Parçacık Hızlandırıcılarının Tipleri ve Fiziği
|
|
- Bora Mencik
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Türk Fizik Derneği (TFD) II. Ulusal Parçaık Hızlandırııları ve Dedektörleri Yaz Okulu 18-4 ylül 006, Bodrum Parçaık Hızlandırıılarının Tipleri ve Fiziği Prof. Dr. Ömer YAVAŞ Ankara Üniv. Müh. Fak. Fizik Müh. Bölümü Tel: (31) / 119
2 Konu Başlıkları - 1 Tarihçe Temel kavramlar Hızlandırıı teknolojileri Hızlandırıı tipleri Temel birim ve bağıntılar Temel rölativistik formülasyon Ana parametreler Hızlandırıı Tipleri Demet dinamiğinin temel ilkeleri , Bodrum
3 Konu Başlıkları - Demet kararlılığı Işınlık (luminosity) (L) Kütle Merkezi enerjisi (.m. ) LĐNR HIZLANDIRICILAR lektrostatik hızlandırıılar Tesla transformatörü Cokroft ve Walton hızlandırıısı Van de Graff hızlandırıısı Lineer indüksiyon hızlandırıısı , Bodrum 3
4 Konu Başlıkları - 3 RF Alanlarla hızlandırma Dalga Klavuzları Silindirik RF kaviteler ve Uyarılma modları nerji kazanımı tkin hızlandırma ilkesi DAĐRSL HIZLANDIRICILAR Betatron Zayıf odaklama Adyabatik sönüm , Bodrum 4
5 Konu Başlıkları - 4 Mikrotron Siklotron Sinkro-siklotron Đsokron-sinklotron Sinkrotron Depolama halkaları Dünyadaki hızlandırıılar Hızlandırııların Kullanım Alanları , Bodrum 5
6 Parça aık Hızland zlandırıılar ları Açısından Önemli Tarih, Kişi i ve Olaylar Faraday Maxwell Hertz 1815 Proust: Atomların hepsinin hidrojenden yapıldığını savunan ilk atom modeli Faraday: Yük boşalımı (glow disharge) üzerine ilk yayın Plüker: Katod ışınları ve bunların, magnetik alanı ile saptırılması Lorentz: Maxwell ile eşzamanlı olarak elektromagnetik teorinin açıklanması Helmholtz: lektriğin atomik yapısının açıklanması Maxwell : Treatise on letriity and Magnetism 1883 dison: Isıl ışınım (thermioni emission) Hertz: lektromagnetik dalgalar ve fotoelektrik etkinin gözlenmesi Stoney: Đlk kez elektron ismi kullanılmıştır Lorentz: lektron teorisi, Lorentz kuvveti, Lorentz dönüşümleri , Bodrum 6
7 Röntgen instein 1895 Röntgen: X- ışınlarının keşfi Thompson: e/m oranı ve katod ışınlarının bulunması Lienard: lektrik ve megnetik alanlar içinde parçaığın hareketini, dairesel hareket yapan yüklü parçaığın sinkrotron ışınımı yapaağını gösterdi instein: Özel görelilik, Fotoelektrik Olay Shottky: Atomik spektrum ve sinkrotron teorisi Milikan: Deneysel olarak e- değerinin ölçülmesi Frank-Hertz: ivmeli elektronlarl atomların uyarılması Marsden: ilk olarak alfa parçaıklarının protondan saçılması. 190 Greinaker: ilk kafes jenertörünün kurulması. 19 Wideroe: Sürüklenme tüpleri ile modern lina teorisi. 194 Ising: Sürüklenme tüpleri ile e- lina ve spark gap uyarılmaları. 198 Wideroe: K ve Na iyonlarının lina ta hızlandırılması ve betatron ilkesinin ortaya koyulması. 198 Van de Graff: ilk yüksek gerilim jeneratörünün yapılması. 198 Dira: Pozitronların varlığının ortaya atılması. Thompson , Bodrum 7
8 Livingstone Alvarez 193 Lawrene ve Livingston: 1. MeV lik elektron siklotronunun yapılması. 193 Cokroft ve Walton: Kafes jeneratöründe hızlandırılan protonlar Li atomları ile çarpıştırıldı. Li + p He 193 Anderson, Chadwik, Urey: Sırasıyla, pozitron,nötron ve döteronların keşfedilmesi Hanson, Varian Kardeşler: Stanford da klaystron, mikrodalga tüpü yapıldı Kerst, Serber: ilk betatronu çalıştırdılar Toushek, Serber: Depolama halkası formülasyonu yapıldı Ivonenko, Pomeranuk: Sinkrotron ışınımından dolayı dairesel elektron hızlandrıılarında enerjiye bir üst limit gelmekte olduğu farkedildi Blewett: Deneysel amaçlar için sinkrotron ışınımı elde edilmesi Alvarez: Berkeley de ilk proton lina ının yapılması MMillan: 30 MeV lik bir elektron sinkrotoronu yapıldı Motz: Sinkrotron ışınımı için ilk wiggler (zigzaglayıı magnet) uygulaması. 195 Livingston: Brookhaven da. GeV lik osmotron yapıldı R.R. Wilson: Cornell de 1.1 GeV lik elektron sinkrotronu (AG) yapıldı Lofgren: Betatronda 5.7 GeV lik protonlar hızlndırıldı Courent-Snyder: Değişken gradyenli sinkrotron teorisi ve yüksek güçlü RF kaynaklar üzerinde çalışmalar , Bodrum 8
9 195 CRN: Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (Cenevre) (PS, SPS, LP, LHC) CRN SPS Fransa LHC Đsviçre Airport CNVR , Bodrum 9
10 1959 DSY: Alman lektron Sinkrotronu (Hamburg) (DSY, DORIS, PTRA, HRA, TSLA?) Hamburg ALMANYA Airport Stadion C 6.3 km VOLKSPARK TTF HASYLAB DSY , Bodrum 10
11 1961 KK: Japonya Yüksek nerji Fiziği Merkezi (Tsukuba) (PS, JLC, JHF, J-PARC) , Bodrum 11
12 001 : I. Ulusal Parça aık Hızland zlandırıılar ları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-1) kim 001, Ankara 004 : II. Ulusal Parça aık Hızland zlandırıılar ları ve Uygulmaları Kongresi (UPHUK-) Haziran 004, Ankara 005 : DÜNYA FĐZĐK YILI Dünyada ivarında parçaık hızlandırıısı bulunmaktadır. Bunlardan 150 kadarı orta ve büyük ölçekli ( > 100 MeV) 005 : I. Ulusal Parçaık Hızlandırııları Yaz Okulu (Ankara) 006 : Türk Hızlandırıı Merkezi Konulu YUUP Projesi 006 : II. Ulusal Parçaık Hızlandırııları ve Dedektörleri Yaz Okulu (Bodrum) 007 : III. Ulusal Hızlandırıı Kongresi (UPHUK-3) 007 : III. Ulusal Parçaık Hızlandırııları ve Dedektörleri Yaz Okulu 007 : Large Hadron Collider (CRN) (LHC, pp, 14 TeV) (ATLAS, CMS, HRA-b, ALIC) Higgs? Prof. Dr. Ömer Yavaş , Bodrum 1
13 010 : Türk Hızlandırıı Merkezi Test Laboratuvarları (Ankara) 013 : International Linear Collider (??) (ILC, e+e-,.m. 0.5 TeV) 017 : Türk Hızlandırıı Merkezi (THM (TAC)), Ankara (Partile Fatory, SR, FL, PS) 00 : Compat Linear Collider (CLIC) (CRN, e+e-,.m.3 TeV) 05 : Very Large Hadron Collider (VLHC) (CRN?, pp,.m.100 TeV) 050 :? 100 :!? 3000 :!!!? , Bodrum 13
14 , Bodrum 14
15 Remarkable omment h/λ kt Uses light λ Uses heat T Uses probe Photons Photons Photons All three the same fundamental physis! , Bodrum 15
16 Temel Kavramlar Fiziğin mekanik, elektromagnetizma, istatistik, kuantum ve optik gibi temel konuları aynı zamanda parçaık hızlandırııları ve çarpıştırıılarınında temelini oluşturmaktadırlar. Parçaık hızlandırııları: Temel yüklü parçaık demetlerinin toplam enerjilerinin artırılarak hedeflenen değere ulaşmalarını sağlayan donanımlardır. Hızlandırma parçaıkların elektrik alan etkisinde kalarak boyuna ivmelenmeleri ile mümkün olmaktadır. Bu demetler sabit hedef deneylerinde, çarpıştrıılarda veya ışınım kaynağı olarak kullanılmaktatır. Hızlandırıı fiziği, parçaık demetlerinin elektromagnetik alanlar altındaki hareketini; yörünge, momentum, enerji kazanımı, dağılma, odaklama v.b. süreçleri ineleyen bir bilim dalıdır. Doğal olarak bu ineleme ilgili mühendislik ve teknolojik uygulamalarıda içermektedir. Hızlandırma lineer veya dairesel yörüngelerde yapılabilir. Çarpıştırıı fiziği: bir parçaık demetini farklı bir demet veya bir anti-parçaık demeti ile, amaa uygun bir kütle merkezi enerjisi (.m. ) ve Işınlık (L, luminosity) değeri ile çarpıştırılmasını ve burada çalışlaak fiziği ineleyen bilim dalıdır. Günümüzde e,p v.b. Parçaık demetleri değişik tekniklerle GeV ve TeV mertebesinde enerjilere ulaştırılabilmektedir. (1eV J, 1 GeV10 9 ev, 1 TeV 10 1 ev) , Bodrum 16
