Prof. Dr. Metin SABAN. Yrd. Doç. Dr. Hakan VARGÜN / Yrd. Doç. Dr. Serhan GÜRKAN FİNANSAL MUHASEBE. İstanbul Beta

Transkript

1 Prof. Dr. Metin SABAN Yrd. Doç. Dr. Hakan VARGÜN / Yrd. Doç. Dr. Serhan GÜRKAN FİNANSAL MUHASEBE İstanbul Beta

2 Yayın No : 3305 Muhasebe Dizisi : Baskı - Ekim İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/İSTANBUL Kapak Tasar m : Veysel Coşkun Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.Ş. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak No. 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Rahmetli Bahriye SABAN ın Anısına...

4

5 Önsöz Küreselleşmenin hız kazandığı günümüz dünyasında işletmelerin rekabet avantajı kazanabilmesinde muhasebe sistemi tarafından üretilen bilgilerin payı büyüktür. Özellikle, her geçen gün yöneticilerin işletme faaliyetlerine ilişkin doğru ve güvenilir finansal bilgilere ulaşma çabalarının artması, muhasebe sisteminden sağlanan bilgilerin de öneminin artmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışma, yükseköğretim kurumlarında muhasebe eğitimi gören öğrenciler ile Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS), Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Sınavları, Sermaye Piyasası Lisanslama Sınavları (SPL) ve ilgili diğer sınavlara hazırlanan adayların bilgi ihtiyaçları göz önünde tutularak hazırlanmıştır. Bu çerçevede hazırlanan çalışmanın her bölümünde gerekli olan teorik bilgilere ek olarak çalışmanın ilgili bölümlerinde Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) na da yer verilmiştir. Çalışmada her bölümde yer alan konulara ilişkin olarak detaylı örnekler verilmiş olup, bu sayede konuların daha iyi anlaşılmasına önem verilmiştir. Ayrıca her bölüm sonunda o bölümde yer alan bilgilerin pekiştirilmesini sağlayacak olan kapsamlı sorulara da yer verilmiştir. Eserde birtakım eksiklik ve hatalar olabilir. Yapılacak olan tüm eleştirilerin çalışmanın bundan sonraki baskılarına katkı sağlayacağını umuyoruz. Çalışmanın başta öğrenciler olmak üzere muhasebe eğitimi veren eğitimcilere ve muhasebe meslek mensuplarına yararlı olmasını temenni ediyoruz. Saygılarımızla Eylül 2015 Prof. Dr. Metin SABAN Yrd. Doç. Dr. Hakan VARGÜN Yrd. Doç. Dr. Serhan GÜRKAN

6

7 İÇİNDEKİLER 1. GENEL BİLGİLER İŞLETME İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER İŞLETME KAVRAMI VE AMAÇLARI İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Faaliyet Konularına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Mülkiyet Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması MUHASEBE İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER MUHASEBE TANIMI VE FONKSİYONLARI MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI MUHASEBENİN TÜRLERİ MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI MUHASEBE STANDARTLARI Uluslararası Muhasebe Standartları Türkiye de Muhasebe Standartları MUHASEBE MESLEĞİ Muhasebe Mesleğinin Konusu; Meslek Mensubu Olabilmenin Şartları MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ UYMALARI GEREKEN ETİK İLKELER...23 SORULAR TEMEL MUHASEBE DENKLİĞİ VE MALİ TABLOLAR TEMEL MUHASEBE DENKLİĞİ BİLANÇO KAVRAMI...26

8 VIII 2.3. MALİ İŞLEMLERİN BİLANÇO ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ KARIN BELİRLENMESİ ÖZ SERMAYE MUKAYESESİ İLE KARIN SAPTANMASI GELİR GİDER FARKININ ALINMASI YOLUYLA KARIN HESAPLANMASI VE GELİR TABLOSU MALİ TABLOLAR İLKELERİ GELİR TABLOSU İLKELERİ BİLANÇO İLKELERİ...46 SORULAR...49 PROBLEMLER HESAPLAR VE İŞLEYİŞ KURALLARI HESAP KAVRAMI VE HESAPLARA İLİŞKİN DEYİMLER HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI BİLANÇO HESAPLARININ İŞLEYİŞ KURALLARI SONUÇ (GELİR TABLOSU) HESAPLARININ İŞLEYİŞ KURALLARI HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI...64 SORULAR MUHASEBE SÜRECİ VE KAYIT ARAÇLARI MUHASEBE KAYIT YÖNTEMLERİ TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ (BASİT YÖNTEM) ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ (MUZAAF YÖNTEM) DEFTER TUTMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE TUTULACAK DEFTERLER YASAL OLARAK TUTULACAK DEFTERLER DEFTERLERDE KAYIT DÜZENİ (VUK ) DEFTERLERİN TASDİKİ (VUK ) BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA YEVMİYE DEFTERİ (GÜNLÜK DEFTER) Yevmiye Maddesi Türleri DEFTERİ KEBİR (BÜYÜK DEFTER) YARDIMCI DEFTERLER...80

