Yüzümüzün ortasında burun boşluğunun etrafını çevreleyen içi hava dolu kemik boşluklara sinüs adını veririz.

Transkript

1 SĠNÜSLER ĠLE ĠLGĠLĠ MERAK ETTĠKLERĠNĠZ Yüzümüzün ortasında burun boşluğunun etrafını çevreleyen içi hava dolu kemik boşluklara sinüs adını veririz. HERKESĠN SĠNÜSÜ VAR MIDIR? Evet, yeni doğmuş bir bebeğin bile çok küçük olsa dahi sinüsleri vardır. Başlangıçta bezelye büyüklüğünde olan bu boşluklar burnun içinden yüz ve kafatası kemiklerinin içine doğru genişleyen boşluklardır. Çocukluk ve genç erişkinlik çağında büyümeye ve genişlemeye devam eder. Hava cepleridirler. Burnun iç yüzünü kaplayan zarın aynısı tarafından kaplanmaktadırlar ve bir kurşun kalem başı büyüklüğünde açıklarla burun boşluğuna bağlanırlar. SĠNÜSLER NE ĠġE YARAR? Sinüsler normal salgı (mukus) oluşturan burun, sisteminin bir parçasıdır. Normal olarak burun ve sinüsler günde yaklaşık olarak yarım litre mukus salgılar. Üretilen mukus burun zarı (mukoza) üzerinde hareket ederek toz parçacıklarını, bakterileri ve diğer havayla taşınan partikülleri süpürür ve yıkarlar. Daha sonra bu mukus geriye boğaza süzülür ve yutulur. İçindeki parçacıklar ve bakteriler mide asidi tarafından parçalanır. Birçok insan bunun farkında değildir çünkü normal bir vücut fonksiyonudur. SĠNÜZĠT NEDĠR? Sinüzit, sinüslerin enfeksiyonu veya enflamasyonudur. Tipik bir akut sinüzit vakası soğuk algınlığı veya allerjik bir atak sonucunda fazla miktarda mukus salgılanması ile ortaya çıkar. Zarlar o kadar çok şişebilir ki sinüslerin küçük açıklıkları kapanır. Hava ve mukus burun ile sinüsler arasında rahat hareket edemezse mukus sinüsler içinde birikir ve basıncın artmasına neden olur. Hangi sinüsün etkilendiğine bağlı olarak yüzde veya alında üzerine basmakla oluşan, gözler arasında veya gerisinde, yanaklarda ve üst dişlerde ağrıya meydana gelir. Çıkışı kapalı ve mukus dolu bir sinüs bakterilerin üremesi için çok uygun bir ortamdır. Soğuk algınlığı normalden fazla sürerse ve sümüğün rengi yeşil-sarıya dönerse veya garip bir tat oluşursa muhtemel bakteriyel enfeksiyon gelişmiştir. Akut sinüzit olgularında yüzdeki ve