17 Hızlandırıılarda ulaşılan maksimum enerji değeri her 7 yılda bir kat artarak son 50 yılda 10 1 mertebesine yükselmiştir. 007 te çalışaak olan pp çarpıştırıısı LHC de proton demetlerinin enerjisi 7 TeV ev tur. 50 yıl öne ise kuvvetli fokuslamalı bir sinkrotronda birkaç MeV e ulaşılmıştı. lektron, proton, pion, kaon, müon, nötrino ve antiparçaık demetlerinin yanısıra atom ve molekül demetleri oluşturularak deneylerde kullanılmaktadır. Demetler paketçikli (bunhed), sıkıştırılmış (squeezed), modüle edilmiş (modulated) ve dalgalı (hopped) formda olabilirler. Parçaık ve foton demetlerini, bunların doğasını, davranışlarını, demetmadde ve demet-ışıma etkileşmelerini demet fiziği ineler. Demetler üzerinde kullanılan alanlar statik, pulslu, RF salınımlı olabilir , Bodrum 17
18 Hızlandırıı Teknolojileri Parçaık kaynakları RF mühendisliği Magnet teknolojisi Süperiletken malzemeler Soğutma teknolojileri Yüksek gradyenli alanlar Düşük yayınımlı (emittanslı) ve yüksek yoğunluklu demetler Çok kutuplu magnetler (wigglers and undulators) Magnetooptik Düşük vakum teknolojileri v.b , Bodrum 18
19 Hızlandırıılar, yüksek enerji fiziği deneyleri, nükleer fizik deneyleri, sinkrotron ışınım kaynağı, serbest elektron lazeri, atmalı (pulslu) nötron kaynağı, ikinil demetlerin elde edilmesi, malzeme bilimi (iyon implantasyonu), kimya, biyoloji, teşhis ve radyoterapi, petrol ve maden aranması, gıda sterilizasyonu, savunma v.b. Sektörlerde yüzlere kullanım alanı bulmaktadır , Bodrum 19
20 Hızlandırıı Tipleri ve Önemli Kavramlar Yüksek Gerilim Hızlandırııları (High Voltage Aelerators) : Bu düzenekte her parçaık oluşturulan bir potansiyel farkını birkez geçerek kinetik enerji kazanır. Đndüksiyon Hızlandırııları (Indution Aelerators) : Parçaıklar zamanla şiddeti değişen manyetik alan tarafından indüklenen elektrik alan ile hızlandırılırlar. Lineer Hızlandırıılar (Linear Aelerators) : nerji kazanımı bölgeleri olan RF kavitelerin bir doğru boyuna sıralandığı bir hızlandırıı düzenektir. Dairesel Hızlandırıılar (Cirular Aelerators) : Parçaıklar eğii magnetler araılığı ile kapalı bir yörüngede RF lerden defalara geçirilerek hızlandırılırlar. Tekrarlı Hızlandırıılar (Cyli Aelerators) : Parçaıklar lineer veya dairesel olarak aynı potansiyel farkını defalra geçerler. Çarpışan Demetler Deneyi ( Colliding Beams xperiment) : Zıt yönde hızlandırılmış demetlerin çarpışma sonuçlarının inelendiği deneylerdir. Sabit Hedef Deneyi ( Fixed Target xperiment) : Hızlandırılmış demetlerin katı, sıvı veya gaz hedeflerle çarpışma sonuçlarının inelendiği deneylerdir. Betatron (Betatron) : Hafif parçaıklar için kullanılan sabit yarıçaplı indüksiyon ilkesiyle hızlandırma yapan düzeneklerdir , Bodrum 0
21 Siklotron (Cylotron) : Proton veya ağır iyonların sinüsel RF gerilim sayesinde dairesel magnetler içinde spiral çizerek hızlandırılmasını ve kullanılmasını sağlayan düzeneklerdir. Mikrotron (Mirotron) : Parçaık demetinin yörüngenin tek noktasına uygulanan alanla bükülerek aynı kaviteden pek çok kez artan yörünge yarıçaplarıyla geçirilmesi ilkesine dayanan bir hızlandırma düzeneğidir. Sinkrotron (Synrotoron) : Parçaıkların uygun magnetler ile sabit R yarıçapında tutulduğu ve RF kaviteler ile hızlandırıldığı düzeneklerdir. Depolama Halkaları (Storage Rings) : Bir veya daha fazla demeti kapalı yörüngelerde belirli enerjilerde dolndırmak için kulllnılan düzenektir. Đkini Demetler (Seondary Beam) : Bir birinil demetin sabit hedeften saçılması sonuu elde edilen demetlerdir , Bodrum 1
22 Hızlandırıı fiziğinde kullanılan temel birim ve bağıntılar Hızlandırıı fiziğinde enerji ev insinden verilir (1eV J, 1J erg). Momentum ise ev/ insinden verilir ( p 1eV). Đyonlar için nükleon başına enerjiden bahsedilir. Yüklü bir parçaığa etkiyen toplam elektrik ve magnetik kuvvet Lorentz kuvveti adını alır. F q + q( V B) v β Bir dairesel hızlandırııda, parçaıkların ortalama hızı ve toplam yük Z ise demet akımı ; I eznf rev , Bodrum
23 Lineer hızlandırıılarda ise demet akımı, N demet akısı olmak üzere ; I Ze N B manyetik alan gradyenidir ve (G/m) veya (T/m) birimleriyle verilir. 7 Boşluğun dieletrik geçirgenliği, 10 /Vm 1 ε /Vm π Boşluğun manyetik alınganlığı, µ 0 4π 10 6 Vs/mA Vs/mA , Bodrum 3
24 Lorentz Dönüşümleri Temel Rölativistik Formülasyon Birbirine göre hareketli iki sistem arasındaki dönüşüm Lorentz dönüşümleri araılığı ile yapılmaktadır. x x' y y' s s' + β st' 1 β s t t' + β 1 β s s β s v s S, laboratuvar sistemine göre hızıya hareket eden bir S` sisteminde gözlenen uzunluk büzülmesi ve zaman genişlemesi Lorentz dönüşümleri altında ifade edilebilmektedir. S' S / γ t ' γτ V γv ' ρ' / V 1 ρ γ 1+ β s , Bodrum 4
25 , Bodrum 5 Bazı Diferansiyeller lektromagnetik alanlar ve bu alanların yüklü parçaıklarla etkileşimi hızlandırıı fiziği açısından önemlidir. Alanlar için birbirlerine göre hareketli gözlem çerçeveleri arasındaki dönüşümler: β β γ β d kin d d m dp v p p β β γ β β β d d p dp γ dβ m dp 3 s s x s y y y s x x B B + * ), ( * ), ( * β γ β γ s s x s y y y s x x B B B B B B + * ), ( * ), ( * β γ β γ
26 Demet Dinamiğinin Temel Đlkeleri Yüklü parçaıkların elektromagnetik alan varlığında dinamiği veya diğer yüklü parçaıkların ouşturduğu alanların tanımları geniş kapsamda hızlandırıı fiziğidir. Bu elektromagnetik alanları açıklamak için Maxwell denklemleri ve alanlar altında parçaık dinamiği formulasyonu için ve Lorentz Kuvvet tanımı kullanılır..( ε ). B r 0 4πρ 1 t B, B 4π ρ v+ µ r r r F q + q( v B) 1 t , Bodrum 6
27 Lorentz kuvvetinin parçaığın alanla etkileştiği zaman üzerinden integralini alırsak, parçaığın momentumundaki değişimi buluruz: p Fdt Diğer taraftan, Lorentz kuvvetinin alınan yola göre integrali, parçaığın kinetik enerjisindeki değişimi vereektir: kin Fds Momentum ve kinetik enerji diferansiyelleri arasındaki ilişki: βdp d kin Kinetik enerjideki değişim: q kin q ds + ( v B) vdt , Bodrum 7
28 q kin q ds + ( v B) vdt Açıkça görülüyor ki; parçaığın kinetik enerjisi sonlu bir hızlandırıı alanı varlığında artaak ve ivmelenme alanı doğrultusunda olaaktır. Bu ivmelenme parçaık hızından bağımsızdır, hızı sıfır olan parçaığa da etkiyeektir. Lorentz kuvvetinin ikini bileşeni parçaığın hızına bağımlıdır ve yayılma doğrultusu ile magnetik alan doğrultusuna diktir. Bu ikini terim kinetik enerjiyi etkilemez anak yörüngeyi eğer. lektromagnetik alan varlığında yüklü parçaık için hareket denklemi: d dt p d e ( γmv) ze + z( v B) dt Buradaki ve B, skaler ve vektör potansiyel alanlarından türetilen elektrik ve magnetik alanlardır. φ + 1 A t B A , Bodrum 8
