^UIADOLUDA XIII. - XIV. YÜZYİUN NAKIŞU AHŞAP CAMİLERİNDEN BİR ÖRNEK: BEYŞEHİR KÖŞK KÖYÜ MESCİDİ

Transkript

1 ^UIADOLUDA XIII. - XIV. YÜZYİUN NAKIŞU AHŞAP CAMİLERİNDEN BİR ÖRNEK: BEYŞEHİR KÖŞK KÖYÜ MESCİDİ Yılmaz ÖNGE Anadolu Türk-tslâm mimarlık salütmda, ahşap inşaat tekniğinin çok bir geçmişi olduğu malûmdur'. Bugu, bnr geçen yıl. arkeolojik kazılarla modada çıkarılan veya ilgili müessejj^gre yürütülen tescil faaliyeti netiçe- ^nde taslanan yeni eserler de doğrulaittktadır. Di^ yapı çeşitleri arasında, bilhassa cami ve mescitler, ibdethane olank yıq(»imış bulunmanm verdiği avantajla, daha fazla bakım ve onanm görtaâş, neticede daha uzun ömürlü olmuş, hrdır. Bunun için eski ahşap inşaat. tdaüğini, bu gün hemen hemen sadece cami ve mescitlerde tetkik etmek imkânım bulabiliyoruz. Türk-lslâm sanatınm XIII. yy. dan ZIX. yy. a kadar devamlılığını en iyi İşeyebildiğimiz bölgelerden biri de Konya ve havalisini ihtiva eden Orta Anaddu'dur. Ahşap, tavanlı Selçuklu camilerinin en abidevî örneklerinden olan Konya Sahib Ata Camii zamanla eski şeklini kaybettiğinden, onun tesiri altında inşa edildiğini tahmin ettiğimiz Beyşehir Eşrefoğlu Camii, halen ayakta duran bu tip eserlerin en muhteşemidir. XIII.-XIV yy. lann ahşap tavanlı cami ve mescitlerinden bilhassa nakışlı (danlan, hem eski ahşap inşaat tekniği, ni, hem de devirlerinin süsleme sanatmdaki prensip, kompozisyon, motif ve 1. K Oto Dorn. Seldscbukische Holsaulenmo- diaai la Kkinasien. Am der Welt der Utanıisdıen IteıcMlif Ernst KOhnd Berlin 1«7. renklerini birlikte ihtiva etmeleri bakımından daha da önem kazanmaktadırlar. Bilinen nakışlı ahşap cami ve mesman Bey tarafından Beyşehir Eşrefoğlu Kastamonu-Kasaba Köyü Mahmud Bey, Doganhisar Ulu, Erbaa-Fidiköy Ömer Paşa camileri», orijinal hüviyetlerini en fazla muhafaza edebilmiş örneklerdir M. yıllarında Eşrefoğlu Süleyman Bey tarafından Beyşehir'de inşa ettirilen cami, bunların en eski, en büyük ve süslüsüdür. Bu eser, kendinden sonra yapılmış pek çok cami ve mcscid için ilham kaynağı ve örnek olmuştur. Nitekim, 1548 M. tarihinde Abdullah isimli bir zat tarafından yaptırılan Doganhisar Ulu Camii', plân şeması ve nakışlı ahşap tavan detayları bakımından Eşrefoğlu Camiinden doğrudan doğruya veya dolaylı olarak tesir alan eserlerdendir. Aradaki uzak mesafe ve takriben yüz yıla yakm bir zaman farkına lagmen. Kasaba Köy'deki Mahmud B^ Camii (1367 M.) de. ahşap işçiliği nakış kompozisyonları ve süslemede kullanılan renk çeşitliliği ile Eşrefoğlu Camiine şayanı hayret bir benzerlik gösterir. O kadar ki, yapılan yanlış tamirlerle bazı mimar! detayları ve nakışlan kaybolan Eşrefoğlu Camiinin eski halini tecessüm ettirmek için, Mahmud Bey Camiinin orijinalitesi bozulmamış detaylarına bakmak gerekir. 2. Sadi DiUver. BOnyan Ulu Csmii ErbM/Akçaköy (Fidl) SiUhuur Ömer Pa«a CamU. Ut. O. Ed. Fak. Sanal Tarihi Yıllıftı 1M64S. Itt. 196t. }. t. H. Konyalı. Akşehir. Natreddia Hocanın Şehri. tsc s: <03.

