Rekabet Yönetimi. Doç.Dr. A. Barış Baraz. Derse gelin, evde çalışmayın

Transkript

1 Rekabet Yönetimi Doç.Dr. A. Barış Baraz Derse gelin, evde çalışmayın 1

2 İşletme Önemli mi? Neden? Yönetici adayı fotokopiciye para kaptırmaz gençler. Bu notlar internette yayınlanıyor. Okulda bilgisayar lab. var. Buraya gidin, her sayfaya 6 slayt gelecek şekilde çıktı alın. Come on.. 2

3 Model Olarak İşletme ULUSLARARASI ÇEVRE Teknolojik Ekonomik Çalışanlar Ortaklar Rakipler Sendika Bankalar İşletme Yönetimi girdi çıktı ULUSAL ÇEVRE Doğal Müşteriler Fiziksel Varlıklar İnsanGücü PAYDAŞLAR: STAKEHOLDERS Tedarikçiler Devlet Halk Hukuki Kültürel Sosyal SAVAŞ ALANI: BATTLEFIELD

4 İşletmenin Fonksiyonları Üretim Pazarlama Temel Fonksiyonlar Finansman İnsan Kaynakları Muhasebe Halkla İlişkiler Ar-Ge Destekleyici Fonksiyonlar YÖNETİM Genel Fonksiyon

5 Rekabet Yönetimi Nedir? Nerede? Nasıl olur? 5

6 Kavramlar Planlama : işletmenin amaçlarının ve bu amaçlara erişebilmek için gerekli yol ve araçların belirlenmesi, Ne Düşünürsünüz? Eğer nereye gittiğinizi bilmiyorsanız, her yol sizin için makbuldür sözü sizin için ne anlam ifade ediyor? Amaçlar : belirlediğimiz ve varmak istediğimiz sonuçlar Plan : planlama süreci içinde amaçlara varmak için belirlenmiş kararlar topluluğu Ne Düşünürsünüz? Planlar hiçbir şeydir, ama planlama her şeydir. General Eisenhower Eisenhower bu sözüyle ne demek istemektedir, katılıyor musunuz? Ülgen&Mirze 2004 Ülgen&Mirze 2004 Barış Baraz, 2012

7 Kavramlar Strateji: Rakiplerin faaliyetlerini de inceleyerek, amaçlara varmak için belirlenmiş, nihai sonuca odaklı, uzun dönemli, dinamik kararlar topluluğudur.. Strateji de bir plandır. Ne var ki, strateji plandan daha dinamiktir ve işletmenin ulaşmak istediği sonuçları etkileyebilecek rakip veya rakiplerin olası faaliyetlerinin de göz önüne alınmasını gerektirir. Taktik: Stratejilerin uygulanması süresinde karşılaşılan rekabete ve değişen şartlara uygun olarak yapılan dinamik, genellikle nihai sonuca odaklı olmayan ve daha kısa dönemleri kapsayan, olası rakip davranışlarını dikkate alan faaliyetler ve kararlardır. Politika: Örgütlerde arzulanan amaçlara ulaşılabilmesi için belirlenen stratejilerin uygulanması sürecinde, çalışanların vermesi gerekli olan kararlara ve yapılması gerekli faaliyetlere yol gösteren düşünce tarzıdır. Ülgen&Mirze 2004 Ülgen&Mirze 2004 Barış Baraz, 2012

8 Stratejik Yönetimin Amaçları Ülgen&Mirze 2004 Ülgen&Mirze 2004 Barış Baraz, 2012

9 İşletmelerde Stratejik Yönetim İşletmenin uzun dönemde yaşamını devam ettirebilmek, sürdürülebilir rekabet üstünlüğü ve ortalama kar üzerinde getiri sağlayabilmek amacıyla, elindeki, üretim (doğal kaynaklar, insan kaynakları, sermaye, altyapı, hammadde, v.s.) kaynaklarını etkili ve verimli olarak kullanılması. Stratejik Yönetimin yanıtını aradığı soru nedir? Ülgen&Mirze 2004 Ülgen&Mirze 2004 Barış Baraz, 2012