29 d dt p dv mγ + dt mv dγ dt ifadesinden yola çıkarsak, γ 3 d dt dp dt γ β dv dt dv 3 β dv m γ + γ ( ) v dt dt Bağıntıda ilk terim kuvvetin parçaık hareketine dik bileşenini, ikini terim ise kuvvetin parçaık hareketine paralel bileşenini vermektedir. dp dt dp ll dt Yörüngeye paralel ve dik hızlandırma arasındaki fark hızlandırıı tasarımını önemli ölçüde etkiler , Bodrum 9
30 Yüklü Parçaık Demetlerinin Kararlılığı Yoğun demet içindeki tek başına parçaıklar ileri düzeyde kararlılık problemlerine sebep olaak şekilde, elektrostatik itme kuvvetlerinin etkisi altında kalabilir. Bütün parçaıkların durgun olduğu bir haim içinde, parçaıkların diğer parçaıkların itme kuvveti etkisi altında yük merkezinden çabuak dışarı kaçmalarını bekleyebiliriz. Bu durum açıkça tüm parçaıkların aynı yönde hareket ettiği bir parçaık demetindeki durumdan farklıdır. Bu nedenle bir demetteki yüklü parçaıkların oluşturduğu alan hesaplanaak ve bu alanlardan kaynaklanan Lorentz kuvveti türetileektir. Laboratuvarda yoğunluklu bir demet varsa: 4πρ 0 B 4π r ρ 0 v Gauss ve Ampere yasalarını kullanarak elektrik ve magnetik alanları hesaplanabilir , Bodrum r πρ 0 r v B πρ φ 0 r 30
31 ! Bu alanlar demet tarafından oluşturulur ve demet içindeki parçaığı etkiler. F e( v v Bφ ) πeρ 0(1 ) πeρ 0 γ r r r F F p F dt r r γ ' ρ ' γ F γ dt ρ γ Yüksek enerjilerde bu itii kuvvet magnetik alan ile karşılanır. Yüksek enerjilerde uzay yükü kuvveti ortadan kalkmaktadır ( ) Đyon durumunda yük çokluğundan dolayı uzay yükü kuvveti Z kat artaaktır. ' e r ' e πρ 0 ' r dp r dt p ' r r ' ' Demetin durgun çerçevesinde (v0, F r 0 ) yalnız elektrostatik kuvvetler vardır. Laboratuvar sisteminde : ρ F r πe r γ , Bodrum F ' γ 0 r γ 31
32 Sonuç: Rölativistik demet kendi alanları etkisi altında kararlıdır. Düşük enerjilerde kararlılığı sağlamak için odaklayıı dış kuvvetler diverging fores kullanmak gerekir , Bodrum 3
33 Işınlık (Luminosite):Hızlandırılan ve çarpıştırılan demetler paketçikli (bunhed) yapıda ise ve bu demetler kafa-kafaya (head-on) çarpıştırıldığını düşünelim. N parçaık içeren silindirik paketçikler A kesit alanına sahip olsun. Böyle bir paketçiğin karşısıdan gelen tek test parçaığı ele alınırsa, test parçaığının paketçikte gördüğü toplam tesir kesiti; Nσ int tkileşme oranı ile orantılıdır. Orantı katsayısı ışınlık (luminoite) olarak bilinir ve ile tanımlanır. A σ int σ int R L , Bodrum 33
34 R, etkileşme sayısıdır. Paketçiklerin frekansı f ise; R N A fσ int L, birim zamanda, birim kesit alanında gerçekleşen etkileşme sayısıdır. L R N f 1 σ A m s int N parçaıklı iki paketçik, f frekansı ile çarpışıyorsa, etkileşme sayısı L ile verilmektedir. Paketçik şekli (kesiti), yuvarlak, elips, Gaussian v.b. olabilir. m s 1 m s 1 Günümüz çarpıştırııları için ışınlık 10 4 ile arasında değişmektedir , Bodrum 34
35 Büyük bir hızlandırıının 1 yıldaki ortalama çalışma süresi 4 aydır (~10 7 s). Çalışma süresindeki toplam ışınlığa integre ışınlık integrated luminosity denir int / L L ay m s 10 Toplam Işınlık ( Lint) genel olarak pb -1 olarak anılır. Hızlandırıı fiziği açısından bir çok demet parametresine bağımlı olan ışınlık (luminosity) değerinin tutturulması son deree önemlidir , Bodrum 35
36 Örnek : DSY deki HRA ep çarpıştırıısının ışınlık değerini hesaplayınız. lektron demeti paketçikleri için : σ 80 m σ 50 m ex µ ey µ n e Foton demeti paketçikleri için : σ 65 m σ 50 m px µ py µ n p Đki çarpışma arası geçen süre: τ µ s τ Çarpışma frekansı : 6 L ep x f oll nen p f σ σ 4π y Bu eşitlikte elektron veya proton tesir kesitlerinden büyük olan kullanılır. oll 11 L ep m s ( m) ( m) 4π , Bodrum 36
37 Kütle Merkezi nerjisi ( s ). m. Kütle merkezi koordinat sistemi çarpışan demetlerin toplam momentumunun sıfır olduğu gözlem çerçevesidir. m ( i i ) ( i p i ) Kullanılabilir enerjiyi, iki demetin çarpışması sonuunda tamamı yeni parçaık üretiminde kullanılaak enerji olarak tanımlarız. avail m i m 0 i Kullanılabilir enerji, kütle merkezi enerjisinden sistemin toplam durgun kütle merkezi enerjisini çıkararak hesaplanır , Bodrum 37
38 , Bodrum 38 Örnek :m 1 kütleli parçaıklardan oluşmuş v 1 hızlı bir demet ile, m kütleli parçaıklardan oluşmuş v hızıyla buna zıt yönde hareket eden bir başka demetten oluşan sistemin kütle merkezi enerjisini bulunuz. 1 ) ( ) ( ) ( γ γβ β γ β γ γ γ m m m m p m m i i i i kin m
39 m m Uygulama : γ, olsun. 0 1 m m ( γ + 1) mp ( γ 1) mp ( γ + 1) mp Kullanılabilir enerji : a avail m i m γ m p i 0 Bu iki proton demeti için : ( ) ( 1) m mp p Maksimum kütle merkezi enerjisi için parçaıklar kafa-kafaya (head-on) eşit enerjilerde (hızlarda) çarpışmalıdır. Bu durumda : γ γ γ 1 m 1 β β β 1 m m m a γm ( m HRA e - (0.7 TeV) (0.8 TeV) e +, 0 ) m 97GeV LHC p (7 TeV) (7 TeV) p, m 14TeV , Bodrum 39
40 Parçaık Hızlandırııları Doğrusal (Lineer) Hızlandırıılar (Linak) LINear ACelerator (LINAC) , Bodrum 40
41 Lineer Hızlandırıılar (Linak) Yüklü parçaık hızlandırıılarının gelişimi parçaıkların izlediği yörüngeye göre lineer ve dairesel hızlandırıılar olarak iki ayrışekilde olmuştur. Dairesel hızlandırıılarda parçaıklar, hızlandırıı yapıyı periodik olarak dolanır ve her defasında enerji alarak kapalı yörüngeler izler. Lineer hızlandırıılarda ise parçaıklar hızlandırıı yapıyı bir kez geçmektedir. TTF LĐnak Hızlandırıı türlerinin birinin diğerine göre temel bir avantaj veya dezavantajından bahsedilemez. Bu iki sınıf arasındaki seçimi hedeflenen uygulama veya bazen de eldeki teknoloji belirlemektedir. Lineer hızlandırıılarda parçaıklar tanıma uygun olarak doğrusal yörüngeler boyuna, elektrostatik veya salınımlı rf alanlarla hızlandırılırlar , Bodrum 41
42 lektrik Alanlar Đçinde Yüklü Parçaıklar Hızlandırıı fiziğinde parçaıklar üzerine etkiyen tüm kuvvetler elektromagnetik alanlardan kaynaklanır. Parçaık hızlandırmada Lorentz kuvvetinin yalnıza elektrik alan bileşenini göz önünde bulundurulur.bu elektrik alan statik, atmalı, zamanla değişen bir magnetik alandan (betatronlarda kulanılır) veya bir rf alan (modern lineer hızlandırıılarda kullanılır) olabilir. Maxwell denklemini ve Stokes integral teoremini kullanarak: 1 d B. da dt. da. ds 1 db dt Düzlem dalga denklemi : i( ωt ks) ( ψ ) 0. e 0. e iψ d mγβ e(ψ dt lektik yüklü bir parçaığa etkiyen Lorentz kuvveti, F ) , Bodrum 4
43 Bu kuvvet etkisi altındaki parçaığın kazandığı momentum her iki tarafın integrasyonu ile bulunur. p m( γβ γ β ) 0 e ( ψ ). dt 0 p mγ 0 0β0 kin kin β p e (ψ ). ds L y , Bodrum 43
