Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem ve Beslenme Problemleri

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem ve Beslenme Problemleri"

Transkript

1 150 Derleme / Review Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem ve Beslenme Problemleri Gastrointestinal System and Feeding Problems in Patients with Cerebral Palsy Gülten ERK N*, Sabite KACAR**, Sumru ÖZEL* *Sa l k Bakanl Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon E itim ve Araflt rma Hastanesi 3. FTR Klini i, Ankara **Türkiye Yüksek htisas Hastanesi Gastroenteroloji Klini i, Ankara Özet Summary Orta ve fliddetli derecede etkilenmifl serebral palsili (SP) hastalarda gastrointestinal sistem ve beslenme bozukluklar yayg nd r ve kötü sa l k ve nutrisyonel durum ile birliktedir. Bu hastalarda yutma bozukluklar, gastroözofageal reflü ve konstipasyon kronik problemlerdir. SP li hastalarda, beslenme fonksiyonlar nda bozukluk; s kl kla bozulmufl oral motor fonksiyon bozuklu u (hipotoni, zay f emme, dil lateralizasyonunda gecikme veya yokluk, persistan dil itme, zay f dudak kapanmas ), anormal nörolojik maturasyon (koordine olmayan yutma mekanizmalar, tonik s rma, artm fl ö ürme refleksi) ve gövde dengesinde bozuklu a ba l beslenme s ras nda kötü oturma postürünün etkileflmesinden kaynaklan r. letiflim güçlükleri yiyecek isteme, ac kt n ifade etme veya yiyecek tercihini belirtmeyi engeller. Kar n kaslar n n spastisitesine veya konstipasyona ba l artm fl kar n içi bas nc, bariyer ifllevi gören alt özofageal sfinkter bas nc n aflabilir, bu da gastroözofageal reflü hastal na (GÖRH) neden olur. SP li bireylerde enterik sinir sitemindeki bozukluk da GÖRH a neden olabilir. Gecikmifl mide boflalmas GÖRH olas l n artt r r. Nörolog, fiziyatrist, gastroenterolog, hemflire, u rafl terapisti ve diyetisyenden oluflan multidisipliner bir yaklafl m, SP li hastalar ve bak c lar n n sa l n ve yaflam kalitesini iyilefltirmeye katk da bulunabilir. Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): Anahtar Kelimeler: Serebral palsi, gastrointestinal sistem problemleri, beslenme problemleri Gastrointestinal system and feeding dysfunction is common among patients with moderate to severe cerebral palsy (CP) and is associated with poor health and nutritional status. Swallowing disorders, gastroesophageal reflux, constipation are chronic problems in patients with cerebral palsy. For those patients, feeding dysfunction is often the result of interacting variables, including dysfunctional oral-motor control (hypotonia, weak suck, delayed or absent tongue lateralization, persistent tongue thrust, poor lip closure), abnormal neurologic maturation (uncoordinated swallowing mechanism, tonic bite, hyperactive gag reflexes) and poor seating posture during feeding due to an unstable trunk. Communication difficulties may interfere with request for food, expressions of hunger, or indications of food preference. Increased intra-abdominal pressure related to spasticity of the abdominal musculature or constipation may be sufficient to overcome the barrier posed by the lower esophageal sphincter, resulting in gastroesophageal reflux disease (GERD). Gastroesophageal reflux also may be a result of the enteric nervous system being impaired in some way in individuals who have cerebral palsy. Delayed gastric emptying increases the likelihood of GERD. A multidisciplinary approach, with input from neurologists, physiatrist, gastroenterologists, nurses, occupational therapists, and dieticians, can make a major contribution to the medical wellbeing and quality of life of these patients and caregivers. Key Words: Cerebral palsy, gastrointestinal system problems, feeding dysfunction Girifl Serebral palsi (SP); henüz matürasyonunu tamamlamam fl beynin progresif olmayan hasarlanmas na ba l hareket, tonus ve postür bozuklu u ile karakterize bir sendromlar toplulu udur. Ortalama insidans 1000 canl do umda 2 dir (1). Çocuklarda en yayg n fiziksel disabilite nedenlerinden biridir. Özellikle a r etkilenmifl hastalarda mental retardasyon, epilepsi, görsel ve iflitsel problemler, iletiflim bozukluklar, beslenme problemleri ve büyüme geliflme gerili i gibi komorbiditeler bulunur (2). SP de beklenen ömür süresi fonksiyonel seviyeye göre de iflmekle birlikte 40 yafl veya üstüdür. En önemli belirleyiciler mobilite ve beslen- Yaz flma Adresi: Dr. Gülten Erkin-Mektep sokak 16/3, Kurtulufl-Ankara Tel: /321 Cep: Faks: e-posta: gultenerkin@yahoo.com Kabul Tarihi: Eylül 2005

2 Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem Problemleri 151 me fonksiyonunun kayb d r (3). Mental retardasyon, kendi kendine beslenememe, hareket edememe ve epilepsi, düflük yaflam beklentisi ile iliflkili temel faktörlerdir. Beslenme ve gastrointestinal sistem problemleri yaflam kalitesini ve süresini kötü yönde etkiledi inden, çocukluk yafl grubunda ve ileri yafla ulaflan SP li hastalarda dikkatle de erlendirilmelidir. SP li hastalardaki beslenme ve gastrointestinal sistem (G S) problemleri birkaç faktörün etkileflmesine ba l d r. Bu hastalar n ço unlu u motor bozukluk nedeniyle yürüyerek yiyece e ulaflamaz veya yeme ini a z na götüremez, bu nedenle beslenme aktivitelerinde baflka bir kifliye ba ml d rlar. Sa l kl çocuklar n aileleri beslenme için 0,8 saat ay r rken, SP li çocuklar n ailelerinin 3 saate kadar zaman ay rmas gerekmektedir (4). Ayr ca, konuflma problemleri nedeniyle ac kt klar n veya yiyecek tercihini ifade etmekte zorlan rlar. Nörolojik geliflimdeki gerilik de oral motor fonksiyonlar ve yutma fonksiyonunu bozar. Anormal nörolojik maturasyon ve gövde dengesinin bozuklu una ba l beslenme s ras ndaki kötü oturma postürü de beslenme ve G S fonksiyonlar n bozan faktörlerdir. Spastisite, nörojenik mesane veya epilepsi için kullan lan ilaçlar n antikolinerjik ve di er yan etkileri de G S motilitesini ve ifltah etkiler (1-4). Sullivan ve arkadafllar (5) %93 ü SP olmak üzere nörolojik bozuklu u olan 4-13 yafllar ndaki 377 çocu un %89 unun beslenirken yard ma ihtiyaç duydu unu, %28 inde salya akmas, %59 unda konstipasyon, %31 inde son 6 ayda en az 1 kez akci er enfeksiyonu, %22 sinde kusma oldu unu belirtmifltir. Çal flmadaki çocuklar n %47 si yürüyememekte ve %78 inde konuflma güçlü ü oldu u saptanm flt r. SP li çocuklar n %80-90 nda G S problemleri major bir kronik sorundur (6). Yutma güçlü ü, kronik pulmoner aspirasyon epizodlar, gastroözofageal reflü hastal (GÖRH), regürjitasyon ve kusma, abdominal a r, kronik konstipasyon gibi problemler, beslenme problemlerine yol açar, büyüme ve geliflmeyi engeller, solunum sistemi ve kulak burun bo az hastal klar gibi t bbi sorunlara neden olabilir. SP li hastalarda g da al m n k s tlayan nedenler, G S problemleriyle iliflkili semptom ve bulgular ve sonuçlar Tablo 1 de gösterilmifltir (4-7,12). Yutma ve Yutma Güçlü ü SP li çocuklardaki yutma güçlü ünün nedenlerini anlamak için öncelikle normal yutman n organizasyonunu ve fazlar n gözden geçirmek faydal olacakt r. Yutma, 27 kas grubunun zaman nda ve koordineli olarak çal flmas n n ve otonom sinir sistemi uyar s n gerektiren kompleks bir ifltir. Yutma merkezi, beyin sap n n üst meduller bölgesindedir. Meduller bölge duysal merkez (nukleus traktus solitarius), santral ritm jeneratör (CRG) ve motor ç k fl merkezinden (nukleus ambiguous) meydana gelir. Bolusun kendisi lokal duysal uyar girifli ile iliflkilidir. Befl, 7, 9 ve 10. kranial sinirler dil ve farinksten tat ve taktil bilgiyi al r, ayn zamanda kalp, akci er, mide ve özofagustan da duysal sinyal al n r. Kortikal merkezlerin inen projeksiyonlar ndan da uyar al n r. Duysal merkezdeki ana nöronlar yutma ile solunumun koordinasyonunu kontrol eder. Bu ana nöronlar n ç k fllar CRG yi aktive eder, yutma ile sonuçlanan hareket kaskat n bafllat r. CRG taraf ndan oluflturulan aktivite patlamalar motor alana iletilir. Sinyaller farkl beyin sap seviyelerinde uygun motor nöronlara iletilir. Nukleus ambigius sinyal ç k fl, inen kortikal projeksiyonlar veya nukleus traktus solitariusun duysal feedback i yoluyla modifiye edilebilir (7). Yutman n dört faz vard r. a. Oral haz rlama faz : Oral kavite içine besin al n r ve uygun yap ya dönüfltürülerek, bolus dil ortas nda toplan r. b. Oral transport faz : Bolus dil ile geriye farinkse do ru itilir. c. Faringeal transfer faz : Bolus havayolunu geçip özofagusa hareket eder. d. Özofageal transport faz : Bolus özofagustan afla ya mideye do ru ilerler. Orofaringeal veya özofageal yap lardaki anatomik sorunlar veya yutman n nörolojik kontrolündeki problemler bu fazlar n herhangi birini etkileyebilir. Del Giudice ve ark. (8) SP li çocuklar n %60 nda yutma problemi saptam fl, videofloroskopik inceleme ile bunlar n %93 ünde oral fazda, daha az nda da faringeal fazda anormallik bulundu unu bildirmifllerdir. Transkranial mag- Tablo 1: Serebral palsili çocuklarda g da al m n k s tlayan nedenler, gastrointestinal sistem problemleriyle iliflkili semptom ya da bulgular ve sonuçlar GIDA ALIMINI KISITLAYAN NEDENLER letiflim Kayb Çocu un açl k ve susuzlu unu belirtme yetersizli i Anne-baban n flaflk nl Oral motor fonksiyon bozuklu u Hipotoni Zay f emme Dil lateralizasyon yoklu u Persistan dil itme Tam olmayan dudak kapanmas Çi neme problemleri Difl problemleri Nörolojik matürasyon eksikli i Persistan emme Tonik s rma Hiperaktif ö ürme refleksi Koordine olmayan yutma Motor bozukluk Yiyece e ulaflma yetersizli i Kendi kendine beslenme yetersizli i Kötü pozisyon Yetersiz gövde dengesi Desteksiz oturma GASTRO NTEST NAL S STEM PROBLEMLER YLE L fik L SEMPTOM VEYA BULGULAR Persistan olarak emme Çi neme problemleri Difl problemleri Yutma Güçlü ü Salya akmas GÖRH Ö ürme, öksürük, t kanma Aspirasyon Barsak motilite bozuklu u ve konstipasyon SONUÇLAR Büyüme gerili i Vücut ya deposunda azalma Genel sa l k durumunda bozulma Respiratuar hastal k