2 alındaki ağrı çok kötü olabilir. Sinüs çıkışının uzun süre kapandığı durumlarda kronik sinüzit gelişir. Baş ağrısı az görülür ancak akıntı ve kötü koku devam eder. Enflamasyonun çok aşırı olması sonucunda polip adı verilen oluşumlar gelişir. Bazı sinüzit olguları üst dişteki enfeksiyonun sinüse geçmesi sonucunda oluşur. SĠNÜZĠT TEHLĠKELĠ MĠDĠR? Sinüzit olgularının büyük çoğunluğu tıbbi tedaviye cevap verir ve tehlikeli değildir. Bununla birlikte sinüs içindeki bir enfeksiyon hem göze hem de beyne çok yakındır. Enfeksiyonun göze veya beyine yayılması çok nadirdir. Enfeksiyonlu sinüslerden akan mukus akciğerler için sağlıklı değildir. Böylece sinüzit; bronşit, kronik öksürük veya astımı ya azdırır yada bunların ortaya çıkmasına neden olur. SĠNÜZĠT BAġ AĞRISI NEDĠR? Soğuk algınlığı sırasında veya burun örtüsü şiştiği ve burnun aktığı zamanda veya burun sümükle dolu olduğunda yüzde, yanaklarda, alında veya göz çevresinde ortaya çıkan baş ağrısı muhtemelen sinüzit ağrısıdır. Sinüs enfeksiyonu buna neden olur. Bir başka tür sinüs baş ağrısı ise uçak inmek üzere alçaldığı zaman ortaya çıkar. Bu özellikle soğuk algınlığınız veya aktif allerjiniz varsa belirgin olur (buna "Vakum Baş Ağrısı" denilir). Maalesef sinüs baş ağrısıyla karıştırılabilecek birçok başka neden vardır. Örnek olarak migren ve diğer damar kaynaklı baş ağrıları veya gerginlik baş ağrısı hem alın ve göz çevresinde ağrı oluşturması hem de burun akıntısına da neden olabilmelerinden dolayı sinüzit ile karıştırabilirler. Ancak bu tip baş ağrıları doktor müdahalesi olmadan kısa sürede gelip geçerler. Doktor müdahalesi olmadan uzun süren ve ancak antibiyotik tedavisiyle düzeltilebilen sinüzitten farklıdırlar. Bununla birlikte arada sırada gelen, bulantı ve kusmaya neden olan baş ağrısı daha ziyade migren baş ağrısıdır. Şiddetli, sık ve uzun süren baş ağrılarının tanısı için mutlaka doktora baş vurulmalıdır. KĠMLER SĠNÜS PROBLEMĠYLE KARġILAġIRLAR? Gerçekte herkes sinüs enfeksiyonu geçirebilir ancak bazı gruplar daha hassastırlar.

3 1. Allerjisi olanlar : Bir allerji atağı soğuk algınlığı gibi mukozanın şişmesine, sinüs kanallarının kapanmasına, mukus akımının engellenmesine ve bakteri enfeksiyonuna neden olur. 2. İyi nefes almayı ve mukus akışını engelleyecek yapısal burun bozuklukları olanlar : Örnek olarak kırık bir burun veya septum deviasyonu (septum burun delikleri arasında burnu sağ ve sol olmak üzere ikiye bölen kıkırdak bir yapıdır. Bunun bir tarafa doğru eğilmesine deviasyon denir.) 3. Sık sık enfeksiyona maruz kalanlar: Okul öğretmenleri ve sağlık personeli hassastır. 4. Sigara içenler: Tütün dumanı, nikotin doğal direnç mekanizmasını bozarlar. SĠNÜZĠTĠN TEDAVĠSĠ NASILDIR? Sinüzit tedavisinde ne hedeflenir? Sinüzitin tedavisinde üç hedefe yönelmemiz gerekiyor. Bir, iltihapla mücadele etmek. İki, ağrıyı ortadan kaldırmak. Üç, hastalığın müzminleşmesini önlemek. Genel tedavide antibiyotiklerden, ağrı kesicilerden ve ödem çözücü ilaçlardan yararlanılır. Antibiyotikler en sık rastlanan mikroplara uygun olarak seçilmeli. Mesela güçlendirilmiş penisilin ve sefolasporin grubu antibiyotikler tedavide başarılıdır. Tedaviye 10 gün devam edilmeli. Ağrı kesici ve ödem çözücüler dört-altı gün verilmeli. Tedavi aynı zamanda bölgesel de olmalı. Yani zar tabakasının ödemi ve şişliği ortadan kaldırılmalı ve içerideki iltihabın dışarıya atılması sağlamalı. Dört-beş günü geçmeyecek şekilde burun damlaları kullanılmalı. Hastanın alerjisi yoksa buğuseptillerden yararlanılabilir. Kortizon ve antibiyotikle burun spreyleri verilmeli. Doktorunuz size soluk alıp vermeniz, burun akıntınızın rengi ve kokusu ve hangi olayların (günün hangi saatinde veya hangi mevsiminde ) bu bulgulara neden olduğu ile ilgili sorular soracaktır. Baş ağrınızı tarif etmeye hazır olun; Ne zaman ve hangi sıklıkta olduğu, ne kadar sürdüğü, bulantı, kusma, görme bozukluğu, veya burun tıkanıklığı ile ilişkili olup olmadığı. Kulak Burun Boğaz uzmanı özellikle mukozanın görünüşüne ve salgının niteliğine dikkat ederek kulağınızı, burnunuzu, ağzınızı, dişlerinizi, ve boğazınızı muayene edecektir. Burnunuzdaki hassasiyeti inceleyecektir. Bazı durumlarda sinüslerinizin röntgen fılmi gerekli olabilir. Tedavi doktorunuzun koyduğu teşhis ile bağlantılı olacaktır. Enfeksiyonlar için antibiyotik

