Finansman Kanun u ve Diğer Baz ı Vergi Kanunlarını n Tadil i Hakl<ın - daki Kanu n Tasarıs ı İLE Emlâk Vergis i Kanun u Tadi l Tasarısı Konusundak i

Transkript

1

2 İSTA BU L ' Finansman Kanun u ve Diğer Baz ı Vergi Kanunlarını n Tadil i Hakl<ın - daki Kanu n Tasarıs ı İLE Emlâk Vergis i Kanun u Tadi l Tasarısı Konusundak i Görü ş ve Tekliflerimi z

3 İÇİNDEKİLER GİRİŞ B Î R Î N C Î K ı S ı M GENEL GÖRÜŞLE R ÎKÎNCÎ KISI M FtNANSMAN KANUN U V E DteER BAZ I VERO Î ILANUNLARINI N TADUİ HAKKIND A KANU N TASARIS I KONUSUNBAK Î GÜRÜ Ş VE TEKLtFLERÎMt Z I ~ İŞLETME VERGÎS t Tl GAYRIMENKU L KıYME T ARTıŞ ı VERGIS I ııı GÎDE R VERGILER I ıv ^ EMLÂ K ALı M VERGIS I V DAMG A VERGIS I VI HARÇLA R Ü Ç Ü N C Ü K ı S ı M EMXAK VEROÎS Î KANUN U TADÎ L TASARIS I HAKKIND A GÖRÜŞ V E TEKLİFLERİMİ Z GENEL AÇIKLAM A ı BİN A VERGİS İ ıı ARAZ İ VERGİS İ ııı BİN A V E ARAZ İ VERGİS İ İÇİ N MÜŞTERE K HÜKÜMLE R

4 FİNANSMAN KANUN U VE DİĞER BAZ I VEKG İ KANUNLAKINÎN TADÎl J HAKKINDAKt KANU N TASARIS I İLE EMLAK VERGİS İ KANUN U TADİL TASARIS I KONUSUNDAK İ GÖRÜŞ VE TEKLİFLERİMİZ GİRİŞ: Maliye Bakanlığ ı tarafında n hazırlana n v e Eakanlat - Kunılun - dan geçe n ik i Kanu n tasarısı, Parlâmento'y a sunulmu ş bulunmak - tadır. Bunlarda n bir i tarih, saj^ı Finansma n Ka - nununda v e diğer bazı vergi kanunlarında, diğer i de ta - rih Sayılı Emlâk Vergis i Kanununda birtakı m değişiklikle r yapılmasını öngörmektedir. Aşağıda he r il d tasa n hakkındak i görü ş v e tekliflerimi z sı - rasıyla arzedilmeğ e çahşılacaktır. Anca k b u tekni k izahlar a girme - den önce, gene l nitelikt e baz ı hususlar a değinme k istiyoruz. BÎRÎNCt KISI M GENEL GÖRÜŞLE R Son birka ç yılda n ber i Tür k Maliye tarihinde, dünyad a benze - rine rastlanmaya n bi r tutu m dikkat i çekmektedir. Her bütçe ile birlikte yen i vergile r ihdası, mevcu t vergüeri n kapsamm m genişletil - mesi vey a tarifelerini n ağırlaştınhnası, kam u iktisad î teşekkülleri - nin mamuller i U e tekel maddeleri fiatlarma za m yapılması adet a bi r alışkanlık halin e gelmiştir. Vergi 3rülderini n ağırlaştınlmasm a üişki n çeşitl i kanunların ta - şanları üzerind e bunda n önc e düzenlediğimi z rapor v e mütalâalard a

5 da işaret ettiğimiz üzere, her yıl yeni yeni finansman kaynakla n ara - mak zorund a kalınması, öncelikt e mevcut vergileri n hasılatınd a çe - şitli nedenlerl e arzulana n ölçüd e organi k bir artı ş sağlanamamasın - dan, sonr a d a Bütçe^ni n geîir-gider dengesinin daima geli r açısında n ele alını p giderlerd e rasyonelleştirmey e gidilememesinde n iler i gel - mektedir. Bu tutumun memleket ekonomisi yönünden ne derece zararlı olduğu, he r geçe n gü n bira z dah a belirgi n bi r hald e ortay a çıkmak - tadır. Diğer tarafta n yılmd a yapıla n devalüasyon, bun u müte - akip Devle t Personel Kanunımu n mal î hükümlerini n uygulanmasın a başlanması v e bu uygulamanm bütçey e ilk tahminleri n ço k üstünd e yük tahmi l etmesi, fiatlard a oldukç a öneml i yükselişleri muci p olmuştur. İçind e bulunduğumu z ekonomi k ortamda, fia t hareketlerin i daha d a kamçılıyacak ve geçim sıkmtısm ı daha d a ağırlaştıraca k ye - ni vergile r vey a verg i zamlar ı getirilmesinde n endiş e duymamağ a imkân yoktur yılınd a çıkanla n Finansma n Kanun u tasa. n halind e iken hazırlayıp Ugil i mercilere takdi m etiğimi z rapord a d a belirttiğimi z gibi, alma n verguem e tedbirlerini n muhteme l ekonomi k tesirlerini, her tedbi r içi n ayr ı ayr ı değil, tüm olara k el e alı p değerlendirme k icabeder. Bu görüşümüzd e n e kada r hakl ı olduğumuz, içinde bulun - duğumuz yılında, mesel â inşaa t sektöründ e v e dolayisiyl e bü sektörle doğruda n doğruy a ilişkis i ola n çok çeşitli sanayi kouannd a ortaya çıka n endiş e verici durgunlukla bell i ohnuştur. Yine söz ü geçen raporumuzda, yen i vergi yüklerini n fiatla r ge - nel seviyesind e yaratacağı yükselişi n Devle t yatınmlannı d a paha - lılaştıracağma, bunu n is e geür-gider dengesinin yeniden bozulmasına yol açacağın a işare t edilmişti. Bugü n d e ayn ı mütalâay ı tekrarla - mak yerind e olur. Öte yanda n tarı m sektörünü n optima l bi r hâsıla t sağlıyaca k tarzda vergüendirihnesi, Maliy e TeşkUâtı reformunu n gerçekleştiril - mesi, işportacılığı n bir nizam a bağlanmas ı gib i konuların bi r a n ev - vel çözümlenmes i halinde verg i hâsılatında ço k önemli artışlar sağ - lanacağı rahatlıkl a söylenebüir. Modem vergiciliği n en ziyade üzerind e durduğ u verg i psikolo - jisi ve vergi mukavemeti konulan, maalesef bu def a d a lâyı k olduğu

