Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma

Transkript

1 Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Recep ÖZTÜRK İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

2 Mikroplar Mikroskopla (Işık/ Elektron) görülebilen organizmalar Hastalık yapanlar Yararlı olanlar Bakteriler(0,2-2 mikrometre:1/1000 mm) Mantarlar Virusler Protozoonlar

3 1998 Ölüm: 54 milyon İnfeksiyona bağlı ölüm: 13 milyon Zatürre: 3,5 milyon AIDS:2,3 milyon İshal:2,2 milyon Tüberküloz: 1,5 milyon Sıtma:1,1 milyon Kızamık:1 milyon Grip:300 bin

4

5 İnfeksiyon Hastalıkları Toplum kaynaklı infeksiyonlar Hastane kaynaklı infeksiyonlar Sağlam insanda Bağışıklığı baskılanmış insanda meydana gelen infeksiyon hastalıkları Sporadik, endemik, epidemik

6 HEİ(Nİ) Üriner Sist İnf %20-40 Cerrahi Yara İnf %20 Alt Sol Yolu İnf %17 Bakteriyemi %10 Deri ve deri altı doku inf %7 Diğer %11 TEİ ÜSYE %50-60 Üriner Sist İnf %8 Enterik İnf %8 CTBH %8 ASY İnf %5 Deri İnf %5 Diğer %5

7 Mikroorganizmaların Bulaşması İnfeksiyon etkeninin kaynaklarından değişik vasıtalarla duyarlı konaklara taşınmasına bulaşma denir Bulaşma araçları-vasıtaları (infeksiyon kaynağı-abd Halk sağlığı derneği): İnfeksiyon etkeninin yeni bir konağa hemen geçebildiği canlı veya cansız cisimlerdir Bulaşma araçları(vasıtaları), infeksiyonlu insanlar ve hayvanlar, hava, toprak, su, gıda, kan, eşya, tıbbi araç-gereç ve vektörlerdir

8 Bulaşma yolları Bulaşma yolu: etken kaynağından yeni bir konağa yerleşmek için takip edilen yoldur Horizontal bulaşma Hastalığın günlük temasla,hava, su, gıda, vektörlerle bulaşmasıdır Düz bulaşma yolu: temasla, damlacıkla (dirençsiz parazitler) Dolambaçlı bulaşma yolu:canlı veya cansız vasıtalarla bulaşma (dirençli parazitler)

9 Bulaşma yolları Vertikal bulaşma İnfeksiyon etkeninin ebeveynden sperm, ovum, plasenta, süt veya direkt temasla çocuğa bulaşmasıdır(kongenital, perinatal, postnatal)

10 Bulaşma Tarzları(I) Tohumdan bulaşma İnsanlarda retrovirusler? Kenelerde Borrelia ve Rickettsia infeksiyonları nesilden nesile geçer... Dölyatağı içi hayatta bulaşma: SLAVE-TORCH sendromu S:sy, L:listeria, A:adenovirus., Au.ag., V:VZV, E:EBV T:Toxoplasma, O:diğer, R: rubella, C: cytomegalovirus, H:Herpesvirus İlk üç ay sakatlıklar yönünden önemli!!!!!

11 Bulaşma Tarzları(II) Doğumdan sonra bulaşma Sindirim sistemi, solunum yolu/inhalasyon, damlacık çekirdeği), transfüzyonla bulaşma (HBV, HCV, HIV, Sy, sıtma) vücut dış örtülerinden bulaşma meydana gelir Dış örtülerden bulaşma: a-basit temasla bulaşma i:cinsi temasla,, ii:cinsi

12 Bulaşma Tarzları(III) Yaralanmalarla ilgili bulaşmalar Adi yaralar: Stafilokok, streptokok, Pseudomonas, gazlı gangren-c.perfringens, tetanus-c.tetani Isırıklarla bulaşma: kurt, köpek- kuduz; fare, kemesodoku, streptobasilloz; çeşitli hayvanlar-tularemi, pastörellöz Kateterlerle ilgili bulaşma Kontamine iğne batması(hbv %30, HCV %3, HIV %0.3)

13 Kaynaklar-Rezervuar İnsanlar Hayvanlar Cansız çevre Su Gıda Toprak Eşyalar(tıbbi aletler, havlu, göz damlaları)

14 İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma Tek rezervuarı insan olan hastalıklar Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Grip Poliomyelit CTBH (Sy, gonore...) Boğmaca Difteri...