44 lektrostatik Hızlandırıılar lektrostatik hızlandırıılarda parçaık hızlandırmak için, arasında potansiyel farkı bulunan iki elektrot kullanılır. Katot ışınları tüpü buna iyi bir örnektir. Diğer daha modern bir örnekte ise x-ışını tüplerinde hızlandırılan elektronlar x-ışını üretmek üzere metal hedefe çarptırılırlar , Bodrum 44
45 Kafes Üreteçleri (asade generators) Bir sığanın levhaları arasındaki potansiyel farkını, gerilim çoğaltıı devre ile istenilen düzeye çıkarma ilkesine dayanır. Bir dizi sığa, uygun yerleştirilmiş diyotlar araılığı ile yüklenir. Bu şekilde N tane kapasitör ile yükleme gerilimi N katına çıkarılabilir. Sonuç olarak, anahtarlama nedeni ile atmalı demet elde edilmektedir. Bu metoda dayanarak Cokroft ve Walton birkaç milyon voltluk gerilimlere ulaşan yüksek enerjili parçaık hızlandırııları inşa etmişlerdir , Bodrum 45
46 Van de Graaff Hızlandırıısı Van de Graaff hızlandırıısı ile daha yüksek gerilim farklarına ulaşılabilir. Metal bir elektroddan çıkan elektrik yükleri bir taşıyıı banda aktarılır ve bu band araılığı ile büyük bir iletken küreye aktarılır. Sonuçta bu küresel iletken yüksek bir yük değerine ulaşır. Bu kürenin potansiyeli ile toprak uu arasında yeterine yüksek bir gerilimini oluşturulabilmektedir. ğer tüm sistem Freon veya SF6 gibi elektriksel olarak asal bir gaz ile dolu yüksek vakumlu ortama alınırsa 0 MV gibi değerlere ulaşılabilir , Bodrum 46
47 Örnek : Bir hidrojen iyonu,, Van de Graaff hızlandırıısı kullanılarak hızlandırılırsa : q e kin e V şeklinde olaaktır Van de Graaff üreteinden elde edilen yüksek gerilim iki eletrot arasına doğrudan uygulanamaz. Hızlandırma bölgesi boyuna düzgün elektik alan oluşturmak için gerilim elektrotlara bağlı seri dirençlere uygulanır , Bodrum 47
48 Lineer indüksiyon hızlandırıısı Oldukçaşiddetli parçaık demetlerini hızlandırmak için, tekrarlanan transformatör uygulamasıyla bir boşluk içinde atmalı elektrik alan üretilir ve parçaık demeti ikinil bobin görevi görür. Betatronda değişen magnetik akı alan çevresinde azimutal hızlandırıı elektrik alanı üretilir. Betatron ilkesinde indüksiyonla oluşan elektrik alan dairesel yola teğettir. Bu magnetik alan ile gap boyuna atmalı elektrik alan indükleyebilir. Đndüksiyon lineer hızlandırıılar 1 ka e kadar demet akımını birkaç MeV lik ılımlı enerjilere hızlandıraakşekilde tasarlanabilir. Bu şekilde ilk hızlandırıı 1964 yılında başarıyla çalıştırılmıştır , Bodrum 48
49 . RF Alanlarla Hızlandırma Güçlü kaynakların varlığından dolayı günümüzde en başarılı parçaık hızlandırma işlemleri rf alanlarla yapılmaktadır. Rf rezonans boşlukları içinde, aynı boyutlardaki elektrostatik hızlandırıılarla elde edilen gerilimden oldukça yüksek hızlandırma gerilimlerine ulaşılabilmektedir. Lineer Hızlandırııların Temel Prensipleri Lineer hızlandırııların çalışma prensibi, salınımlı alanlara ve sürüklenme tüplerine dayanır. Negatif yönlü ivmelendirmeyi engellemek için, alanın ters işaretli yarı periodunda yüklü parçaık demeti kalkanlanarak alandan korunmalıdır. Teknik olarak kalkanlama, demet yolunun metalik sürüklenme tüpleriyle çevrelenmesiyle gerçekleştirilmektedir. Şekilde TSLA (DSY) için geliştirilen süperiletken RF kavite (9 hüreli Nb) görülmektedir , Bodrum 49
50 şzamanlılık: Verimli hızlandırma için parçaık hareketi hızlandırma bölgeleri içinde rf alanla eşzamanlı olmalıdır. Sürüklenme tüplerinin boyutları, parçaığı negatif yarı period boyuna alandan koruyaak, alanın pozitif maksimuma ulaşaağı kesimde ise diğer sürüklenme tüpüne kadar rf alan ile etkileşeeği bir boşluğa girmesini sağlayaak şekilde olmalıdır. L i 1 v T i i. sürüklenme tüpünün uzunluğu parçaığın v i hızıyla alanın yarı periyodu boyuna gideeği yol kadar olmalıdır. Yirmini yüzyılda bu prensip geliştirildiğinde, kayda değer güçte yüksek frekanslı üreteçler imal etmek çok zordu. 198 de anak 7 MHz e kadar rf üreteçler elde edilebildi. 7 MHz de, ışık hızının yarısına sahip bir parçaık için 10.7 m lik tüp gerekmektedir. Daha kısa tüpler kullanabilmek için daha yüksek frekanslı rf donanıma ihtiyaç duyulmuştur. RF lineer hızlandırııların gelişimindeki ilerleme, II. Dünya Savaşı sırasında radar tekniklerindeki gelişme ile bağlantılı olarak, yüksek frekanslı rf donanımın gelişiminden önemli ölçüde etkilenmiştir de Stanford da Hansen ve Varian kardeşlerin klistron u (klistron) iadıyla yaklaşık 100 MHz den 10 GHz in üstlerine kadar geniş bir yüksek frekans aralığı elde edilebilir olmuştur. rf , Bodrum 50
51 Wideroe lineer hızlandırıısının şematik yapısı. Alvarez linak yapısının şematik gösterimi. Bununla birlikte daha yüksek frekanslarda Wideroe yapısının kapasitif doğası elektromagnetik ışınımdan dolayı oldukça kayıplı olmaktadır. Bunu ortadan kaldırmak için Alvarez tüpler arasındaki boşlukları metal kavitelerle çevrelemeyi önerdi , Bodrum 51
52 Yüksek Frekanslı M DalgalarĐçin Dalga Kılavuzları Önelikle düzgün bir kılavuz yapı boyuna dalgaların yayılma karakteristiklerinden bahsedilmelidir. Yayılma yönünde herhangi bir dalga bileşeni bulunmayan enine elektromagnetik dalgalar (TM) modunun yanısıra, boyuna elektrik alan bileşenine sahip enine magnetik (TM) dalgalar ve boyuna magnetik alan bileşenine sahip enine elektrik (T) dalgalarda bulunmaktadır. TM ve T modların her ikisi de karakteristik kesim (ut off frequeny) frekansına sahiptir. Kesim frekansının altında kalan belirli bir moddaki dalgalar yayılamazlar. Bir moddaki güç ve sinyal iletimi anak kesim frekansının üstündeki frekanslar için mümkündür. lektromagnetik alanları parçaık hızlandırma açısından kullanışlı hale getirmek için, e.m. alanların boyuna bileşene sahip olaak şekilde değiştirilmesi gibi sınır koşullar göz önünde bulundurulmalıdır. Bu amaçla, em dalgaların silindirik veya dikdörtgen biçimli tüpler içinde yayılım karakteristikleri ve alan desenleri (pattern) çalışılmaktadır , Bodrum 5
53 , Bodrum 53 Bu denklemin çözümüşuşekildedir ; ) ( 0 ks t i s s e ω Azimutal magnetik alan için benzer eşitlikler, 0 + H ω φ ) ( 0 ks t i e H H ω φ φ Hızlandırıı alan bileşeni s için dalga denklemi Laplae denklemi ile verilir. 0 + s ω
54 , Bodrum 54 Silindirik Dalga Kılavuzları lektromagnetik dalgalar yuvarlak metal tüpler içinde de yayılabilir. Silindirik RF kavite Silindirik koordinatlarda diverjans ve Laplasyen şu şekilde ifade edilir: ),, ( θ φ r s s r r r ˆ ˆ 1 ˆ + + θ θ 1 ) ( 1 z r r r r r + + ψ θ ψ ψ ψ Azimut açısı daki periyodiklik n ise, olmak üzere: θ n θ 0 ) ( s s s r n k r r r Burada k kesilme dalga sayısıdır. Denklem, Bessel diferansiyel denklemidir. s için bu diferansiyel denklemin çözümü Bessel fonksiyonlarını verir: ) ( ) ( r k BY r k AJ n n s + n sayısı Bessel fonksiyonunun dereesini belirtmektedir.