6 önemle el e alınmamı ş görünmektedir. Verg i hasılatın ı optima l bi r seviyeye çıkarmanı n e n öneml i şartlarından bir i d e şüphesiz, îdare - mükellef ilişkilerin i demokrati k esaslar a gör e ve bi r işbirliğ i zihni - yeti içind e geliştirmektir. N e mükellef idarey i «Umac:», n e d e idar e mükellefi «kaçakçı» gözüyl e görmeli, vergiy i vereni n he r futatt a fikir v e mütalâasını n alınmas ı v e bu zümreni n eğitilmes i idareni n temel görevlerinde n bir i olmahdır. Yine ayn ı görü ş açısında n hareketl e bi r husus a dah a değinme - den geçemiyeceğiz. Bir vergi kanunu tasarısını n henüz Bakanlar Ku - rulundan geçi p Hükümeti n mal ı olmadan, vey a hi ç olmazs a Parlâ - mentoya sevkedilmede n önc e çeşitl i Bakanhklarda n sorulduğ u gib i özel Sektörü n bire r kam u kurum u ola n mesle k teşekkülerini n d e mütalâalarının istenm.esi, kanaatimizc e yukarıd a sözün ü ettiğimi z işbirliğinin teessüsünd e büyü k ro l oynayacaktır. Bütü n ısrar h talep - lerimize rağmen bu husus b u defa d a sağlanamamış v e iki kanun ta - sarısı anca k Parlâmentoy a şevkinde n sonr a alınabilmiştir. Aşağıda, ik i kanu n tasarısınd a ye r ala n çeşitl i vergi kanunlan - na ilişki n değişikliklerden, üzeninde durulmasın ı faydal ı bulduğumu z hususlar hakkındak i görüşlerimiz, arzcdilmeğ e çalışılacaktır. İKİNCİ KISI M FİNANSMAN ÎİANÜN U VE DÎGEE BAZ I VEK T İ KANUNLARININ TADÎL Î HAKKIND A KANU N TASARIS I KONUSUNDAKİ GÖRÜ Ş VE TEKLÎFLERÎMÎ Z I ~ İŞLETM E VERGİSİ : 1) Gene l Açıklama: Bilindiği gib i İşletm e Vergis i mal î mevzuatımız a 1970 ' yıhnd a 1318 sayılı Finansman Kanun u il e giren yen i bir mükellefiyettir. B u vergi bir kısım malların perakend e satışı safhasında alma n satı ş vergisi il e yine bir kısı m hizme t işletmelerinde n alma n eğlenc e ve isti - rahat yerler i vergisinde n oluşmaktadır. Bu vergini n kabul ü il e Türkiye'd e harcamala r üzerinden, bir i

7 istiheal vergisi, diğer i satı ş (işletme ) vergis i olma k üzer e ik i ayr ı vergi alınmağ a başlanmıştır. İşletm e vergisini n taraftarlar ı bu ver - giyi bellibaşl ı iki yönden savunmaktadn-^lar : Söz ü geçenler e göre İşletme Vergis i sayesinde : Orta k Pazar'ı n orta k vergis i ola n Katm a Değe r Vcrgi - si'ne geçi ş içi n hazırlıkl ı olmak ; Perakend e satı ş safhasın ı kavrama k v e vesik a nizamı - na bağlama k suretiyl e Geli r v e Kurumla r Vergisindek i vergi ziyam a sebebiye t veren kapılar ı kapatmak ; mümkün olacaktır. Maliye Bakanlığını n benimsediğ i bu görüşler e katılmağ a imkâ n bulamıyoruz. Bilindiğ i gib i Katm a Değe r Vergis i yalnı z perakend e satış cafhasmda değil, üretimden tüketime kada r malların he r e l değiştirmesinde (v e dolayisiyl e değerin e bi r ilâved e bulunulmasında ) abnan bi r vergidir. Bu vergide temel kaide, he r verguem e safhasm - da ödenece k verginin, bir öncek i safhada ödene n verginin düşülmes i suretiyle bulunmasıdır. B u itibarl a perakend e safhad a alma n bi r satış vergisini n Katm a Değe r Vergisin e geçiş e zemi n hazırlam as ı zannedildiği kadar kola y değildir. Bu vesil e ü e heme n belirtme k ge - rekir ki, Katm a Değe r Vergis i bün^/es i v e tekniğ i il e so n derec e komplike, gere k idar e gere k mükellefle r içi n yeterinc e yetişmi ş v e organize olmay ı gerektire n bi r vergidi r v e e n zo r uygulandığı saf - ha d a perakend e satı ş sahfa :ıdır. B u zorluklar nedeniyl e Avrupa'nın bu yönlerden en ziyade gelirmiş (6 ) ülkerıinin vücud a getirdiği Orta k Pazar'da b u vergiy e geçi ş büyü k direnmeler e v e zorluklar a maru z kalmış ve hatta İtalya so n defa b u geçi^^ i bir ker e dah a erteletmiştir. Bu itibarl a Türkiy e içi n üzerind e henü z yeterinc e durulmamı ş olan ve sadece bir kavram olara k büine n Katm a Değe r Vergisine geçişi, bir mut a (veri ) olara k alı p bu geçiş e hazırlanma^/ ı e n zor safh a olan perakend e safhada n başlatma k tutarl ı bi r yo l olara k görün - memektedir. İşletme Vergisini n Geli r v e Kurumla r Vergisine] o verg i ziyam ı önliyeceği iddialar ı da, il k nazard a n e kada r cazi p görünürs e gö - rünsün, Türkiy e içi n fazla ümi t bağlanaca k bi r şe y değildir. Küçük ve dağınık işletmeleri n hâki m bulunduğ u ekonomilerd o perakende ti - caretin disipli n altm a alınmas ı ço k zor, hatt a imkânsızdır. Kanaa - timizce b u ekonomilerd e vergi ziyamı n önlenmesi, kaynakların kont -