10 Rekabet Yönetimi İşletmelerin değişen koşullar altında rekabetle baş edebilme, öne geçebilme ve öncü konumunu muhafaza edebilme yollarını açıklamak ve tartışmaktır. Olimpiyat Niçin Rekabet? 10

11 Rekabet Yönetimi Olimpiyat Niçin Rekabet? Düşük Fiyat, Yüksek Kalite Seçim Özgürlüğü Teknolojik Gelişme Kaynak Tahsisinde Etkinlik Artan Rekabet Gücü KOBİ ler İçin Uygun Ortam 11

12 Rekabet TÜKETİCİLER SATIN ALIMLARININ EN İYİ KOŞULLARDA YAPMASI GÜVENCEYE ALINIR. Düşük fiyat Yüksek kalite Seçim özgülüğü Teknoloji ÜRETİCİLER ÜRETİCİLERİN VERİMLİ OLMAK VE KALİTELİ MAL ÜRETMEK İÇİN HER TÜRLÜ ÇABAYI HARCAMALARINI SAĞLAR. EKONOMİ TEKELCİ YAPILANMAYI ÖNLER, GİRİŞİMİ TEŞVİK EDER. Kaynak tahsisinde etkinlik Artan rekabet gücü KOBİ ler için uygun ortam 12

13 REKABET STRATEJİSİ 13 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar REKABET REKABET GÜCÜ REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ STRATEJİ

14 Ekşi sözlük (word dosyası) 14 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet "Aynı amacı güden kişiler, topluluklar, kuruluşlar arasındaki çekişme, yarışma, yarış. (Dictionarraire Larousse) Aynı ya da farklı türden canlılar arasında sınırlı kaynakları kullanma zorunluluğunun yarattığı ilişki. (Ana Britannica) Arzı sınırlı olan mal ya da hizmetleri elde etmek ya da, tersine arz bolluğundan kaçınmak isteyen iktisadi birimler arasında bir yarışma biçiminde kendini gösteren bir piyasa davranışı. (Büyük Larousse)

15 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet Gücü Bir işletmenin rekabet gücü, işletmenin müşterilerine sunduğu mal ve hizmetlerinin alternatifleri karşısında tercih edilmelerinin sürekliliğini sağlayabilme yeteneğidir. 15

16 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Firma Düzeyinde Rekabet Gücü Herhangi bir firmanın ulusal ya da global piyasalarda rakiplerine kıyasla düşük maliyette üretimde bulunabilme (fiyat ve maliyet rekabet gücü), ürünün kalitesi, sunulan hizmet ve ürünün çekiciliği (kalite rekabet gücü) gibi unsurlar r açısından rakiplerine denk veya daha üstün bir durumda olma, ayrıca yenilik ve icat yapabilme yeteneğidir. Endüstriyel Rekabet gücü Bir endüstrinin rakiplerine eşit ya da daha üst düzeyde bir verimlilik düzeyine ulaşması ve bu düzeyi sürdürme yeteneği ya da rakiplerine kıyasla eşit ya da daha düşük maliyette ürün üretme veya satma yeteneğidir. 16

17 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet Gücü İster iç pazarda, ister dış pazarlarda ülke ürünlerinin diğer ülke ürünleri ile fiyat ve kalite bakımından yarışma gücüdür. Rekabet gücü, dünya kalitesinde mal üretip, dünya için geçerli fiyatlar üzerinden dünya pazarlarına satabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Ülkeler, endüstriler(sektörler) ve firmalar için ayrı ayrı geçerlidir. Her birinin farklılaşan ancak birbirlerini etkileyen rekabet etme güçleri bulunmaktadır. Son derece dinamik içerikli bir kavram haline gelmektedir. Üretimi paraya dönüştürebilme becerisi. 17

18 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet Gücü Bir ülkenin katma değerde sürekli artış yaratabilecek bir çevre oluşturabilme yeteneğidir.(imd Uluslararası Yönetim Geliştirme Merkezi) Bir ülkenin ekonomik refah ve yaşam standardını yükseltebilmesi için gerekli ekonomik güç olarak tanımlanmaktadır. (Dünya Ekonomik Forumu) Rekabet gücü kavramı genel olarak; firma, endüstri ve ulusal düzeyde olmak üzere üç farklı düzeyde ele alınmakta ve tanımlanmaya çalışılmaktadır. 18