55 s AJ n( kr) + BYn ( kr) Fonksiyonun özelliklerinden dolayı r 0 da singülarite olmaması için B0 olmalıdır. Jn modu, sınır koşulları ile uyumlu n mod sağlar. θ,r, s Daha öne bahsedilen TM modu için koordinatlardarındaki periyodiklik TM npq şeklinde ifade edilir. Buradaki indisler sırasıyla, θ,r, s koordinatlarındaki periyodikliği belirtmektedir. Verilen bir mod ve periodiklik belli 0 ( r a) s θ sınır koşulları ve geometri için r θ 0 ( s 0, s l) sağlanabilir. n0 için çözüm buşartları sağlarsa azimutal periodiklik yoktur. lektrik alan bileşenleri s θ r 0 0, i J 0 k k ( k 0 r), J ( k 0 r) e i( ωt ks). Magnetik alan bilşenleri: H H H s θ r 0, ω i k 0. 0 J ( k 0 r) e i( ωt ks), , Bodrum 55
56 Silindirik kavite içinde TM 010 modu için alan deseni J ( x) x 0 Burada, J0 ( x), J0 J1 olarak verilir. Kavite duvarında s 0 olaaksa, J 0 (k a)0 olaağından, Bessel fonksiyonunun köklerinden k a değeri bulunur , Bodrum 56
57 TM 010 modu, s doğrultusunda, radyal periyodikliğe sahip elektrik alanın varlığını belirtmektedir. Dalga kılavuzu boyuna üstel olarak azalan dalgalar yerine (kesilim dalga sayısının negative olduğu durum), ilerleyen dalgalar elde etmek için kesilim dalga sayısı pozitif olmalıdır. k ω k > ω k a Burada kesilim frekansını belirleyen a sayısı, λ < a şartını sağlamalıdır. k ω ω ( ) (1 ω ) Đlerleyen dalganın fazı: ψ ωt ψ& 0 v ph s& ks ω ω k ks& sabit Faz hızı: v ph > 1 ω Bu, parçaık hızlandırma açısından kararlı değildir. Kullanılabilir hale getirmek için dalgların faz hızı en fazla ışık hızına eşit olmalıdır , Bodrum 57
58 Grup hızı ise dalga kılavuzu boyuna dalgaların enerji taşıma hızıdır. v dω dk k ω v g < ph tkin hızlandırma için yayılan dalganın faz hızı, parçaığın hızına yakın olmalıdır. v ~ ph v p Bir elektron lineer hızlandırıısı için diskle bölmelenmiş dalga klavuzu , Bodrum 58
59 nerji Kazanımı Parçaığın t0 da hızlandırıı aralığın tam ortasında v hızıyla ilerlediğini varsayalım. Kavitedeki elektomagnetik alan salındığından: ev ( t) ev os t ev os( ) l uzunluklu kavite için enerji kazanımı: kin ev ( t) dt l λ dt ds l rf uzunluklu kavite için enerji kazanımı: kin ev ˆ0 λrf sin( ω ) 4v λrf ω 4v kin l / l / ˆ evˆ l ω s ω v 0 os( ) geçiş zaman faktörü: T t λrf sin( ω ) 4v λrf ω 4v ˆ s ω v s vt ds , Bodrum 59
60 V p <<V ph ise geçiş zaman faktörü ve hatta kazanç negatif olabilir. Maksimum enerji kazanımı T t ~ 1 için sağlanır. Bu ise V p ~ için sağlanır. V p ~ ise T t ~ 1 dir ve kinetik enerjideki değişim maksimumdur. lektromagnetik dalgalar için V g dir , Bodrum 60
61 tkin Hızlandırma Koşulu Hızlandırma bölümü sonunda parçaığın sahip olduğu enerji, parçaık ile alanın bağıl hareketenin eşzamanlılığına bağlıdır. v << v >> p ph v ~ v p v ph p Bu durum hızlandırmayı olumsuz etkiler. tkin hızlandırma için şarttır. Parçaığın ve alanın bağıl hareketi laboratuvardan gözlendiğinde: s ph v ph t s p v p t faz kayması ψ k( s s ) k( v v ) ph p ph p s v p p k ω π v λ v ph rf ph π ψ λ rf v ph v ph v v p p s p , Bodrum 61
3. DOĞRUSAL HIZLANDIRICILAR: TEMEL İLKELER
1 3. DOĞRUSAL HIZLANDIRICILAR: TEMEL İLKELER 3.1. Doğrusal Hızlandırıcıların Fiziği Parçacık hızlandırıcılarının tipleri, parçacıkların izlediği yörüngeye bağlı olarak doğrusal ve dairesel hızlandırıcılar
DetaylıFZM443 PARÇACIK HIZLANDIRICILARI. Prof. Dr. Ömer Yavaş
1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FİZİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ FZM443 PARÇACIK HIZLANDIRICILARI Prof. Dr. Ömer Yavaş 1. Hafta: Parçacık Hızlandırıcıları: Temel Kavramlar 2. Hafta: Parçacık Çarpıştırıcıları:
DetaylıThe Physics of Particle Accelerators - Klaus Wille (1.3.5-1.3.6-1.3.7)
- Klaus Wille (1.3.5-1.3.6-1.3.7) 2 Temmuz 2012 HF Çalışma Topluluğu İçerik 1.3.5 - Doğrusal Hızlandırıcılar 1 1.3.5 - Doğrusal Hızlandırıcılar 2 3 Doğrusal Hızlandırıcılar Tüm elektrostatik hızlandırıcılar
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-2. Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 04.02.2016
Hızlandırıcı Fiziği-2 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 04.02.2016 1 İçerik Hızlı bir tekrar. Doğrusal hızlandırıcılar Doğrusal hızlandırıcılarda kullanılan bazı yapılar. Yürüyen dalga kovukları ve elektron hızlandırma
DetaylıTheory Tajik (Tajikistan)
Q3-1 Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Bu probleme başlamadan önce ayrı bir zarfta verilen genel talimatları lütfen okuyunuz. Bu görevde, CERN de bulunan parçacık hızlandırıcısının LHC ( Büyük Hadron Çarpıştırıcısı)
DetaylıHızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar
Hızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar 1 Hızlandırıcı nedir? Çarpıştırıcı nedir? Parçacık hızlandırıcıları, elektrik yükü olan atomik veya atom-altı parçacıkları oldukça yüksek hızlara (ışık hızına bile oldukça
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-2. Veli YILDIZ (Veliko Dimov)
Hızlandırıcı Fiziği-2 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 30.06.2016 1 İçerik Hızlı bir tekrar. Doğrusal hızlandırıcılar Doğrusal hızlandırıcılarda kullanılan bazı yapılar. Yürüyen dalga kovukları ve elektron hızlandırma
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-1. Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 29.07.2014
Hızlandırıcı Fiziği-1 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 29.07.2014 1 İçerik Hızlandırıcı Çeşitleri Rutherford ve çekirdeğin keşfi, İlk defa yapay yollar ile atom çekirdeğinin parçalanması, Elektrostatik hızlandırıcılar,
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-1. Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 03.02.2016
Hızlandırıcı Fiziği-1 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 03.02.2016 1 2 İçerik Rutherford ve çekirdeğin keşfi, İlk defa yapay yollar ile atom çekirdeğinin parçalanması, Elektrostatik hızlandırıcılar, Hızlandırıcılarda
DetaylıHIZLANDIRICI FİZİĞİ. Doğru Akım Hızlandırıcıları. Semra DEMİRÇALI Fen Bilimleri Öğretmeni DENİZLİ (TTP-7 Katılımcısı) 05/03/2018
HIZLANDIRICI FİZİĞİ Doğru Akım Hızlandırıcıları Semra DEMİRÇALI Fen Bilimleri Öğretmeni DENİZLİ (TTP-7 Katılımcısı) 05/03/2018 İÇİNDEKİLER 1. Elektrostatik Hızlandırıcılar 1.1. Cockroft- Walton Hızlandırıcısı
DetaylıDOĞRUSAL ve DAİRESEL HIZLANDIRICILAR TTP8/CERN
DOĞRUSAL ve DAİRESEL HIZLANDIRICILAR FERHAT YILDIZ 1 TTP8/CERN KONU BAŞLIKLARI GİRİŞ- PARÇACIK HIZLANDIRICILAR Tanımı Önemli Keşifler Kullanım Alanları Gelişimi (Livingstone Diagramı) Türleri DOĞRUSAL
DetaylıELEKTRİKSEL POTANSİYEL
ELEKTRİKSEL POTANSİYEL Elektriksel Potansiyel Enerji Elektriksel potansiyel enerji kavramına geçmeden önce Fizik-1 dersinizde görmüş olduğunuz iş, potansiyel enerji ve enerjinin korunumu kavramları ile
DetaylıHızlandırıcı FİzİĞİ-1. Veli YILDIZ (Veliko Dimov)
Hızlandırıcı FİzİĞİ-1 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 30.01.2017 1 2 İçerİk Rutherford ve çekirdeğin keşfi, İlk defa yapay yollar ile atom çekirdeğinin parçalanması, Elektrostatik hızlandırıcılar, Hızlandırıcılarda
DetaylıBugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden LHC. Zaman, uzay ve madde Büyük Patlama sırasında ortaya çıktı.
2 NEDEN?? : Yüksek enerjilerde parçacıkları çarpıştırıyoruz. Parçacıkları kırıp içlerine bakmak istiyoruz. DENEY Hızlandırıcılar Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden küçük bir
DetaylıHızlandırıcı Fiziğine ine Giriş
LOGO Hızlandırıcı Fiziğine ine Giriş Orhan Çakır Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, 6-30 Ocak 009, Ç.Ü., Adana İçerik 1 Hızlandırıcılar Tasarım ve Simulasyon
DetaylıBÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM
BÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM 4.1. Giriş Bir önceki bölümde, hareket denklemi F = ma nın, maddesel noktanın yer değiştirmesine göre integrasyonu ile elde edilen iş ve enerji denklemlerini
DetaylıBÖLÜM 1: Matematiğe Genel Bakış 1. BÖLÜM:2 Fizik ve Ölçme 13. BÖLÜM 3: Bir Boyutta Hareket 20. BÖLÜM 4: Düzlemde Hareket 35
BÖLÜM 1: Matematiğe Genel Bakış 1 1.1. Semboller, Bilimsel Gösterimler ve Anlamlı Rakamlar 1.2. Cebir 1.3. Geometri ve Trigometri 1.4. Vektörler 1.5. Seriler ve Yaklaşıklıklar 1.6. Matematik BÖLÜM:2 Fizik
DetaylıManyetik Alan Şiddeti ve Ampere Devre Yasası
Manyetik Alan Şiddeti ve Ampere Devre Yasası Elektrik alanlar için elektrik akı yoğunluğunu, elektrik alan şiddeti cinsinden tanımlamıştık. Buna benzer şekilde manyetik alan şiddetiyle manyetik akı yoğunluğu
DetaylıParçacık Hızlandırıcılar
Parçacık Hızlandırıcılar 1 NELER ÖĞRENECEĞİZ? Parçacıkları neden hızlandırıyoruz? Parçacık hızlandırıcıları nerelerde kullanıyoruz? Parçacıkları nasıl hızlandırıyoruz? Hızlandırıcı çeşitleri nelerdir?
Detaylıİletken Düzlemler Üstüne Yerleştirilmiş Antenler
İletken Düzlemler Üstüne Yerleştirilmiş Antenler Buraya dek sınırsız ortamlarda tek başına bulunan antenlerin ışıma alanları incelendi. Anten yakınında bulunan başka bir ışınlayıcı ya da bir yansıtıcı,
DetaylıFiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar.
Fiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar Manyetik Alan Manyetik Alan Çizgileri Manyetik Alan İçinde Hareket Eden Elektrik Yükü Akım Taşıyan Bir İletken Üzerine Etki Manyetik Kuvvet http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.tarakci/
DetaylıParçacık Hızlandırıcılarının Medikal Uygulamaları 2. Doç.Dr. Bahar DİRİCAN GATA Radyasyon Onkolojisi AD.