3 152 Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem Problemleri Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): netik stimülasyon çal flmalar nda; yutma kaslar n n, hemisferler aras nda asimetrik olmakla birlikte bilateral olarak motor ve premotor korteks üzerinde temsil edildi i gösterilmifltir (9). Bu bilgiye dayanarak G S bulgular ile beynin tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme bulgular aras nda bir iliflki olabilece i düflünülmüfl ancak bulunamam flt r (8). Baflka bir çal flmada diffüz beyin lezyonlar n n, korteksten alt merkezlere bilgi ak fl n engelleyerek ya da de ifltirerek gastrointestinal motilitenin nöral modulasyonunu bozabilece i belirtilmifltir (10). SP li çocuklar hipotoni, dil lateralizasyonunun olmay fl veya gecikmesi, sürekli olarak dilin itilmesi veya dilin retraksiyonu, yetersiz dudak kapanmas, çi neme hareketlerindeki yetersizlik gibi nedenlerle g day bolus haline dönüfltüremez ve farinkse do ru itemez. Böylece yutman n oral haz rlama ve oral transport faz etkilenir. Oral motor fonksiyon bozuklu u nedeniyle özellikle kat g dalar n al nmas problemli oldu undan aileler ezilmifl veya püre k vam nda ya da s v g dalar tercih eder. 1-9 yafllar ndaki 100 SP li çocu un beslenme becerilerine bak ld nda, spastik kuadriplejik ve hipotonik tipteki çocuklar n daha düflük beslenme skoruna sahip oldu u bulunmufltur. Bu çocuklar n ana yiyece inin s v veya yar kat diyetten olufltu u ve kat g dalar alamad klar bildirilmifltir. Epileptik nöbeti olan vakalarda, olmayanlara k yasla daha fazla beslenme problemi saptanm flt r (11). Hafif yutma güçlü ü olan SP li çocuklarda g dalar ezmek veya püre haline getirmek faydal d r. Genellikle orta veya fliddetli etkilenmifl SP li hastalarda disfaji daha fazlad r. Bu tip çocuklar gastrostomi tüpüyle beslendi inde, oral beslenenlere k yasla boylar daha uzun, vücut ya deposunu gösteren triseps deri k vr m kal nl ölçümü daha fazla bulunmufltur (12). Disfajisi ve ciddi mental bozuklu u olan çocuklar perkütan endoskopi gastrostomi ile beslendi inde, 4 yafl n alt ndaki çocuklar n kilo/boy oran 12 yafl üstü çocuklara göre anlaml bir flekilde normale dönmüfltür (13). Emme Güçlü ü veya Sürekli Olarak Emme fllemi Yap lmas En primitif oral hareket emmedir. Özellikle hipotonik tip olmak üzere SP li çocuklar 6 ayl k gibi yaflam n erken dönemlerinde emme güçlü ü çekerler. Bebekli inde emme güçlü ü olan SP li çocuklar n, 4-8 yafllar nda düflük kilolu olduklar, konuflma problemi ve yutma güçlüklerinin bulundu u görülmüfltür (14). Sa l kl çocuklar büyüdükçe emme refleksi inhibe olur, yerini diflleri ile g dalar koparma ve çi neme hareketi al r. Santral sinir sistemi (SSS) matüre oldukça, bafllang çta refleks olarak ortaya ç kan oral motor paternler inhibe edilir, daha spesifik ve istemli hareket yapabilme becerisi ortaya ç kar. SP li çocuklarda, SSS i matürasyonu tamamlanmadan önce hasarland için, primitif refleks paternlerin inhibisyonu gecikir, böylece emme refleksi geç inhibe olur. Bu durumda çocuklar kat g dalarla beslenebilecek yaflta olmas na ra men, bunu baflaramazlar (7). Çi neme Problemleri Yiyecekler, ço unlukla çocu un oral motor fonksiyonlar veya geliflim seviyesine de il, kronolojik yafl na göre seçilir. Oysa, çocu un kronolojik yafl büyük olmas na ra men, dil ve çene hareketlerinin santral paternleri emme fleklinde oldu undan bolusun oluflturulmas ve hareket ettirilmesi bozuktur. Spastik hastalarda dil ve lateral çene hareketleri limitlidir, normal çi neme hareketi yap lamaz (7). Özellikle spastik kuadriplejik çocuklarda mandibular eklem hareketinde k s tl l k bulunmufltur. SP li çocuklardaki temporomandibuler eklem kontraktürü oral motor fonksiyon problemleri ile iliflkili saptanm flt r. Pelegano ve ark. (15), SP li çocuklardaki temporomandibuler eklem anormalliklerinin fliddetinin de, oral motor fonksiyon bozuklu unun fliddeti ile iliflkili oldu unu ifade etmifltir. Difl Problemleri SP li çocuklarda malokluzyon prevalans yüksek bulunmufltur (16). Okluzyonla ilgili problemler SP li çocuklarda yemek yeme verimini etkileyen önemli bir problemdir (17). Dudak, dil ve yanak kaslar n n anormal koordinasyonu uzun süreçte disgnati ve a z solunumuna neden olur. Maksiller orbikularis oris kas n n üst duda kapatmadaki yetersizli inden dolay üst difllerde ileri itim söz konusudur. Çi neme kaslar hipertonik oldu unda mandibula geride konumlan r. Dil itme, bafl pozisyonu ve anormal yutkunmaya ba l olarak aç k kapan fl mevcuttur. Difllerde primer veya hiperbilirubinemiye ba l yap sal bozukluklar, çi nemedeki yetersizlikten dolay sürekli yumuflak g dalar n verilmesi de çürü e yatk nl artt r r. Epilepsisi olan çocuklarda kullan lan antiepileptik ajanlar difleti hiperplazisi yapabilir. Difl bozukluklar n n önemli bir nedeni de GÖRH dur (18-20). Salya Akmas Salya akmas SP li çocuklar n yaklafl k %10 unda görülen ve sosyal s k nt ya yol açan önemli bir problemdir. Disfonksiyonel oral motor aktivite, oral duyusal problemler veya yutma frekans n n azalmas ndan kaynaklanabilir. Fasial tonusun azalmas ve bafl tutman n gecikmesi de yerçekiminin etkisiyle tükürü ün akmas na yard mc olur (2). SP li çocuklardaki salya akmas n n nedeninin tükürük yap - m ndaki art fl m (hipersalivasyon), yoksa yutma problemi mi oldu u konusunda farkl görüfller vard r. Ancak daha çok kabul gören görüfl, salya ak fl n n tükürük yap m miktar ile de il, yutma bozuklu una ba l oldu udur. Oral motor problemi olan SP li çocuklarda yutma frekans azald için, tükürük a z bofllu unda birikir. A z kapanmas da tam olmad ndan tükürük d flar akar (2,7). Tahmassebi ve ark. (21) yapt bir çal flmada 5-15 yafllar ndaki 10 sa l kl çocu un ve fliddetli salya akmas olan 10 SP li çocu un tükürük yap m ve ak m h z objektif testlerle ölçülmüfl, SP li çocuklar n salivasyonlar n n sa l kl lara benzer oldu u ve salya akmas olan SP li çocuklarda tükürük yap m n n artmad gösterilmifltir. Aç k kapan fl olan çocuklarda normal kapan fl olanlara k yasla, salya akmas daha yüksek s kl kta görülmektedir (17). Orofasial kaslar ve nörolojik sistem matür oldukça, salya akmas azal r. Yafllar 4-18 aras nda olan 160 SP li çocukta salya akmas s kl araflt r larak, dental yaflla karfl laflt r lm flt r. Çocuklar n %45 inin spastik quadriplejik oldu u bu çal flmada, %33 ü fliddetli olan %58 oran nda salya akmas gözlenmifltir. Dental yafl artt kça salya akma fliddetinin azald saptanm flt r. Bu da salya ak fl n azaltmaya yönelik invaziv tedavilerin matürasyon tamamlanana kadar ertelenebilece ini göstermektedir (22). Salya akmas ile ilgili di er bir görüfl de GÖRH ün mide asitini nötralize etmek için daha fazla tampon yapma sinyali verdi i için tükürük üretimini artt rabilece idir. Hipersalivasyonun bir nedeni de kullan lan trankilizan ilaçlar n yan etkisidir (7). Salya akmas n n tedavisi; ileri nörolojik matürasyonu beklemeyi, beslenme ve oral stimulasyon programlar n, konuflma terapisini, davran fl modifikasyon programlar n, medikal ve cerrahi tedavileri içermektedir (2). Son y llarda ciddi salya akmas olan SP li çocuklarda tükürük bezlerine ultrason eflli in-