4 tedavisi veya cerrahi müdahale bazen de her ikisi birden gerekebilir. Akut sinüzit çoğunlukla antibiyotik tedavisine yanıt verirken kronik için genellikle cerrahi müdahale gerekmektedir. Son yıllarda uygulanan Fonksiyonel Endoskopik Sinüs Cerrahisi (FESS) bu hastalıkların çözümünde uygulanan basit bir tekniktir. Sonuçlar oldukça başarılıdır. Eğer bulgular allerji, migren veya sinüzite benzeyen bir başka nedenden dolayı ise doktorunuz alternatif bir tedavi planı uygulayacaktır. Sinüzit tedavisinde ne hedeflenir? Sinüzitin tedavisinde üç hedefe yönelmemiz gerekiyor. Bir, iltihapla mücadele etmek. İki, ağrıyı ortadan kaldırmak. Üç, hastalığın müzminleşmesini önlemek. Genel tedavide antibiyotiklerden, ağrı kesicilerden ve ödem çözücü ilaçlardan yararlanılır. Antibiyotikler en sık rastlanan mikroplara uygun olarak seçilmeli. Mesela güçlendirilmiş penisilin ve sefolasporin grubu antibiyotikler tedavide başarılıdır. Tedaviye 10 gün devam edilmeli. Ağrı kesici ve ödem çözücüler dört-altı gün verilmeli. Tedavi aynı zamanda bölgesel de olmalı. Yani zar tabakasının ödemi ve şişliği ortadan kaldırılmalı ve içerideki iltihabın dışarıya atılması sağlamalı. Dört-beş günü geçmeyecek şekilde burun damlaları kullanılmalı. Hastanın alerjisi yoksa buğuseptillerden yararlanılabilir. Kortizon ve antibiyotikle burun spreyleri verilmeli. SĠNÜZĠT OLMAMAK ĠÇĠN NE YAPMALI? Allerjiniz varsa bunu kontrol edin. Soğuk algınlığı olduğunuz zaman buharla nemlendirici kullanın. Yatağınızın baş tarafı daha yükseltilmiş bir şekilde uyuyun. Dekonjestanlar kullanılabilir ancak içlerindeki kimyasal maddeler adrenalin gibi etki gösterebileceğinden yüksek tansiyonu olanlarda riskli olabilir. Aynı zamanda bunlar uykusuzluğa neden olan uyarıcıdırlar. Kullanmadan önce doktorunuza baş vurun. Burnunuzu tahriş eden kirleticilerden, özellikle sigara dumanından uzak durun. Dengeli beslenin, düzenli egzersiz yapın. Enfeksiyonu olduğunu bildiğiniz insanlarla ilişkilerinizi sınırlamaya çalışın bu olmuyorsa bir takım önlemler alın (el yıkamak, ortak havlu ve önlük kullanmamak).