9 IX ENVANTER DEFTERİ MİZAN Yardımcı Defter Mizanı MALİ TABLOLARIN HAZIRLANMASI Dönem Sonu Bilançosunun Hazırlanması Gelir Tablosunun Hazırlanması DÖNEMİN HESAPLARININ KAPATILMASI YENİ DÖNEMDE YENİDEN HESAPLARIN AÇILMASI MUHASEBE SÜRECİ BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA UYGULAMASI İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE UYGULAMA MUHASEBE SİSTEMİNDE KULLANILAN BELGELER VERGİ USUL KANUNU UYARINCA DÜZENLENEN BELGELER FATURA ELEKTRONİK FATURA (E-FATURA) PERAKENDE SATIŞ VESİKALARI GİDER PUSULASI MÜSTAHSİL MAKBUZU SERBEST MESLEK MAKBUZU ÜCRET BORDROSU TAŞIMA İRSALİYELERİ YOLCU LİSTELERİ GÜNLÜK MÜŞTERİ LİSTELERİ MUHABERE EVRAKI DİĞER VESİKALAR TÜRK TİCARET KANUNU UYARINCA DÜZENLENEN BELGELER BONO (EMRE YAZILI SENET) POLİÇE ÇEK PAY SENEDİ SORULAR

10 X 6. FİNANSAL TABLOLAR FİNANSAL TABLOLARIN AMACI VE KAPSAMI FİNANSAL TABLOLARIN HAZIRLANMASINDAKİ VARSAYIMLAR FİNANSAL TABLOLARIN NİTELİKSEL ÖZELLİKLERİ ANLAŞILABİLİRLİK İHTİYACA UYGUNLUK GÜVENİLİRLİK KARŞILAŞTIRILABİLİRLİK FİNANSAL DURUM TABLOSU BİLANÇO KISA VADE / UZUN VADE AYRIMI DÖNEN VARLIKLAR / DURAN VARLIKLAR KISA VADELİ BORÇ / UZUN VADELİ BORÇ ÖZKAYNAKLAR KAPSAMLI GELİR TABLOSU ÖZKAYNAK DEĞİŞİM TABLOSU NAKİT AKIŞ TABLOSU İŞLETME FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI FİNANSMAN FAALİYETLERİ İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI SORULAR TEKDÜZEN HESAP PLANI HESAP SINIFLARI HESAP GRUPLARI HESAPLAR SORULAR VARLIKLARIN İZLENMESİ DÖNEN VARLIKLAR HAZIR DEĞERLER Kasa Hesabı

11 XI Alınan Çekler Hesabı Bankalar Hesabı Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) MENKUL KIYMETLER Hisse Senetleri Hesabı Özel Kesim Tahvil, Senet Ve Bonoları Hesabı Kamu Kesimi Tahvil, Senet Ve Bonoları Hesabı Diğer Menkul Kıymetler Hesabı TİCARİ ALACAKLAR Alıcılar Hesabı Alacak Senetleri Hesabı Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı Diğer Ticari Alacaklar Hesabı Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı DİĞER ALACAKLAR Ortaklardan Alacaklar Hesabı İştiraklerden Alacaklar Hesabı Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hesabı Personelden Alacaklar Hesabı Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı STOKLAR İlk Madde ve Malzeme Hesabı Yarı Mamuller Üretim Hesabı Mamuller Hesabı Ticari Mallar Hesabı Diğer Stoklar Hesabı Verilen Sipariş Avansları Hesabı YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

12 XII Gelecek Aylara / Yıllara Ait Giderler Hesabı Gelir Tahakkukları Hesabı DİĞER DÖNEN VARLIKLAR Devreden KDV Hesabı İndirilecek Kdv Hesabı Diğer KDV Hesabı Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar Hesabı İş Avansları Hesabı Personel Avansları Hesabı Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabı DURAN VARLIKLAR TİCARİ ALACAKLAR Alıcılar Hesabı Alacak Senetleri Hesabı Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı DİĞER ALACAKLAR MALİ DURAN VARLIKLAR Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı İştirakler Hesabı Bağlı Ortaklıklar Hesabı MADDİ DURAN VARLIKLAR HESAPLARI Arazi ve Arsalar Hesabı Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı Binalar Hesabı Tesis Makine ve Cihazlar Hesabı Taşıtlar Hesabı Demirbaşlar Hesabı Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Haklar Hesabı Şerefiye Hesabı Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri Hesabı