4 Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem Problemleri 153 de Botulinum toksin A enjeksiyonu denenmifl ve nisbeten etkili bulunmufltur (23,24). laç tedavisiyle ilgili araflt rmalarda beztropin, glikopirolat ve skopalamin gibi antikolinerjik ilaçlar n siyalore insidans n azaltt, glikopirolat n yan etkisi az oldu undan daha avantajl oldu u bildirilmifltir (25). Kronik salya akmas olan SP ve di er nörolojik bozukluklu çocuklarda cerrahi müdahale de yap lmaktad r (26). Gastroözofageal Reflü Hastal (GÖRH) GÖRH gastrik içeri in distal özofagusa do ru patolojik reflüsü sonucu ortaya ç kan semptomatik klinik durumlar ya da histopatolojik de ifliklikleri tan mlar (27-30). Özofagus mukozas n n gastrik içeri e artm fl temas ya da sensitivitesi ile oluflur. Eroziv ya da non-eroziv GÖRH fleklinde olabilir (31). Alt özofageal sfinkter tipik olarak mide içeri inin özofagusa geri dönmesini engellemek için bariyer olarak fonksiyon görür. GÖRH SP li çocuklarda birkaç nedenden dolay çok yayg nd r. Abdominal kaslar n spastisitesi veya konstipasyon ile iliflkili artm fl intraabdominal bas nç, alt özofageal sfinkterin oluflturdu u bariyeri yenebilir. Uzun süre s rtüstü pozisyonda yatmak, yerçekiminin artmas yla midedeki yiyeceklerin yükselerek özofagusa reflüsüne neden olur. SP li çocuklar n ço u yürüyemedi i ve desteksiz oturamad için yatar pozisyonda uzun süre kal rlar. Gastrointestinal fonksiyon ve motiliteyi kontrol eden enterik sinir sistemi SP li çocuklarda bozulmufl olabilir, böylece motilite direkt olarak etkilenir. Gecikmifl gastrik boflalma bu bozuklu un bir göstergesidir. Gastrik boflalman n yavafllamas yla mide içeri i birikir, bu da reflü olas l n artt r r (7). GÖRH nin infantlardaki yayg n semptomlar regürjitasyon, t - kanma, ö ürme, irritabilite, opistotonik postür ve afl r h çk r kt r. Küçük çocuklarda GÖRH semptomlar benzerdir; kar n a r s, kusma, afl r ge irme ve yutma güçlü ü gibi eriflkinlerde görülen semptomlara benzerdir. Kilo alamama, afl r a lama, uyku bozuklu u ve beslenme veya solunum problemleri de efllik eden problemlerdir (32). Bohmer ve ark. na (20) göre GÖRH ile en yak n iliflkili semptom parametreleri; persistan kusma, hematemez, ruminasyon, dental erozyon, regürjitasyon, yeme i reddetme, tekrarlayan pnömoniler, korku, ç l k atma epizotlar, huzursuzluk, depresyon gibi davran fl bozukluklar, demir eksikli i anemisi ve beslenme bozuklu udur. Rekürren GÖRH özofagusun kronik irritasyon ve inflamasyonuna yani özofajite neden olur. GÖRH nin primer manifestasyonu kusma ve abdominal a r olmas na ra men, GÖRH ve hatta ciddi özofajiti olan SP li birçok çocuk semptomsuz olabilir, ya da semptomu olsa bile konuflamad için bunu ifade edemeyebilir. Bu nedenle, belirgin beslenme ve büyüme güçlü ü olan SP li her çocukta gizli GÖRH varl araflt r lmal d r. GÖRH nörolojik hastal olmayan çocuklarda da sinüzit, larenjit, ast m, pnomoni, bronfliektazi için bir risk faktörüdür (33). GÖRH olan SP li çocuklar bronkopnomoni veya wheezing, rekürren pulmoner enfeksiyonlar ya da geliflme gerili i ile karfl m za ç kabilir. Bu hastalarda endoskopi gibi invaziv giriflimlerin zorlu undan dolay da tan gecikir ve özofajit, kanama, ülserasyon, darl k, Barret özofagusu ya da özofagus karsinomu gibi komplikasyonlar oluflabilir (34). Del Giudice ve ark. n n (8) yapt çal flmada 6-12 yafl aras 58 SP li çocu un %77 sinde regürjitasyon, kusma, hematemez, pulmoner aspirasyon epizodlar gibi GÖRH düflündüren semptomlar saptanm flt r. Bu hastalar n %91 inde özofageal ph-monitorizasyonunda anormallik, %61 inde anormal özofageal motilite bozuklu u, %67 sinde sintigrafik gastrik boflalmada uzama gösterilmifltir. Çocuklar n %79 unda da endoskopiyle özofajit tespit edilmifltir. Bu çal flma SP li çocuklarda GÖRH ve özofajit oluflmas nda gastrointestinal motilite bozuklu unun önemini göstermektedir. GÖRH ile iliflkili oldu u bildirilen faktörler; SP, yürüyememe, skolyoz, konstipasyon, antikonvülzan ilaç kullan m, benzodiazepinler, IQ nun 35 in alt nda olmas, boy, kilo, nazogastrik tüple ve gastrostomiyle beslenmedir. Antikolinerjik ve sedatif kullan m alt özofageal sfinkter tonusunu azalt r. Konstipasyon, yürüyemeyen bireyler, skolyoz, korse kullan m abdominal bas nc artt rd için reflü ile iliflkilidir. Spastik quadriplejik SP lilerde a r bir nörolojik tutulum ve yukar daki nedenlerin görülme s kl artt için risk daha fazlad r (34,35). Çocuklardaki GÖRH nin eroziv özofajit veya Barrett özofagus gibi uzun dönem sekelleri azaltmak için erken ve agresif tedavi gereklidir. GÖRH nin tedavisindeki amaç, semptomlar azaltmak, özofajitin iyileflmesi ve komplikasyonlar önlemektir. Tedavi seçenekleri, diyet tedavisi, davran flsal de ifliklikler, farmakolojik ve cerrahi tedavidir (32). Çocuklardaki diyet ve davran fl de ifliklikleri ile ilgili öneriler yafla ba l d r. nfantlar için beslenme tekni ini de ifltirmek, yiyece ine koyulaflt r c maddeler eklemek önerilebilir. Yemek yemeyi takiben ilk saat içinde veya uykuda uzan rken reflü olas l yüksek oldu u için çocu un dik pozisyonda oturtularak beslenmesi, s k ve az yemek yedirme gibi davran fl de ifliklikleri faydal olabilir (7). nfantlarda komplike olmam fl GÖRH nin tedavisinde beslenme program ndaki de ifliklikler koyu k vaml yiyecekler, pozisyon de iflikli i gibi konservatif yöntemlerin etkili oldu u bildirilmifltir (36). Baflka bir çal flmada ise 2 yafl n alt ndaki GÖRH olan çocuklarda koyulaflt r lm fl yiyeceklerin semptomlar azaltt, ancak karyolan n bafl n n yükseltilmesinin yarars z oldu u bildirilmifltir (37). kibinli y llardan önce GÖRH ve özofajit tedavisinde en etkili ilaç tedavisinin proton pompa inhibitörleri (PP ), özellikle de omeprazol oldu unu bildiren çal flmalar vard (34). Son y llarda eriflkinlerde hala PP ler önerilirken, yan etkilerinden dolay çocuklardaki kullan m ile ilgili çeliflkili bilgiler vard r. Baz çal flmalarda k sa süreli PP kullan m n n çocuklarda tüm yafllarda güvenilir oldu u ve iyi tolere edildi i bildirilmifltir (38-41). Bunlara göre PP ler dozaj ve kullan m süresi iyi ayarland nda, seçilmifl GÖRH olan çocuklarda etkili görünmektedir (32,42). Baz çal flmalarda ise bafl a r s, konstipasyon, diyare, abdominal a r gibi yan etkiler üzerinde durulmufltur (43). Bu çal flmalara göre ise pediatrik populasyonda PP lerin uzun dönem kullan m hipergastrinemi, bakteriyel afl r ço alma ve di er potansiyel yan etkilerinden dolay önerilmemektedir (44). Çocuklardaki GÖRH nin komplikasyonlar özofajit, yeterli kilo alamama, tekrarlay c otit media, bronkopnomoni, apne, aspirasyon pnomonisi ve di er otolaringolojik hastal klard r (36). Gisel (45), uygun besinler, medikal tedavi ve optimal beslenme pozisyonu sa land nda, bir y l sonunda pulmoner obstrüktif sendromlarda iyileflme ve akci er kapasitesinde art fl bildirmifltir. Tedaviye dirençli, seçilmifl vakalarda çocu un normal geliflimini yakalamas ve çocuk ve ailesinin yaflam kalitesini artt rmak için anti-reflü cerrahi yöntemler ve gastrostomi gerekebilir. Ö ürme, Öksürük, T kanma, Bo ulma Ö ürme, öksürük, t kanma; oral kaviteyi temiz tutmay amaçlayan do al koruyucu yan tlard r. E er yemek esnas nda öksürük veya ö ürme oluyor ve birkaç haftadan fazla devam ediyorsa, bu ciddi bir sinyaldir ve acil de erlendirme gerektirir. Ö ürme immatür veya patolojik oral motor transport, GÖRH e efllik eden artm fl ö ürme cevab, artm fl kas tonusu ve ö renilmifl reddetme ile ilgili olabilir (7).