8 rol altın a alınmas ı il e daha kola y ve daha a z masrafl a sağlanabilir. Yoksa, bugü n yapıldığ ı gibi, kontro l eleman ı adedin i v e cezalar ı arttırmak meseleni n çözüm ü içi n yeterl i olmadığ ı gibi, fiill e cez a arasında bulunmas ı gereke n deng e d e bi r taraf a bırakılmaktadır. İşletme vergisini n bi r yıllı k uygulaması b u görüşlerimiz i haklı çıka - rır niteliktedir. Diğer taraftan perakend e safhad a v e tüm verg i sisteminde ver - gi ziyam ı önlemenin, polis tedbirleri v e ağı r cezalarl a değil, mükelleflerin eğitilmesi, verg i ahlâkını n tesisi, Verg i Kanunlarm m etki n bir biçimd e uygulanması yoluyl a sağlanabileceğ i bütü n Dünyad a tespit v e kabu l edumiştir. İşletme Vergis i hakkında dah a ço k şey söylenebilirs e de, endi - şelerimizde zamanı n biz i haksı z çıkarmasın ı temenn i edere k şimdi, Tasanıi'n maddeler i hakkmdak i görü ş v e mütalâalarımız ı arzetme - ğe çalışacağız. 2) Finansma n Kanunu'nu n 11. maddesine gör e işletm e vergi - sine yalnız, Kanun a bağl ı ü. No. lu tablod a yazıl ı emtean m pera - kende satış ı ü e baz ı hizme t işletmeler i v e I. No. lu tablodak i diğe r bazı hizme t işletmeler i tâb i bulunmaktadır. Tasarı, esa s itibariyl e he r türl ü emtean m perakend e satış ı il e I. v e I I numaral ı tablolard a ye r ala n hizme t işletmelerini n vergiy e tâbi olmasını, anca k mezkû r tablolard a yazıl ı olmaya n emtean m d a Bakanlar Kurul u Kara n v e Bütçe Kanunlar ı il e tablolara ilâv e edilebilmesini öngörmektedir. Tasany a bağl ı Tablola r incelendiğ i za - man işletm e vergisin e tâb i ola n ma l gruplarının, hâle n mer' î tablo - lardakine kıyasl a bi r hayl i genişletildiğ i v e Gümrü k Fası l numara - ları itibaru e gösterildiğ i görülmektedir. 11. madd e tâdi l tasansmdak i ifadey e göre, şimdili k yalnı z tab - lolarda kayıtl ı emtean m perakend e satış ı işletm e vergisin e tâb i ola - cak, faka t üerd e vergini n kapsam ı genişletilebilece k demektir. Kanaatimizce vergiy e tâb i malları n listes i zate n ço k genişti r ve içind e bulunduğumu z ortamd a bu kada r geni ş kapsaml ı yaygı n bir satı ş vergisini n haya t pahalılığ ı yönünde n yaratacağ ı olumsu z etkiler ağı r olacaktır. Durum böyl e iken, b u kapsam m hel e Bakanla r Kurul u Karar ı ile genişletümesin e ceva p verilmesi, müstehlik hal k tabakalarm ı ba -

9 zı malların he r a n vergiy e tâbi tutulabileceğ i endişesiyle, fuzuh bi r takım harcamalar a sevkedece k ve b u d a ekonom i üzerindek i enf - lâeyonist baskıy ı ağırlaştıracaktır. Binnetice, verginin kapsamını n genişletilmesin e taraftar bulun - mamakla beraber, bi r kapsa m genişlemesin e gidilecekse, bunun an - cak kanunl a yapılabilmes i görüşünd e olduğumuz u arzetme k isteriz. 3) Bilindiğ i gibi hâlen mer' î hükümler e gör e işletm e vergisin e tâbi hizme t işletmelerind e (ihtiyar î olma k üzere ) götür ü vergilem e sistemi vardır. Tasanda götürülük, esa s itibariyl e kaldmlmakta, yalnı z seyyar olarak perakend e ma l satanla r üe, bilardo, piyango, masa futbolu, sam amc a v.s. oyu n salonla n U e çayhane, kahvehan e v e kıraatha - nelerin, münhasıra n götür ü vergiy e tâb i olacağ ı belirtilmektedir. Tasanda I No. lu tablod a hizme t işletmeler i içi n öngörüle n as - gari v e azam i verg i hadler i yenide n düzenlenmi ş v e bu hadler i bi r misline kada r arttırmağ a vey a kanun î hadd e indirmeğ e Bakanla r Kurulu'nun yetkil i kılınmas ı öngörülmüştür. İlerde d e değineceğimi z üzere, I No. iu tablod a ye r ala n asgar i ve azam î hadler, satı ş vergis i nisbet i olara k hizalarınd a gösterile n nispetle organi k bi r tarzd a ügüidir. B u nisbe t hâle n % ara - smda iken, tasarıd a (bi r istisn a hariç ) % 5 olara k öngörülmüştür. 0 hald e tablodak i asgar i v e azam î verg i hadler i işletmeleri n ciro - lannm % 5İne tekabü l etme k durumundadır. B u itibarl a % 5 nis - peti sabi t kah p asgar î v e azam î hadler i Bakanla r Kurul u Kara n il e bir mislin e kada r arttırmak, kanunu n amacın a v e tabloları n düzen - lenmesindeki temel fikr e aykır ı bi r davranı ş olacaktır. Binnetice mezkû r hükmü n tasarıda n çıkarılmas ı gerektiğ i görüşündeyiz. 4) Tasar ı il e Kanuna Mükerre r 11. madde getirilmekte v e mezkûr madded e yukarıd a 3. madded e açıkladığımı z istisnalar dışında, 1 No. lu tablodaki hizmet işletmelerini n perakend e satı ş vesikası kul - lanarak tahsi l edecekler i vergileri ödeyecekleri, yalnız b u vergileri n yıllık tutarını n kendiler i içi n takdi r edilmi ş götür ü verg i miktarla - rından aşağ ı olamıyacağ ı belirtilmektedir. Madded e ayrıc a seyya r olarak perakend e ma l satanlar m perakend e satı ş vesikas ı kullan - malarının ihtiyar î olduğ u açıklanmaktadır.