19 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Ulusal (Uluslararası) Düzeyde Rekabet Gücü Bir ülkenin, serbest ve adil piyasa koşulları altında, bir yandan uzun vadede halkının reel gelirini artırırken; öte yandan, uluslararası piyasaların koşullarına ve standartlarına uygun mal ve hizmetleri üretebilme yeteneğidir. Uluslararası Rekabet Gücünü Belirleyen Etkenler Firma İçi Etkenler (Mikro Etkenler) Firma Dışı Etkenler (Makro Etkenler) 19

20 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Firma İçi Etkenler (Mikro Etkenler) Üretim faktörleri Verimlilik Karlılık Organizasyon ve Yönetim Yapısı Bilim ve teknoloji düzeyi Maliyet Kalite Kaynak kullanımında etkinlik Yenilikçilik Fiyat Rekabet yoğunluğu 20

21 Doğal kaynaklar Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Firma Dışı Etkenler (Makro Etkenler) Hukuk sistemi Mali piyasaların yapısı Firmalar arası rekabet Yabancı sermaye Döviz kurları Alt yapı (fiziki ve kurumsal) İç ekonomik istikrar İşgücü piyasalarının esnekliği Uluslararası ticaret Devletin ekonomideki yeri Ülke içi talep yapısı 21

22 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Ulusal (Uluslararası) Düzeyde Rekabet Gücü Uluslararası rekabet gücünün arttırılması, üstün bir verimlilik performansına ve yüksek reel ücretlere sahip olan iktisadi faaliyetlere ülke kaynaklarının yönlendirilmesi yeteneğine bağlıdır. Rekabet gücü sadece dışarıya mal satma ve dış ticaret dengesini sağlama yeteneği değildir; bunun yanı sıra bir ülkenin gelir ve istihdam düzeyini artırabilme, Yaşam kalitesinde kabul edilebilir ve sürekli artışlar sağlayabilme, Uluslararası pazarlardaki payını artırabilme yeteneğidir. 22

23 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet Üstünlüğü Bir işletmenin rakipleri karşısında ve rekabet ortamında, kaynakların kullanımı veya faaliyet alanı sebebiyle elde ettiği üstünlük durumudur. Bir işletmenin rakipleri karşısında geliştirdiği benzersiz konumdur. Rekabet ortamında güçlü bir pozisyon sağlayacak mamul/pazar birimlerinin özellikleridir. Anahtar Sözcük:Ort. Üstü Gelir, Ayakta Kalma, Nasıl? (Fiyat, Taksit, İno) 23

24 Strateji Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar İşletmeye istikamet vermek ve rekabet üstünlüğü sağlamak maksadıyla, işletme ve çevresini sürekli analiz ederek uyum sağlayacak amaçların belirlenmesi, faaliyetlerin planlanması ve gerekli araç ve kaynakların yeniden düzenlenmesi sürecidir. Rakiplerin faaliyetlerini inceleyerek, amaçlara varmak için belirlenmiş, nihai sonuca odaklı, uzun dönemli, dinamik kararlar topluluğudur. Hangi pazarda rekabet?, nasıl rekabet? 24

25 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Strateji-plan farkı nedir? Kariyer Planı-Kariyer Stratejisi farkı? (Uzun dönemli, dinamik, nihai sonuca odaklı, intikal) Strateji: İşletmeleri farklı kılacak ve böylelikle daha yüksek fiyata karlı satmayı sağlayacak, ya da aynı fiyata daha fazla müşteriyi işletmeye yönlendirecek yöntemler bütününe verilen addır Strateji, rakiplerden daha farklı olmakla ilgili bir kavramdır 25

26 Rekabet Yönetimi-Temel Kavramlar Rekabet Stratejisi Bir sektörde rekabet eden her firmanın, açıkça tanımlanmış olsun veya olmasın, bir rekabet stratejisi vardır. Bir sektörde savunabilir bir konum elde etmek, beş rekabet gücüyle başarılı bir şekilde başa çıkmak ve böylece firmanın büyük bir yatırım getirisi elde etmesi için saldırgan veya savunmacı eylemlerde bulunması. 26