15 İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma Bulaşıcı dönem Bulaşma anından vücuttan mikroorganizma kaybolana kadar:kızıl, difteri KD sonu, hastalığın ilk başladığı günler: kızamık, su çiçeği, kabakulak... Mikroorganizmanın bulunduğu iyileşmemiş lezyonlarla:tb, frengi(sy)... Etkenler salgı ve çıkartılarla; ayrıca bulundukları yerden travmalarla dışarı çıkarlar Etken vücuttan çıkışta bulaştırıcıdır:düz bulaşma Vücuttan çıkışta bulaştırıcı olmayan etkenlerde var: Ascaris lumbricoides, Necator americanus...

16 Kan ile Bulaşan Patojenler Virusler: Virusler: HBV, HCV ve HIV HAV, HEV, HDV, TTV, CMV, EBV, Parvovirus B19 Bakteriler: Treponema pallidum, Brucella spp Parazitler: Toxoplasma gondii, Plasmodium türleri

17 Sağlık Çalışanları Arasında Risk Sıralaması Hemşireler Hekimler Diş hekimleri Yardımcı sağlık personeli Laboratuar, ameliyathane, acil ve yoğun bakım Temizlik personeli

18 Bulaşma Yolları Perkütan Enjektör yada diğer sivri uçlu aletlerin batması Kesici aletler ile derinin kesilmesi ve soyulması Derinin diğer hasarlar ve yanıkları Yara, akne, güneş yanığı Mukozal

19 Kan İçeren Diğer Vücut Sıvıları Semen Vajinal sekresyonlar Amniyotik sıvı Serebrospinal sıvı Perikardiyal sıvı Peritoneal sıvı Plevral sıvı Sinovyal sıvı Tükrük

20 SAĞLIK ÇALIŞANLARINA HIV,HBV, HCV BULAŞ ORANLARI Etken Risk(%) HIV Perkütan 0.31 Mukozal 0.09 Hepatit C Perkütan 1.8 Hepatit B Virus Perkütan HBe Ag(+) HBe Ag(-) 5-6

21 Bulaşmada diğer kaynaklar İnfeksiyonlu hayvanlar: Etoburlar, kemirgenler, maymunlar, tırnaklılar (ruam, şarbon), Kanatlılar(Kuş gribi, papağan-psittakoz-chlamydia psittaci)

22 Bulaşmada diğer kaynaklar Toprak, su ve başka cansız maddeler: Toprak (Histoplasma capsulatum, Sporothrix schenkii, Cryptococcus neoformans, Nocardia asteroides) Sular ( Vibrio, Aeromonas, Salmonella, Legionella) Cansız ortam-hastanelerde aletler, göz damlalıkları (Pseudomonas aeruginosa, MRSA)

23 İnfeksiyonlu hayvanlarla bulaşma Zoonoz Omurgalı hayvanlardan insanlara bulaşan infeksiyonlardır Önemli zoonozlar Kuş gribi, kuduz, şarbon, bruselloz, salmonelloz, tularemi, leptospiroz, Q humması, psittakoz, listerioz, kedi tırmalaması hastalığı (Bartonella henselae), veba, toksoplazmoz, ekinokokkoz, trişinoz...