5 154 Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem Problemleri Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): Aspirasyon Havayoluna yabanc madde veya g dalar n girdi ini gösterir. Orofarinks, larinks veya trakean n motor koordinasyonunun etkilendi i SP li çocuklarda tekrarlay c aspirasyon riski yüksektir. Bu çocuklarda s kl kla koruyucu yan tlar bozuktur. Bu da aspirasyon olufltu unda havayolunu temizleme yetene ini s n rlar. Aspirasyon infantta apne veya bradikardi, büyük infant ve çocuklarda öksürük, artm fl konjesyon veya yemek yeme s ras nda wheezing fleklinde ortaya ç kar. Havayolunda g dalar n birikmesi irritasyon ve inflamasyona neden olur. Aspirasyonun s kl k ve miktar na ba l olarak, çocukta rekürren pnömoni, bronflit, veya trakeit geliflebilir. Ne yaz k ki baz çocuklar öksürük, ö ürme, t kanma gibi herhangi bir koruyucu cevab uyarmadan aspire ederler; bu sessiz aspirasyon olarak adland r l r (7,45). Konstipasyon SP li çocuklar n ço unda konstipasyon kronik bir problemdir. Buna koordine olamayan kas kontraksiyonlar, rektal sfinkter kontrolündeki bozukluk, yetersiz s v ve lif al m n n kombinasyonu neden olur. Bu çocuklardaki hareketsizlik de konstipasyona dolayl olarak katk da bulunur. Del Giudice (8) SP li çocuklar n %74 ünde kronik konstipasyon oldu unu ve bu çocuklarda sol kolon ve rektumda kolonik transit zaman n n uzad n göstermifltir. Kolonik transit zaman - n n uzamas, fonksiyonel fekal retansiyonlu hastalarda gözlenen konstipasyondan ay rtedici bir bulgudur. SP li çocuklarda santral yap lar n belirgin hasar, kolonik motilitenin bozulmas ndan sorumlu olabilir. Fonksiyonel fekal retansiyonlu çocuklarda umut verici olan prokinetik ilaçlar n, beyin hasarl çocuklarda kolonik transit gecikmesi üzerine etkisi zay ft r. Konstipasyonu olan çocuklar n diyetine lif ve s v eklenmelidir. Ancak afl r gevflek ve yumuflak gaita da problem olabilir. Yiyece e lgisizlik ve Yiyecek Reddi SP li çocuklar n bir k sm ac km fl gibi davran r ama birkaç s - r ktan sonra yemeyi reddeder. Çocuk yemek s ras nda aspire etti i anda yemek yemeyi istemeyebilir. GÖRH lü çocuklar belirli bir miktar yedikten sonra rahats z oldu u için yemeyi b rak r (46). Konstipasyon reddetmeye katk da bulunabilir, yemek yemeyle gastrokolik refleks uyar ld için, çocuk kramp hissedece- inden yeme e ilgisini kaybeder (5). De erlendirme Metotlar ve Tan De erlendirme; medikal hikaye ve muayene, nörogeliflimsel de erlendirme, oro-faringeal de erlendirme, beslenme öyküsü ve yemek yeme s ras nda gözlemeyi içermelidir. Bunlar destekleyici veya ileri bilgi sa lamaya yard mc tan sal testler kullan labilir. Aspirasyon, GÖRH veya özofajitten flüpheleniliyorsa özofageal ph ölçümü ve endoskopi, gerekirse baryumlu grafi, radyonüklid sintigrafik çal flmalar yap labilir. Sintigrafik incelemede gecikmifl gastrik boflalma gösterilebilir: ncelemeden birkaç saat sonra akci erde radyoaktif maddenin bulunmas reflü s ras nda aspirasyon oldu unu gösterir. Endoskopide özofajit varl irritasyon ve inflamasyon görülerek özofajit tan s konulur. Yutma güçlü ünün de erlendirilmesinde videofloroskopi de yard mc d r (47). Sonuç G S problemleri SP li hastalar n sa l n ve hem hasta, hem de ailenin yaflam kalitesini etkileyen önemli sorunlard r. SP li den fazla çocukta yap lan bir araflt rmada, kendi kendine beslenme becerisi ve mobilite düzeyi, ortalama yaflam süresi ile büyük ölçüde iliflkili bulunmufltur. Kendi kendine beslenme becerisinin olmamas mortalite riskini 6 kat, düflük do um a rl 1,4 kat ve mental retardasyon 3 kat artt rmaktad r (48). SP li çocuklardaki gastrointestinal problemler; malnutrisyon veya büyüme gerili ine neden olabilir. Bu nedenle SP li hastalar n muayenesi s ras nda aileleriyle konuflularak gastrointestinal sistem semptomlar sorgulanmal, nutrisyonel durumu de erlendiren laboratuar testler ve geliflimini gösteren antropometrik ölçümler uygulanmal d r (6,49). Rehabilitasyon program esnas nda sadece eklem deformiteleri ve yürüme problemlerine yönelik rehabilitasyon program de il, mevcut soruna yönelik oral stimulasyon program, oral motor becerileri gelifltirecek egzersiz ve e itim, konuflma terapisi, davran fl de iflikli i, yutma rehabilitasyonu, uygun beslenme pozisyonlar sa lama, diyet düzenlemeleri, beslenme solusyonlar ile desteklemeyi içeren bir rehabilitasyon program uygulanmal d r. Oral olarak beslenemeyen hastalara beslenme tüpleri, gerekti inde ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi için gastroenterolog ve çocuk cerrahisinden destek al nabilir. Nörolog, fiziyatrist, gastroenterolog, çocuk cerrah, hemflire, u rafl terapisti ve diyetisyenden oluflan multidisipliner bir ekip yaklafl - m yla bu tedavilerin uygulanmas SP li hastalar n sa l n ve hasta ve ailesinin yaflam kalitesini iyilefltirmeye katk da bulunabilir. Kaynaklar 1. Stempien LM, Gaebler-Spira D. Rehabilitation of children and adult with cerebral palsy. In: Braddom RL, editor. Physical Medicine and Rehabilitation. Philadelphia: WB Saunders; p Olney SJ, Wright MJ. Cerebral Palsy. In: Campbell SK, editor. Physical therapy for children. Philadelphia: WB Saunders; p Strauss D, Shavelle R. Life expectancy of adults with cerebral palsy. Dev Med Child Neurol 1998;40(6): Reilly S, Skuse D. Characteristics and management of feeding problems of young children with cerebral palsy. Dev Med Child Neurol 1992;34: Sullivan PB, Lambert B, Rose M, Ford-Adams M, Johnson A, Griffiths P. Prevalence and severity of feeding and nutritional problems in children with neurological impairment: Oxford Feeding Study. Dev Med Child Neurol 2000;42(10): Chong SK. Gastrointestinal problems in the handicapped child. Curr Opin Pediatr 2001;13(5): Eicher PS. Nutrition and Feeding. In:Dormans JP, Pellegrino L, editors. Caring for Children with Cerebral Palsy. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing; p Del Giudice E, Staiano A, Capano G, Romano A, Florimonte L, Miele E, et al. Gastrointestinal manifestations in children with cerebral palsy. Brain Dev 1999;21(5): Hamdy S, Aziz Q, Rothwell JC, Singh KD, Barlow J, Hughes DG. The cortical topography of human swallowing musculature in health and disease. Nat Med 1996;2: Martin RE, Sessle BJ. The role of the cerebral cortex in swallowing. Dysphagia 1993;8: Gangil A, Patwari AK, Aneja S, Ahuja B, Anand VK. Feeding problems in children with cerebral palsy. Indian Pediatr 2001;38(8): Fung EB, Samson-Fang L, Stallings VA, Conaway M, Liptak G, Henderson RC, et al. Feeding dysfunction is associated with poor growth and health status in children with cerebral palsy. J Am Diet Assoc 2002;102: Brant CQ, Stanich P, Ferrari AP. Improvement of children s nutritional status after enteral feeding by PEG: an interim report. Gastrointest Endosc 1999;50: Motion S, Northstone K, Emond A, Stucke S, Golding J. Early feeding problems in children with cerebral palsy: weight and neuro-developmental outcomes. Dev Med Child Neurol 2002;44(1): Pelegano JP, Nowysz S, Goepferd S. Temporomandibular joint contracture in spastic quadriplegia: effect on oral-motor skills. Dev Med Child Neurol 1994;36(6):