27 Rekabette Boyutlar 2010 YENİLİKÇİLİK İLE REKABET 2000 HİZMET ÜSTÜNLÜĞÜ İLE REKABET 1990 HIZ ÜSTÜNLÜĞÜ İLE REKABET 1980 KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ İLE REKABET 1970 MALİYET ÜSTÜNLÜĞÜ İLE REKABET 1960 ÜRETİM ÜSTÜNLÜĞÜ İLE REKABET

28 REKABETİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ Rekabet Anlayışını Değiştiren Faktörler Küreselleşme Teknolojik Değişim Ekonomik koşullar Sosyo-kültürel ve demografik koşullar

29 Rekabet Anlayışını Değiştiren Faktörler Teknolojik Devrim Artan teknolojik değişim ve yayılma oranı Artan veri miktarı Bilgi çağı Sektör dönüşümleri Küreselleşme Dünya çapında ekonomik gelişim Yeni ekonomik birlikler ve kurallar Yeni Rekabetçi Alan Stratejik düzensizliklerin ve dengesiz koşulların artması Endüstri sınırlarının bulanıklaşması Rekabetçi pazarların ortaya çıkması Fiyat ve kaliteye önem verilmesi ve tüketici ihtiyaçlarının tatmin edilmesi Yeniliğe ve sürekli öğrenmeye odaklanılması Kariyer dinamiklerinin ve çalışanların beklentilerinin değişmesi

30 REKABETİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ DEĞİŞEN REKABET ORTAMI Çevre koşullarının belirsizleşmesi Endüstri sınırlarının ortadan kalkması Tüketici talep ve beklentilerinin değişmesi Çalışanların beklentilerinin değişmesi Yenilik ve sürekli öğrenmeye odaklanmanın artması

31 Yeni Rekabet Anlayışı Yerel Rekabet Fiyat Rekabet Kantite Rekabeti Pazar Payı Ürün Merkezli Düşünme Hiyerarşik Yönetim Küresel Rekabet Müşteri Odaklı rekabet Kalite Rekabeti Rekabet Üstünlüğü Yeni Pazarlar Müşteri Merkezli Düşünme Süreçlerle Yönetim Rekabet, 21. yüzyılda ülkelerin ve işletmelerin geleceğine şekil verecektir.

32 REKABETİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ Ülkelerin Rekabet Gücünü Belirleyen Unsurlar Sizce Nelerdir?

33 REKABETİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ ÜLKELERİN REKABET GÜÇLERİ Ekonomik kalkınma Eğitim Nitelikli işgücü Enflasyon İşsizlik Bütçe açıkları Üretken yatırımlar Stratejik konum Kültür Yeni teknolojiler Ar-ge harcamaları Yeni yönetim teknikleri Doğal kaynaklar Ucuz ve bol işgücü Verimlilik Sektör dinamizmi Siyasi güç İthalat ve ihracat

34 VARLIKLAR ÇEKİCİLİK İnsan Teknoloji Doğal Kaynaklar Altyapı vb. Hükümet Politikaları Eğitim Uluslararasılaşma İşletme Yönetimi vb. Kültür Mali Politikalar İşgücü maliyeti vb. Yurtdışına Yapılan Yatırımlar İhracat Verimlilik İşletme Yönetiminin Ulus. Vb. SÜREÇLER DIŞA AÇILMA

35 Bir ülkenin ekonomik performansını tayin eden, o ülkenin rekabet gücü dür. Bu gücü meydana getiren de, ülkede faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücüdür.

36 REKABETİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ İşletmelerin Rekabet Gücünü Belirleyen Unsurlar Sizce Nelerdir?

37 Rekabet Gücü ve İşletmeler Müşteri odaklı Katılımcı Hedef birliği içinde Yüksek motivasyonlu Kaliteli işgücü Bilgi bazlı Planlı, programlı Dinamik Sorumluluğun bilincinde yönetim Teknolojisi Etik

38 Rekabet gücüne nasıl ulaşılabilir? Bireyler, işletmeler, sektörler ve hükümet tek başına değil, güçlerini birleştirerek ulaşabilirler.