13 XIII Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı Özel Maliyetler Hesabı Verilen Avanslar Hesabı SORULAR KAYNAKLARIN İZLENMESİ KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri Hesabı Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri Hesabı Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri Hesabı TİCARİ BORÇLAR Satıcılar Hesabı Borç Senetleri Hesabı Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı Diğer Ticari Borçlar Hesabı DİĞER BORÇLAR Ortaklara Borçlar Hesabı İştiraklere Borçlar Hesabı Bağlı Ortaklıklara Borçlar Hesabı Personele Borçlar Hesabı Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) ALINAN AVANSLAR Alınan Sipariş Avansları Hesabı Alınan Diğer Avanslar Hesabı YILLARA YAYGIN İNŞAAT ve ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri Hesaplar ÖDENECEK VERGİ ve DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı

14 XIV Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabı Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı Gider Tahakkukları Hesabı DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Hesaplanan KDV Hesabı Diğer KDV Hesabı Merkez Ve Şubeler Cari Hesabı Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar Hesabı UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR MALİ BORÇLAR Banka Kredileri Hesabı Çıkarılmış Tahviller Hesabı Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler Hesabı Menkul Kıymetler İhraç Farkları Hesabı TİCARİ BORÇLAR Satıcılar Hesabı Borç Senetleri Hesabı Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı Diğer Ticari Borçlar Hesabı DİĞER BORÇLAR Ortaklara Borçlar Hesabı

15 XV İştiraklere Borçlar Hesabı Bağlı Ortaklıklara Borçlar Hesabı Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı ALINAN AVANSLAR Alınan Sipariş Avansları Hesabı Alınan Diğer Avanslar Hesabı BORÇ ve GİDER KARŞILIKLARI Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı GELECEK AYLARA AİT GELİRLER ve GİDER TAHAKKUKLARI Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı Gider Tahakkukları Hesabı DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV Hesabı Tesise Katılma Payları Hesabı Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Hesabı ÖZ KAYNAKLAR ÖDENMİŞ SERMAYE Sermaye Hesabı Ödenmemiş Sermaye Hesabı SERMAYE YEDEKLERİ Hisse Senetleri İhraç Primleri Hesabı Hisse Senedi İptal Karları Hesabı Diğer Sermaye Yedekleri Hesabı KAR YEDEKLERİ Yasal Yedekler Hesabı Statü Yedekleri Hesabı Olağanüstü Yedekler Hesabı Diğer Kar Yedekleri Hesabı Özel Fonlar Hesabı

16 XVI GEÇMİŞ YILLAR KARLARI Geçmiş Yıllar Karları Hesabı GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı DÖNEM NET KARI (ZARARI) Dönem Net Karı Hesabı Dönem Net Zararı Hesabı SORULAR GELİR TABLOSU HESAPLARI BRÜT SATIŞLAR YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI DİĞER GELİRLER HESABI SATIŞ İNDİRİMLERİ SATIŞTAN İADELER HESABI SATIŞ İSKONTOLARI HESABI DİĞER İNDİRİMLER HESABI SATIŞLARIN MALİYETİ SATILAN MAMULLER MALİYETİ HESABI SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI SATILAN HİZMET MALİYETİ HESABI DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HESABI FAALİYET GİDERLERİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI(-) PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI FAİZ GELİRLERİ HESABI KOMİSYON GELİRLERİ HESABI KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI

17 XVII MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HESABI KAMBİYO KARLARI HESABI REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR KOMİSYON GİDERLERİ HESABI KARŞILIK GİDERLERİ HESABI MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HESABI KAMBİYO ZARARLARI HESABI REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI FİNANSMAN GİDERLERİ KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HESABI UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HESABI OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI DÖNEM NET KARI VE ZARARI DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI HESABI SORULAR MALİYET HESAPLARI /A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı

18 XVIII DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı Direkt İlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Direkt İşçilik Giderleri Hesabı Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Genel Üretim Giderleri Hesabı Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Genel Yönetim Giderleri Hesabı Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı FİNANSMAN GİDERLERİ Finansman Giderleri Hesabı Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı /B SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ HESABI MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ HESABI DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER HESABI ÇEŞİTLİ GİDERLER HESABI VERGİ, RESİM VE HARÇLAR HESABI AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI HESABI...469

19 XIX FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI ÜRETİM MALİYETİ HESABI SORULAR NAZIM HESAPLAR NAZIM HESAPLARIN KULLANIM AMAÇLARI NAZIM HESAPLARIN İŞLEYİŞİ NAZIM HESAPLARIN FİNANSAL TABLOLARDAKİ YERİ SORULAR GENEL UYGULAMALAR UYGULAMA UYGULAMA SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ KAYNAKÇA...507

20