5 Birçok reçetesiz sinüs ilacı satılmaktadır ancak uygun bir tanı koyulmadan bunları kullanmak doğru değildir. En iyisi sizi muayene eden ve sizin şikayetlerinizi bilen doktorunuzun verdiği ilaçları kullanmaktır Sinüziti olanların sigaradan uzak durması gerekir. Sinüzit, çok sık uçağa binenlerde, dalgıçlarda ve dağcılarda da sık görülür. Müzmin sinüzitli hastalara kaplıca tedavisi de önerilmekte.kaplıca suyundaki kükürtün, mukozanın mikroplara karşı direnci artırdığı biliniyor Çürük diģler sinüzite sebep olur mu? Sinüzitin oluşmasında önemli etkenlerden biri de dişlerdir. Diş köklerindeki kist, iltihap ya da çürükler sinüzite yol açar. Diş köklerindeki kistler, iltihaplar ve çürükler sinüzite sebep olurlar. Tek taraflı burun akıntısıyla birlikte ağız kokusu, dişlere dokunulduğunda şiddetli ağrı gibi belirtilerden yakınıyorsanız, dikkat! Sizde diş kaynaklı sinüzit olabilir. Sinüzitin en yaygın sebepleri neler? Sinüzit iki yolla meydana gelir. Birincisi burun yoluyla sinüzittir. Yani grip, nezle veya farenjit denilen boğaz iltihabının sonucu olarak ortaya çıkar. Sinüzitin oluşmasında ikinci yol dişlerdir. Diş köklerindeki kistler, iltihaplar veya çürükler sinüzite yol açar. Daha az sinüzit oluşmasına yol açan nedenler de var. Yüze gelen darbeler, buruna uzun süre sonda takılması gibi. DiĢ kaynaklı sinüzitin belirtileri neler? Bu tip sinüzitin nedeni azı dişlerindeki sorunlardır. Tablo klasik sinüzit tablosudur ama üç özellik dikkat çekicidir. İltihap tek taraftadır. Akıntı çok kötü kokuludur. Dişlere dokunulduğunda şiddetli ağrı ortaya çıkar. Muayenede orta burun kanalında iltihaplı akıntı görülür. Bu tür sinüzitin teşhisi röntgen ve diş muayenesiyle yapılır.

6 Nezle veya grip mutlaka sinüzite dönüģür mü? Hayır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarının yüzde 5 i sinüzite dönüşür. Ancak herkesin yılda birkaç kez nezle, gribe yakalandığı düşünülürse neden bu kadar çok sinüzit hastasıyla karşılaştığımız anlaşılır. Çocuklar yılda altı -sekiz kez, erişkinler de üç kez üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanıyor. Hava kirliliği sinüzitte nasıl rol oynuyor? Burnumuzdan nefes alırken içeri giren havadaki tehlikeli maddeler, burun içindeki zarın üzerinde birikir. Birikim belirli bir seviyeye ulaşınca ödem başlar, salgılar artar, ardından iltihap gelişir. Yüzme sinüzite yol açar mı? Aslında bu konuda çelişkiler var. Yüzenler ve yüzmeyenler arasında yapılan bir araştırma, yüzücülerin daha fazla sinüzite yakalandıkları gösteriyor. Ama yüzmenin burnun ve orta kulak borusunun açılmasında olumlu etkisi olduğuna dair araştırmalar da var. Sinüzit ırsi bir hastalık mı? Bu konudaki bilgilerimiz yetersiz. Ancak ilaçlı ve cerrahi tedavilerin başarısız kaldığı bazı sinüzit çeşitlerinin ailevi olduğuna dair araştırma sonuçları var. Sinüzitte görülen poliplere de bazı ailelerde daha çok rastlanıyor. Sigaranın sinüzit üzerindeki etkisi nedir?

7 Sinüzitli kişinin sigara içmemesi gerekir. Sigara dumanının içinde 4 bini aşkın kimyasal madde var. Özellikle benzen ve toluen adlı maddeler sinüs hastalıklarına daha çok yol açıyor. İşin ilginç tarafı, her iki maddenin de pasif içicilere daha çok zarar verebileceği düşünülüyor. Çünkü bu maddeler sigaradan çıkan dumanda, içeri çekilen dumandakinden daha fazla miktarda bulunuyor. Basınç değiģiklikleri sinüzit yapar mı? Evet. Özellikle uçağa binenlerde, dağcılık yapanlarda ve dalgıçlarda sinüzite sık rastlıyoruz. Orta burun kanalında eğer bir tıkanıklık varsa, basınç değişiklikleri sinüslerin boşalmasını engelleyebilir. Sinüslerin içiyle dış atmosfer basıncı arasında basınç farkı olur. Bu kanaldaki tıkanıklıklar yapısal bozukluklardan, mikroplu veya mikropsuz iltihaplanmalardan kaynaklanabilir. Bu tür sinüzitin ilk belirtisi, basınç farkına bağlı ağrıdır. Ağrı hafif veya çok şiddetli olabilir. Ağrının hemen arkasından burun kanaması gelir. Aslında kanama her zaman basınca bağlı sinüzitlerde görülen bir belirtidir. Basınç farkına bağlı sinüzitlerde muayenede bazı bulgularla karşılaşırız. Örneğin yüz kemiklerine bastırdığımızda dişlere yayılan bir ağrı ortaya çıkar. Ayrıca burun içine baktığımızda kanamalı salgıları ve orta burun kanalını tıkayan nedeni görürüz. Tanıda bilgisayarlı tomografi çok yardımcı olur. Bu tetkikte zar tabakada kalınlaşma ve hava sıvı seviyesi görülür. Tedavideki amacımız sinüs deliğinin rahatlatılması, tıkanıklığın ortadan kaldırılmasıdır. Bugün için yapısal veya iltihabi nedenleri ortadan kaldırabiliyoruz. Sinüziti hangi mikroplar yapar? Burun yoluyla oluşan sinüslerde en çok stafilokok pnömonia ve hemofilus influanza denilen mikroplar etkili. Bu mikroplar üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açıyor. Daha az olarak başka streptekok ve stafilokok cinsleri de sinüzitte rol oynayabiliyor. Bu konu antibiyotiklerin seçilmesi açısından önemli. Çünkü bazı mikropların antibiyotikleri parçalama özellikleri var. Yani mikropları öldürmek için verdiğimiz antibiyotik etkisiz olabilir. Ayrıca bazı stafilokokları geçmişte tedavi etmek daha