10 Görüldüğü üzere, Mükerrer 11. madde işletme vergisind e asgar i vergi esasmı getirmektedir. İlerd e 20. madde hakkmdak i izahlarımı z sırasmda d a değineceğimi z üzere, I No. lu tablodak i hizme t işletme - leri kendiler i içi n ciroların a gör e takdi r olunaca k götür ü vergiler i ödeyecekler, perakend e satı ş vesikalar ı il e tahsil ettikler i vergueri n yıllık toplamı bu götürü vergiden fazla çıkars a fazlasın ı bi r düzeltme beyannamesi verere k ayrıc a Verg i Dairesine yatıracaklar, eksi k çıkarsa kendilerin e bi r iaded e bulunulmıyacak, başk a bi r deyiml e götürü verg i asgar î verg i halin i alacaktır. Bu görüş e katılmağ a imkâ n göremiyoruz. Bir verg i y a götür ü veya gerçe k usull e alınır ; fiil î sonu ç Maliy e lehine is e gerçe k usul, aleyhine is e götür ü usu l diy e te k tarafl ı işleye n bi r mekanizmay ı benimsemek kola y değildir. Bu itibarl a Tasarm m ik i şıkta n birin i benimsemes i ve maddelerin b u tercih e gör e kalem e alınmas ı uygu n olur. 5) Bilindiğ i gibi. Finansma n Kanunu'nu n 12. maddesine göre, bazı ma l çeşitler i hariç, belediy e içi nüfusu 'i n altındak i yer - lerde faaliyett e buluna n mükellefle r İşletm e Vergisinde n muaftır. Tasarıda b u nüfu s haddi, İ l v e ilç e merkezler i dışınd a kala n v e belediye iç i nüfus u emte a ticaret i içi n 5.000, hizme t işletmeler i içi n olara k değiştirilmekte, köylerd e nüfus a bakmada n ta m mu - aflık getirilmes i öngörülmektedir. B u değişikliğ i benimsemekt e v e hâlen mer' î hükmü n yarattığ ı haksı z rekabet i ortada n kaldıracağın a inanmaktayız. Maddede «II. Sayılı Tablonun 5. pozisyonunda yazılı olanlar ha - riç» denme k suretiyle, otel, motel ve mokamplarda b u muaflığı n uy - gulanmıyacağı d a kaydedilmiştir. Mezkû r pozisyond a sadec e bele - diye sınırlar ı dışmdaki otel, motel ve mokomplar öngörüldüğüne göre, belediy e içi nüfusu esa s alma n bi r muafiye t hükmünd e b u işlet - melerin yer i olmama k gerekir. Başk a bi r deyiml e söz ü geçe n işlet - meler sadece belediye smırları dışmd a oldukları takdirde işletm e vergisine tâb i bulundukların a göre, belediy e sınırları içind e (nüfus u n e olursa olsun ) zate n mükellefiyetler i bahs e kon u değildir. Bu itibarl a 12. madde tâd ü tasarısınd a parante z içindek i hükmün, metinde n çı - karılması yerind e göıülmektedir. 6) Mer' î 13. maddeni n 1. fıkrasında, götür ü vergileri n asgar î

11 ve azam î hadle r arasmd a ena z 3, enço k 6 derec e halind e komisyonlarca tespit i öngörüldüğ ü halde, tâdi l tasarısınd a bu derecele r en a z 6, enço k 1 0 sekimd e değiştirilme k istenmektedir. Dereceleri n dah a da arttırılması, (Meselâ en çok 15 derece) gerçeğ e yaklaşma yönün - den yerind e olacaktır; b u husus dah a önc e Maliy e Bakanhğı'na tak - dim ettiğimi z rapo r v e mütalâalarımızd a d a belirtilmiştir. Diğer tarafta n bu konud a başk a bi r husu s üzerind e d e durma k isteriz. Asgar î ve azamî hadle r arasınd a enço k 6 (tasarıy a gö: e 10) derecenin tespit i sırasında, Komisyonları n bu azam î dereceler i mut - laka kullanmalar ı şar t olmama k gerekir. Zira, memleketimizi n çeritli bölgelerini n ekonomik özellikleri birbirinden farkl ı olduğundan, bunun böyl e olmas ı mantık icabıdır. Nitekim, geçmiş devrede bu hu - surrun, Tealiye Bakanlığınca yazışma yoluyla sağlanmasına çalışılmış, fakat uygulamada, yin e d e yanlı ş anlamalar a rastlanmı ş v e duru - mun anca k Merke z Komisyonunda düzeltilmesi kabi l olabilmiştir. Bu nedenl e Komisyonlarc a he r derecey e tekabü l ede n götür ü vergi hadlerini n takdir i sırasınd a mutlak a 1 0 derecenin d e kullanıl - masının zorunlu olmadığının, bi r kanı m hükm ü halin e getirilmes i yerinde olacaktır. 7) Tasa n ü e Finansma n Kanunu'n a Mükerre r 14. madd e ge - tirilmektedir. B u maddey e gör e İşletm e Vergisini n nispet i % 5, fa - kat ithâ l vergi ve resimleri ödenmede n yurda gire n mallar ı rata n i^. - letmeler içi n % 25'tir. Bu işletmele r (günlü k hayatımızdak i adıyl a Amerika n Pazarla - rı) I No. lu hizme t işletmeler i Tablosun a konmu ş v e , TL. asgarî O, TL. da ayam î verg i hadd i öngörühnüştür. Tablo - nun 10. pozisyonunda «bu malları diğe r emte a ü e b^tiikt e satanla r dahü» denilmiştir. B u ifadeye gör e bir mağazan m ciros u içinde mecelâ % 90'ı yerl i mal ı vey a ithâ l vergiler i öndemiıl ş yabanc ı malı, % lo' u ithâl vergileri ödenmemi ş yabancı mah olsa, veya so n grub a dahil ma l satı ş cirosu çok cüz'î bi r ı akamı teşki l ets e dahi, o işletme yine dc yılda en a z , lir a işletm e veıgis i ödeyecek demektir. Buradaki adaletsizli k ortadadır. Maksat, Odamızı n ötedenberi savunduğu üzere, Amerika n Pazarlarını n bi r nizam a bağlanmas ı (hatt a kapatılması) is e bu bir yasak kararı üe sağlanabilir. Aks i halde sözü geçen mallar ı I I No. lu tabloya alma k v e yalnız bu cms malları n pe - rakende satışınd a % 25 veya dah a yükse k nispett e verg i alma k e n tutarlı yo l olacaktır.