2 292 YIUM<İNK Bu yaxunizda, şinküye kadar ium ve sanat âtemine taratılnuş ouua Eşrefo ^u ve Mahmud Bey Camilerine^, yer Yte atıflar yaimorak. mevcut kayıtlan, mimaıt ve tezyin! üzellikleri dolayisiyle XIV. yy. a aidiyetini tahmin ettiğimiz, kuçttk ve mûtevazi bir köy mescidinden, Beyşehir'in Köşk Köyündeki mescitten bahsetmek istiyorum. Bu mesdt, B^şdıir'dea takriben 33 kul mesafede, Bejrşdıir-Kırdli şosesi üzerindeki D^irmcn mevkiinden 7 km. içeridedir. Köye girişte, genişçe bir mezarhğm ortasında bulunan mabede, köylüler, Nasuh Bey Camii admı ve^ n«ktö, hatta mescidin kıble tarafında bir mnarda, baniinin medfun olduğunu söylemektedirier. Mesdd dıştan dışa takriben 13.6&1S.60 m. dmidmda ve kıble istikâmetinde uzanan oldukça muntazam dikdötgen bir plâna sahiptir. Giriş kapısııun açıldığı doğu duvar nnm alt kısım, büyük ebadda kesme taşlardan, fakat itinasız bir şekilde yapümıştur. Bunlann bazıları antik haıabelerden tqı>lanmıştır. Bir kısnumn üzerinde ise diğer, Sdçuklu devri eserlerinde de tesbit ettiğimiz taşçı işaretlori bulunmaktadır. Duvann bu alt kısım yapısına mukabil, üstte yer yer ahşap hatıllaria bağlanmış, yassı moloz taşlardan, çamur harçh, gelişigüzel bir &rgü fl^rülmdctedir. Aym gayrimuntazamlık güney, batı ve kuzey ebelerde de mevcuttur. (Resim: IV) Kareye yakm dikdörtg» şeklindeki giriş kapısı doğu cephesinin kuzey köşesine yakın caank açılmıştır. Bunun yanında, farkh «Niişlikte iki alt pencerenin izi mev cuttur ki, bunlar sonradan moloz taşla doldundarak kapatılmıştır. Bu cephede 4. MtfeMd Akok. Kasttawwu'mm Kınate UyOade Cmâm»» Mahnad Bqr Ckmfl. T.TX BeUeiea Cnc X 1M(. Yutof Kkym. Beytehri kiubcicrl Vc EırcfoVhı Curii «e Tilrbeıi TUrk TlHriM. itarkmiacy* ve Etnolnf. ya DMHUİ. tayı: IV. Isı Y. Mlb. «fjimur AU KatUaa. AiMdoiu BcyUMefiBdc CMBİ ve Mesdtkr. t.t.o. Mim. F«k. İst. I«SS. 5. Prof. Dr. FecMun NttK Uduk. Fuih Devttede KMamn Bylleti VtkıOın PDHM. Vafafte Unum MU. ıhmbio MffriyMi. Aak. USl «: «. yine farkh genişlikte ve biri kapatılmış daniki^üney cephede de bir adet dik. dörtroı şeklinde üst pencere bulunmaktadır. Bımlara camlı basit ahşap doğramalar konulmuştur. Doğu duvarı 1.2S m., diğerieri ise 0.80 m. kalınlıktadır. Bu durum, mescidin geçirdiği eski tamirler neticesinde cephelerin orinnal düzenlerini kaybettiğini göstermektedir. Mabedin üstü. duvarlardan takriben 0.50 m. dışan taşan tavan kirişlemelerinin taşıdığı, moloz taş parapetlerle çevrili toprak dam örtü ile şekillendirilmiştir. Mescidin dm'arları içten çamur harç üzerine kireç badanalıdır m. ile 025 m. arasmda değişen çapta, iki sıra teşkil eden, altı adet yuvarlak kesitli, ahşap sütün, içerisini mihrap aksına paralel Uç şahma ayırmıştır. Sütün akslanna göre orta sahm 432 m., doğu sahm duvara kadar 3.45 m., batı sahm ise 3.58 m. genişliktedir. Evvelce alçı veya çinili bir mihrabm bulunduğu kısım, şimdi bir boşluk halindedir. Mihrabm sağında, yakın tarihlerde yapıldığı