8 kolaydı. Kendilerini güçlendirme ve geliştirme yetenekleri yüzünden bu mikroplar antibiyotiklere direnç kazandı. Bu açıdan mikropların türüne göre tedavi düzenlemek lazım. Özellikle diş yoluyla gelen mikroplar oksijensiz yaşayabildikleri için seçilecek ilaçlar ve yaklaşımlar farklı olmalı. Virüsler ne yapıyor ki sinüzit geliģiyor? Virüsler sinüs ve burun içi zarının temizlik yapan hareketli tüylerine zarar verir. Onları geçici olarak çalışmaz hale getirir. Ayrıca virüsler burun ve sinüslere gelen oksijeni azaltır. Böylece sistemin mikroplara karşı direncini düşürür. Bu etki üst solunum yolu enfeksiyonunun iki, üç, dördüncü günlerinde olur. İnfluenza tipi virüsler daha fazla hücre tahribatı yapar. Tahrip olmuş hücrelerin kendilerini tamir etmeleri üç hafta kadar bir zaman alır. DĠKKAT! SĠNÜZĠT BAġKA TEHLĠKELĠ HASTALIKLARI GĠZLĠYOR OLABĠLĠR Sinüs kanseri, kistler, boyunda kireçlenme, göz yorgunluğu kendini sinüzit gibi gösterebilir. Bu nedenle tedaviye yanıt vermeyen sinüzitler, KBB uzmanı tarafından dikkatle incelenmeli Kronik sinüzitlerde alerjinin rolü nedir? Alerjiyle sinüzit birlikte bulunabilir. Alerji özellikle mevsim değişikliklerinde müzmin sinüzitli hastaların durumlarını ağırlaştırır. Kronik sinüzitin bronģit ve akciğer hastalıklarıyla iliģkisi var mı?

