağlıklı bir ortam için solunan havanın kalitesini arttırabilmek amacıyla ihtiyaç duyulan temiz/taze hava sigara içilmeyen normal bir kapalı ortam için en az 8 litre/saniye/kişi sigara içilen bir kapalı ortam için 16 litre/saniye/kişi, çok yoğun sigara içilen kapalı ortam için 25 litre/saniye/kişi olarak bildirilmiştir. Kapalı bir ortam atmosferinin saatte dört-altı kez taze hava değişimi gereksinimi bulunmak- 91

7 tadır. Büyük binalarda toplu çalışılan ofis alanlarının bulunduğu ortamlarda genellikle sigara içenler için özel oda ya da bölümler ayrılarak binaların ve kişilerin sağlığı aynı anda korunmaya çalışılmaktadır. Özellikle hastane gibi herhangi bir sağlık kurum ya da kuruluşundan hizmet almak üzere gelen yoğun hasta kitlelerin bulunduğu binalarda bina içerisinde sigara içilmesine kesinlikle müsaade edilmemektedir. Taze Havanın Kontrolü İstenilmeyen reddedilen kokunun bina içi atmosferinde ortaya çıkışındaki en önemli faktör taze havanın kontrolündeki yetersizliktir. İçeri alınan havanın yetersizliği ve/veya kirleticilerin sisteme karışmasındaki başlıca nedenler arasında ortama alınan taze hava döngüsünün yetersizliği, havanın miktarını ayarlayan sistemlerin hava hızını belirlemede sorun yaşatması ve/veya zayıf üfleme, bir binaya taşınılmadan/girilmeden önce yeterince temizlik ve dezenfeksiyon yapılmaması, hava toplayıcı merkezlerin ve otomatik çalışan toplayıcıların hatalı çalışması, taze hava damperlerindeki planlama bozuklukları ile enerji tasarrufu sağlamak amacıyla uygulanan kısıtlamalar sayılabilmektedir. Taze Hava Gereksinimi Bir kapalı ortam atmosferinde dört nedenden ötürü temiz/taze havaya gereksinim duyulur. Bunlar; Ortamda bulunan kişilerin rahat ve sağlıklı solunum yapabilmesi, Vücudun yaydığı koku ve tütün dumanının bertaraf edilebilmesi, Vücut ısısının dengede kalabilmesi, Hava kaynaklı kontaminasyonun kontrol altına alınabilmesidir. BİR HASTANE ORTAMINDA KAKOSMİ SENDROMUNU HAZIRLAYICI KAYNAKLAR Hastane çalışanı personelin belli başlı muhtemel maruziyetinde kaldığı uçucu kimyasalların yarattığı risk alanları/bölümler ile yapılan/verilen bazı hizmetler kakosmi sendromunun oluşmasında öncelikli faktör olma özelliğini kazanmaktadır, bunlar sırasıyla aşağıda bildirilmiştir; Ameliyathane ve yoğun bakım üniteleri atmosferine yayılan ve özellikle bu ünitelerde çalışanların kullandıkları kimyasallar, Anestezistlerin cerrahi müdahale esnasında kullandığı UOB ler, Radyoloji bölümleri film banyo odasındaki uçucu kimyasal buhar/dumanı, Teşhis ve tanı için hazırlık yapılan patoloji, biyokimya ve klinik mikrobiyoloji laboratuvarı çalışanlarının kullandığı miyarlar, çözelti ve diğer uçucu kimyasallar, Sterilizasyon ünitelerindeki uçucu sterilan gaz dumanı, Temizlik ve dezenfeksiyon amaçlı hazırlanan kimyasal çözeltilerin buharları ile maruziyet. Sıkıcı Bina Sendromu ve Kakosmi Sendromu ile İlişkisi Yaşam alanlarına ait kapalı ortam atmosferi havasının yeterli ve düzenli olarak iyi havalandırılmaması sonucu yoğun rutubet, küf ya da birtakım diğer kokuların neden olduğu basık/yoğun nefes almada zorluk, kişide baskı, sıkıntı, ortamda bulunma isteğini kaldıran bir durum ortaya çıkmaktadır. İşte, içerisinde yaşama, bulunma, çalışma hevesini yok eden bu durum Sıkıcı Bina Sendromu (SBS) adını verdiğimiz bir çeşit HBS olgusudur. SBS kısa süreli yaşamda devamlı isteksizlik ve kronik yorgunluk halinde belirir. Ancak bu problemin temelinde psikolojik ve fizyolojik birtakım faktörlerin bir karışımı yatmaktadır. İş ortamından kaynaklandığı savunulan sadece psikolojik faktörlerin oluşturduğu reddetme hali SBS tanımlamasına girmemektedir. Öncelikle solunan kapalı alan atmosferinde yer alan ve ortamı işgal eden birtakım uçucu gaz, duman, is, egzoz vb. kirletici faktörlerden ötürü HBS ye bağlı bir kakosmi sendromunun ortaya çıkmış olması gerekmektedir. Daha sonra istenilmeyen reddedilen bu koku ve ona bağlı oluşan kakosmi sendromunun kişilerde psikolojik ve somatik birtakım sağlık sorunlarıyla birlikte ortamda bulunma isteğini kaldıran sonuçların ortaya çıkması ile SBS kendini göstermiş olacaktır. Buradaki ilişki oldukça karmaşıktır ve kakosmi sendromu, HBS nin bir parçası olarak izlenmektedir. SBS ise eldeki sonuçlar itibariyle değerlendirildiği zaman hem kakosmi sendromunun hem de HBS nin bir parçası olmaktadır. Anlaşılacağı üzere ortaya çıkan sendromlar birden fazla sendromun tanımlayıcısı olmakta ve sendromlarında bağımsız birtakım sağlık problemleri olmaktan öte birbirinin içerisinde yer aldığı görülmektedir. 92

8 Karanlık Oda Hastalığı Karanlık oda hastalığı çoğunlukla hastanelerde radyoloji bölümlerinde görev yapan teknikerlerin bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. İçerisinde çalışılmakta olan kapalı alan atmosferindeki UOB lerin solunmasına bağlı oluşan bir hassasiyet meydana gelebilmektedir. Hatta bu film banyo odası kapalı alan atmosferinde birden fazla uçucu organik kimyasal dumanı bulunması ve çalışanların maruziyeti ile çoklu kimyasal hassasiyetine bağlı HBS olgularına rastlanılmıştır. Burada ki problemin kaynağını film banyo odalarında kullanılmakta olan UOB ler oluşturmaktadır. Bu nedenle film banyo odasından kaynaklandığı savunulan bu tip HBS tarzındaki sağlık problemleri için karanlık oda hastalığı tanımlaması yapılmaktadır. SONUÇ Kokunun algılanması her ne kadar kişi/kişilerin yaşam şartlarına, alışkanlık ve davranışlarına bağlı olsa bile, iyi koku, güzel koku ya da kötü, istenilmeyen/reddedilen koku olarak yapılan tanımlamalar bizi asla yanıltmamalıdır. Kültürel alt yapıya dayalı alışkanlıklarımızın bir sonucu olarak gül kokusu herkese güzel gelebilir, ama yoğun bir gül esansı kişiler tarafından beğenilmeyebilmektedir. Tam tersi çöp toplayıcıları için, bir çöp yığınından çıkan koku, hayvan besleyicileri için, yoğun tezek kokusu, rahatsız edici olmayabilmektedir. Kokunun bu şekilde algılanması alışkanlıklara bağlı olarak kişiden kişiye değişebilmektedir. Fakat herkes ortama yayılan her tip kokunun, her UOB nin hemen hemen aynı şekilde etkisi altında kalmaktadır. Dolayısıyla önemli olan UOB nin kişiyle olan teması, miktarı ve temas süresidir. Kişi farkında olarak ya da olmaksızın ortama yayılan kokunun daha doğrusu UOB nin etkisi altındadır. Beyin tarafından algılanan bu kokunun etkisi bir çeşit epileptik reaksiyon şeklinde açığa çıkmaktadır. Koku ister kişi ya da toplum bireylerinin tamamınca hoş güzel, isterse reddedilen hoş olmayan bir koku şeklinde algılansın önemli olan yaşam alanındaki kokunun miktarı, yoğunluğu ve kişilerin bu UOB ile temas ettiği süredir. Öncelikli olarak yaşam alanlarındaki taze hava döngüsüne titizlikle dikkat etmek yaşam kalitesi standartlarını arttırmak için şart olmaktadır. Günümüzde bu sendromların belirginleşmesi ya da artmasının başlıca etkeni, gelişen toplumun toplu yaşam alanlarının yeterli ve doğru olarak planlanmamasından kaynaklanmaktadır. Doktorlar ortaya çıkan yukarıda ayrıntılarını bildirdiğimiz kaynaklara dayalı bu komplikasyonların nedenini hiçbir zaman tek bir etkene doğrudan bağlamak istemeyeceklerdir. Bu nedenle de özellikle de kişinin içerisinde bulunduğu ortam atmosferi için doğrudan hastalık etkendir demek o kadar kolay olmayacaktır. Konu ile ilgili olarak daha fazla bilgi için elektronik ortam kaynak web siteleri aşağıda sıralanmıştır: ch13.htm zukluğu.htm. 93