6 Türk Fiz T p Rehab Derg 2005;51(4): Serebral Palsili Hastalarda Gastrointestinal Sistem Problemleri Franklin DL, Luther F, Curzon ME. The prevalence of malocclusion in children with cerebral palsy. Eur J Orthod 1996;18(6): Schwartz S, Gisel EG, Clarke D, Haberfellner H. Association of occlusion with eating efficiency in children with cerebral palsy and moderate eating impairment. J Dent Child (Chic) 2003;70(1): Su JM, Tsamtsouris A, Laskou M. Gastroesophageal reflux in children with cerebral palsy and its relationship to erosion of primary and permanent teeth. J Mass Dent Soc 2003;52(2): Shaw L, Weatherill S, Smith A. Tooth wear in children: an investigation of etiological factors in children with cerebral palsy and gastroesophageal reflux. ASDC J Dent Child 1998;65(6): Bohmer CJ, Klinkenberg-Knol EC, Niezen-de Boer MC, Meuwissen PR, Meuwissen SG. Dental erosions and gastro-oesophageal reflux disease in institutionalized intellectually disabled individuals. Oral Dis 1997;3(4): Tahmassebi JF, Curzon ME. The cause of drooling in children with cerebral palsy- hypersalivation or swallowing defect? Int J Paediatr Dent 2003;13(2): Tahmassebi JF, Curzon ME. Prevalence of drooling in children with cerebral palsy attending special schools. Dev Med Child Neurol 2003;45(9): Jongerius PH, Joosten F, Hoogen FJ, Gabreels FJ, Rotteveel JJ. The treatment of drooling by ultrasound-guided intraglandular injections of botulinum toxin type A into the salivary glands. Laryngoscope 2003;113(1): Bothwell JE, Clarke K, Dooley JM, Gordon KE, Anderson R, Wood EP et al. Botulinum toxin A as a treatment for excessive drooling in children. Pediatr Neurol 2002;27(1): Blasco PA, Stansbury JC. Glycopyrrolate treatment of chronic drooling. Arch Pediatr Adolesc Med 1996;150(9): Ozgenel GY, Ozcan M. Bilateral parotid-duct diversion using autologous vein grafts for the management of chronic drooling in cerebral palsy. Br J Plast Surg 2002;55(6): devault KR, Castell DO. Updated guidelines for the diagnosis and treatment for gastroesophageal reflux disease. Am J Gastroenterol 2005;100(1): Stanghellini V. ReQuest-the challenge of quantifying both esophageal and extra-esophageal manifestations of GERD. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2004;18S: Feldman M, Scharschmidt BF, Slezenger MH. Gastrointestinal and Liver Disease. 6th ed. W.B. Saunders Company, p Rosch T. DDW Reports 2003 Orlando: reflux disease and Barrett s esophagus. Endoscopy 2003;35(10): Sifrim D, Castell D, Dent J, Kahrilas PJ. Gastro-oesophageal reflux monitoring: review and consensus report on detection and definitions of acid, non-acid, and gas reflux. Gut 2004;53: Gremse DA. GERD in the pediatric patient: management considerations. Med Gen Med 2004;6(2): El-Serag HB, Gilger M, Kuebeler M, Rabeneck L. Extraesophageal associations of gastroesophageal reflux disease in children without neurologic defects. Gastroenterology 2001;121(6): Bohmer CJ, Niezen-de Boer MC, Klinkenberg-Knol EC, Nadorp JH, Meuwissen SG. Gastro-oesophageal reflux disease in institutionalised intellectually disabled individuals. Neth J Med 1997;51(4): Bohmer CJ, Klinkenberg-Knol EC, Niezen-de Boer MC, Meuwissen SG. Gastroesophageal reflux disease in intellectually disabled individuals: How often, how serious, how manageable? Am J Gastroenterol 2000;95: Arguin AL, Swartz MK. Gastroesophageal reflux in infants: a primary care perspective. Pediatr Nurs 2004;30(1): Craig WR, Hanlon-Dearman A, Sinclair C, Taback S, Moffatt M. Metoclopramide, thickened feedings, and positioning for gastrooesophageal reflux in children under two years. Cochrane Database Syst Rev 2004;18;(4):CD Franco MT, Salvia G, Terrin G, Spadaro R, De Rosa I, Iula VD, et al. Lansoprazole in the treatment of gastro-oesophageal reflux disease in childhood. Dig Liver Dis 2000;32: Tolia V, Fitzgerald J, Hassall E, Huang B, Pilmer B, Kane R. Safety of lansoprazole in the treatment of gastroesophageal reflux disease in children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2002;35Suppl 4: Hassall E, Israel D, Shepherd R, Radke M, Dalvag A, Skold B, et al. Omeprazole for treatment of chronic erosive esophagitis in children: a multicenter study of efficacy, safety, tolerability and dose requirements. J Pediatr 2000;137(6): Faure C, Michaud L, Shaghaghi EK, Popon M, Laurence M, Mougenot JF, et al. Lansoprazole in children: pharmacokinetics and efficacy in reflux oesophagitis. Aliment Pharmacol Ther 2001;15: Gibbons TE, Gold BD. The use of proton pump inhibitors in children: a comprehensive review. Paediatr Drugs 2003;5(1): Gremse DA. Lansoprazole: pharmacokinetics, pharmacodynamics, and clinical uses. Exp Opin Pharmacother 2001;2(10): Boyle JT. Acid secretion from birth to adulthood. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2003;37 Suppl 1:S Gisel EG, Tessier MJ, Lapierre G, Seidman E, Drouin E, Filion G. Feeding management of children with severe cerebral palsy and eating impairment: an exploratory study. Phys Occup Ther Pediatr 2003;23(2): Field D, Garland M, Williams K. Correlates of specific childhood feeding problems. J Paediatr Child Health 2003;39(4): Yang WT, Loveday EJ, Metreweli C, Sullivan PB. Ultrasound assessment of swallowing in malnourished disabled children. J Radiol 1997;70(838): Strauss DJ, Shavelle RM, Anderson TW. Life expectancy of children with cerebral palsy. Pediatr Neurol 1998;18(2): Gonzalez L, Nazario CM, Gonzalez MJ. Nutrition-related problems of pediatric patients with neuromuscular disorders. P R Health Sci J 2000;19(1):35-8.

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar.

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar. Cerebral palsi gibi hareket ve postüral kontrol bozukluklar na yol açan hastal klar olan çocuklar, hastal klar n n derecesine ba l olarak yürüme güçlü ü çekmekte veya hiç yürüyememektedir. Hart Walker,

Detaylı

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM D YABETLE YAfiAMAK Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Diyabet,

Detaylı

GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL

GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL Hasta Rehberi Say 7 GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Genç Yetiflkinlerde Büyüme Hormonu Eksikli i - Say 7 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading

Detaylı

EOZİNOFİLİK ÖZOFAJİT ANTALYA 2016 DR YÜKSEL ATEŞ BAYINDIR HASTANESİ ANKARA

EOZİNOFİLİK ÖZOFAJİT ANTALYA 2016 DR YÜKSEL ATEŞ BAYINDIR HASTANESİ ANKARA EOZİNOFİLİK ÖZOFAJİT ANTALYA 2016 DR YÜKSEL ATEŞ BAYINDIR HASTANESİ ANKARA 1. vaka S.P ERKEK 1982 DOĞUMLU YUTMA GÜÇLÜĞÜ ŞİKAYETİ MEVCUT DIŞ MERKEZDE YAPILAN ÖGD SONUCU SQUAMOZ HÜCRELİ CA TANISI ALMIŞ TEKRARLANAN

Detaylı

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENFOMA LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENF SİSTEMİ NEDİR? Lenf sistemi vücuttaki akkan dolaşım sistemidir. Lenf yolu damarlarındaki bağışıklık hücreleri,

Detaylı

EVDE BAKIM GEREKTİREN PEDİATRİK HASTALARDA BESLENME DESTEĞİ

EVDE BAKIM GEREKTİREN PEDİATRİK HASTALARDA BESLENME DESTEĞİ EVDE BAKIM GEREKTİREN PEDİATRİK HASTALARDA BESLENME DESTEĞİ Dr. Mehmet GÜNDÜZ Ankara Çocuk Sağlığı Hastalıkları Hematoloji Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi Çocuk Beslenme&Metabolizma Ünitesi Sağlık

Detaylı

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar Hmfl. Özlem SANDIKCI SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi,

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6) over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. 62

Detaylı

Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil Koruma)

Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil Koruma) .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Kanama ve Tromboza E ilim Sempozyum Dizisi No: 36 Kas m 2003; s. 185-189 Venöz Tromboembolizmin Önlenmesinde Antitrombotik Tedavi (Birincil

Detaylı

PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ

PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ PREMATÜRE BEBEKLERİN FİZYOLOJİSİ TANIMLAR Preterm/Prematüre Bebek- 37 gestasyon haftasından önce doğan Gestasyon yaşına göre sınıflandırma Prematüre (erken doğan)

Detaylı

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit www.printo.it/pediatric-rheumatology/tr/intro Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit 2016 un türevi 1. ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR? 1.1 Nedir? Romatizmal ateş, streptokok adı

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

Doç. Dr. Orhan YILMAZ

Doç. Dr. Orhan YILMAZ Yazar Ad 151 Doç. Dr. Orhan YILMAZ İnsanda iletişimin en önemli araçlarından biri olan ses, kişinin duygusal yapısını yansıtan bir olaydır. Yaş ilerledikçe tüm organlarda görülebilen yaşlanma konuşma

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR GUATR NED R? Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Tiroid bezi Guatr Tiroid

Detaylı

Kadın İdrar İnkontinansı. Dr. M.NURİ BODAKÇİ

Kadın İdrar İnkontinansı. Dr. M.NURİ BODAKÇİ Kadın İdrar İnkontinansı Dr. M.NURİ BODAKÇİ Genel populasyonun çoğunda özellikle kadınlarda ve yaşlılarda mesane disfonksiyonu vardır. ICS üriner inkontinansı; objektif olarak gösterilebilen ve sosyal

Detaylı

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Hasta Rehberi Say 6 KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Orta kolayl kta okunabilir rehber Konjenital Adrenal Hiperplazi - Say 6 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri

Detaylı

SEREBRAL PALSİ TANILI SKOLYOZLU HASTADA SOLUNUM FİZYOTERAPİSİNİN FONKSİYONEL KAPASİTEYE ETKİSİ: OLGU SUNUMU. Candan Algun 2

SEREBRAL PALSİ TANILI SKOLYOZLU HASTADA SOLUNUM FİZYOTERAPİSİNİN FONKSİYONEL KAPASİTEYE ETKİSİ: OLGU SUNUMU. Candan Algun 2 1 P05 SEREBRAL PALSİ TANILI SKOLYOZLU HASTADA SOLUNUM FİZYOTERAPİSİNİN FONKSİYONEL KAPASİTEYE ETKİSİ: OLGU SUNUMU Cemil Arslan 1, Aysel Yıldız 2, Devrim Tarakcı 2, Esra Atılgan 2, Fatma Mutluay 2, Candan

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF KNU ANLATIMLI 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KNU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 2 2. Ünite 4. Konu 3. A rl k Merkezi - Kütle Merkezi A nn Çözümleri su 1. BM fiekil I fiekil

Detaylı

BALIK YAĞI MI BALIK MI?

BALIK YAĞI MI BALIK MI? BALIK YAĞI MI BALIK MI? Son yıllarda balık yağı ile ilgili kalp damar hastalıklarından tutun da romatizma, şizofreni, AIDS gibi hastalıklarda balık yağının kullanılmasının yararları üzerine çok sayıda

Detaylı

Serebral Palsili 132 Olgunun Demografik Verileri ve Klinik Özellikleri

Serebral Palsili 132 Olgunun Demografik Verileri ve Klinik Özellikleri Özgün Araştırma / Original Investigation nun Demografik Verileri ve Klinik Özellikleri Demografic Data and Clinical Characteristics of 132 Cerebral Palsy Cases Ebru Köseoğlu, Belgin Karaoğlan, Murat Zinnuroğlu

Detaylı

Deomed Medikal Yay nc l k

Deomed Medikal Yay nc l k Deomed Medikal Yay nc l k Horlama ve Obstrüktif Uyku Apnesi Editör / Prof. Dr. Cemal Cingi 44 Yazar kat l m yla 16.5 x 23.5 cm, XIV+434 Sayfa 162 Resim ve fiekil, 25 Tablo ISBN 978-975-8882-23-6 Deomed,

Detaylı

Hasta Rehberi Say 14. NTRAÜTER N BÜYÜME GER L Orta kolayl kta okunabilir rehber

Hasta Rehberi Say 14. NTRAÜTER N BÜYÜME GER L Orta kolayl kta okunabilir rehber Hasta Rehberi Say 14 NTRAÜTER N BÜYÜME GER L Orta kolayl kta okunabilir rehber ntraüterin Büyüme Gerili i - Say 14 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri Enstitüsü,

Detaylı

Peptik Ülser Kanamasında Tedavi Yaklaşımı

Peptik Ülser Kanamasında Tedavi Yaklaşımı Peptik Ülser Kanamasında Tedavi Yaklaşımı Plasebo? H 2 RA? PPİ? H.pilori eradikasyonu? Endoskopik tedavi? Prof.Dr. Ömer ŞENTÜRK 1 2 Her 100 000 yatıştan 10-50 üst gis kanama En sık neden p.ülser Mortalite

Detaylı

Özofagus Hastalıklarına Giriş

Özofagus Hastalıklarına Giriş Özofagus Hastalıklarına Giriş Genel Bilgiler,Semptomlar, Bulgular, Teşhis Yöntemleri Prof.Dr. Ceyhun ORAL Konu Planı Genel bilgiler Anatomi,Fizyoloji Semptomlar Disfaji,Regürgitasyon,göğüs yanması,odinofaji

Detaylı

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Doç.Dr.Mitat KOZ Fiziksel Uygunluk Test Sonuçları Klinik Egzersiz Test Sonuçları Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlarının Yorumlanması Bireyler arası karşılaştırmalar

Detaylı

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU 2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU I- 2008 Mali Yılı Bütçe Sonuçları: Mali Disiplin Sağlandı mı? Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2008 mali yılı geçici bütçe uygulama sonuçlarına

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın?

Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın? Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın? Dr. Beste Atasoy Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı & Sağlık Bakanlığı-Marmara Üniversitesi Pendik

Detaylı

REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM

REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM A AMALAR Bilgi Toplama Evresi : D.Ö- 4. ay Bilgi Çözme Evresi: 4.ay sonras 1 ya Reflekslerin levleri B R NC L REFLEKSLER Moro R. A. Tonik Boyun R. Arama R. Emme R. Kavrama R.

Detaylı

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR Hepatit C nedir? Hepatit C virüsünün neden olduğu karaciğer hastalığıdır. Hepatit C hastalığı olarak bilinir ve %70 kronikleşir, siroz, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri

Detaylı

Deomed Medikal Yay nc l k

Deomed Medikal Yay nc l k Deomed Medikal Yay nc l k Schiltenwolf / Henningsen Muskuloskeletal A r lar Biyopsikososyal Yaklafl mla Tan ve Tedavi Türkçe Editörü / M. Sar do an Çeviri / A. Kasabal gil 16.5 x 24 cm, XVI + 320 Sayfa

Detaylı

YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON. Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD.

YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON. Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD. YOĞUN BAKIM EKĐBĐNDE HEMŞĐRE ve REHABĐLĐTASYON Yrd. Doç. Dr. Nilay Şahin Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD. Rehabilitasyonun Tanımı Fizyolojik veya anatomik yetersizliği

Detaylı

fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit)

fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit) Hasta Rehberi Say 12 fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit) Kolay okunabilir rehber Diyabet nsipid - Say 12 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Reading,

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas

Detaylı

Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu

Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu TÜRK TORAKS DERNEĞİ EĞİTİM KİTAPLARI SERİSİ Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu (Nefes Borusuna Yabancı Madde Kaçması) Nedir? Nasıl Korunmalı? Türk Toraks Derneği Çocuk Göğüs Hastalıkları Çalışma Grubu

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

Hasta Rehberi Say 6. KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Kolay okunabilir rehber

Hasta Rehberi Say 6. KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Kolay okunabilir rehber Hasta Rehberi Say 6 KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Kolay okunabilir rehber Konjenital Adrenal Hiperplazi - Say 6 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri Enstitüsü,

Detaylı

İnmede Tedavisi BR.HLİ.102

İnmede Tedavisi BR.HLİ.102 BR.HLİ.102 Serebral Felç (İnme) ve Spastisitede Botoks Spastisite Nedir? Spastisite belirli kasların aşırı aktif hale gelerek, adale katılığına, sertliğine ya da spazmlarına neden olmasıyla ortaya çıkan

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

Gastroözofageal reflü hastalı ı (GÖRH) gastrik

Gastroözofageal reflü hastalı ı (GÖRH) gastrik Güncel Gastroenteroloji Zeka Özürlü Bireylerde Gastroözofageal Reflü Hastal Sabite KACAR 1, Gülten ERK N 2 Türkiye Yüksek htisas Hastanesi, Gastroenteroloji Klini i 1, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon E

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

Radyasyon Koliti Oluşturulmuş Sıçanlarda Ghrelinin Barsak Anastomozu Üzerine Etkisi Dr. Ebubekir Gündeş

Radyasyon Koliti Oluşturulmuş Sıçanlarda Ghrelinin Barsak Anastomozu Üzerine Etkisi Dr. Ebubekir Gündeş Radyasyon Koliti Oluşturulmuş Sıçanlarda Ghrelinin Barsak Anastomozu Üzerine Etkisi Dr. Ebubekir Gündeş Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Gastroenteroloji Cerrahisi Kliniği Giriş

Detaylı

Pnömokokal hastal klar

Pnömokokal hastal klar Pnömokokal hastal klar HASTALIK Pnömokokal hastal klar n etkeni nedir? Pnömokokal hastal klara Streptococcus pneumoniae ad verilen bir bakteri neden olur. Bu bakterinin 80 den fazla tipi vard r. Bunlar

Detaylı

S-1 Silikon Tabanl k 3/4. S-2 Silikon Tabanl k 4/4 nce. Silikon Ürünler. S-3 Silikon Tabanl k 4/4 Mavi Noktal

S-1 Silikon Tabanl k 3/4. S-2 Silikon Tabanl k 4/4 nce. Silikon Ürünler. S-3 Silikon Tabanl k 4/4 Mavi Noktal S-1 Silikon Tabanl k 3/4 Yüksek kaliteli silikondan üretilen 3/4 tabanl k ark takviyesi destekli olup fazla ayakta kalan kifliler ve a r l ayaklar için ayakkab içine kolayl kla tak lmas için yar m tabanl

Detaylı

Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi!

Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi! Kent Hastanesi, Hepimizden Önce Çocuklarımızın Hastanesi! www.kenthospital.com Kent Hastanesi, hepimizden önce çocuklarımızın hastanesi! Çünkü, çocuklarımız, hepimizin geleceği! Kuruluşumuzdan bu yana

Detaylı

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 KONU İLGİ Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Besleme TERCÜME VE DERLEME Ürün Müdürü Esra ÇINAR

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

Girifl Marmara Üniversitesi Eczac l k Fakültesi Farmakoepidemiyoloji Araflt rma Birimi (MEFEB) Ecz. Neslihan Güleno lu

Girifl Marmara Üniversitesi Eczac l k Fakültesi Farmakoepidemiyoloji Araflt rma Birimi (MEFEB) Ecz. Neslihan Güleno lu G R fi Girifl Bu kitapç k Marmara Üniversitesi Eczac l k Fakültesi Farmakoepidemiyoloji Araflt rma Birimi (MEFEB) taraf ndan, befleri t bbi ürünlerin güvenlili inin izlenmesi ve de erlendirilmesi hakk

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. çindekiler

Detaylı

Gastroenteroloji. Fonksiyonel karın ağrısı özellikleri. Organik nedenler ekarte edilmiştir. Genelde 4-18 yaş arası. Normal fizik muayene

Gastroenteroloji. Fonksiyonel karın ağrısı özellikleri. Organik nedenler ekarte edilmiştir. Genelde 4-18 yaş arası. Normal fizik muayene Fonksiyonel karın ağrısı özellikleri Organik nedenler ekarte edilmiştir Gastroenteroloji Genelde 4-18 yaş arası Normal fizik muayene Gaitada gizli kan negatif Uyarıcı belirti ve bulgular yok 1 2 Kronik

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9 Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi 1.0 Girifl 1.1 ndirgenmifl nakit ak fl ( NA)

Detaylı

Hasta Rehberi Say 12. fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit) Orta kolayl kta okunabilir rehber

Hasta Rehberi Say 12. fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit) Orta kolayl kta okunabilir rehber Hasta Rehberi Say 12 fiekers Z D YABET (Diyabet nsipit) Orta kolayl kta okunabilir rehber fiekersiz Diyabet (Diyabet nsipit) - Say 12 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi,

Detaylı

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu;

Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; PROLAKTİNOMA Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; Prolaktinoma beyinde yer alan hipofiz bezinin prolaktin salgılayan tümörüdür. Kanserleşmez ancak hormonal dengeyi bozar. Prolaktin hormonu

Detaylı

BEZMİÂLEM. Horlama ve Uyku. Apne Sendromu VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı.

BEZMİÂLEM. Horlama ve Uyku. Apne Sendromu VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı. Horlama ve Uyku Apne Sendromu BEZMİÂLEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uyku Polikliniği rtibat : 0212 453 17 00 GH-02 V;01/2010 Horlama ve Uyku Apne Sendromu

Detaylı

İLK YARDIM KURSUNUN KONULARI ZEH RLENMELER

İLK YARDIM KURSUNUN KONULARI ZEH RLENMELER İLK YARDIM KURSUNUN KONULARI ZEH RLENMELER Zehirlenme Nedir? Vücuda toksik bir maddenin girmesi ile normal fonksiyonlar n n bozulmas d r. Vücudun ya amsal fonksiyonlar na zarar verebilece inden vücuda

Detaylı

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D Vitamin D ve İmmün Sistem İnsülin Sekresyonuna Etkisi Besinlerde D Vitamini Makaleler Vitamin D, normal bir kemik gelişimi ve kalsiyum-fosfor homeostazisi için elzem

Detaylı

Hasta Rehberi Say 11. ÇO UL H POF Z HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber

Hasta Rehberi Say 11. ÇO UL H POF Z HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Hasta Rehberi Say 11 ÇO UL H POF Z HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Ço ul Hipofiz Hormonu Eksikli i - Say 11 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri

Detaylı

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD)

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) 1 GÜNDEM Tanım Epidemiyoloji (Hastalığın Yayılımı) Mücadele Soru-Cevap 2 Afrika Hastalığı Nedir? Sivrisinek, kene ve sokucu sineklerle

Detaylı

Erdil veteriner at polikliniği 2010 yılından bu yana profesyonel ekip ve ekipmanlarıyla Dahiliye, Ortopedi, Cerrahi,Reprodüksiyon, Pediatri, Koruyucu

Erdil veteriner at polikliniği 2010 yılından bu yana profesyonel ekip ve ekipmanlarıyla Dahiliye, Ortopedi, Cerrahi,Reprodüksiyon, Pediatri, Koruyucu Erdil veteriner at polikliniği 2010 yılından bu yana profesyonel ekip ve ekipmanlarıyla Dahiliye, Ortopedi, Cerrahi,Reprodüksiyon, Pediatri, Koruyucu Hekimlik, Diagnostik görüntüleme, Laboratuar,Ağız Diş

Detaylı

Türk Toraks Derneği. Akut Bronşiyolit Tanı, Tedavi ve Korunma Uzlaşı Raporu Cep Kitabı. Cep Kitapları Serisi. www.toraks.org.tr

Türk Toraks Derneği. Akut Bronşiyolit Tanı, Tedavi ve Korunma Uzlaşı Raporu Cep Kitabı. Cep Kitapları Serisi. www.toraks.org.tr Türk Toraks Derneği Türk Toraks Derneği Cep Kitapları Serisi Akut Bronşiyolit Tanı, Tedavi ve Korunma Uzlaşı Raporu Cep Kitabı www.toraks.org.tr Editörler HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Münevver Erdinç Ege Üniversitesi

Detaylı

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z!

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! SoloTel elero Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! elero GmbH Antriebstechnik Linsenhofer Str. 59 63 D-72660 Beuren info@elero.de www.elero.com 309400 Nr. 18 101.5401/0305 çerik Güvenlik

Detaylı

Nörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler

Nörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler 46.ULUSAL PSİKİYATRİ KONGRESİ, 2010 Nörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler Dr.Canan Yücesan Ankara Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Akış Sitokinler ve depresyon Duygudurum bozukluklarının

Detaylı

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM)

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle /AIDS Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada /AIDS Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ)/UNAIDS taraf ndan Aral k 2010 tarihinde

Detaylı

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, sarkopeni nin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen Durumu Günümüzde sarkopeni,

Detaylı

Çocukluk çağı özofajitleri: Eozinofilik Özofajit...? Reflü Özofajit...?

Çocukluk çağı özofajitleri: Eozinofilik Özofajit...? Reflü Özofajit...? Çocukluk çağı özofajitleri: Eozinofilik Özofajit...? Reflü Özofajit...? Yasemin Yuyucu Karabulut 1, Berna Savaş 2, Arzu Ensari 2, Aydan Kansu 3 1 Çankırı Devlet Hastanesi Patoloji 2 Ankara Üniversitesi

Detaylı

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİ? Egzersiz reçetesi bireylere sistematik ve bireyselleştirilmiş fiziksel aktivite önerileri yapılmasıdır. EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL

Detaylı

Tarifname. MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR FORMÜLASYON

Tarifname. MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR FORMÜLASYON 1 Tarifname MADDE BAĞIMLILIĞININ TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK OLUġTURULMUġ BĠR Teknik Alan FORMÜLASYON Buluş, madde bağımlılığının tedavisine yönelik oluşturulmuş bir formülasyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen

Detaylı

5.2 CEPHE PANEL 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL. 5.2.1.1 DÜfiEY CEPHE PANEL UYGULAMASI

5.2 CEPHE PANEL 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL. 5.2.1.1 DÜfiEY CEPHE PANEL UYGULAMASI 5.2 CEPHE PANEL Resim 5.16 Mineral yün cephe paneli 5.2.1 K YÜZÜ METAL M NERAL YÜN YALITIMLI SANDV Ç PANEL Is, su, ses yal t m ve yang n güvenli i özelliklerini bünyesinde bar nd ran mineral yün yal t

Detaylı

4- Solunum Sisteminin Çalışması : Solunum sistemi soluk (nefes) alıp verme olayları sayesinde çalışır.