Parçacık Hızlandırıcılarının Medikal Uygulamaları 2 Doç.Dr. Bahar DİRİCAN GATA Radyasyon Onkolojisi AD. 09.06.2005 Parçacık Hızlandırıcıları Van de Graff Jeneratörleri Lineer Hızlandırıcılar Betatron Mikrotron
DetaylıBAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ. Doç. Dr. Hakan YAKUT. Fizik Bölümü
2015-2016 BAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ Doç. Dr. Hakan YAKUT SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Ofis: FEF A Blok, 3. Kat, Oda No: 812, İş tel.: 6092 (+90 264 295 6092) BÖLÜM 7 MANYETİK ALANLAR 2 İÇERİK
DetaylıParçacık Hızlandırıcılarının Tipleri ve Fiziği-II DAĐRESEL HIZLANDIRICILAR. Prof. Dr. Ömer Yavaş Ankara Üniversitesi
Parçacık Hızlandırıcılarının Tipleri ve Fiziği-II DAĐRESEL HIZLANDIRICILAR Prof. Dr. Ömer Yavaş Ankara Üniversitesi Parçacık Hızlandırıcıları Dairesel Hızlandırıcılar ( Circular Accelerators ) - Betatron
DetaylıELEKTROMANYETIK DALGALAR
ELEKTROMANYETIK DALGALAR EEM 10/1/2018 AG 1 kaynaklar: 1) Muhendislikelektromenyetiginin temelleri, David K. Cheng, Palme Yayincilik 2) Electromagnetic Field Theory Fundamentals, Guru&Hiziroglu 3) A Student
DetaylıFİZİK II - Final UYGULAMA
FİZİK II - Final UYGULAMA Problem 1 /Ders 1 (Elektrik Alan ve Kuvvet) Şekildeki gibi 1.00 g lık yüklü bir mantar top ince bir iplikle düzgün bir elektrik alanının bulunduğu bölgede asılıyor. İpin yatayla
DetaylıModern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları
40 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları 1 Test 1 in Çözümleri 1. USG ve MR cihazları ile ilgili verilen bilgiler doğrudur. BT cihazı c-ışınları ile değil X-ışınları ile çalışır. Bu nedenle I ve II.
DetaylıİÇİNDEKİLER -BÖLÜM / 1- -BÖLÜM / 2- -BÖLÜM / 3- GİRİŞ... 1 ÖZEL GÖRELİLİK KUANTUM FİZİĞİ ÖNSÖZ... iii ŞEKİLLERİN LİSTESİ...
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... iii ŞEKİLLERİN LİSTESİ... viii -BÖLÜM / 1- GİRİŞ... 1 -BÖLÜM / 2- ÖZEL GÖRELİLİK... 13 2.1. REFERANS SİSTEMLERİ VE GÖRELİLİK... 14 2.2. ÖZEL GÖRELİLİK TEORİSİ... 19 2.2.1. Zaman Ölçümü
DetaylıElektromanyetik Dalga Teorisi
Elektromanyetik Dalga Teorisi Ders-2 Dalga Denkleminin Çözümü Düzlem Elektromanyetik Dalgalar Enine Elektromanyetik Dalgalar Kayıplı Ortamda Düzlem Dalgalar Düzlem Dalgaların Polarizasyonu Dalga Denkleminin
DetaylıFizik II Elektrik ve Manyetizma Elektriksel Potansiyel
Ders Hakkında FizikII Elektrik ve Manyetizma Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fen ve mühendislik öğrencilerine elektrik ve manyetizmanın temel kanunlarını lisans düzeyinde öğretmektir. Dersin İçeriği Hafta
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Atom, birkaç türü birleştiğinde çeşitli molekülleri, bir tek türü ise bir kimyasal öğeyi oluşturan parçacıktır. Atom, elementlerin özelliklerini taşıyan en küçük yapı birimi olup çekirdekteki
DetaylıWaveguide to coax adapter. Rectangular waveguide. Waveguide bends
Rectangular waveguide Waveguide to coax adapter Waveguide bends E-tee 1 Dalga Kılavuzları, elektromanyetik enerjiyi kılavuzlayan yapılardır. Dalga kılavuzları elektromanyetik enerjinin mümkün olan en az
DetaylıENİNE DEMET DİNAMİĞİ. Prof. Dr. Abbas Kenan Çiftçi. Ankara Üniversitesi
ENİNE DEMET DİNAMİĞİ Prof. Dr. Abbas Kenan Çiftçi Ankara Üniversitesi 1 Dairesel Hızlandırıcılar Yönlendirme: mağnetik alan Odaklama: mağnetik alan Alan indisi zayıf odaklama: 0
DetaylıPARÇACIK HIZLANDIRICILARININ BİLİME KATKILARI
PARÇACIK HIZLANDIRICILARININ BİLİME KATKILARI (Çağrılı Konuşma) Prof. Dr. D. Ali ERCAN Savunma Sanayii Müsteşarlığı Katot ışınları tübü olarak bilinen ilk hızlandırıcı, aralarında yüksek voltaj farkı uygulanmış
DetaylıTEMEL İŞLEMLER KAVRAMLAR
EM 420 Yüksek Gerilim Tekniği TEMEL İŞLEMLER VE KAVRAMLAR YRD.DOÇ. DR. CABBAR VEYSEL BAYSAL ELEKTRIK & ELEKTRONIK YÜK. MÜH. Not: Tüm slaytlar listelenen ders kaynaklarından alıntı yapılarak ve faydalanılarak
DetaylıManyetizma. Manyetik alan çizgileri, çizim. Manyetik malzeme türleri. Manyetik alanlar. BÖLÜM 29 Manyetik alanlar
ÖLÜM 29 Manyetik alanlar Manyetik alan Akım taşıyan bir iletkene etkiyen manyetik kuvvet Düzgün bir manyetik alan içerisindeki akım ilmeğine etkiyen tork Yüklü bir parçacığın düzgün bir manyetik alan içerisindeki
DetaylıMANYETİK ALAN KAYNAKLARI Biot Savart Yasası
Fiz 1012 Ders 6 MANYETİK ALAN KAYNAKLARI Biot Savart Yasası Hareket Eden Parçacığın Manyetik Alanı Akım Taşıyan İletkenin Manyetik Alanı Ampère Yasası Manyetik Akı Gauss Yasası Yerdeğiştirme Akımı (Ampère
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0 Elektron Kütlesi 9,11x10-31 kg Proton Kütlesi Nötron Kütlesi 1,67x10-27 kg Bir kimyasal elementin atom numarası (Z) çekirdeğindeki
DetaylıALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ
ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Spektroskopiye Giriş Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY SPEKTROSKOPİ Işın-madde etkileşmesini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir. Spektroskopi, Bir örnekteki atom, molekül veya iyonların
DetaylıManyetik Alanlar. Benzer bir durum hareketli yükler içinde geçerli olup bu yüklerin etrafını elektrik alana ek olarak bir manyetik alan sarmaktadır.
Manyetik Alanlar Manyetik Alanlar Duran ya da hareket eden yüklü parçacığın etrafını bir elektrik alanın sardığı biliyoruz. Hatta elektrik alan konusunda şu sonuç oraya konulmuştur. Durgun bir deneme yükü
DetaylıHızlandırıcı Fiziği-1. Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 27.02.2014
Hızlandırıcı Fiziği-1 Veli YILDIZ (Veliko Dimov) 27.02.2014 1 İçerik Parçacıkları nasıl elde ediyoruz? Bazı dairesel hızlandırıcı çeşitleri Siklotron (cyclotron) Zayıf odaklama Sinkrotron (synchrotron)
DetaylıELEKTROMANYETIK DALGALAR
ELEKTROMANYETIK DALGALAR EEM 10/6/2017 AG 1 kaynaklar: 1) Muhendislikelektromenyetiginin temelleri, David K. Cheng, Palme Yayincilik 2) Electromagnetic Field Theory Fundamentals, Guru&Hiziroglu 3) A Student
DetaylıA A A A A A A A A A A
S 2 FİZİ TESTİ. Bu testte 0 soru vardır. 2. Cevaplarınızı, cevap kâğıdının Fizik Testi için ayrılan kısmına işaretleyiniz.. Aşağıdakilerden hangisi momentum birimidir? joule joule A) B) newton saniye weber
DetaylıKARABÜK ÜNİVERSİTESİ Öğretim Üyesi: Doç.Dr. Tamila ANUTGAN 1
KARABÜK ÜNİVERSİTESİ Öğretim Üyesi: Doç.Dr. Tamila ANUTGAN 1 Elektriksel olaylarla ilgili buraya kadar yaptığımız, tartışmalarımız, durgun yüklerle veya elektrostatikle sınırlı kalmıştır. Şimdi, elektrik
Detaylı2-MANYETIK ALANLAR İÇİN GAUSS YASASI
2-MANYETIK ALANLAR İÇİN GAUSS YASASI Elektrik yükleri yani pozitif ve negatif yükler birbirlerinden ayrı ve izole halde düşünülebilirler. Bu durum, Kuzey ve güney manyetik kutuplar için de söz konusu olabilir
DetaylıBu bölümde Coulomb yasasının bir sonucu olarak ortaya çıkan Gauss yasasının kullanılmasıyla simetrili yük dağılımlarının elektrik alanlarının çok
Gauss Yasası Bu bölümde Coulomb yasasının bir sonucu olarak ortaya çıkan Gauss yasasının kullanılmasıyla simetrili yük dağılımlarının elektrik alanlarının çok daha kullanışlı bir şekilde nasıl hesaplanabileceği
Detaylı4 ELEKTRİK AKIMLARI. Elektik Akımı ve Akım Yoğunluğu. Elektrik yüklerinin akışına elektrik akımı denir. Yük
4 ELEKTRİK AKIMLARI Elektik Akımı ve Akım Yoğunluğu Elektrik yüklerinin akışına elektrik akımı denir. Yük topluluğu bir A alanı boyunca yüzeye dik olarak hareket etsin. Bu yüzeyden t zaman aralığında Q
DetaylıEĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 11 SINIF FİZİK DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ
KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 11 SINIF FİZİK DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı 1 4 Vektörler 11.1.1.1. Vektörlerin