9 KAYNAKLAR 1. Anderson RC, Anderson JH. Sensory irritation and multiple chemical sensitivity. Toxicol Ind Health 1999;15: Andersson MA, Nikulin M, Koljalg U ve ark. Bacteria, molds, and toxins in water-damaged building materials. Appl Environ Microbiol 1997;63: Apte MG, Fisk WJ, Daisey JM. Associations between indoor CO 2 concentrations and sick building syndrome symptoms in U.S. office buildings: An analysis of the BASE study data. Indoor Air 2000;10: Barham P, Hayward R. In sickness and in health: Dilemmas of the person with severe mental illness. Psychiatry 1998;61: Barsky AJ, Borus JF. Functional somatic syndromes. Ann Intern Med 1999;130: Bartsch P, Michotte R. Environmental diseases, diseases of the 21 st century? Multiple chemical hypersensitivity. Rev Med Liege 1996;51: Beauchamp Robert O ve ark. A critical review of the toxicology of glutaraldehyde. Critical Reviews in Toxicology 1992;22: Becker MH, Maiman LA. Sociobehavioral determinants of compliance with health and medical care recommendations. Med Care 1975;13: Berek L, Petri IB, Masterhazy A ve ark. Effects of mycotoxins on human immune functions in vitro. Toxicol In Vitro 2001;15: Bernniman GR, Allen RJ. Impact of repackaging hazardous (infectious) hospital waste on the indoor air quality of a hospital. Sci Total Environ 1993;128: Bernstein RS, Sorenson WA, Garabrant D ve ark. Exposure to respirable, airborn penicillium from a contaminated ventilation system: Clinical, environmental and epidemiological aspects. Am Ind Hyg Assoc J 1983;44: Besch EL. Regulation and its role in the prevention of building-associated illness. Occup Med 1989;4: Bolle R. Indoor climate and health. Int J Circumpolar Health 2000;59: Brandt-Rauf PW, Andrews LR, Schwarz-Miller J. Sick-hospital syndrome. J Occup Med 1991;33: Brownson K. Breathing hospital air can make you sick. Health Care Manag 1999;18: Brownson K. Hospital air is sick. Hosp Mater Manage Q 2000;22: Brunekreef B, Dockery DW, Speizer FE ve ark. Home dampness and respiratory morbidity in children. Am Rev Respir Dis 1989;140: Chang C, Gershwin ME. Indoor air quality and human health: Truth vs Mass Hysteria. Clin Rev Allergy Immunol 2004;27: Costa MF, Brickus LS. Effect of ventilation systems on prevalence of symptoms associated with sick buildings in Brazilian commercial establishments. Arch Environ Health 2000;55: Crawford JO, Bolas SM. Sick building syndrome work factors and occupational stress. Scand J Work Environ Health 1996;22: Csef H. The non-specific environmental syndromes MCS (Multiple Chemical Sensitivity), IEI (Idiopathic Environmental Intolerance) and SBS (Sick Building Syndrome). Fortschr Med 1998;30:116:18-20,22, Curran AD, Burge PS, Wiley K. Clinical and immunologic evaluation of workers exposed to glutaraldehyde. Allergy 1996;51: Dalton P. Cognitive influences on health symptoms from acute chemical exposure. Health Psychol 1999;18: Dimich-Ward H, Wymer M, Kennedy S ve ark. Excess of symptoms among radiographers. Am J Ind Med 2003;43: Engwall K, Norrby C, Norback D. Asthma symptoms in relation to building dampness and odour in older multifamily houses in Stockholm. Int J Tuberc Lung Dis 2001;5: Fang L, Wyon DP, Clausen G, Fanger PO. Impact of indoor air temperature and humidity in an office on perceived air quality, SBS symptoms and performance. Indoor Air 2004;14(Suppl 7): Ganong WF. Tıbbi Fizyoloji. Çeviri: Türk Fizyoloji Bilimleri Derneği. 20. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, Graves CG, Matanoski GM, Tardiff RG. Carbonless copy paper and workplace safety: A review. Regul Toxicol Pharmacol 2000;32: Guyton AC, Hall JE. Tıbbi Fizyoloji. Çeviri editörü: H. Çavuşoğlu. 10. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi, Hausotter W. Neurological problems in environmental medicine. Wien Med Wochenschr 1998;148: Hicks JB. Tight building syndrome: When work makes you sick? Occup Health Saf 1984; Hodgson M, Levin H, Wolkoff P. Volatile organic compounds and indoor air. J Allergy Clin Immunol 1994;94(2 Pt 2): Hodgson M, Storey E. Patients and the sick building syndrome. J Allergy Clin Immunol 1994;94(2 Pt 2): Hodgson M. Clinical diagnosis and management of building-related illness and the sick-building syndrome. Occup Med 1989;4: Hodgson M. Indoor environmental exposures and symptoms. Environ Health Perspect 2002;110 (Suppl 4):