9 Müzmin sinüzit hemen hemen her zaman bronş ve akciğer hastalığıyla birlikte görülür. Hastalık hem üst hem alt solunum yollarının hassasiyetinden kaynaklanır. Astım ve burun poliplerinin birlikte olmasına yüzde 70 e varan oranlarda rastlıyoruz. Ayrıca müzmin sinüzitin burun gerisine yaptığı iltihaplı akıntı, kronik bronşiti azdırır. Genize akıntı, sinüzitin alevlenmesi ve sinüslerin iltihap odağı olmasına yol açabilir. Bu nedenle sinüzit mutlaka tedavi edilmeli. Mantarlar sinüzite yol açabilir mi? Genellikle Asperpillus cinsi mantarlar sinüzite yol açarlar. Bazıları basit sinüzit tablosu yaratır ve burunda gri akıntıya neden olur. Bazı hastalar daha önceden diş sorunları yaşadıklarını söyler. Kesin tanıyı bilgisayarlı tomografi yardımıyla koyuyoruz. Tomografideki görüntüler çok tipiktir. Gravyer peyniri gibi delikler vardır. Burundan alınan salgıda mantarlar mikroskobik olarak gösterilebilir. Bazı hastalarda durum daha ilerlemiştir. Çok az görülse de mantara bağlı sinüziti olan hastalarda kemiklerin yapıları bozulmaya başlar. Göz dışarı fırlar. Tedavisi cerrahidir. Sinüzit sinüs kanserini nasıl gizler? Bazı sinüzit belirtileri başka hastalıkları gizleyerek tehlike yaratabilir. Bunlardan biri sinüs kanseri. Eğer belirtiler tek taraflıysa ve kanamalar varsa kanserden şüphelenmek gerekir. Tedaviye cevap vermeyen sinüzitlerde de tomografik tetkikler yapılmalı, gerekirse olası bir kanser riskine karşı sinüs içine girip biyopsi alınmalı. Sinüs kisti nedir? Kendisini sinüzit gibi gösteren bir başka hastalık, sinüs kistleridir. Bunlar sinüs içindeki zar tabakada salgıların birikmesi sonucu oluşan içi sıvı dolu keseciklerdir. Sinüs kistleri iyi huyludur. Baş ağrısına neden olmayan bu kistler bazen yüzde dolgunluk ve hafif sızlama hissi verebilir. Sinüs ağrıları baģka ağrılarla karıģabilir mi?

10 Ayrıca boyunda kireçlenme, yüzün damarsal ağrıları, göz yorgunluğu gibi hastalıklar da sinüzitle karıştırılabilir. Kaplıca tedavilerinin sinüzit tedavisinde yeri var mı? Bazı araştırmalar, kaplıca sularındaki kükürdün üst solunum yolları hassas olan sinüzitli kişilere iyi geldiğini gösteriyor. Kükürt, mukozaların mikroplara karşı direncini artırıyor. Bu nedenle alt yapıyı sağlamlaştırma açısından müzmin sinüzitli hastaların kaplıca tedavisine gönderilmeleri yarar sağlar. Ancak kaplıcaya gitmeden önce tıkanıklık yapan polip, deviasyon gibi nedenler ortadan kaldırılırsa hastalar kaplıca sularından daha fazla faydalanır. Kaplıca suyu sinüslerin içine daha rahat girer. Bu sular çeşitli yollarla ve aletlerle burun içine püskürtülebilir. Sinüsleri iğneyle boģaltma iģlemi ne zaman yapılmalı? Sinüzitin tedavisi antibiyotiklerle yapılıyor. Ancak antibiyotiğe cevap vermeyen çok ağrılı bloke olmuş sinüzitlerde sinüs boşaltma işlemine başvurabiliriz.buna tıp dilinde ponksiyon adı verilir. Böylece sinüs boşaltılarak ciddi bir apseleşmenin önüne geçilir. Yüz ve alın sinüslerine bu işlem yapılabilir. Sinüsün boşaltıldığı deliğe altı gün kadar ince lastik bir tüp konulur.buradan antibiotikli sıvılar ile sinüslerin içi yıkanabildiği gibi,tüp sayesinde içeride tekrar bir birikim olmasını engellenir. Sinüzit burunda polip denilen etlere sebep olabilir. Müzmin sinüziti olan bir hastada koku alma bozukluğu, kalıcı burun tıkanıklığı başladıysa burun polipinden şüphelenmek gerekir. Burun polipleri bazen havanın geçişiyle subab gibi açılıp kapanma hareketi yapabilir. Bronş hassasiyeti olanlar, astımlılar ve aspirine tolerans bozukluğu olan hastalar burun polipleri için risk grubunda. Teşhisi son derece kolay. Burun muayenesinde poliplerin görülmesi teşhis için yeterli.

11 Burun poliplerinin tedavisi nasıldır? Öncelikle nedene yönelik tedavi yapılamalı.bu amaçla Doktor kontrolunda kortizon tedavisi,sinüzit birlikteliğinde antibiotik tedavisi yapılır.tıbbi tedavinin yetersiz kaldığı durumda cerrahiye başvurulur.cerrahide burun endoskopları ve kameralar gerekirse görüntüleme rehberliğinde klasik ve elektrikli cihazlarla polipler temizlenir.