39 REKABET GÜCÜ VE TÜRKİYE

40 Ulusal Rekabet Gücü* Ekonomik 80 İspanya Türkiye 20 Altyapı 0 Kore Kamu Yönetimi Rusya * 2004 IMD Competitiveness Yearbook Ticari

41 Ulusal Rekabet Gücü* Almanya Ekonomik Japonya Altyapı 20 0 Kamu Yönetimi ABD Türkiye * 2004 IMD Competitiveness Yearbook Ticari

42 Rekabetçilik ve Türkiye nin Durumu Growth Competitiveness Index 1.Finlandiya 2. USA 66. Türkiye The World Economic Forum, 2004 Business Competitiveness Index 1. USA 2.Finlandiya 52. Türkiye

43 THE GLOBAL COMPETITIVENESS REPORT Growth Competitiveness Index Technology Index Macroeconomic Environment Index Public Institutions Index Innovation Sub-Index Technology Transfer Sub-Index Macroeconomic Stability Sub-Index Country Credit Rating Contracts and Law Sub-Index Corruption Sub-Index Information & Communications Technology Sub-Index Government Waste Kaynak: WEF, 2003

44 THE GLOBAL COMPETITIVENESS REPORT Business Competitiveness Index Factor (Input) Conditions Company Operations & Strategy Demand Conditions Related and Supporting Industries Context for Firm Strategy and Rivalry Kaynak: WEF, 2003

45

46 Ülkemizin Rekabet Gücünü Sınırlayan Faktörler Sizce Nelerdir?

47 TÜRKİYE Girdi maliyetlerindeki yükseklik Yüksek sermaye maliyeti Enerji maliyetlerinin yüksekliği Teknoloji eksikliği Nitelikli işgücü eksikliği Devletin ekonomideki yeri (vergi oranlarının yapısı, vergi yükü, uluslararası ticaret üzerindeki tarife ve tarife dışı engeller, döviz kurlarına ve faiz oranlarına müdahaleler) Bilgi (?) Siyaset vb.

48 TC: Rekabette Güçlü Sektörlerimiz Nelerdir?

49 Sorular Ne Düşünürsünüz? Sizde kâr amacı gütmeyen örgütlere stratejik yönetim yaklaşımı uygulamak gerekir mi? Neden? Sizce bir kamu kurumunun stratejik yönetim anlayışını benimsemesinde ne gibi zorluklar ve kolaylıklar söz konusu olabilir? Ne Düşünürsünüz? Strateji bir kavram olarak, eski çağlarda, askeri alanda doğmuş ve yakın zamanlara kadar askerlerin tekelinde olmaya devam etmiştir. Neden? Ne Düşünürsünüz? Rakiplerin faaliyetlerinin incelenmediği bir durumda stratejiden bahsedilebilir mi? Neden? Ne Düşünürsünüz? Belirsizliğin son derecede yüksek olduğu ve her alanda değişimin hızla gerçekleştiği bir çevrede faaliyet gösteren işletmelerin stratejik yönetim konularına duyarlı olması ve bu konularda çaba göstermesi hiçbir olumlu sonuç vermez. Çünkü sonuçlara ulaşmak için yapılan her çaba, hızla değişen koşullar sonucu amacına ulaşamayacaktır. Bu nedenle stratejik yönetim çalışmaları yukarıdaki benzer koşullarda yarar sağlamayabilir. Ne dersiniz? Ne Düşünürsünüz? Hızlı değişen ortamlarda, aşırı rekabet içinde bulunan sektörlerde rekabet üstünlüğünü devamlı olarak sürdürebilmek, işletmeler için nerede ise imkansızdır. Bu durumda stratejik düşüncenin amaçladığı sürdürülebilir rekabet üstünlüğü bir hayaldir. Ne dersiniz? Ülgen&Mirze 2004 Ülgen&Mirze 2004 Barış Baraz, 2012