10 36. Hudnel HK, Otto DA, House DE, Molhawe L. Exposure of humans to a volatile organic mixture. II. Sensory. Arch Environ Health 1992;47: Jaakkola JJ, Tuomaala P, Seppanen O. Textile wall materials and sick building syndrome. Arch Environ Health 1994;49: Jockl MV. New units for indoor air quality: Decicarbdiox and decitvoc. Int J Biometeorol 1998;42: Kaczmarczyk J, Melikov A, Fanger PO. Human response to personalized ventilation and mixing ventilation. Indoor Air 2004;14(Suppl 8): Keller R, Beckert J. The occurrence of organic volatile compounds in a sample room of a new building in relation to the natural air exchange. Zentralbl Hyg Umweltmed 1994;195: Koren HS, Graham DE, Devlin RB. Exposure of humans to a volatile organic mixture. III Inflammatory responce. Arch Environ Health 1992;47: Kreiss K. The epidemiology of building-related complaints and illness. Occup Med 1989;4: Kuhn DM, Ghannoum MA. Indoor mold, toxigenic fungi, and Stachybotrys chartarum: Infectious disease perspective. Clin Microbiol Rev 2003;16: Kummer J. Indoor pollution and health. Rev Med Brox 1998;19: Liss GM, Tarlo SM, Doherty J ve ark. Physician diagnosed asthma, respiratory symptoms, and associations with workplace tasks among radiographers in Ontario, Canada. Occup Environ Med 2003;60: Magnavita N. Cacosmia in health workers. Br J Med Psychol 2001;74: Meggs WJ. Neurogenic switching: A hypothesis for a mechnaism for shifting the site of inflammation in allergy and chemical sensitivity. Environ Health Perspect 1995;103: Mikatavage MA, Rose VE, Funkhouser E ve ark. Beyond air quality--factors that affect prevalence estimates of sick building syndrome. Am Ind Hyg Assoc J 1995;56: Milles CS. Chemical sensitivity: Symptom, syndrome or mechanism for disease? Toxicology 1996;111: Mizoue T, Andersson K, Reijula K, Fedeli C. Seasonal variation in perceived indoor environment and nonspecific symptoms in a temperate climate. J Occup Health 2004;46: Mizoue T, Reijula K, Andersson K. Environmental tobacco smoke exposure and overtime work as risk factors for sick building syndrome in Japan. Am J Epidemiol 2001;154: Molhave L. Indoor climate, air pollution, and human comfort. J Expo Anal Environ Epidemiol 1991;1: Montgomery MR, Reasor MJ. A toxicologic approach for evaluating cases of sick building syndrome or multiple chemical sensitivity. J Allergy Clin Immunol 1994;94: Montz WE Jr. Indoor air quality in hospitals. Med Waste Anal 1993;2:1, Oliver LC, Shackleton BW. The indoor air we breathe. Public Health Rep 1998;113: Otto DA, Hudnell HK, House DE ve ark. Exposure of humans to a volatile organic mixture. I. Behavioral assessment. Arch Environ Health 1992;47: Otto T, Giardino ND. Pavlovian conditioning of emotional responses to olfactory and contextural stimuli: A potential model for the development and expression of chemical intolerance. Ann NY Acad Sci 2001;933: Özyaral O. İlaç endüstrisinde çalışma alanlarının çalışanlar üzerindeki olası olumsuz etkileri. VII. Türkiye Eczacılık Kongresi Özet Kitabı. İstanbul: İstanbul Eczacılar Odası, 2003; Özyaral O. Hasta bina sendromu. Modern Hastane Yönetimi 2003;7: Özyaral O. Hasta hastane sendromu. Günaydın M, Sünbül M (editörler). 3. Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi Kongre Kitabı. Ankara: Bilimsel Tıp Yayınevi, 2003: Özyaral O. İnsanlığın baş belası bir küf: Stachybotrys chartarum. Hastane Derg 2004;27:84,86, 88, Özyaral O. Mikotoksinlerin sağlık üzerine etkileri; Heperkan D, Dalkılıç G, Şenyuva H (editörler). Ulusal Mikotoksin Sempozyumu Kitabı. İstanbul: SİNCER 2003: Pitten FA, Bremer J, Kramer A. Air pollution by volatile organic compounds (VOC) and health complaints. Dtsch Med Vochenschr 2000;125: Platt SD, Martin CJ, Hunt SM, Lewis CW. Damp housing, mould growth, and symptomatic health state. Br Med J 1989;298: Reijula K, Sundman-Digert C. Assessment of indoor air problems at work with a questionnaire. Occup Environ Med 2004;61: Righi E, Aggazzotti G, Fantuzzi G ve ark. Air quality and well-being perception in subjects attending university libraries in Modena (Italy). Sci Total Environ 2002;286: Robertson A. Sick building syndrome. Practitioner 1989;233: Rosenthal J, Forst L. Health hazards of photography. Occup Med 2001;16: Sabir M, Shashikiran U, Kockar SK. Building related illnesses and indoor air pollution. J Assoc Physicians India 1999;47:

11 70. Saltos N, Saunders NA, Bhagwandeen SB, Jarvie B. Hypersensitivity pneumonitis in a mouldy house. Med J Aust 1982;2: Samson RA. Occurence of molds in modern living adn working environments. Eur J Epidemiol 1985;1: Sari DK, Kuwahara S, Tsukamoto Y ve ark. Effect of prolonged exposure to low concentrations of formaldehyde on the corticotropin releasing hormone neurons in the hypothalamus and adrenocorticotropic hormone cells in the pituitary gland in female mice. Brain Res 2004;1013: Seppanen OA, Fisk WJ. Summary of human responses to ventilation. Indoor Air 2004;14(Suppl 7): Sugaya N, Sakurai K, Nakagawa T ve ark. Development of a headspace GC/MS analysis for carbonyl compounds (aldehydes and ketones) in household products after derivatization with o-(2,3,4,5,6-pentafluorobenzyl) hydroxylamine. Anal Sci 2004;20: Sundell J. On the history of indoor air quality and health. Indoor Air 2004;14(Suppl 7): Tarlo SM, Liss GM, Greene JM ve ark. Work-attributed symptom clusters (darkroom disease) among radiographers versus physiotherapists: Associations between self-reported exposures and psychosocial stressors. Am J Ind Med 2004;45: Todaka E, Fukata H, Tatsugi Y ve ark. Relationship between exposure to formaldehyde and symptoms of irritation during human-dissection course at Chiba University. Kaibogaku Zasshi 2004;79: Torii S. Sick house syndrome, sick building syndrome, indoor harmful substance sensitivity. Ryoikibetsu Shokogun Shirizu 2000;31: Torii S. Sick house syndrome. Nippon Rinsho 2002;60(Suppl 1): Trune DR, Berg DM, DeGagne JM. Computerized digital photography in auditory research: A comparison of publication-quality digital printers with traditional darkroom methods. Hear Res 1995;86: Vanini GC, Damiani G, Capelli G. Risk control in hospital environments. Ann Ig 1996;8: Wargocki P, Sundell J, Bischof W ve ark. Ventilation and health in non-industrial indoor environments: report from a European multidisciplinary scientific concensus meeting (EUROVEN). Indoor Air 2002;12: Wargocki P, Wyon DP, Sundell J ve ark. The effects of outdoor air supply rate in an office on perceived air quality, sick building syndrome (SBS) symptoms and productivity. Indoor Air 2000;10: Weiss B. Neurobehavioral properties of chemical sensitivity syndromes. Neurotoxicology 1998; 19: Welch LS. Severity of health effects associated with building-related illness. Environ Health Perspect 1991;95: Weschler CJ, Shields HC, Rainer D. Concentration of volatile organic compounds at a building with health and comfort complaints. Am Ind Hyg Assoc J 1990;51: Weschler CJ. Chemical reactions among indoor pollutants: what we've learned in the new millennium. Indoor Air 2004;14(Suppl 7): Wessen B, Schoeps KO. Microbial volatile organic compounds what substances can be found in sick buildings? Analyst 1996;121: Wieslander G, Norbäck D, Björnsson E ve ark. Asthma and the indoor environment: The significance of emission of formaldehyde and volatile organic compounds from newly painted indoor surfaces. Int Arch Occup Environ Health 1997;69: Wolkoff P, Schneider T, Kildeso J ve ark. Risk in cleannig: Chemical and physical exposure. Sci Total Environ 1998;215:

Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri

Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri Environment International Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri Hoş Geldiniz 23 Temmuz 2010 Wim van Doorn TEMĠZ HAVA NEDĠR? Temiz hava bileşimi Azot Oksijen Su buharı Diğer kirleticiler Karbon dioksit Organik

Detaylı

Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi

Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi İnci Arıkan 1, Ömer Faruk Tekin 1, Oğuzhan Erbaş 2 1 Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı 2 Dumlupınar Üniversitesi

Detaylı

Alerjik Rahatsızlıklar. Atmosphere Sky ile hayatın tadını çıkarın!

Alerjik Rahatsızlıklar. Atmosphere Sky ile hayatın tadını çıkarın! Alerjik Rahatsızlıklar. Atmosphere Sky ile hayatın tadını çıkarın! 01 Giriş Her yıl artan sayıda insanı etkileyen alerjik rahatsızlıklar yaygın bir sorundur 1. Avrupa da 150 milyondan fazla insan kronik

Detaylı

LABORATUVARLARDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ. İş Güvenliği Uzmanı Elif BAYHATUN İş Sağlığı & Güvenliği Birimi

LABORATUVARLARDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ. İş Güvenliği Uzmanı Elif BAYHATUN İş Sağlığı & Güvenliği Birimi LABORATUVARLARDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ İş Güvenliği Uzmanı Elif BAYHATUN İş Sağlığı & Güvenliği Birimi 06.03.2018-ANTALYA GEREKÇE 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kimyasal Maddelerle

Detaylı

Enfes bir nefes için...