24 Hasta piliçler

25 Ölü piliçler

26 Hava ile bulaşma 0.1 mm den küçük damlacıklar havada asılı kalır, sıvıları uçar (damlacık çekirdeği), damlacıklar veya damlacık çekirdekleri yoluyla TB, boğmaca, meningokoklar, kızamık, grip, su çiçeği, kabakulak, psittakoz...bulaşır Kuruluğa dayanıklı mikroorganizmalar tozlarla bulaşabilir Şarbon, Q humması Tükrükle bulaşma:ebv, kuduz(hayvandan)

27 Toprakla bulaşma Şarbon, tetanoz, gazlı gangren (sporlar ile); N. asteroides H. capsulatum, C. neoformans, S.schenckii, A.fumigatus bazı etkenler belirli bölgelere yerleşiktir.

28 Su ile bulaşma İçme, yıka(n)ma suları ile Kolera, salmonelloz, shigelloz, tularemi, leptospiroz, iç cisimli konjuktivit(c. trachomatis) (yüzme havuzlarından), amipli dizanteri, giardiyaz, Cryptosporidium, bulaşıcı sarılık (HAV, HEV), Rotavirus, Calicivirusler, HEV Havalandırma sistemleri, banyo(duş başlıkları): Legionella

29 Besinlerle bulaşma(i) Etler:domuz(S. cholerasuis, S.typhimurium), sığır (S.typhimurium), Toxoplasma gondii, tavuk:campylobacter, Salmonella Tavuk, ördek yumurtaları(s.enteritidis...) Süt ve süt ürünleri (pastörize olmayan)-bruselloz, Q humması, tüberküloz (Mycobacterium bovis), salmonelloz Dışardan pislenen besinler; marul, turp, maydanoz, tere...ile bulaşma oluşabilir

30 Besinlerle bulaşma(ii) Bakteriler Staphylocccus aureus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens, C. botulinum, Salmonella sp., Campylobacter sp., Shigella sp., Listeria monocytogenes, Vibrio cholera, V. parahaemolyticus, Yersinia enterocolitica, Escherchia coli(etec,epec, EİEC, EHEC, EA-EC)... Virüsler Poliovirus, rotavirus, calicivirusler, HAV, HEV... Protozoon Entamoeba histolytica, Giardia intestinalis (lamblia), Cryptosporidium Helmintler Taenia saginata, T. solium, Trichinella spiralis, Enterobius vermicularis,trichuris trichiura, Ascaris lumbricoides...

31 Emniyetli su ve gıda Emniyetli su/buz kaynatma( 1dak) dezenfektan:iyot, klor, çamaşır suyu(berrak su: 2 damla /L, bulanık su:4 damla/l) Filtrasyon Pişmiş, bekletilmeden sıcak servis yapılan gıda Kümes hayvanı ve deniz ürünlerine dikkat "Boil it, cook it, peel it, or forget it."

32 Dışkıyla bulaşma Bulaşma araçları Dışkıyla pişlenmiş su, toprak, eller- tırnaklar, sebzeler-meyveler, kaplar, çamaşırlar, helalar, hela muslukları, kapı tokmakları, karasinekler. Bulaşma sanitasyon noksanlığı ve/veya temizlik noksanlığı dışkısı ile meydana gelir

33 Dışkıyla Bulaşan Hastalık Yapıcı Etkenler Bakteriler Salmonella typhi,s.paratyphi A...Tifo, paratifo Shigella sp...dizanteri E. coli:etec,epec,eiec,eaec,ehec... Campylobacter sp. Vibrio cholera...kolera Aeromonas sp. Yersinia enterocolitica Clostridium dificille C.perfringes,C.botulinum Listeria monocytogenes

34 Dışkıyla Bulaşan Diğer Etkenler VİRUSLER HAV,HEV, Enterovirusler-Poliovirus, Rotavirus, Norwalk virus... PARAZİT ve MANTARLAR Ascaris lumbricoides,taenia saginata, Hyme-nolopis nana, Enterobius vermicularis, Trichiuris trichiura, Strongyloides stercoralis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium, Balantidium coli, Cyclospora, Candida albicans

35 İdrarla bulaşan infeksiyonlar Tifo Schistosomiasis Polyomavirus(BK ve JC virusleri) CMV Leptospiroz Lassa humması Trichomonas vaginalis alafranga tuvaletlerle bulaşabilmektedir.