anlaşılan, ahşaptan, sade bir. mimber (Resim: VI), sol köşede ise yine benzeri işçilikle yapdmış ahşap bir kürsü bulunmaktadır. Kuzey nihayette, orta ve batı sahmlara isabet eden kısmmda ve ahşap tavam taşıyan sütûn- 1ar ile il&ve desteklere oturtulmuş olan mahfel, yine aynı tarihlerde ve aynı ustalarm elinden çıknuş gibi görünüyor. (Resim: VIII) Mescidin taban döşemesi, ahşap kirişleme üzerine çakılmış enli tahtalarla yapılmıştır. Tavam taşıyan ahşap sütûnlar çeşitli taş kaidelere o- turtulmuştur. Bımlar ahşap döşemenin. altmda Kizlenmiştir SUtûnlann boylan, taş kaidelerin üzerinden, tavan kirişlemesini taşıyan hatıl yastıklarına kadar 4.15 m. dir. Duvarlara oturan ahşap hatıl ve kiriş uçlan zamanla çürüdüğünden, duvarlar da şakuliyetlerini kaybettiklerinden, tamire imkân vermek ve tavanı desteklemek için, sonradan, orta sahm hudutlanduran ahşap hatılların

3 AWDOUW XIII. XIV. YÜZYILIN* NAKIŞLI AHŞAP CAMİLERİNDCN BİR ÖRNEK 293 Hlbaşlanna birer ve doğu duvarlarının u «özune yapışık olarak da aralıklı, üç sütünün taşıdığı bir hatıl ilâve ır. Ahşap tavam taşıyan sütûnlann, şi^o]^ ve Mahmud Bey Camilerinde olduğu gibi. birbirinden farklı stalâktit jfr**»feri göstei-en başlıkları vardır. Bmılann en büyük ve gösterişlileri, mf^np duvarına yakın olanlardır. (Re. IİIB: VI-VII) Stalâktit dilimlerini birlıiri Qxcrine çakma tekniği ile yapılmış «hu bu başlıklann*, alt kısmmda. baş- ı ia çekirdeğini teşkil eden ahşap sütün, sdd2gen bir prizma şeklinde inceltileıek, bir boyun vücuda getirilmiştir. Aym şçyi Eşrefoğlu ve Mahmud Bey (^pıitonndeki sütûnlarda da KÖrmektgjit. (Resim: II. Ill) (Mahmud Bey Cunünde. sütûnlann gövdelerini süsygjea nakışların, evvelce Eşrefoğlu ve Kfi^ Köyü Camilerindeki sütûnlarda da ohıp olmadığım bilemiyoruz.) Baş- Iıkhnn stalâktit dilimleri ve bımlann en Sst sırasmdaki ahşap kaplamalar mkli nakışlar ve yazılarla süslenmiştir. Ahtap hatıllar, Mahmud Bey Camiinde <dduğu ^bi, tek parçalı ve iki ucu basit pırofilli yastık ağaçlan ile bu başlıklara oturmaktadır. (Eşrefoğlu Camiinde benaer şekilde fakat iki çeşit yastık pro. ffli gstübnektedir. Mahmud Bey Ca- «riiııdekiler bunlardan da farklıdır. Eşnfo^ Camiinde yastıklar ve hatıllar yan yana ikişer ağaçtan teşekkül etmiştir. Hatıllann arasmı alttan kapatmak üaeri nakışh, kenarı profilli geniş hunbrîler çıkılmıştır. Mahmud Bey Canünde hatıllar tek olduğu halde, daha xeoffm bir görünüş kazandırmak için, altbunna, ortalan püsküllü, k»ıarlan profilli lambriler konulmuştur.) Hatıllann iki yam nakışlı pervazlarla kaplanmıştır. Sonradan yapılan tamirlerde bo pervazlann bir kısmmın yer değişkinliği anlaşılmaktadır. Burada biri yadiğeri etraflan çerçeveli, yân yana Mimsrt Sanatında Ahfap su- I. öaasya Mecmaau tayı: M. dekoratif kemerciklerden ibaret iki çeşit nakışlı pervaz «örülmektedir. (Resim: VI) Tahminimize göre, Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camilerinin orta sahınlannda benzerlerini gördüğümüz (Resim: II )bu pervazlardan kemerciklerle süslü olanı yerinde kalmıştır. Ancak Eşrefoğlunda daha plâstik olarak oyma levhalar ve çıtalarla teşkil edilmiş bulunan kemercikli pervaz. Köşk Köyü Mescidinde boya ile yapılmıştır. Yazılı pervaz ise muhtemelen yan sahmlann kiriş altı pervazı olarak duvarlarda ve hatıuarm yan sahmlara bakan yüzlerinde dolaşıyordu. (Son onarımda zaten çok eksik bulunan her iki pervaz parçalanna dokunulmamıştır.) (Eşrefoğlu ve Köşk köyü camilerinde pervaz üzerindeki kemercikler sivri olduğu halde, Mahmud Bey Camiinde Bursa kemeri denilen şekilde ve Eşrefoğlunda RÖrülen teknikte yapılmıştır. Resim: III) Yan sahınlann 0.20 m. çapmdaki yuvarlak ahşap kirişleri, hatıllar üzerinden profilli konsollar şeklinde orta sahna taşmaktadırlar. Bu konsollann yüzleri ve vanlan da nakışlıdır'. Benzerlerini Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camilerinde de görüyoruz. (Resim: II-III) (Ancak Mahmud Bey Camiindeki konsollann burunlan, keskin pahlı olan diğerlerinin aksine, yuvarlatılmıştır ve orta sahna daha ihtişamlı bir görünüş kazandırmak için iki kademeli konsol sırası teşkil edilmiştir. (Resim: III) Takriben iki kiriş kahnhgı ara ile yan sahınlann üstüne dizilen tavan kirişlemesinin bu profilli konsollan, orta sahnm kuzey ve güney nihayetindeki duvarlarda da yine aynı hiza ve ara ile dolaşarak, bir nevî stalâktitli sihre görünüşünde bir tavan çerçevesi meydana gctiririer. Hatıllann iç ve dış yüzleri ile kiriş veya konsollann duvarlara girdikleri 7 Bu ahtap mimart <»tuy. MU4» Finn Bey Camlinln son cemaat mahalli tiridinde. Adana Ya( Camii Medresesinde karfir saçak olarak; Ilctn Lâla Mustafa Hfa Camiinin fevkani mahfcl d<s«emesi altında, hatu Aydın Cihanoftlu Cam» gibi bazı camilerin kubto ««eklerinde taflatmı» olarak yafatılmiftır.

4 294 YIUMZ ÖNGC hizalarda, kirişlerin yanlarına, sahınlara doğru meyilli yuvalar açılarak, buralara giyotin şeklinde üstten sürülerek yerleştirilen ahşap levhacıklar konulmuştur. Bunlann üzerleri de nakışhdır. KonsoUarm üstü ise konsol boyu genişliğinde, ince tahtalarla kapatılmış ve bunlann konsol arasına raslayan alt yüzleri nakışlanmıştır. (Resim: IX) Bu tahtamn üstünde ve mihrap istikametinde, daha üstteki kirişlere mesnet teşkil etmek üzere yine küçük ebadda bir hatıl atılmış, bunun orta sahha bakan yüzü, aynı yükseklikte nakışlı bir pervazla süslenmiştir. Bu pervazm üzerinde yan jrana küçük yaprak dilimlerinden ibaret tezyinatı, ahşap sütün başhklannm yastık altı tablasının, pahh kenarlarmda da görüyoruz. (Resim; IX) Orta sahnm tavanını teşkil eden son kiriş sırası, yan kirişler ve bunlann konsol başlanyle aynı hizada olarak tertiplenmiştir. Bu kirişlerin alt uçlan hafifçe yontulup düzlenerek, buralara motifli lambriler veya uçluklar çakılmıştır. Bunlann Üzerleri de nakışlıdır. (Resim: IX) (Malımud Bey Camiinde bunlar sahmlara göre daha farklı şekiller ve desenler gösterirler. (Resim: III) Eşrefoğlu Camiinde