Enfes bir nefes için... Enfes bir nefes için... Solunum yolu hastalıkları ve alerjik hastalıkları olanlar için evdeki havanın kalitesi çok önemlidir. 1-4 Evinizde kullandığınız boya, bu havanın kalitesini belirleyen önemli unsurlardan

Detaylı

Okullarda İç Çevre Kalitesi Bileşeni Koku

Okullarda İç Çevre Kalitesi Bileşeni Koku İÇİNDEKİLER 1. KOKU NEDİR? 2. KOKU ALMA DUYUSU 3. İÇ ORTAM KOKU KAYNAKLARI 3.1. Kimyasal Kirleticiler 3.2. Kirlenmiş Dış Ortam Havası 3.3. Binalarda Oluşan Kaynaklar 4. İÇ ORTAMDAKİ KOKULARIN SAĞLIK ETKİSİ

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU Temmuz 2014 OZON NEDİR Ozon (O 3 ) üç tane oksijen atomunun birleşmesi ile oluşmaktadır. Ozon, atmosferde

Detaylı

HİDROJEN PEROKSİT, SAÇ BOYALARI ve KANSER

HİDROJEN PEROKSİT, SAÇ BOYALARI ve KANSER HİDROJEN PEROKSİT, SAÇ BOYALARI ve KANSER A)HİDROJEN PEROKSİT Hidrojen peroksit; ısı, kontaminasyon ve sürtünme ile yanıcı özellik gösteren, renksiz ve hafif keskin kokuya sahip olan bir kimyasaldır ve

Detaylı

İKİNCİL ORGANİK AEROSOLLERİN İÇ ORTAMLARDA OLUŞMA MEKANİZMASI

İKİNCİL ORGANİK AEROSOLLERİN İÇ ORTAMLARDA OLUŞMA MEKANİZMASI _ 1917 İKİNCİL ORGANİK AEROSOLLERİN İÇ ORTAMLARDA OLUŞMA MEKANİZMASI Sibel MENTEŞE ÖZET Aerosollerin çapları azaldıkça sağlık etkileri de o kadar önem kazanmaktadır. Çapları çok küçük olan ikincil organik

Detaylı

Bir Kamu Binası İç Alan Atmosferinin Mikrobiyolojik Kalitesi ve İş Ortamı Algısının Hasta Bina Sendromu Açısından Sorgulanması*

Bir Kamu Binası İç Alan Atmosferinin Mikrobiyolojik Kalitesi ve İş Ortamı Algısının Hasta Bina Sendromu Açısından Sorgulanması* Bir Kamu Binası İç Alan Atmosferinin Mikrobiyolojik Kalitesi ve İş Ortamı Algısının Hasta Bina Sendromu Açısından Sorgulanması* Y. KESKİN*, O. ÖZYARAL**, R. BAŞKAYA***, N.E. LÜLECİ*, S. AVCI*, M. SUSUR

Detaylı

Tekstil endüstrisinde sağlık gözetimi

Tekstil endüstrisinde sağlık gözetimi Tekstil endüstrisinde sağlık gözetimi Millworkers by Laurence Stephen Lowry (1948) Prof.Dr. Nadi Bakırcı Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D. Tekstil Sektörü Elyaf ve ipliği kullanım eşyasına

Detaylı

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ. Hüsamettin ÇOBAN ÇEDFEM

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ. Hüsamettin ÇOBAN ÇEDFEM İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ Hüsamettin ÇOBAN ÇEDFEM yasal dayanak 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Bölüm:2 Madde:10 Fıkra:4 İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların

Detaylı

SİGARANIN ZARARLARI VE İÇİNDEKİ ZARARLI MADDELER

SİGARANIN ZARARLARI VE İÇİNDEKİ ZARARLI MADDELER SİGARANIN ZARARLARI VE İÇİNDEKİ ZARARLI MADDELER TÜTÜN DUMANININ ZARARLARI 1 / 5 Tütün dumanına maruziyet, başkalarının içtikleri tütün ürününden soluduğumuz duman ya da yanan bir sigara, puro, pipo ve

Detaylı

Zehirlenmelerde İlkyardım. Zehirlenmeler. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın Acil Tıp AD

Zehirlenmelerde İlkyardım. Zehirlenmeler. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın Acil Tıp AD Zehirlenmelerde İlkyardım Zehirlenmeler Doç. Dr. Şule Akköse Aydın Acil Tıp AD Zehirlenmeler Zehirlenmeler 1 Zehirlenme nedir? Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir? Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin

Detaylı

Küflerin Etken Olduğu Ekzojen Allerjik Alveolite Bağlı Hasta Bina Sendromu Olguları

Küflerin Etken Olduğu Ekzojen Allerjik Alveolite Bağlı Hasta Bina Sendromu Olguları Araştırmalar Küflerin Etken Olduğu Ekzojen Allerjik Alveolite Bağlı Hasta Bina Sendromu Olguları O. ÖZYARAL*, Y. KESKİN**, F. ERKAN***, O. HAYRAN** * T.C. Sağlık Bakanlığının Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı

Detaylı

Epilepsi nedenlerine gelince üç ana başlıkta incelemek mümkün;

Epilepsi nedenlerine gelince üç ana başlıkta incelemek mümkün; Epilepsi bir kişinin tekrar tekrar epileptik nöbetler geçirmesi ile niteli bir klinik durum yada sendromdur. Epileptik nöbet beyinde zaman zaman ortaya çıkan anormal elektriksel boşalımların sonucu olarak

Detaylı

1. Kanalizasyondan gelen kötü kokuların çözümü (boruların iç çeperlerin temizliği)

1. Kanalizasyondan gelen kötü kokuların çözümü (boruların iç çeperlerin temizliği) miler Benz İstasy in a onl rı uran a t s r tla Re Ca nkala Ba ullar M'l AV er denc esi e R Ok KÖTÜ KOKULARA SON! ast anel er H r Evler Doğanın Çözümü! Referans edinmiş olduğumuz ilke doğanın kendini temizlemesi

Detaylı

BİYOİNORGANİK KİMYA 9. HAFTA

BİYOİNORGANİK KİMYA 9. HAFTA BİYOİNORGANİK KİMYA 9. HAFTA Meslek Hastalıklarına Neden Olan Kimyasallar Meslek Hastalıkları meslekle-işle ilgili hastalıklardır. Meslek hastalıklarının Genel Özellikleri: Kendine özgü bir klinik tablo,

Detaylı

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Bu Çalışma Çevre Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Mustafa Öztürk tarafından 2006 yılında yapılmıştır. Orijinal

Detaylı

İçerik. Çevre tanımı Sağlık çevre ilişkisi Verdiği Zararlar Önlemler

İçerik. Çevre tanımı Sağlık çevre ilişkisi Verdiği Zararlar Önlemler İçerik Çevre tanımı Sağlık çevre ilişkisi Verdiği Zararlar Önlemler ÇEVRE Çevre insanların ortak varlığını oluşturan değerler bütünündür. Bir canlının üzerinde etkili olabilen tüm faktörleri içeren ekosisteme

Detaylı

İçindekiler VII. Ön söz Çeviri editörünün ön sözü Teşekkür XV XIX XXI. I. Kısım Su teminine giriş

İçindekiler VII. Ön söz Çeviri editörünün ön sözü Teşekkür XV XIX XXI. I. Kısım Su teminine giriş Ön söz Çeviri editörünün ön sözü Teşekkür XV XIX XXI I. Kısım Su teminine giriş 1 Su sektörü 3 1.1 Giriş 3 1.2 Su tüketimi 3 1.3 Kabul edilebilir su kalitesi 7 1.4 Su sektörü hizmetleri 10 1.5 Su koruma

Detaylı

1-Tanım: Canlı yapısındaki önemli elementler ve kimyasal bağların öğretilmesi.

1-Tanım: Canlı yapısındaki önemli elementler ve kimyasal bağların öğretilmesi. ORGANİK KİMYA 1-Tanım: Canlı yapısındaki önemli elementler ve kimyasal bağların öğretilmesi. 2- b. Amaç: Canlı yapısındaki önemli elementler ve kimyasal bağlar ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır.

Detaylı

Soluduğumuz havanın temiz olması sağlığımız için çok önemlidir.

Soluduğumuz havanın temiz olması sağlığımız için çok önemlidir. mız Temiz mi? Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Soluduğumuz havanın temiz olması sağlığımız için çok önemlidir. 2-3 ders saati nın

Detaylı

Dünya nüfusunun her geçen yıl artması, insanları beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını gidermek için değişik yollar aramaya

Dünya nüfusunun her geçen yıl artması, insanları beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını gidermek için değişik yollar aramaya Dünya nüfusunun her geçen yıl artması, insanları beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını gidermek için değişik yollar aramaya zorlamıştır. Mevcut Dünya topraklarından daha çok verim elde

Detaylı

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu)

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) 1. KİMYASAL ÜRÜN & ŞİRKET TANIMI Ürün Adı: SPT-1657 Ürün tanımı: Tek komponentli Poliüretan yapıştırıcı Fabrika:. SAMHO CHEMICAL CO. LTD. Adres: 241-2, Chongwon-ri, Mado-myun, Hwasung-City Kyunggi-do,

Detaylı

ERİŞKİN HASTADA İNFLUENZAYI NASIL TANIRIM?