DetaylıIşınım Kaynakları Hakkında Temel Bilgiler. Yrd. Doç. Dr. Zafer Nergiz Niğde Üniversitesi
Işınım Kaynakları Hakkında Temel Bilgiler Yrd. Doç. Dr. Zafer Nergiz Niğde Üniversitesi Giriş Hızlandırıcılar başlangıçta nükleer fizik ve parçacık fiziğinde çarpıştırıcı olarak kurulmuştur. Son dönemde
DetaylıELEKTROMANYETİK DALGALAR
ELEKTROMANYETİK DALGALAR Hareket eden bir yük manyetik alan oluşturur. Yük sabit hızla hareket ederse, sabit bir akım ve sabit bir manyetik alan oluşturur. Yük osilasyon hareketi yaparsa değişken bir manyetik
DetaylıBÖLÜM I GİRİŞ (1.1) y(t) veya y(x) T veya λ. a t veya x. Şekil 1.1 Dalga. a genlik, T peryod (veya λ dalga boyu)
BÖLÜM I GİRİŞ 1.1 Sinyal Bir sistemin durum ve davranış bilgilerini taşıyan, bir veya daha fazla değişken ile tanımlanan bir fonksiyon olup veri işlemde dalga olarak adlandırılır. Bir dalga, genliği, dalga
DetaylıİMÖ 206 VİZE SINAVI - 18 NİSAN 2003
Soru 1- (6 Puan) Şekildeki derenin K-L uçları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω dur? K 2 Ω 2 Ω 2 Ω L d Soru 2- (6 Puan) Şekildeki düzenekte, birbirine paralel K e L iletken lehaları arasındaki uzaklık d,
DetaylıBÖLÜM 2. Gauss s Law. Copyright 2008 Pearson Education Inc., publishing as Pearson Addison-Wesley
BÖLÜM 2 Gauss s Law Hedef Öğretiler Elektrik akı nedir? Gauss Kanunu ve Elektrik Akı Farklı yük dağılımları için Elektrik Alan hesaplamaları Giriş Statik Elektrik, tabiatta birbirinden farklı veya aynı,
Detaylıψ( x)e ikx dx, φ( k)e ikx dx ψ( x) = 1 2π θ açısında, dθ ince halka genişliğinin katı açısı: A. Fiziksel sabitler ve dönüşüm çarpanları
A. Fiziksel sabitler ve dönüşüm çarpanları B. Seçilmiş bağıntılar Rutherford saçınımının diferansiyel kesiti: Compton kayması Bohr un hidrojenimsi atom modelinde izinli yörüngelerin yarıçapı: olup burada
DetaylıT.C. TÜBİTAK-BİDEB. YİBO ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİ-FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ- ve MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİM ÇALIŞTAYLARI
T.C. TÜBİTAK-BİDEB YİBO ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİ-FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ- ve MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİM ÇALIŞTAYLARI İKİ ELEKTROMIKNATIS ARASINDA BULUNAN BİR DEMİR PARÇACIĞIN HAREKETİ HAZIRLAYANLAR
DetaylıMühendislik Mekaniği Dinamik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Dinamik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 15 Parçacık Kinetiği: İmpuls ve Momentum Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Dinamik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok. 15 Parçacık
DetaylıAlfalar: M Q. . -e F x Q. 12. Hafta. Yüklü parçacıkların ve fotonların madde ile etkileşimi
1. Hafta Yüklü parçacıkların ve fotonların madde ile etkileşimi Alfalar: Bütün yüklü parçacıklar (elektronlar, protonlar, alfa parçacıkları ve çekirdekler) madde içersinde ilerlerken, kendi elektrik alanları
DetaylıDAİRESEL HIZLANDIRICILAR
III. ULUSAL PARÇACIK ACIK HIZLANDIRICILARI ve DEDEKTÖRLER RLERİ YAZOKULU (UPHDYO-III) DAİRESEL HIZLANDIRICILAR Prof. Dr. Ömer YAVAŞ Ankara Üniversitesi Fizik MühendisliM hendisliği i BölümüB 20-24.09.2007
DetaylıKimyafull Gülçin Hoca
1.ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ 1. BÖLÜM: Atomla İlgili Düşünceler 1. Dalton Atom Modeli 2. Atom Altı Tanecikler Elektronun Keşfi Protonun Keşfi Nötronun Keşfi 0 Kimyafull Gülçin Hoca DALTON ATOM MODELİ Democritus
DetaylıŞekil 5.1 Uçları dışa doğru açılmış, paralel plakalar sistemi
5. Paralel Plakalar Amaç Bu deneyde yüklü bir parçacığı elektrik alan içinde hızlandırmak için kullanılan paralel plakalı elektrot düzeneğinin bir eşdeğeri iki boyutlu olarak teledeltos kağıdına çizilerek,
DetaylıDalton atom modelinde henüz keşfedilmedikleri için atomun temel tanecikleri olan proton nötron ve elektrondan bahsedilmez.
MODERN ATOM TEORİSİ ÖNCESİ KEŞİFLER Dalton Atom Modeli - Elementler atom adı verilen çok küçük ve bölünemeyen taneciklerden oluşurlar. - Atomlar içi dolu küreler şeklindedir. - Bir elementin bütün atomları
DetaylıStatik Manyetik Alan
Statik Manyetik Alan Amper Kanunu Manyetik Vektör Potansiyeli Maxwell in diverjans eşitliği Endüktans 1 Amper Kanununun İntegral Formu 2 Amper Kanununun İntegral Formu z- ekseni boyunca uzanan çok uzun
DetaylıFizik bilimi nedir? Fizik Bilimi nedir? Fizik biliminin uğraşı alanları nelerdir? On5yirmi5.com. Fizik Bilimi nedir?
On5yirmi5.com Fizik bilimi nedir? Fizik Bilimi nedir? Fizik biliminin uğraşı alanları nelerdir? Yayın Tarihi : 22 Ekim 2012 Pazartesi (oluşturma : 11/28/2015) Fizik Bilimi nedir? Fizik, deneysel gözlemler
DetaylıModern Fizik (Fiz 206)
Modern Fizik (Fiz 206) 3. Bölüm KUANTUM Mekaniği Bohr modelinin sınırları Düz bir dairenin çevresinde hareket eden elektronu tanımlar Saçılma deneyleri elektronların çekirdek etrafında, çekirdekten uzaklaştıkça
DetaylıParçacık Fiziğinde Korunum Yasaları
Parçacık Fiziğinde Korunum Yasaları I. Elektrik Yükünün Korunumu II. Lepton Sayılarının Korunumu III. Baryon Sayısının Korunumu IV. Renk Yükünün Korunumu V. Göreli Mekanik i. Göreli Konum ii. Lorentz Denklemleri
DetaylıRÖNTGEN FİZİĞİ X-Işını oluşumu. Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak
RÖNTGEN FİZİĞİ X-Işını oluşumu Doç. Dr. Zafer KOÇ Başkent Üniversitesi Tıp Fak X-IŞINI OLUŞUMU Hızlandırılmış elektronların anotla etkileşimi ATOMUN YAPISI VE PARÇACIKLARI Bir elementi temsil eden en küçük
DetaylıElektrostatik Elektrik Alan Elektrik Akı Kondansatör. Kaynak : Serway-Beichner Bölüm 23, 24, 26
Elektrostatik Elektrik Alan Elektrik Akı Kondansatör Kaynak : Serway-Beichner Bölüm 23, 24, 26 İndüksiyon Nötr Maddenin indüksiyon yoluyla yüklenmesi (Bir yük türünün diğer yük türüne göre daha fazla olması)
DetaylıStatik Manyetik Alan
Statik Manyetik Alan Noktasal Yüke Etki eden Manyetik Kuvvet Akım Elemanına Etki Eden Manyetik Kuvvet Biot-Savart Kanunu Statik Manyetik Alan Statik manyetik alan, sabit akımdan veya bir sürekli mıknatıstan
DetaylıELEKTROMANYETIK ALAN TEORISI
ELEKTROMANYETIK ALAN TEORISI kaynaklar: 1) Electromagnetic Field Theory Fundamentals Guru&Hiziroglu 2) A Student s Guide to Maxwell s Equations Daniel Fleisch 3) Mühendislik Elektromanyetiğinin Temelleri
DetaylıFizik Terimler Sözlüğü - 2. Yönetici tarafından yazıldı Pazar, 08 Şubat 2009 09:34 - Son Güncelleme Pazar, 08 Şubat 2009 09:47 - K
- K - Kara delik: Kütlesel çekim kuvvetinin çok büyük olduğu hatta ışığı bile kendine çekebilen çok küçük kütleli sönmüş yıldızlardır. - Kalori:1 gram suyun sıcaklığını 1 Celcius artırmak için gerekli
DetaylıFaraday Yasası. 31. Bölüm
Faraday Yasası 31. Bölüm 1. Faraday İndüksiyon Yasası Faraday ve Henri: Değişen manyetik alanlar da emk (dolayısıyla akım) oluşturur. Şekilde görüldüğü gibi akım ile değişen manyetik alan arasında bir
DetaylıMANYETIZMA. Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları
MANYETIZMA Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları MAGNETİZMA Mıknatıs ve Özellikleri Magnetit adı verilen Fe 3 O 4 (demir oksit) bileşiği doğal bir mıknatıstır ve ilk olarak Manisa yakınlarında bulunduğu
DetaylıUBT Foton Algılayıcıları Ara Sınav Cevap Anahtarı Tarih: 22 Nisan 2015 Süre: 90 dk. İsim:
UBT 306 - Foton Algılayıcıları Ara Sınav Cevap Anahtarı Tarih: 22 Nisan 2015 Süre: 90 dk. İsim: 1. (a) (5) Radyoaktivite nedir, tanımlayınız? Bir radyoizotopun aktivitesi (A), izotopun birim zamandaki
Detaylı12. SINIF KONU ANLATIMLI
12. SINIF KONU ANLATIMLI 3. ÜNİTE: DALGA MEKANİĞİ 2. Konu ELEKTROMANYETİK DALGA ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ 2 Elektromanyetik Dalga Etkinlik A nın Yanıtları 1. Elektromanyetik spektrum şekildeki gibidir.
DetaylıMEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI
MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI KONDANSATÖR Kondansatör iki iletken plaka arasına bir yalıtkan malzeme konarak elde edilen ve elektrik enerjisini elektrostatik enerji olarak depolamaya
DetaylıAhenk (Koherans, uyum)
Girişim Girişim Ahenk (Koherans, uyum Ahenk (Koherans, uyum Ahenk (Koherans, uyum http://en.wikipedia.org/wiki/coherence_(physics#ntroduction Ahenk (Koherans, uyum Girişim İki ve/veya daha fazla dalganın
DetaylıElektromanyetik Dalga Teorisi
Elektromanyetik Dalga Teorisi Ders-1 Diferansiyel Formda Maxwell Denklemleri İntegral Formda Maxwell Denklemleri Fazörlerin Kullanımı Zamanda Harmonik Alanlar Malzeme Ortamı Dalga Denklemleri Michael Faraday,
DetaylıMIT 8.02, Bahar 2002 Ödev # 1 Çözümler
Adam S. Bolton bolton@mit.edu MIT 8.02, Bahar 2002 Ödev # 1 Çözümler 15 Şubat 2002 Problem 1.1 Kütleçekim ve Elektrostatik kuvvetlerin bağıl şiddetleri. Toz parçacıkları 50 µm çapında ve böylece yarıçapları
DetaylıBölüm 8: Atomun Elektron Yapısı
Bölüm 8: Atomun Elektron Yapısı 1. Elektromanyetik Işıma: Elektrik ve manyetik alanın dalgalar şeklinde taşınmasıdır. Her dalganın frekansı ve dalga boyu vardır. Dalga boyu (ʎ) : İki dalga tepeciği arasındaki
DetaylıHarici Fotoelektrik etki ve Planck sabiti deney seti
Deneyin Temeli Harici Fotoelektrik etki ve Planck sabiti deney seti Fotoelektrik etki modern fiziğin gelişimindeki anahtar deneylerden birisidir. Filaman lambadan çıkan beyaz ışık ızgaralı spektrometre
DetaylıBÖLÜM 1: MADDESEL NOKTANIN KİNEMATİĞİ
BÖLÜM 1: MADDESEL NOKTANIN KİNEMATİĞİ 1.1. Giriş Kinematik, daha öncede vurgulandığı üzere, harekete sebep olan veya hareketin bir sonucu olarak ortaya çıkan kuvvetleri dikkate almadan cisimlerin hareketini
DetaylıRADYOTERAPİ CİHAZLARINDAKİ GELİŞMELER. Hatice Bilge
RADYOTERAPİ CİHAZLARINDAKİ GELİŞMELER Hatice Bilge KISA TARİHÇE 1895: X-ışınlarının keşfi 1913: W.E.Coolidge, vakumlu X-ışını tüplerinin geliştirilmesi 1931: Sikletronun Lawrence tarafından geliştirilmesi
DetaylıDİELEKTRİKLER 5.1 ELEKTRİK ALANI İÇİNDEKİ YALITKAN ATOMUNUN DAVRANIŞI
83 V. BÖLÜM DİELEKTRİKLER 5.1 ELEKTRİK ALANI İÇİNDEKİ YALITKAN ATOMUNUN DAVRANIŞI Yalıtkanlarda en dış yörüngedeki elektronlar çekirdeğe güçlü bağlı olup serbest elektrik yükü içermez. Mükemmel bir Yalıtkan
DetaylıHIZLANDIRICILARA DAYALI IŞINIM KAYNAKLARI
HIZLANDIRICILARA DAYALI IŞINIM KAYNAKLARI Dr. Bora KETENOĞLU Ankara Üniversitesi Fizik Mühendisliği Bölümü & European XFEL GmbH, Hamburg İçerik Bilim, sanayi ve teknolojide parçacık hızlandırıcıları ve
DetaylıHareket Kanunları Uygulamaları
Fiz 1011 Ders 6 Hareket Kanunları Uygulamaları Sürtünme Kuvveti Dirençli Ortamda Hareket Düzgün Dairesel Hareket http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.tarakci/ Sürtünme Kuvveti Çevre faktörlerinden dolayı (hava,
DetaylıElektrik Yük ve Elektrik Alan
Bölüm 1 Elektrik Yük ve Elektrik Alan Bölüm 1 Hedef Öğretiler Elektrik yükler ve bunların iletken ve yalıtkanlar daki davranışları. Coulomb s Yasası hesaplaması Test yük kavramı ve elektrik alan tanımı.
DetaylıALTERNATİF AKIMIN TANIMI
ALTERNATİF AKIM ALTERNATİF AKIMIN TANIMI Belirli üreteçler sürekli kutup değiştiren elektrik enerjisi üretirler. (Örnek: Döner elektromekanik jeneratörler) Voltajın zamana bağlı olarak sürekli yön değiştirmesi
DetaylıTEMEL ELEKTROT SİSTEMLERİ Eş Merkezli Küresel Elektrot Sistemi
TEMEL ELEKTROT SİSTEMLERİ Eş Merkezli Küresel Elektrot Sistemi Merkezleri aynı, aralarında dielektrik madde bulunan iki küreden oluşur. Elektrik Alanı ve Potansiyel Yarıçapları ve ve elektrotlarına uygulanan
DetaylıSensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison
Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Sıkı bir çalışmanın yerini hiç bir şey alamaz. Deha yüzde bir ilham ve yüzde doksandokuz terdir. Thomas Alva Edison İçerik TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI Transdüser ve Sensör
DetaylıMIT Açık Ders Malzemeleri Fizikokimya II 2008 Bahar
MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 5.62 Fizikokimya II 2008 Bahar Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak için http://ocw.mit.edu/terms ve http://tuba.acikders.org.tr
DetaylıATOM BİLGİSİ Atom Modelleri
1. Atom Modelleri BÖLÜM2 Maddenin atom adı verilen bir takım taneciklerden oluştuğu fikri çok eskiye dayanmaktadır. Ancak, bilimsel bir (deneye dayalı) atom modeli ilk defa Dalton tarafından ileri sürülmüştür.
DetaylıHızlandırıcı Fiziği. İleri Hızlandırma Yöntemleri. Plazma Dalgası ile Hızlandırma
Hızlandırıcı Fiziği İleri Hızlandırma Yöntemleri Plazma Dalgası ile Hızlandırma Dr. Öznur METE University of Manchester The Cockcroft Institute of Accelerator Science and Technology İletişim Bilgileri
DetaylıTR0300008 RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS
TFD2I. Fizik Kf>ıı K r^i 11-14 E\lıil 21102 /.S/OTcm TR0300008 Y F. l- Sil RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS B. ŞİRVANLI Using the most general model independent form of the effective Hamillonian
DetaylıFizik II Elektrik ve Manyetizma Akım, Direnç ve Elektromotor Kuvvet
Ders Hakkında Fizik-II Elektrik ve Manyetizma Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fen ve mühendislik öğrencilerine elektrik ve manyetizmanın temel kanunlarını lisans düzeyinde öğretmektir. Dersin İçeriği Hafta
Detaylıh 7.1 p dalgaboyuna sahip bir dalga karakteri de taşır. De Broglie nin varsayımı fotonlar için,
DENEY NO : 7 DENEYİN ADI : ELEKTRONLARIN KIRINIMI DENEYİN AMACI : Grafit içinden kırınıma uğrayan parçacıkların dalga benzeri davranışlarının gözlemlenmesi. TEORİK BİLGİ : 0. yüzyılın başlarında Max Planck
DetaylıBölüm 9: Doğrusal momentum ve çarpışmalar
Bölüm 9: Doğrusal momentum ve çarpışmalar v hızıyla hareket eden m kütleli bir parçacığın doğrusal momentumu kütle ve hızın çarpımına eşittir; p = mv Momentum vektörel bir niceliktir, yönü hız vektörü
DetaylıElektromanyetik Alan Kaynakları (1)
(4) Elektrostatik Giriş Elektrostatik zamana bağlı olarak değişen elektrik alanlar için temel oluşturur. Pek çok elektronik cihazın çalışması elektrostatik üzerine kuruludur. Bunlara örnek olarak osiloskop,
DetaylıELEKTROMANYETİK ALAN TEORİSİ
ELEKTROMANYETİK ALAN TEORİSİ Hafta Konu 1 Vektör Analizi 2 Koordinat Sistemleri ve Dönüşümler 3 Elektrik Yükleri ve Alanlar 4 Elektriksel Akı ve Gauss Yasası 5 Diverjansın Fiziksel Anlamı ve Uygulamaları
DetaylıI FİZİĞE ÖN HAZIRLIKLAR
İÇİNDEKİLER Önsöz. III Bölüm I FİZİĞE ÖN HAZIRLIKLAR 1 1 Ölçme ve Birim Sistemleri 1 2 Uzunluk, Kütle ve Zaman Büyüklükleri (Standartları) 1 3 Boyut Analizi 1 4 Birim Çevirme ve Dönüşüm Çarpanları 1 5
DetaylıDİNAMİK Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü
DİNAMİK - 11 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü 11. HAFTA Kapsam: İmpuls Momentum yöntemi İmpuls ve momentum ilkesi
Detaylı