bu uçluklar yan sahınlardadır. (Resim: I) Ancak, orta sahnm kirişlemesi, yapılan tamirler sonunda maalesef çok değişmiştir. Evvelce, zemindeki karlığın üstüne isab^ eden ışıklık, bilâhare orta aks istikametinde büyütülürken, orta sahnm tavam da bozulmuştur. Burada eski tavan kaplamasından sadece kuzey tarafta bir parça kalabilmiştir. Bu parçada, tepeleri tavan içine doğru yükselen altı köşeli yıldız piramitlerin tabanlan arasında, aşağıya doğru çıkmtı yapan, eşkenar dörtgen piramitcikler görülmektedir. (Resim: 1) Bunlann üzeri nakışhdır. Bu sistem bize, Selçuklu ustalanmn düz toprak dam örtüsüne uygun olarak, tavan kirişlemesinin sadece üstüne ahşap kaplama koymak suretiyle monoton bir tavan düzenine git. mek istemediklerini, bazan kirişlemenin altına da ikirxi bir kaplama yaparak daha değişik şekiller aradıklarım, hatta kirişleme arasındaki boşluklardan dahi istifade ettiklerini göstermektedir». Eşrefoglu'nun orta şahın tavanına benzeyen bir şekli, yine Mahmud Bey Camiinde, fakat kirişleme üzerine çakılan tavan kaplamasında görüyoruz. (Resim: III) Hatta bu eserde mahfel kirişlemesini taşıyan ahşap hatılın alt yüzü. sathî olmakla beraber aynı kompozisyona sahiptir. Eşrefoglu'nun bu tahripkâr tamiri sırasında orta şahından sökülen yıldızlı bazı tavan parçalarının, Beyşehir'de bir evin ahşap saçağı altında kuuamldıgını da tesbit ettik. Orta sahnm yıldızlı tavan kaplamasından kalmış parçanın yanında, üzeri çıtalarla teşkil edilmiş geometrik bir tezyinatı havi bir başka parça da mevcuttur. Bunun orijinal yeri hakkında tahminde bulunamıyoruz.) Köş Köyü Mescidinde orijinal tavan kaplaması bozulmuş olduğundan, yerine kirişlerin üzerine hasır serilmiş ve bunun üzerine toprak örtülmüştür. (Resim: VI) Yapılan son onanm sırasında bütün tavan elden geçirilirken bu uydurma örtü kaldınimış ve yerine iddiasız bir ahşap kaplama yapılmıştır. Kaplama tahtalarının derzlerine de birer çıta çakılmıştır. (Resim: VII) (Eşrefoğlunda ise bütün tavan kaplaması i. Genel olarak ahfap tavanlı yapılarda, tavan kapbmaunın yerine göre iki durum tesbit edilmektedir. a Tavan kaplaması kiri^lcmenia üstünde olanlar, yahut tavan kirişlemesi altlan»çık olarak gorillenler. Ankara Ahi Şeraftddin, Kasaba Kdy& Mahmud Bey Camileri gibi. b Taran kaplaması kirişlemenin altında olanlar >aimit tavan kirişlemesi alttan gfiruten>iycnler. Ankara Hacı Bayram, Bilecik - Vezirhanı KöpriUU Camileri gibi. Bunlardan ilki, daha eski bîr geleneğe sahiptir «toprak örtulö, az meyilli veya duz dam şekli sebebiyle daha manuktdir. Bilhassa XV, yy. dan itibaren binalarda kiremit vey» kurşun örtulü çalının kullanılmaya başlamasıyle, İkinci gurup uvan kaplamalarının, (dahilde deftişik tezyinat, ahşap kubbe, tonoz veya tekne uvan gibi mimari şekillere imkin vermesi bakımından) daha taû» rağbet görduğu söylenebilir. Birgi'deki Aydınoftlu Mehmed Bey Camiinln. ahşap t«\-anı, bu bakımdan orijinalliil tetkike deter bir eser olmakladır.