ERİŞKİN HASTADA İNFLUENZAYI NASIL TANIRIM? ERİŞKİN HASTADA İNFLUENZAYI NASIL TANIRIM? Dr. Murat Kutlu Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Giriş İnfluenza sendromu genellikle ani başlangıçlı

Detaylı

Çalışma yaşamında sağlık ve güvenlik arasındaki ilişki nedir? Çalışma yaşamında sağlık ve mühendislik uygulamaları nelerdir?

Çalışma yaşamında sağlık ve güvenlik arasındaki ilişki nedir? Çalışma yaşamında sağlık ve mühendislik uygulamaları nelerdir? İSG 5003 Çalışma yaşamında sağlık ve güvenlik arasındaki ilişki nedir? Çalışma yaşamında sağlık ve mühendislik uygulamaları nelerdir? Güz 2014 Prof.Dr.O.Alp ERGÖR DEÜ Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı AD DEÜ

Detaylı

: NF 62 PLASTISOL FLOK TUTKALI

: NF 62 PLASTISOL FLOK TUTKALI 1. ÜRÜN VE FİRMA TANIMI Sayfa : 1/5 Ticari İsmi Kullanım Alanı : : Endüstriyel Tekstil Baskı Uygulamaları Firma Adı : Anadolu Kimya San.Tic.Ltd.Şti. Firma Adresi : Akçaburgaz Mah. 109. Sokak No: 8-12 Esenyurt

Detaylı

SİNÜS - AĞRI, BASINÇ, AKINTI

SİNÜS - AĞRI, BASINÇ, AKINTI SİNÜS - AĞRI, BASINÇ, AKINTI Yardım edin sinüslerim beni öldürüyor! Bunu daha önce hiç söylediniz mi?. Eğer cevabınız hayır ise siz çok şanslısınız demektir. Çünkü her yıl milyonlarca lira sinüs problemleri

Detaylı

Yrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM

Yrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM Yrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM Hemşirelik Fakültesi Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği Anabilim Dalı Eğitim Bilgileri Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik 1994-1998 Lisans İstanbul Üniversitesi Bölümü

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEKİ TEHLİKE ve RİSKLERİ. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEKİ TEHLİKE ve RİSKLERİ. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEKİ TEHLİKE ve RİSKLERİ Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL Sağlık hizmeti sunumu sırasında sağlık çalışanları, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden sağlıklarını tehdit eden pek çok riske maruz

Detaylı

MADDELERE SOLUNUM İLE MARUZİYETTE RİSK DERECESİ BELİRLENMESİ

MADDELERE SOLUNUM İLE MARUZİYETTE RİSK DERECESİ BELİRLENMESİ TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERE SOLUNUM İLE MARUZİYETTE RİSK DERECESİ BELİRLENMESİ BASİT RİSK DEĞERLENDİRMESİ METODU (HSE/COSHH-Control of substances hazardous to health ) 1 TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERE SOLUNUM

Detaylı

TURHAN DOĞRU NEFES ALMAK:

TURHAN DOĞRU NEFES ALMAK: Mustafa TURHAN A sınıfı İşgüvenliği Uzmanı mturhan.isg@gmail.com DOĞRU NEFES ALMAK: Solunum Koruyucuların Farklı Sektörlerde Kullanımı 1 Doğru Nefes Almak ne demek? Tehditler İmkanlar Solunum koruyucular

Detaylı

PARKİNSON HASTALIĞI. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak

PARKİNSON HASTALIĞI. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak PARKİNSON HASTALIĞI Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Rana Karabudak TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü Türk Nöroloji Derneği (TND) 2014 Beyin Yılı Aktiviteleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Tüm hakları TND

Detaylı

Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ. Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü

Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ. Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü Genel olarak kaynak teknolojisinden, bina kurulmasından, cihaz onarımlarına, ağır sanayiden

Detaylı

BEÜ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ENFEKSİYON KONTROL KOMİTESİ

BEÜ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ENFEKSİYON KONTROL KOMİTESİ BEÜ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ENFEKSİYON KONTROL KOMİTESİ 24 Mart 2015 Sürveyans HIV önlenmesi Uygun antibiyotik kullanımı Hastane temizliği Dezenfeksiyon uygulamaları Enfeksiyon kontrolü İzolasyon

Detaylı

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç SAKARYA 2011 İÇERİK Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç Yanma prosesinin incelenmesi ve temel yanma ürünleri Sıkıştırmalı

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

ÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum

Detaylı

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bruselloz Brucella cinsi bakteriler tarafından primer olarak otçul

Detaylı

Daha iyi bir yasam kalitesi için!

Daha iyi bir yasam kalitesi için! Daha iyi bir yasam kalitesi için! Dünya çapında patentli, üstün Alman teknolojisi ve işlev garantisi sunan TÜV onaylı ilk ve tek hava temizleme cihazı, DİKA A.Ş. güvencesiyle artık Türkiye de! TEMİZ HAVA

Detaylı

Zeka Gerilikleri Zeka Geriliği nedir? Sıklık Nedenleri

Zeka Gerilikleri Zeka Geriliği nedir? Sıklık Nedenleri Zeka Geriliği nedir? Zeka geriliğinin kişinin yaşına ve konumuna uygun işlevselliği gösterememesiyle belirlidir. Bunun yanı sıra motor gelişimi, dili kullanma yeteneği bozuk, anlama ve kavrama yaşıtlarından

Detaylı

Hava Kirleticileri. Hava Kirleticileri. Özgür ZEYDAN (PhD.)

Hava Kirleticileri. Hava Kirleticileri. Özgür ZEYDAN (PhD.) Hava Kirleticileri Özgür ZEYDAN (PhD.) http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Hava Kirleticileri Gazlar Karbon monoksit Azot oksitler Kükürt oksitler Hidrojen sülfür Uçucu organik bileşikler Aerosoller Toplam

Detaylı

KURUBUZ. Bileşimi / Safsızlıklar : Ürün sınıflandırmasını etkiliyecek herhangi bir madde veya safsızlık içermemektedir

KURUBUZ. Bileşimi / Safsızlıklar : Ürün sınıflandırmasını etkiliyecek herhangi bir madde veya safsızlık içermemektedir KURUBUZ 1- KISA TANITIM Ürün Adı : Kurubuz ( Karbondioksit, katı ) Kimyasal Formülü : CO 2 Kullanım alanları : Gıda maddelerinin korunması, soğutulması ve dondurulması amacıyla kullanılır. Ayrıca özel

Detaylı

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİTİRME PROJESİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİTİRME PROJESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİTİRME PROJESİ KAPALI ORTAMLARDA SOLUNABİLİR PARTİKÜL MADDE (PM 2.5 ) SEVİYESİNİN BELİRLENMESİ Hazırlayan GÜLFEM POLAT 1309990032

Detaylı

Biyolojik Risk Etmenleri

Biyolojik Risk Etmenleri Biyolojik Risk Etmenleri Mesleki tehlikeler Biyolojik, Biyomekanik, Kimyasal, Fiziksel (+radyolojik) Psikososyal TANIMLAMA Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde akla, herhangi bir enfeksiyona,

Detaylı

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU (MGBF)

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU (MGBF) 1. ŞİRKET/İŞ SAHİBİNİN TANIMI Ürünü Tanıtıcı Bilgiler Ürün Kodu 1202 Ürün Adı FIXCRETE (A Bileşeni) Tanımlama/ Kullanım MGBF Düzenleyen Hakkında Bilgiler Acil Durum telefon numarası İKİ BİLEŞENLİ, ÇİMENTO

Detaylı

DOMUZ GRİBİ BELİRTİLERİ VE TANISI

DOMUZ GRİBİ BELİRTİLERİ VE TANISI DOMUZ GRİBİ BELİRTİLERİ VE TANISI Domuz gribi nedir? Domuz gribi, A(H1N1) tipi virüsten kaynaklanan, insanlarda hastalığa yol açan viral bir hastalıktır. Hastalık ilk kez Meksika ve ABD de görülmüş ve

Detaylı

PRİMER BAŞAĞRILARI Semptomdan tanıya gidiş Migren ve Gerilim Başağrıları

PRİMER BAŞAĞRILARI Semptomdan tanıya gidiş Migren ve Gerilim Başağrıları PRİMER BAŞAĞRILARI Semptomdan tanıya gidiş Migren ve Gerilim Başağrıları Dr. Aksel Siva Nöroloji Anabilim Dalı ve Baş Ağrısı Kliniği İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Istanbul GÜNCEL TIP AKADEMİSİ 17 19 Nisan

Detaylı

Tek başına etkili olduğu gibi, istenildiği takdirde antiemetik bir ilaçla da kombine edilebilir.