12 8) Finansma n Kanunu'nm ı 20. maddesind e yapıla n bi r deği - şiklikle, satı ş vergis i beyannames i vermeğ e mecbu r ola n mükellef - lerden I No. lu hizme t işletmeler i Tablosun a girenlerin, he r takvi m yılı içi n ertesi yılı n Oca k ayında, takvi m yıl ı içinde perakende satı ş vesikalarıyla tahs U ettikler i satı ş vergileri toplaımnı gösteren bir düzeltme beyannames i vermeler i öngörülmektedir. Yı l içinde iş i bıra - kanlar b u düzeltme beyannamesini iş i bırakma aym ı izleye n ayın 1 5 inci gün ü akşamın a kada r vereceklerdir. Diğer tarafta n 23. madded e yapıla n değişiklikle, düzeltm e be - yannamesi vermeğ e mecbu r olanları n asgar i vergüerin i 6 taksitt e ödemekle beraber, perakend e satı ş vesikaları il e tahsil ettikler i ver - gi, asgar î vergide n fazl a is e fark ı düzeltm e beyannamesin i verm e süresi içind e ödeyecekler i belirtilmektedir. Maddede, asgar î vergi - nin tahsi l edile n vergide n fazl a olmas ı halind e fark m iad e edilmi - yeceği, veresiy e satışı n peşi n satı ş hükmünd e olduğun a d a işare t olunmaktadır. Kez a yine 23. madde tâdi i tasarısında. Verg i Dairesi gerekli görürs e I No.l u tablod a yazı h hizme t işletmelerin i işleten - lerden yılhk götürü veya asgarî vergisinin % 251 oramnda, 6183 Sayılı Kanund a bell i edile n neviden, temina t isteyebileceğ i yazılıdır. Argarî verg i konusunda, dah a önc e görüşümüz ü açıklamıştık. Bir ker e dah a belirteli m ki, ya götür ü y a d a gerçe k vergileme usullerinden birini n tercih î v e terci h edilece k usulün ta m v e kâmi l şe - kilde uygulanması, e n doğr u davranı ş olacaktır. Veresiye satışı n peşi n satı ş hükmünd e sayılmas ı fikrin e d e ka - tılamıyoruz. Zira işletm e vergisini n ası l mükellef i müşter i olduğun a göre, müşteriden tahsi l edilmeyen bir verginin peşin olarak ve.ıg i dairesine ödenmesi, işletmeler i mal î yönde n sıkıntıy a düşürmektedir. Bu konud a istihsa l vergisind e öngörüle n sistem e benze r bi r usulle, ödeme kolaylıklar ı tanmmas ı muvafı k mütalâ a edilmektedir. % 25 teminat istenmes i konusun a gelince ; tasan bu aland a ida - renin ta m bi r itimatsızlı k havas ı içind e olduğun u göstermektedir sayılı Kam u Alacaklarını n Tahsi l Usul ü Hakkmdak i Kanunda, hangi hallerd e temina t isteneceğ i belirtilmiş olup «Vergi Daires i gerekli görarse» gibi, objekti f olmaya n bir kıstasl a mükellefler i fuzul î bir takı m külfetlerl e karş ı karşıy a bırakmak, kanaatimizc e yerind e değildir. 9) Tasa n Finansma n Kanununu n mer i 27. maddesin i kaldır -

13 makta v e yerine «iad e oluna n malları n vergisi» başlıklı, ayn ı numa - rayı taşıya n yen i bir madd e getirmektedir. B u maddede, iade edilen veya değiştirile n malları n vergisini n iad e vey a mahsu p edilemiye - ceği belirtilmektedir. Bilindiği gib i emte a ticaıetind e işletm e vergisin i doğura n olay, II No. lu tablod a ye r ala n emtean m perakend e satışıdır. Satıla n bi r malın müşter i tarafında n iades i halind e vergiy i doğuran satı ş akt i ortadan kalkmakt a v e dolayısıyl a verginin d e ma l bedel i ile müşte - riye geriy e verilmesi gerekmektedir. Satıla n bi r malı n iades i il e yerine başk a bi r malı n aimmas ı halind e d e duru m aynıdır. Tasarının getirdiğ i esas ı benimsemeğ e imkân yoktur. Böyl e bi r hükmün sevkedilmesi, iade müessesesini n kötüy e kullanılmas ı endi - şesinden iler i geliyorsa, b u endişey i bertara f edece k mazbu t esas - lar getirilmes i ve ağır müeyyidelere bağlanması her zama n mümkündür v e bu husust a tekli f getirmeğ e amad e bulunmaktayız. 10) Mer i 28. maddede «itira z isteğ i işletm e Vergisini n asgar î veya mükellefçe kabul oluna n dereceye tekabül ede n miktarının tah - silini durdurmaz» denilmektedir. Tasarı il e bu hüküm, «İşletm e Vergisine itiraz, vergini n vadeler i gele n taksitlerini n tahsilin i durdur - maz» halin e getirilme k istenmektedir. Maddenin değişikli k tasarısmda, vadede n v e taksitlerde n bah - sedildiğine göre, kastı n yin e götür ü vey a asgar î verg i olduğ u anla - şılabilir. Durum böyle.ise maddeni n esk i hal i kanımızc a daha iyidir. Maksat, gerçe k usulü d e içine alacak tarzda tü m işletm e vergisi için itirazın tahsilat ı durdurmamasın ı temi n ise, o zama n götür ü vergi - leme içi n hâle n mer i hükm ü ayne n almak, gerçe k usu l içi n d e bu - na, V. U. K.'nun 389. maddesindeki, itirazın vergini n yalnı z ihtuâfl ı kısmının tahsuini durduracağ ı hükmün ü ilâv e etmek daha doğr u olacaktır kanısındayız. 11) Perakend e satı ş vesikalarmm kullanılmamas ı vey a alınma - ması halind e kesilece k cezalarl a ilgü i 30. madde hükmü, tasa n il e bir hayl i genişletilme k istenmektedir. Getirilme k istene n değişiklik - ler şunlardır : a) Bi r yı l içinde (4 ) ayr ı günd e perakend e satı ş vesikas ı kul - lanılmadığı tespi t oluna n milkellefleri n işletmelerinin, Mahkem e kararı ile 3 aydan a s olmama k üzere (1 ) yıla kadar kapatılmas ı öngö - rülmektedir.