36 Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları Bakteriler Treponema pallidum:sifiliz Neisseria gonorrhoeae: bel soğukluğu Haemophilus ducreyi: yumuşak yara Chlamydia trachomatis (L1,L2,L3): Lenfogranuloma venorum Calymatobacterium granulomatis:granuloma inguinale-donovaniosis,

37 Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları Bakteriler C.trachomatis ve Ureapalsma urealyticum, Mycoplasma hominis(?):nongonokoksik uretrit Gardnerella vaginalis:bakteriyel vaginosis Grup B streptokok:neonatal sepsis Shigella sp-campylobacter sp.:homoseksüellerde enterit

38 Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları Virüsler HIV 1-2:AİDS Herpes simpleks 2:genital herpes Hepadnavirus(HBV):B hepatiti Cytomegalovirus Human papilloma virus( tip 6,11, 16, 18,31...) Molluscum contagiosum virusu

39 Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları Protozoonlar: Trichomonas vaginalis; Entamoeba histolytica ve Giardia intestinalis(homoseksüellerde). Mantar:Candida albicans. Ektoparazitler: Sarcoptes scabei:uyuz, Phthirius pubis: kasık bitlenmesi...

40 Vektörlerle Bulaşma(I) Arthropodlar ve diğer omurgasız hayvanlar vektör olabilir Mekanik bulaştırma: a-değerek bulaştırma:karasinekler, et sinekleri, hamam böcekleri...tifo, kolera, dizanteri, trahom... b-sokarak bulaştırma: at sinekleri-şarbon... *mekanik bulaştırmada sayı ve evrimce değişim yok.

41 Vektörlerle Bulaşma(II) 2-Biyolojik bulaştırma Sokucu konak bulaştırması Üretici vektörler-yersinia pestis-pire, Ricketsia prowazekibitler Geliştirici vektörler- Wuchereria bancrofti-sivrisinek, Onchocerca volvulus-similiumlar Geliştirici-üretici vektörler- protozoon vektörleri...anofelplasmodium, flebotom-leishmania, glosina-trypanosoma Konak yutulmasıyla bulaştırma-hymenolopis diminuta larvalı arthropodlar tahıl veya unla yutulunca bu parazit bulaşır

42 İnfeksiyon zincirleri 1-Tek türden konaklı infeksiyon zincirleri: insan; ör.kızamık, difteri, tifo. Çok türden konaklı infeksiyon zincirleri insaninsan Vektörsüz konak zincirleri: kurt kurt köpek köpek; kurt köpek insan; köpek kedi insan: kuduz Vektörlü zincirler omurgalı konak tek tür:bit tifüsü-insan bit insan omurgalı tür birden fazla:pire tifüsü-keme pire keme pire insan... Bazı infeksiyonlarda değişik zincirler vardır: veba:kemirgen pire kemirgen pire; kemirgen pire keme; keme pire insan; insan pire insan; insan insan insan.

43 Sağlık çalışanların infeksiyon riskleri Diğer hastalar, diğer sağlık çalışanları, aile bireyleri ve toplum içinde risk oluşturur Kazanılan infeksiyonların hastalara bulaştırılması söz konusu Dirençli kökenlerle kolonizasyon ve topluma taşıma

44 HIV: %0.3 Hepatit B Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklar Kan yoluyla HBe antijen + %30 HBe antijen - %3 Hepatit C:%3 Cytomegalovirus:Çok düşük Hemorajik hummalar (Kırım Kongo, Ebola): Çok yüksek

45 Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklar Hava yoluyla Tüberküloz:salgınlarda %20-50 Varicella:%5-15 İnfluenza: Çok yüksek Kızamık: Çok yüksek Kızamıkçık %13 Parvovirus B19 >%25 RSV Z%40 Adenovirus>%20 Boğmaca %43 SARS

46 Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklar Enterik(fekal-oral) Hepatit A: %20 Salmonella :%5-20 Norwalk virus>%50 Cryptosporidium >%20 Clostridium difficile? Helicobacter pylori?