Tek başına etkili olduğu gibi, istenildiği takdirde antiemetik bir ilaçla da kombine edilebilir. TÜRKİYE Bulantı Kontrolü İçin Acupressure Bilekliği: güvenli ve etkili Acupressure temel prensibine dayanan Sea-band bilekliği; hamilelik, yol tutması, migren, anestezi ve kemoterapinin neden olduğu bulantı

Detaylı

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 NİÇİN KORUYUCU GAZ KULLANILIR? 1- Ergimiş kaynak banyosunu, havada mevcut olan gazların zararlı etkilerinden

Detaylı

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN OLUŞTURDUĞU RİSKLER İÇİN GENEL ve ÖZEL ÖNLEME YÖNTEMLERİ

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN OLUŞTURDUĞU RİSKLER İÇİN GENEL ve ÖZEL ÖNLEME YÖNTEMLERİ TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN OLUŞTURDUĞU RİSKLER İÇİN GENEL ve ÖZEL ÖNLEME YÖNTEMLERİ Dr. Fatma IŞIK COŞKUNSES İSG Uzmanı / İSGÜM Kimyasal maddeler sanayimizin ve günlük yaşantımızın içinde bir çok alanda

Detaylı

Hava Kirliliği ve Kanser

Hava Kirliliği ve Kanser Hava Kirliliği ve Kanser Dr. Hasan Bayram Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı E-posta: bayram@gantep.edu.tr Ulusal Kanser Haftası Sempozyumu, Ankara, 2-4 Nisan 2014 İçerik

Detaylı

BURUNDAN (NAZAL) UYGULANAN YÜKLEME (PROVOKASYON) TESTLERİ İÇİN AYDINLANMIŞ ONAM (RIZA) BELGESİ

BURUNDAN (NAZAL) UYGULANAN YÜKLEME (PROVOKASYON) TESTLERİ İÇİN AYDINLANMIŞ ONAM (RIZA) BELGESİ BURUNDAN (NAZAL) UYGULANAN YÜKLEME (PROVOKASYON) TESTLERİ İÇİN AYDINLANMIŞ ONAM (RIZA) BELGESİ HASTANIN... Kayıt (protokol) numarası :... Doğum tarihi (gün/ay/yıl) :... Adresi :...... Telefon numarası

Detaylı

: Telefon : +90 212 875 77 50 (3 hat) Fax : +90 212 875 08 22 web : www.anadolukimya.com e-mail : info@anadolukimya.com

: Telefon : +90 212 875 77 50 (3 hat) Fax : +90 212 875 08 22 web : www.anadolukimya.com e-mail : info@anadolukimya.com 1. ÜRÜN VE FİRMA TANIMI Sayfa : 1/5 Ticari İsmi Kullanım Alanı : : Endüstriyel Tekstil Baskı Uygulamaları Firma Adı : Anadolu Kimya San.Tic.Ltd.Şti. Firma Adresi : Akçaburgaz Mah. 109. Sokak No: 8-12 Esenyurt

Detaylı

Saray Mah. Saraykent Sanayi Bölgesi 32.sokak no:51 Kazan/ANKARA Telefon 0312 815 30 40 (pbx) Fax: 0312 815 30 48

Saray Mah. Saraykent Sanayi Bölgesi 32.sokak no:51 Kazan/ANKARA Telefon 0312 815 30 40 (pbx) Fax: 0312 815 30 48 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU Bölüm 1 Ürün/ Firma tanımı Ürün ismi EPOKSİ ASTAR Maddenin Kullanımı METAL BOYA SANAYİ Firma ismi Adres Saray Mah. Saraykent Sanayi Bölgesi 32.sokak no:51 Kazan/ANKARA Telefon

Detaylı

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI (Kişisel Koruyucu Ekipmanlar)

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI (Kişisel Koruyucu Ekipmanlar) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMI (Kişisel Koruyucu Ekipmanlar) İÇERİK KKE LERİN GENEL ÖZELLİKLERİ KAFA KORUMA GÖZ KORUMA KULAK KORUMA SOLUNUM KORUMA EL KORUMA AYAK KORUMA DÜŞÜŞ ENGELLEYİCİLER VÜCUT KORUMA

Detaylı

ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY)

ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) EĞİTİM MODÜLÜ I Kodlama İlkeleri 1 21-23 Haziran 2012 ANKARA UKAY KAPSAMI Ulusal Kaza Yaralanma

Detaylı

Doripenem: Klinik Uygulamadaki Yeri

Doripenem: Klinik Uygulamadaki Yeri Doripenem: Klinik Uygulamadaki Yeri Prof. Dr. Haluk ERAKSOY İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Yeni Antimikrobik Sayısı Azalmaktadır

Detaylı

GÜVENLİK BİLGİ FORMU

GÜVENLİK BİLGİ FORMU Sayfa 1 nin 5 BÖLÜM 1: Madde/Müstahzar Ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı 1.1. Madde/Müstahzarın tanıtılması 1.2. Madde/Müstahzarın kullanımı 1.3. Şirket/İş sahibinin tanıtımı Üretici Şirket adı: Cadde: Şehir:

Detaylı

T.M.E. FONKSİYON BOZUKLUĞU AĞRI SENDROMUNA DİŞHEK. FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİ ARASINDA RASTLANMA SIKLIĞI* Cihan AKÇABOY** Sevda SUCA** Nezihi BAYIK***

T.M.E. FONKSİYON BOZUKLUĞU AĞRI SENDROMUNA DİŞHEK. FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİ ARASINDA RASTLANMA SIKLIĞI* Cihan AKÇABOY** Sevda SUCA** Nezihi BAYIK*** G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt II, Sayı 2, Sayfa 25-32, 1985 T.M.E. FONKSİYON BOZUKLUĞU AĞRI SENDROMUNA DİŞHEK. FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİ ARASINDA RASTLANMA SIKLIĞI* Cihan AKÇABOY** Sevda SUCA** Nezihi BAYIK***

Detaylı

Acinetobacter Salgını Kontrolü. 07.03.2014 Uzm. Hem. H. Ebru DÖNMEZ

Acinetobacter Salgını Kontrolü. 07.03.2014 Uzm. Hem. H. Ebru DÖNMEZ Acinetobacter Salgını Kontrolü 07.03.2014 Uzm. Hem. H. Ebru DÖNMEZ Acinetobacter baumannii Hastalarda kolonize olarak ciddi enfeksiyonlara, septik şoka ve ölümlere yol açan nonfermentatif, gram-negatif

Detaylı

21.12.2015 Pazartesi İzmir Basın Gündemi

21.12.2015 Pazartesi İzmir Basın Gündemi 21.12.2015 Pazartesi İzmir Basın Gündemi MANİSA HABER Soğuklarla birlikte sinüzit vakalarında artış yaşanıyor Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ercan Pınar, havaların

Detaylı

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI)

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER Fizyoloji Anabilim Dalı Yüksek irtifa fizyolojisi İrtifa (metre) Atm.P (mmhg) At.PO 2 (mmhg) P A CO 2 (mmhg) P A O 2 (mmhg) Art.O 2

Detaylı

TURİZM TESİSLERİNDE HİJYEN ÇALIŞMALARI

TURİZM TESİSLERİNDE HİJYEN ÇALIŞMALARI TURİZM TESİSLERİNDE HİJYEN ÇALIŞMALARI Otellerimiz yurt içinden ve yurt dışından bir çok insanımızın konakladığı ve ortaklaşa kullandığı alanlarımızdır. Bu sebeple bu mekanların temizliği ve dezenfeksiyonuda