14 Kanaatimizce bu, ço k ağır bi r cezadır. Müşter i yoğunluğunu n çok fazl a olduğ u günlerde (ayı n il k günleri, bayra m arifeleri, yılba - şına yakı n günler, mevsi m son u tenzüâtl ı satı ş devreler i gibi), tez - gâhtarların unutkanlık, telâş veya hatalan sonuc u bu durum he r za - man ortay a çıkabuir. Bunu, işletmeler i iflâs a mahkû m etme k anla - mına gelece k bi r şekud e cezalandırmak, fiill e cez a arasmd a bulun - ması gerekl i deng e yönünde n savunulamıyacağ ı gibi, verg i psikolo - jisi ve idare-mükellef ilişkilerini n geliştirilmes i ve ıslâhı açısmda n d a terviç etmeye imkân yoktur. Para cezas ı nasıl ols a alınacağma göre, kapatmayı hakl ı gösterece k bir kötüniyeti n işaret i sayılabihnesi iei n (4) ayr ı gü n kıstasın ı (15 ) ay n gü n şeklind e değiştirmey i yerind e görürüz. b) Perakend e satı ş vesikalarında satı ş bedelinin eksi k yazılmı ş veya tari h gösterilmemi ş olmas ı halinde, perakend e satır? vesikası - nın hi ç düzenlenmemi ş sayılmas ı öngörülmektedir. Perakende satı ş vesikas ı üzerind e sadec e tarihi n göstc.rümemi ş olmasının b u derec e ağı r bi r fii l sayılmasın ı doğr u bulmamaktayız. Meselâ bi r evvelk i ve bi r sonrak i fişleri n tarih i üe, gün ü sarahatl e belli bir fişt e tari h yazılmasını n unutulm.u ş olmas ı halinde, b u fişi n hiç düzenlenmemi ş sayılmas ı kolaylıkl a savunulamas a gerektir. B u takdirde ols a ols a bi r usulsüzlü k cezas ı U37gulanmas ı düşünülebilir. c) Kendisin e ai t olmaya n perakend e satı ş vesikaların ı kulla - nanların işletmelerini n Mahkem e kararıyl a 6 a y il e 1 yı l arasmd a kapatılması öngörülmektedir. Bu hadisede bir kötüniyet belirtisi mevcuttur v e hükü m hakl ı görülebilir. d) Perakend e satı ş vesikas ı almaya n seyya r esna f içi n 50, TL. İlk normal cezanın iki kat, yan i 100', TL. olarak alınmas ı derpi ş edilmektedir. Kammızca, ekonomi k hayatımızd a v e vergiciliğimizde büyük zararla r doğura n işportacıh k müessesesini n bi r düzen e bağ - lanması içi n bu cemyı dah a d a arttırma k yerind e olacaktır. e) İşletm e Vergisin e tâbi emteanm, Verg i Dairesinin ittıla ı dışında bırakıla n bi r mahald e (Depola r dahil ) satılmas ı vey a tesli m edilmesi halinde, işletmeni n Mahkem e kararıyl a 6 ayda n 1 yıl a ka - dar kapatılmas ı öngörülmektedir. Bu fiil e gerçekte n ağı r bi r cez a verilmesi iktiza eder. Ş u var ki, önce bütün mükelleflere İşletm e Vergisin e tâbi emtea il e ilgili iç yerlerini Verg i Dairelerine bildirm e mecburiyet i konmabdır. B u bildir -

15 me zorunluluğunu n Verg i Usu l Kanunund a mevcu t olmas ı kanaatimizce yetmez ; zir a b u zorunluluğu n yerin e getirilmemesini n cezası V. U. K.'na gör e sadec e usulsüzlüktür. f) Kendilerin e 29. maddeye göre usulsüzlü k cezas ı kesüenlcrin, bunların tamamın ı ödemede n itiraz edemiyecekleri, ihtilâfı kazandık - ları takdird e ödedikler i cezanı n kendilerin e iad e olunacağ ı belirtilmektedir. Kanaatimizce b u hüküm, Verg i Hukukunu n prensiplerin e ayk b rı düşmektedir. Eğe r hükmü n gerekçes i vergi ihtüâflarm m yıllarc a rürmesi is e bunu n hâ l sureti, Mal î yarg ı sistemin i ıslâ h etmektir. 12) Tasany a bağl ı I No. lu tablod a Hizme t işletmeleri içi n öngörülen asgarî ve azamî vergi hadleri incelendiği zaman bunlann, % 5 Teklinde saptanan satış vergisi oranı ile hiç irtibatı olmayacak ve bütün Türkiy e içi n deği l d e sadec e büyü k ille r içi n hazırlanmı ş ol - duğu izlenimin i yarataca k şekilde, ço k yükse k tutulmu ş bulundu - ğu görülmektedir. Bunlarda n üzerind e durulmas ı gerekl i olanla r hakkındaki görüşlerimi z aşağıda sırasıyl a açıklanmıştır. a) Lokantaları n verg i hadleri bin hra ike n bin liraya çıkarılmaktadır. 300.C0O, liralı k bi r vergi hadd i % 5 satı ş vergisi oranm a gör e 6 milyo n liralı k bi r ciroy a tekabü l etmektedir. Böyle bir cironun îstanbufdaki e n büjâi k lokantala r içi n dah i bahs e konu olamıyacağ ı fülen sabittir. Halbuk i aıam î hadleri n hi ç olmazca İstanbul, Ankar a v e İzmi r gib i büyü k illerd e Iıullanılmas ı lâzı m geleceğine gör e fiiliyatt a gerçe k dış ı birtakı m vergile r ortaya çıka - cak demektir. Asgar î ha d olara k öngörüle n , lir a is e , liralı k bi r ciroy a tekabü l etmektedir. Aî?gar î verg i hadd i Türkiye'nin e n küçü k hasabasmd a dah i uygulanacağm a ve ahnaca - ğına göre, birço k Uimizd e bu haddi n gerçeği n ço k üzerinde bi r cir o varsayımma dayanacağ ı aşikârdır. Bu nedenl e tamame n gerçe k usulü n benimsenmes i zarur î mü - talâa edumektedir. b) Çalgısı z 3.smı f Lokantala r hâle n vergide n muaftır. Tasa - rıda b u tür lokantala r içi n liralık asgar î v e azamî vergi hadleri öngörülmektedir. Anadolımun birçok kasabasmd a 4.800, liralık asgar î vergiy e tekabü l ede n , liralı k yıllı k cir o ya - pacak 3. smı f lokant a bulunacağını'sanmıyoruz. Azam î ha d ola n

16 75.000, TL. ise 1,5 milyon liralı k bir ciroya tekabül etmektedir. Bu rakamm d a ço k yüksek ve gerçe k dış ı olduğ u meydandadır. Bu nedenl e 3. sınıf çalgısı z lokantalar içi n asgar î ve azamî hadlerin 1-5 bi n lir a olara k tespitin i tekli f ederiz. Heme n belirteli m ki, b u rakamla r üzerind e çok şey söylenebilir ve en doğrusu götürü ve asgar î verg i usulün ü kaldırıp, tamame n gerçe k usul e gidilmesidir. Aşağıd a çeşitli hizmet işletmeler i içi n öngörüle n asgari v e aza - mî hadle r içi n d e ayn ı görüş ü tekrarlama k isteriz. c) bi n liray a çıkarılmas ı öngörüle n meyhaneler e ai t hadlerin hi ç olmazs a mer'î hadler e indirilmes i yerind e görülmektedir. d) Sır f bi r fikir verme k üzere yukarıda birkaçın a değindiğimi z hizmet işletmelerini n heme n hepsinde, asgarî v e azam î hadleri n bü - yük ölçüd e arttırıldığ ı müşahad e olunmaktadır. Bunlarda n hâle n meri I No.l u tablod a mevcu t olanları n hadlerin i hi ç olmazs a esk i seviyelerine indirme k gereğin e işaret etmekl e yetinecek sadece yeni ihdas oluna n pozisyonla r hakkındaki görüşlerimiz i açıklamağa çalı - şacağız. Çalgısız 3. smı f meyhanele r il e çalgısı z birahanele r verg i kap - samına alınmakt a v e bin lir a asgar î v e azam î verg i hadler i öngörülmektedir. B u hadler 12 0 bin il â 3 milyon liralı k yıllı k ciroy a tekabül etmektedir. Memleke t realiteleri gözönün e alınara k b u had - lerin üâ 2 5 bin lir a şeklind e tespitini tekli f etmekteyiz. e) Barla r v e Pavyonlar, hâle n 1 1 No.lu tablod a ye r almakt a ve gerçe k usuld e vergiy e tâb i bulunmaktadır. Tasa n b u tü r işlet - meleri de I No. lu tabloya ithâl etmekte ve bin asgari ve azamî vergi hadleri öngörmektedir. Bu hadler yıld a 1 milyon v e 6 milyon liralı k bi r ciroy a tekabü l etmektedir. Bütü n Türkiye'd e ayn ı tablolar uygulanacağın a gör e b u ciroları n n e kada r gerçe k dış ı olduğu izahta n varestedir. B u hadleri n e n a z dörtte ü ç oranınd a da - raltıhnası yerind e görülmektedir. Diğe r tarafta n Amerika n barla r Tabloda zikr i geçen barla r ü e ayni nitelikt e ohnadığmda n pozisyona (Amerikan barla r hariç ) ibaresini n üâves i yerind e görülmektedir. f) Birahanele r içi n bin lira asgar î v e azamî vergi hadleri öngörülmektedir. Bu hadleri n d e e n a z yar ı yarıy a indirilmes i zarurî bulunmaktadır.