5 ANADOCUDA Xl.l. XtV. YUgnUW NAXi%U AHJAP CAMİLERİNDEN BİR ÖRNEK Eştirilmiş olduğundan çıtah taksijjatı hakkında fikrimiz yoktur.) Yakından tetkik edildiği zaman, görülür ki, Eşrefoğlu ve Mahmud Bey (lamilerinde, nakışlar bulundukları yejin yüksekliklerine rağmen (Eşrefoğlunda zeminden orta sahnm kirişlemesi altına kadar takriben 8.70 m., Mahmud Bey Camiinde ise aynı bölmede takriben 8.40 m.) tezhibe benzer itinalı bir işçilikle ve bilhassa Eşrefoğju Camiinde akıl almaz bîr kompozisyon ve renk zenginliği ile tatbik edilıniştir. Bu eserde biribirine benzemeyen binden fazla motif mfevcuttur. Mahmud Bey Camiinin kompozisyonlannda ise tekrarlar dikkati çeker. Bunlara mukabil Köşk Köyü Mescidinde, orta şahında zeminden tavan kaplamasına kadar en fazla yükseklik takriben 5.00 m. dir. Nakış kompozisyonları ufak detay farklariyle fada değişiklik göstermez. İşçilik fazla itinalı, renkler çok çeşitli değildir. Devrinin bıçkı, keser, testere gibi oldukça basit el araçları ile meydana getirilen ahşap mimarî detaylar, bilhassa sütün başlışlan, Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camiindekilere nazaran Köşk Köyü Mescidinde daha zengin ve gösterişlidir. Ne yazık ki bunları süsleyen nakışlardan, tıpkı Eşrefoğlunda olduğu gibi çok az iz kalmıştır. Köşk Köyü Mescidinin orijinal nakışlan hakkında fikir edinmemize en ziyade tavan kilişlemesinde, konsol arası ve üstü levhalan ile hatıl pervazları ve hatıl altı yastıktan yardımcı olmaktadır. Nakış kompozisyonlarmı geometrik geçmeler (Resim: XU), hatayî ve rumîler (Ream: X), bunların kanşımı ile yazılar teşkil etmektedir. Bunlar,devrinin kalem işi tekniğine uygun olarak, düzgün ahşap satıhlann üzerine önce beyaz renkli bir astar boya çekilerek fırça ile konturlan çizilmek, bilâhare muhtelif canh renklerde boyanmak, hatta gölge* '«dirilmek ve nihayet bezir yağı gibi Şeffaf bir madde ile perdahlanmak su- 295 retiyle yapılmışlardır. Kullanılan renkler arasında mercan kırmızı, siyah, beyaz, neftiye çalan koyu yeşil, san ve koyu mavi hakimdir. Vakıflar Genel Müdürlüğünce yıllarında yaptırılan genel onarım sırasında, Köşk Köyü Mescidinin harap ve tehlikeli durumdaki beden duvarları, ahşap tavan askıya alınarak temelden itibaren yenilenmiştir. (Bu yenilemede, giriş cephesiyle birlikte diğer cephelerin de kesme taş kaplanması gibi, ifrata varan bir tutum görülmektedir.) Yapılan definlerle, taban döşemesi çevre zeminine göre çukurda kalan mabedin etrafı açılarak, bir trotuvar yapılmıştır. Eski kapı ve alt pencerelerin yerleri değiştirilmemiş, gerekli yerlerde yeni pencereler açılmışrır. Bunlara ve kapıya basit ahşap doğramalar konulmuştur. Tavanı taşıyan orijinal ahşap sütûnlara ve muhdes desteklere el sürülmemiştir. Sütûnlann kaideleri beton sarmalarla takviye edilmiş, çürümüş ve kırılmış oîan zemin döşemesi ile bunun altındaki ahşap kirişler yenilenmiştir. (Bu esnada, mabedin eski tavan kirişlemesinin bir kısmının sonradan taban kirişlemesi olarak kullanıldığı tesbit edilmiştir.) Eski tamirler sırasında farklı ölçüler ve kaba bir işçilikle yapılan muhdes tavan kirişleri ile çürümüşlerinin yerlerine uygun ebadda yenileri konulmuştur. Mevcut olmayan tavan kaplaması yeniden yapılmıştır. Eski nakışlı tavan kirişlemesinden istifade edilerek yapıldığı anlaşılan muhdes mahfel de, takviye edilerek aynen bırakılmıştır. Toprak dam örtüsü yerine, doğrudan doğruya beden duvarları üzerine oturan, az meyilli, üzeri saç kaplamalı îbir asma çatı vazedilmiştir. (Resim; V) Onarım sırasında mescidin muhtelif yerlerinden çıkartılan nakışlı parçalar, mümkün mertebe uygun yerlerde tekrar kullanılmış, yerinde kalabilen parçalara dokunulmamıştır. Hatta yarım olarak ele geçen nakışlı lambri (üçlük) parçası, mevcut profiline göre bo-

6 296 vasır bir ek parça ile tamamlanmış, eksikleri de bundan örnek alarak yapümıştır. (Resim: IX) Onarımdan sonra YILMAZ ÖNGE yerinde bırakılamıyacak kadar harap nakışlı parçalar Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde muhafazaya alınmıştır.

7 Resim: 1) Eşrefoğlu Süleyman bey camiinde orta sahm (Vakıflar Genel Md. Arşivi) Resim: 2) Eşrefoğlu Süleyman Bey camiinde stalâktitli sütun başlıkları ve tavan kirişlemesi (Vakıflar Genel Md. Arşivi).