Detaylı

HASTA GÜVENLİĞİNDE ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ VE İZOLASYON ÖNLEMLERİ. Dr. Nazan ÇALBAYRAM

HASTA GÜVENLİĞİNDE ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ VE İZOLASYON ÖNLEMLERİ. Dr. Nazan ÇALBAYRAM HASTA GÜVENLİĞİNDE ENFEKSİYONLARIN KONTROLÜ VE İZOLASYON ÖNLEMLERİ Dr. Nazan ÇALBAYRAM Bir hastanenin yapmaması gereken tek şey mikrop saçmaktır. Florence Nightingale (1820-1910) Hastane Enfeksiyonları

Detaylı

Solunum Sistemi Mikrobiyotası. Dr. Haluk Türktaş Gazi Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Ankara

Solunum Sistemi Mikrobiyotası. Dr. Haluk Türktaş Gazi Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Ankara Solunum Sistemi Mikrobiyotası Dr. Haluk Türktaş Gazi Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Ankara NIH Human Microbiome Project (2007) Microbial communities in healthy controls and asthmatic airways

Detaylı

Diyabetik Ayak Yarası ve İnfeksiyonunun Tanısı, Tedavisi ve Önlenmesi: Ulusal Uzlaşı Raporu

Diyabetik Ayak Yarası ve İnfeksiyonunun Tanısı, Tedavisi ve Önlenmesi: Ulusal Uzlaşı Raporu Diyabetik Ayak Yarası ve İnfeksiyonunun Tanısı, Tedavisi ve Önlenmesi: Ulusal Uzlaşı Raporu Diyb. Hemş. Dr. Selda ÇELİK İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi, İç Hastalıkları Anabilim

Detaylı

Meyve ve Sebze Depolanması ve İhracatında Kullanılan Modifiye Atmosfer Ambalajlarındaki Gelişmeler Doç. Dr. Fatih ŞEN

Meyve ve Sebze Depolanması ve İhracatında Kullanılan Modifiye Atmosfer Ambalajlarındaki Gelişmeler Doç. Dr. Fatih ŞEN Meyve ve Sebze Depolanması ve İhracatında Kullanılan Modifiye Atmosfer Ambalajlarındaki Gelişmeler Doç. Dr. Fatih ŞEN Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü fatih.sen@ege.edu.tr Modifiye

Detaylı

KOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

KOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir? KOAH NE DEMEKTİR? KOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir? Hastalar için özet bilgiler KOAH nedir? KOAH, hastalığın belli başlı özelliklerinin tanımını içinde barındıran Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı teriminin

Detaylı

SARS (SEVERE ACUTE RESPİRATORY SYNDROME) CİDDİ AKUT SOLUNUM YETMEZLİĞİ SENDROMU

SARS (SEVERE ACUTE RESPİRATORY SYNDROME) CİDDİ AKUT SOLUNUM YETMEZLİĞİ SENDROMU SARS (SEVERE ACUTE RESPİRATORY SYNDROME) CİDDİ AKUT SOLUNUM YETMEZLİĞİ SENDROMU Coronavirus lar, Coronaviridae ailesinde yer alan zarflı RNA virüsleridir. İnsan ve hayvanlarda solunum yolu ve gastrointestinal

Detaylı

Üretici / Dağıtıcıya ait bilgiler: Dr. Schumacher GmbH Posta kutusu 11 62, D-34201 Melsungen Telefon ++49 5664/9496-0, Fax ++49 5664/9496-8444

Üretici / Dağıtıcıya ait bilgiler: Dr. Schumacher GmbH Posta kutusu 11 62, D-34201 Melsungen Telefon ++49 5664/9496-0, Fax ++49 5664/9496-8444 Sayfa 1/5 1. Madde/Müstahzar ve Firma Tanıtımı Ürünün adı: Üretici / Dağıtıcıya ait bilgiler: Dr. Schumacher GmbH Posta kutusu 11 62, D-34201 Melsungen Telefon ++49 5664/9496-0, Fax ++49 5664/9496-8444

Detaylı

SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ. Prof. Dr. Erdal ZORBA

SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ. Prof. Dr. Erdal ZORBA SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ Prof. Dr. Erdal ZORBA GEÇMĐŞTEN GÜNÜMÜZE SAĞLIK Geçmişte sağlığın tanımı; hastalıklardan uzak olma diye ifade edilirdi. 1900 lerin başında ölümlerin büyük bir kısmı bakteri ve

Detaylı

KLİMALARDA ÜREYEN BAKTERİLERE BİTKİSEL YAĞLARIN ETKİSİ

KLİMALARDA ÜREYEN BAKTERİLERE BİTKİSEL YAĞLARIN ETKİSİ KLİMALARDA ÜREYEN BAKTERİLERE BİTKİSEL YAĞLARIN ETKİSİ Hazırlayan Öğrenciler Fulya MORDOĞAN 7-B Pırıl ALP 7-B Danışman Öğretmen Demet EROL İZMİR, 2012 1 İÇİNDEKİLER 1. Proje özeti...3 2. Projenin amacı...3

Detaylı

İşyerlerinde çalışanlarımızın sağlığını olumsuz yönde tehdit eden, üretimi etkileyen ve İşletmeye zarar veren toz, gaz, duman, buhar, sis, gürültü,

İşyerlerinde çalışanlarımızın sağlığını olumsuz yönde tehdit eden, üretimi etkileyen ve İşletmeye zarar veren toz, gaz, duman, buhar, sis, gürültü, TOZ İşyerlerinde çalışanlarımızın sağlığını olumsuz yönde tehdit eden, üretimi etkileyen ve İşletmeye zarar veren toz, gaz, duman, buhar, sis, gürültü, Termal Konfor gibi unsurlardan biriside Tozdur. Organik

Detaylı

Dokümantasyon, doküman veya destekleyici referans ve kayıt sağlamak anlamına. DAS Dokümantasyonu. Doç. Dr. Duygu PERÇİN

Dokümantasyon, doküman veya destekleyici referans ve kayıt sağlamak anlamına. DAS Dokümantasyonu. Doç. Dr. Duygu PERÇİN Doç. Dr. Duygu PERÇİN Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, KAYSERİ Dokümantasyon, doküman veya destekleyici referans ve kayıt sağlamak anlamına gelir.

Detaylı

ALLERJİNİN NEDENİ NEDİR?

ALLERJİNİN NEDENİ NEDİR? Saman nezlesi tanımı yanlış isimlendirilmektedir. Çünkü saman bu olaya neden olmaz. Hastalık; akan / kaşınan burun ve göz, hapşırma, boğaz kaşıntısı ve burun, boğazda çok miktarda akıntıdan oluşmaktadır.

Detaylı

ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ. Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K

ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ. Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ PROGRAM KOORDİNATÖRÜ Prof. Dr. Şahan SAYGI, sahan.saygi@neu.edu.tr YÜKSEK LİSANS DERSLERİ Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K ETKS 600 Uzmanlık Alan Dersi Z 4 0 4 ETKS 601

Detaylı

İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi

İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi Y R D. D O Ç. D R. M İ N E İ S L İ M Y E TA Ş K I N B A L I K E S İ R Ü N İ V E R S İ T E S I TIP FA K Ü LT E S İ K A D I N H A S TA L I K L A R I V E D

Detaylı

KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem.

KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. Onkoloji Okulu İstanbul /2014 SAĞLIK NEDİR? Sağlık insan vücudunda; Fiziksel, Ruhsal, Sosyal

Detaylı

YASLANMA ve YASAM KALİTESİ

YASLANMA ve YASAM KALİTESİ YASLANMA ve YASAM KALİTESİ Tufan Çankaya İzmir, 2003 Giriş: Doğal süreç; Doğum, büyüme-gelişme, üreme, ölüm Ölüm, yaşamın hangi döneminde meydana geliyor? Genç ölüm - Geç ölüm Dünya topluluklarına bakıldığında:

Detaylı

YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus )

YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus ) YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus ) MANTAR, VĠRÜS, KÜF VE BAKTERĠLERĠ YOK EDER, SAĞLIKLI YAġAM ALANLARI OLUġTURUR. % 100 EKOLOJĠK DEZENFEKSĠYONU SAĞLIYOR ve KÖTÜ KOKUKULARA SON VERĠYORUZ

Detaylı

MEYVE VE SEBZE TAŞIMADA: İZLENEBİLİRLİK

MEYVE VE SEBZE TAŞIMADA: İZLENEBİLİRLİK MEYVE VE SEBZE TAŞIMADA: İZLENEBİLİRLİK PROF. DR. FATİH ŞEN EGE ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ fatih.sen@ege.edu.tr Meyve ve sebzeler, hasat edildikten sonra da metabolik olaylarını

Detaylı

9-ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM

9-ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM 9-ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM ZEHİRLENMELER Zehirlenme nedir? Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun

Detaylı

Bir Lise Binası Kapalı Alan Atmosferine Ait Mikrobiyolojik İçeriğin Hasta Bina Sendromu Açısından Öğretmen ve Öğrenciler Üzerindeki Etkileri 1,2

Bir Lise Binası Kapalı Alan Atmosferine Ait Mikrobiyolojik İçeriğin Hasta Bina Sendromu Açısından Öğretmen ve Öğrenciler Üzerindeki Etkileri 1,2 Bir Lise Binası Kapalı Alan Atmosferine Ait Mikrobiyolojik İçeriğin Hasta Bina Sendromu Açısından Öğretmen ve Öğrenciler Üzerindeki Etkileri 1,2 Y. KESKİN*, O. ÖZYARAL**, R. BAŞKAYA***, N.E. LÜLECİ*, S.

Detaylı

Burun tıkanıklığınızın sebebi sinüzit olabilir!

Burun tıkanıklığınızın sebebi sinüzit olabilir! On5yirmi5.com Burun tıkanıklığınızın sebebi sinüzit olabilir! Mevsim değişimlerinde geniz akıntısı, burnunuzda tıkanıklılık ve bağ ağrılarınızdan şikayetiniz varsa, üst solunum yolu enfeksiyonlarınız 10

Detaylı

Hava kirleticilerinin çoğu havaya küçük miktarlarda katılır. Kirleticilerin yoğunluğu değişik biçimlerde ifade edilir.

Hava kirleticilerinin çoğu havaya küçük miktarlarda katılır. Kirleticilerin yoğunluğu değişik biçimlerde ifade edilir. HAVA KİRLETİCİLER Dünyayı saran atmosferin % 21 oksijen, % 78 azot, % 0.03 karbondioksit vardır. Bunlara ek olarak asal gazlar denen argon, neon, helyum gibi gazlar bulunur. Su buharı havada değişik oranlara

Detaylı

GLUTARALDEHYDE HASTANELERDE MESLEKİ TEHLİKELER İÇİNDEKİLER Giriş Glutaraldehyde, hangi sağlık etkilerinin ortaya çıkmasına sebep olur?. Hastanede, kimler glutaraldehyde e maruz kalabilir? Çalışanlar, hastanelerde,

Detaylı

Çalışma Ortamında Kişisel Maruziyet ve Ortam Ölçümleri

Çalışma Ortamında Kişisel Maruziyet ve Ortam Ölçümleri T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Çalışma Ortamında Kişisel Maruziyet ve Ortam Ölçümleri ZEKİYE KARAKAYA İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme

Detaylı

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI VE PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Başlıca tütün ürünleri nelerdir? SİGARA ELEKTRONİK SİGARA PİPO PURO NARGİLE ESRAR

Detaylı

HİJYEN VE SANİTASYON

HİJYEN VE SANİTASYON HİJYEN VE SANİTASYON TEMİZLİK+ HİJYEN= SANİTASYON Bulunduğumuz ortamda hastalık yapan mikroorganizmaların hastalık yapamayacak seviyede bulunma durumuna hijyen denir. Sağlıklı (temiz ve hijyenik) bir ortamın

Detaylı

GÜVENLİK BİLGİ FORMU. 1) Ürün ve Şirket Tanımlaması. 2) Muhteviyat Bilgisi. 3) Muhtemel Tehlike Bilgisi. 4) İlk Yardım Önlemleri

GÜVENLİK BİLGİ FORMU. 1) Ürün ve Şirket Tanımlaması. 2) Muhteviyat Bilgisi. 3) Muhtemel Tehlike Bilgisi. 4) İlk Yardım Önlemleri 1) Ürün ve Şirket Tanımlaması Ürün bilgisi : İki komponentli, bitümle modifiye edilmiş, poliüretan esaslı dilatasyon dolgu ve izolasyon malzemesi Ürün ticari ismi : CERMIPROOF PB Şirket ünvanı : Koramic

Detaylı

MALZEME GÜVENLİK FORMU KALDOIL KISIM 1 MÜSTAHZAR VE İŞ TANIMI

MALZEME GÜVENLİK FORMU KALDOIL KISIM 1 MÜSTAHZAR VE İŞ TANIMI MALZEME GÜVENLİK FORMU KALDOIL KISIM 1 MÜSTAHZAR VE İŞ TANIMI 1. MALZEMENİN TANIMI 1.1 MALZEMENİN ADI: KALDOIL 1.2 MALZEMENİN KULLANIM ALANI Soğuk Uygulanabilir Asfalt Tamir Malzemesi Üretiminde Kullanılan

Detaylı

ETKEN ÖZELLİKLERİ SARS KUŞKULU KULU VE DAMLACIK AN ENFEKSİYONLARDA DAS. Etkeni SARS-CoV olan, bulaşıcı ve ağır seyirli atipik bir pnömoni türüdür.

ETKEN ÖZELLİKLERİ SARS KUŞKULU KULU VE DAMLACIK AN ENFEKSİYONLARDA DAS. Etkeni SARS-CoV olan, bulaşıcı ve ağır seyirli atipik bir pnömoni türüdür. SARS KUŞKULU KULU VE DAMLACIK ÇEKİRDEĞİ İLE BULAŞAN AN ENFEKSİYONLARDA DAS YÖNETİMİ Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) = Ciddi ani başlangıçlı solunumsal sendrom Etkeni SARS-CoV olan, bulaşıcı ve

Detaylı

Değerlendirme. Seksüel Anamnez Detaylı bir medikal ve psikolojik anamnez Partnerle görüşme Medikal anamnez Seksüel anamnez

Değerlendirme. Seksüel Anamnez Detaylı bir medikal ve psikolojik anamnez Partnerle görüşme Medikal anamnez Seksüel anamnez Dr. MANSUR DAĞGÜLLİ Epidemiyoloji Memnun edici seksüel performansa izin verecek yeterli ereksiyonu sağlamak ve devam ettirmedeki kalıcı yetersizlik Hem etkilenen kişiler hem de onların partner ve ailelerinin

Detaylı

2. Bileşimi / İçeriği Hakkında Bilgi. İçerik CAS No EC No Oran Kalsiyum Sulfat Dihidrat 10101-41-4 600-148-1 >80% Cam Fiber 65977-17-3 - <1%

2. Bileşimi / İçeriği Hakkında Bilgi. İçerik CAS No EC No Oran Kalsiyum Sulfat Dihidrat 10101-41-4 600-148-1 >80% Cam Fiber 65977-17-3 - <1% Rev. No: 01 Sayfa: 1/5 1. Madde/Müstahzar ve Şirketin Tanımı Ürün Adı: Glasroc H Kullanım Alanları: Her iki yüzeyi cam elyaf şilte kaplı, çekirdek yapısı su ve neme karşı güçlendirilmiş, iç ve dış cephede

Detaylı

Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN. SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU. Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi

Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN. SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU. Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi DİYABET HASTALARININ HASTALIK ALGI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi Amaç: TURDEP-2

Detaylı

Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu

Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu 29 Nisan 2015 17. Hafta (20-26 Nisan 2015) ÖZET Ülkemiz de 2015 yılı 17. hafta itibariyle çalışılan sentinel numunelerdeki

Detaylı

SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR

SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR Aralık 2016 GENEL MEVZUAT H AV A K A L İ T E S İ N İ N K O R U N M A S I Y Ö

Detaylı

Yoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri

Yoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri Yoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri Emel AZAK, Esra Ulukaya, Ayşe WILLKE Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik

Detaylı

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa

Detaylı