4- Solunum Sisteminin Çalışması : Solunum sistemi soluk (nefes) alıp verme olayları sayesinde çalışır. SOLUNUM SİSTEMİ Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. İhtiyaç duyulan bu enerji besinlerden karşılanır. Hücre içerisinde besinlerden enerjinin üretilebilmesi için,

Detaylı

Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri

Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri TRAKYA ÜN V TIP FAK DERG 2005;22(2):88-92 KL N K ARAfiTIRMA Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri Demographic Characteristics

Detaylı

İnfantil Kolik. Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı

İnfantil Kolik. Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı İnfantil Kolik Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı Sunu Planı Tanım Sıklık Neden olur? Ne zaman geçer? Neden önemli?

Detaylı

Tarifname PARKĠNSON HASTALIĞININ SEMPTOMATĠK TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON

Tarifname PARKĠNSON HASTALIĞININ SEMPTOMATĠK TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON 1 Tarifname PARKĠNSON HASTALIĞININ SEMPTOMATĠK TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON Teknik Alan Buluş, parkinson hastalığının semptomatik tedavisine yönelik oluşturulmuş bir formülasyon ile ilgilidir. Tekniğin

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

KONGENİTAL KALP HASTALIKLARINDAN KORUNMA. Doç. Dr. Kemal Nişli İTF Pediatrik Kardiyoloji

KONGENİTAL KALP HASTALIKLARINDAN KORUNMA. Doç. Dr. Kemal Nişli İTF Pediatrik Kardiyoloji KONGENİTAL KALP HASTALIKLARINDAN KORUNMA Doç. Dr. Kemal Nişli İTF Pediatrik Kardiyoloji Doğumsal kalp hastalığının sıklığı % 0.9 Ciddi anomali % 0.3 Her yıl 1.2 milyon kalp hastası bebek dünyaya gelmekte

Detaylı

PEDĠATRĠK REHABĠLĠTASYONDA DEĞERLENDĠRME, FĠZYOTERAPĠ VE EGZERSĠZ UYGULAMALARI, CĠHAZLAMA

PEDĠATRĠK REHABĠLĠTASYONDA DEĞERLENDĠRME, FĠZYOTERAPĠ VE EGZERSĠZ UYGULAMALARI, CĠHAZLAMA PEDĠATRĠK REHABĠLĠTASYONDA DEĞERLENDĠRME, FĠZYOTERAPĠ VE EGZERSĠZ UYGULAMALARI, CĠHAZLAMA Çocuğun rehabilitasyonu, erişkinle bazı benzerlikler ve farklar içerir. Pediatrik rehabilitasyon, normal çocuk

Detaylı

Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un Kesilmesi; Adetlerin Durması;

Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un Kesilmesi; Adetlerin Durması; AMENORE Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un Kesilmesi; Adetlerin Durması; Genç kızlarda menstruasyon 9 ila 18 yaş arasında başlar. 12 yaş averaj yaşıdır ve birçoğu bu yaşta başlar. Adetin olmamasına

Detaylı

ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ

ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ ACİL ÇALIŞANLARI İÇİN STRES YÖNETİMİ ACİL ÇALIŞANLARININ KARŞILAŞABİLECEĞİ STRES KAYNAKLARI Olaya bağlı stres kaynakları Mesleki stres kaynakları Çevresel stres kaynakları OLAYA BAĞLI STRES KAYNAKLARI-1

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I

ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE

Detaylı

CPAP TEDAVİSİ. Prof. Dr. Mehmet KARADAĞ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. www.uykubozuklugu.com

CPAP TEDAVİSİ. Prof. Dr. Mehmet KARADAĞ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. www.uykubozuklugu.com CPAP TEDAVİSİ Prof. Dr. Mehmet KARADAĞ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi www.uykubozuklugu.com UZUN DÖNEMDE Hipertansiyon Felç Aritmiler İnfarktüs KISA DÖNEMDE Yaşam Kalitesinde kötüleşme

Detaylı

BÜYÜME HORMONU EKS KL

BÜYÜME HORMONU EKS KL Hasta Rehberi Say 2 BÜYÜME HORMONU EKS KL Kolay okunabilir rehber Büyüme Hormonu Eksikli i - Say 2 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Reading,

Detaylı

OTİZM NEDİR? becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur.

OTİZM NEDİR? becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur. OTİZM NEDİR? Otizm, sosyal ve iletişim Otizm, sosyal ve iletişim becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur. GÖRÜLME SIKLIĞI Son verilere göre 110 çocuktan birini etkilediği kabul edilmektedir

Detaylı

CO RAFYA AKARSULAR. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir.

CO RAFYA AKARSULAR. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir. CO RAFYA AKARSULAR ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir. K ÖRNEK 2 : Bir nehrin deltas ndan, on y ll k bir biriktirme kesiti al narak incelenmifltir. Bu inceleme sonucunda

Detaylı

Çocukta Analjezik Antipiretik Kullanımı

Çocukta Analjezik Antipiretik Kullanımı Çocukta Analjezik Antipiretik Kullanımı Doç. Dr. Betül ULUKOL AKBULUT Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Sosyal Pediatri Bilim Dalı Ateş Hipotalamik set-point in yükselmesi Çevre ısısının çok artması Ektodermal

Detaylı

Diyabet te Sağlık Önerileri. Diyabet

Diyabet te Sağlık Önerileri. Diyabet Diyabet te Sağlık Önerileri Diyabet BR.HLİ.041 Diyabette Sağlık Önerileri Her sağlıklı birey gibi diyabetli birey de bireysel bakımını sağlamalı; diyabete bağlı gelişen özellikli durumlarda gereken uygulamaları

Detaylı

BÖLÜM 1 Emzirme: Normal Emme ve Yutma

BÖLÜM 1 Emzirme: Normal Emme ve Yutma İÇİNDEKİLER Giriş... x Çeviri Editörünün Ön Sözü...xii Resimsel İçerik Tablosu...xiii BÖLÜM 1 Emzirme: Normal Emme ve Yutma 1 Normal Emme... 1 Anatomi...2 Emme ya da Biberon Kullanma: Memeden Emme ya da

Detaylı

T bbi Makale Yaz m Kurallar

T bbi Makale Yaz m Kurallar .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Araflt rmalar ve Etik Sempozyum Dizisi No: 50 May s 2006; s. 7-11 T bbi Makale Yaz m Kurallar Dr. Sebahattin Yurdakul ÖZGÜN ARAfiTIRMA USULE

Detaylı

Hücre zedelenmesi etkenleri. Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015

Hücre zedelenmesi etkenleri. Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015 Hücre zedelenmesi etkenleri Doç. Dr. Halil Kıyıcı 2015 Homeostaz Homeostaz = hücre içindeki denge Hücrenin aktif olarak hayatını sürdürebilmesi için homeostaz korunmalıdır Hücre zedelenirse ne olur? Hücre

Detaylı

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ Rev. No : 01 Rev.Tarihi : 13 Haziran 2012 1/ 1. Amaç: UÜ-SK da organ ve doku nakli hizmetlerinden yararlanacak hastaların ve/veya canlı vericilerinin başvuru kriterlerinin ve organ bekleme listelerine

Detaylı

The change in esophagitis detection rates during the last two decades at an endoscopy center

The change in esophagitis detection rates during the last two decades at an endoscopy center 2009; 17(1): 01-05 Son iki dekatta endoskopi merkezinde özofajit görülme s kl nda saptanan de ifliklik The change in esophagitis detection rates during the last two decades at an endoscopy center Mustafa

Detaylı

Dr.Ertan BEYATLI ANKARA 11 Aral k 2017 F t k, Göbek Dü mesi

Dr.Ertan BEYATLI ANKARA 11 Aral k 2017 F t k, Göbek Dü mesi Göbek f t : Sebepleri, Belirtilerive Tan s Dr.Ertan BEYATLI ANKARA 11 Aral k 2017 F t k, Göbek Dü mesi Göbek f t nedir? Göbekkordonu, bir anne ile fetüsü rahimdeyken birbirine ba lar. Bebe in göbek ba,

Detaylı

YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ

YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ Dr Nur Kır İstanbul Tıp Fakültesi 1. RETİNA GÜNLERİ İSTANBUL 2013 AREDS I Çalışması (2001) Amaç: Farklı evrelerdeki YBMD hastalarında yüksek doz antioksidan ve minerallerin

Detaylı

Hasta Rehberi Say 16. T P 2 D YABET VE fi fimanlik Kolay okunabilir rehber

Hasta Rehberi Say 16. T P 2 D YABET VE fi fimanlik Kolay okunabilir rehber Hasta Rehberi Say 16 T P 2 D YABET VE fi fimanlik Kolay okunabilir rehber Tip 2 Diyabet ve fiiflmanl k - Say 16 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri Enstitüsü,

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

HASTA TRANSFER PROSEDÜRÜ

HASTA TRANSFER PROSEDÜRÜ REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No 08.11.2012 Acil Servis Hemşire İzlem Formu ifadesi kaldırıldı. 01 Yerine Acil Servis hasta Değerlendirme ve Gözlem Formu ndaki hemşire izlem notları

Detaylı