17 g) îthâ l vergiler i ödenmemi ş yabancı menşel i malla r konusun - daki görüş ve teklif lerimis dab a önc e açıklandığ ı cihetle, burada tek - rar edilmiyecektir. h) Seyya r olara k perakend e emte a ticaret i yapanla r içi n 3-5 bin liralı k asgar î v e azam î verg i hadler i öngörülmüştür. Pozisyon - da hang i emte a nevilerini n perakend e satışmı n kastedildiğ i açık - lanmadığından uygulamad a seyya r sebz e ve meyv e satıcıları d a b u pozisyona dahi l edüebüir. Kanaatimizc e pozisyon u <J I No.l u tabloda gösterile n mallar ı seyya r olara k perakend e satanlar» şeklind e kaleme alma k dah a doğr u olacaktır. i) Çayhane, Jaraathan e v e kahvehanele r verg i kapsamın a alınmakta v e bin liralık asgarî v e azamî vergi hadleri öngörülmektedir. Mesel â îstanbufda azam î ha d mutlak a kullanılacağın a v e , TL.h k verg i liralık bi r ciroy a tekabü l ettiğin e göre, rakamları n b u tü r işletmele r içi n n e derec e gerçe k dış ı olduğu ortadadır. Hâle n mer' î tablod a kı r bahçeler i içi n öngörüle n TL. İlk azam î ha d dah i tatbikatt a hak h şikâyetler i muci p olmuş v e işliyememiştir. B u itibarl a bahs e kon u hadleri n 1-25 bin lira şeklind e tâdüin i uygu n mütalâ a etmekteyiz. 13) Tasarıy a bağl ı I I No.l u tabloda, nisb î esas a gör e gerçe k usulde vergiye tâbi bazı hizmet işletmeler i il e emtea gruplar ı ye r al - makta olu p nisbet, % 5 şeklinde tektir. Tabloda işletm e v e emte a nev'inde n başka, emtean m girdiğ i Gümrük Tarif e Cetvelindek i fasıl numaralar ı ve aynca b u fasıl a gi - rip te vergi dışı bırakılmak istene n emte a çeşitleri, ismen zikredilmiyerek gümrü k fası l v e tarife numaralar ı il e gösterilmektedir. Herşeyden önc e şun u söyleme k gerekir ki, gümrük fası l v e ta - rife numaralar ı yazma k suretiyl e vergiy e tâbi ola n vey a verg i dış ı bırakılan emte a çeşitlerin i tayi n etme k v e bu suretl e problemi n hal - ledildiğini zannetmek hatal ı olur. Hele, gerek işletmeler, gere k müş - terüer içi n ağı r müeyyidele r öngörüldüğ ü d e hatırlanırsa, piyasa - da yalnı z ithalâtçılarc a büine n gümrü k giri ş tarif e cetvel i tekniği - ni, herkesç e biliniyo r farzedere k sistem i b u varsayı m üzerin e bin a etmenin sakıncaları, dah a belirgi n olarak ortay a çıkar. Bu nedenl e vergide n istisn a edile n mallar ı mutlak a isme n gösteımek zarur î bulunmaktadır.

18 Vergi kapsamının ço k genişletilmiş olması konusundaki görüşlerimizi dah a önc e gene l açıklama bölümünd e arzettiğimiz cihetl e burada tekrarında n kaçınılmıştır. ıı _ GAYRIMENKU L KıYME T ARTıŞ ı VERGİS İ : 1) Gene l Açıklama : Bilindiği gibi mevzuatımız a Sayıl ı Finansma n Kanun u il e giren Gayrimenkul Kıyme t Artığ ı Vergisi, Türkiye'deki arazi, ars a veya bunla r üzerindek i binaları n ivazl ı veya ivazız devi r v e temli - kinden v e bunları n karşılıkl ı olara k tramp a edilmesinde n doğa n değer farkların ı verguendirmektedir. Aynı değe r artışlarmm, bell i baz ı şartlarla. Geli r vergisin e d e tâbi olduğ u malûmdur. B u vakı a karşısınd a gayrimenku l kıyme t artışlannm nede n ayr ı bi r vergiy e tâbi tutulma k istendiğ i sual i ha - tıra gelebüir. Finansma n Kanununu n geçic i maddeler i nazar ı iti - bara alınırsa, Maliy e Bakanlığı yetkililerini n d e gayr ı resm î olara k beyan ettikler i üzere, aslınd a Gayrimenku l Kıyme t Artış ı Vergis i fiskal varida t sağlama k amacında n ziyade, beya n esasın a geçile n Emlâk Vergisind e bina, ars a v e araz i değerlerini n gerçeğ e uygu n bir tarzd a beyanın ı sağlama k üzer e getirilmiştir. B u itibarla, söz ü geçen vergid e bu def a yapılma k istene n değişiklikler i daim a b u görüş açışında n değerlendirme k icabeder. 2) Füıansma n Kanunu'nu n 34. maddesin e gör e vergini n mü - kellefi, gaynmenkuuler i devi r ve temlik ede n gerçek ve tüzel kişüer ^ dir. Tâd U tasarısı ile, ivazsız intikâllerde vergini n gayrimenkul u ik - tisap edenle r tarafmda n d a yüklenebilmes i öngörülmektedir. Bir gayrimenkul u bi r başkasına hib e ede n kimseni n bi r d e gayrimenkul kıyme t artış ı vergis i il e mükelle f tutulmamas ı prensibin i benimsememeğe imkâ n yoktur. Ş u va r ki, b u fıkr a olmas a d a gay - rimenkulu iktisa p edenlerc e vergini n yüklenilebilmes i mümkündür, fakat böyl e bi r anlaşm a V. U. K.'na gör e îdare'j â bağlamaz. Yen i fikra il e b u an a kaidey e bi r istisn a getirilere k b u yold a yapılaca k anlaşmanm idarc'y i de bağlaması isteniyorsa, bunu n dah a açı k ola - rak ifad e edilmesind e yarar vardır.

19 3) Finansma n Kanunu'nu n 33. maddesine gör e kanun î miras - çılara yapıla n şartl ı ve şartsız hibele r vergiden istisna edilmi ş iken tasan, 35. maddede yaptığı değişiklikle, bu tü r tasarruflar ı d a ver - gi kapsamm a alma k istemektedir. Kanımızca hâle n mer i hükü m gaye t hakl ı bi r sebeb e dayan - maktadır. Zir a verase t yoluyl a vuk u bulaca k intikâlle r gayrimen - kul kıyme t artışı vergisinde n istisna edildiğ i cihetle, yalnızca kanu - nî mirasçılara yapılaca k hibelerin d e vergi dışı bırakılması, bir sür e sonra uygulanaca k bi r istisnay ı ön e alma k anlamın a gelmekt e v e hiçbir suistima l ihtimal i d e bulunmamaktadır. Bu nedenl e meri istisn a hükmünü n ayne n muhafazasın ı uygu n mütalâa etmekteyiz. 4) Hâle n mer i geçic i 1. maddey e göre, tarihin e ka - dar (k i bu tarihte yeni Emlâk Vergis i Kanunu yürürlüğ e giriyordu) yapılacak intikâllerd e satıcılar, alıcıları n Etoılâ k Vergis i için beya n edecekleri verg i değerlerin i iktisa p bedel i olara k kabu l edebiliyor - du. Bu gün EmJâk Vergis i yürürlüğe girmiş, fakat değe r beyanı 1972 yılma ertelenmiştir. Tasan, sözün ü ettiğimi z geçic i 1. maddey i yürürlükten kaldı - rarak yerin e yeni bir Geçic i 1. madde getirmektedir. Bun a gör e : 'de n önc e iktisa p edilmi ş gaynmenkullerin ten sonr a beş yıl içinde ivazlı veya ivazsız intikâllerinde, ik - tisap maliyet i olarak, bunlan n iktisa p edildikler i tarihte bina v e araz i verguerin e matrah ola n tahrir vey a tadüât su - retiyle tespi t edilmi ş vergi değerlerinin b u tespiti n yapüdığ ı yıllara gör e (1, 5 U â 25 katı ) değişi k katsayılarl a çarpılmas ı sure - tiyle bulunaca k t u tarlan esa s alınacaktır. (İvazl ı intikâllerd e Em - lâk Ahm Vergisi, ivazsızlard a is e Veraset v e İntikâl Vergis i matrahımn tespitin e esa s ola n değer, hesabe n bulunaca k tutarlarda n da - ha yükse k ise, bu değerle r iktisa p maliyet i olara k kabu l edilebilecektir.) Anca k 'te n ' e kada r vuk u bulaca k intikâl - lerde mükellefler, dilerlerse, gayrimenkulu iktisap edenler tarafından Emlâ k Vergis i yürürlüğe girdikte n sonr a beya n olunacak verg i değerlerinin iktisa p maliyet i yerin e geçmesi - ni ve vergi tahakkukunun bu beyandan sonra yapılmasın ı isteyebilirler ;

20 il â tarihleri arasındak i intikâlle r içi n es - ki katsayılar a gör e iktisa p maliyet i hesaplanara k verg i verenler, yeni katsayılar a gör e verg i hesabın ı tale p edebilir - ler. Bu durumda, henü z hi ç uygulanmaya n yürürlüktek i hük - mü heme n ortada n kaldırma k yerin e b u hükm ü uygulamak, bizc e daha yerind e olacaktır. Zir a yukarıd a d a değindiğimi z üzere, aslın - da Gayrimenku l Kıymet Artışı Vergis i bir fiska l varida t sağlamak - tan çok. Emlâk Vergis i beyanlarının doğr u yapılmasın ı temin e ma - tuf bi r vergidir ve kıymet farklarının vergilem e rejimi, ası l yeri olan Gelir Vergis i Kanununda ye r almıştır. Diğer taraftan, hâle n mer' î geçic i 1. madded e öngörülen, ikti - sap maliyeti olara k Emlâ k Vergis i matrahı diy e beyan eduece k değerlerin esa s alınmas ı prensibinin, tâdi l tasarısında, niçi n sadec e ve tarihleri arasındak i intikâller e inhisa r ettiril - diği cây i sualdir. Kanımızca, gaynmenkul Kıyme t Artış ı Vergisin - de iktisa p maliyet i olara k Emlâ k Vergis i vergi değerlerin i almak, verginin teme l fikrin e dah a uygu n düşmektedir. Belli tarihlerl e smırlı, geçic i bi r takı m istisnaî vergüem e rejimler i getirmek, bi r gün farkl a yapıla n ik i intikâld e ço k değişi k verg i yükler i ortay a çıkmasmı tevlit edecekti r ki, bu d a vergid e adalet ilkesin i zedeleye - cektir. ni GİDE R VERGtLER Î : 1) Tasa n Sayıl ı Gide r Vergiler i Kanımu'nu n 4. maddesinin (i ) v e (j ) fıkralar ı ü e 12. maddesini yürürlükte n kaldırmak - tadır. 4. maddenin (i ) v e (j ) fıkraları, sağh k v e eğitiml e ilgili bazı eşya üe, ithald e gümrakte n mua f ola n eşyanın, dahud e alma n is - tihsal vergisinde n istisna edilmesin e Uişkin bulunmaktadır. 12. madde is e ayn ı muafiyeti, ithâld e alma n istihsa l vergisind e d e öngör - mektedir. Tâdil tasarısını n gerekçesind e mezkûr hükümleri n yürürlükıe n kaldırılmak istenmesini n neden i olarak, çeşitl i kuruluşlar a verile n gümrük muaflığ ı yüzünde n istihsa l vergisind e öneml i geli r kayıp - larına uğramldığmda n v e verg i iadesini n tatbikatt a güçlükle r ya - rattığmdan bahsedilmektedir.