47

48 Korunma Bağışıklığı güçlendirme Aşılama, profilaksi, yeterli beslenme Sanitasyon ve hijyen önlemleri İzolasyon Hastalıklı insanın toplumdan tecridi Karantina Bulaş sonrası sağlıklı insan veya hayvanın toplumdan ayrılması Vektör kontrolü Sürveyans ve hastalık bildirimi

49 İzolasyon Kesin /sıkı ayrım Akciğer şarbonu, akciğer vebası, Çiçek, Lassa humması, Ebola Marburg virus inf Temas ayrımı Ayrı oda, temas eden eldiven, maske takar MRSA, VRE inf Solunum ayrımı Tüberküloz, kızamık, meningokok meninjiti, boğmaca MDR Tbc de negatif basınçlı oda Enterik izolasyon Kan ve vücut sıvıları ayrımı Hasta olsun olmasın her türlü kan ve vücut sıvısı(bos, doku, vagina salgısı, sperm.)

50 Aşılama

51 Erişkinde Aşılama

52 Erişkinde Aşılama

53 Pasif bağışıklama İmmunglubulin Hepatit A, kızamık Tetanoz İG Hepatit B İG Kuduz İG VZV İG

54 Profilaksi Pürülan menenjit Meningokok, H.influenzae tip b Yakın teması olan arkadaşları(4 saat) Aynı evde yaşayanlar Kalabalık sınıflarda kiçocuklar Çocuk bakımevi çalışanları Ağızdan ağıza solunum yaptıran sağlık personeli Grip Endokardit Cerrahi profilaksi Açık kırıklar...

55 Sanitasyon ve hijyen önlemleri Temiz çevre Uygun alt yapı Kanalizasyon, tuvalet Kişisel hijyen önlemleri

56 Su ve Gıda Kaynaklı infeksiyonlardan korunma Su kaynaklarının ıslahı ve klorlanması; şüpheli suların kaynatıldıktan(10 dak) sonra içilmesi veya Halozone tab. ile muamele edilmesi İnsan ve hayvan atıklarının ortadan kaldırılması Gıda hijyenine dikkat edilmesi; meyve ve sebzenin iyice yıkanması/soyulması; yemeklerin iyi pişirilmesi Gıdaların uygun depolanması, nakli ve tüketimi Taşıyıcıların gıda sektöründe çalışmaması Kişisel hijyen kurallarına uyum: el yıkama

57 HIV Korunma Bilmek en iyi korunma yoludur HIV dış şartlara duyarlıdır: hücreden yoksun bir materyelde 56 C de kısa sürede ;hücreden zengin bir materyelde ise dakikada inaktive olur. Virus kan ve sperm sıvısı içinde yuvalanmadıkça çok çabuk ölür. Yiyecekler, tabak, kaşık, çatal vs bulaşma aracı değildir. 1/10 sulandırılan sodyum hipoklorit, %50 alkol, %0.5 lysol veya formaldehyde, %0.3 H 2 O 2, gluter aldehid etkili dezenfektan maddelerdir

58 HIV Korunma Tek eşlilik, aksi halde cinsel temasta mutlaka kondom kullanılması IV ilaç bağımlıları ortak injektör kullanmamalı Hastaya kullanılacak her türlü alet steril olmalıdır: diş hekimi aletleri, endoskop, göz içi basınç aletleri, bronkoskop Manikür, pedikür aletleri, dövme yapmada, kulak delmede vs. kulanılan aletler kuru ısıda 170 C de bir saat steril edilmeli Hasta kanı veya vücut sıvıları ile, ör. sivilce sızıntısı ile ancak eldivenle temas etmelidir

59 Bulaş sonrası koruma Bulaşma olasılığı halinde profilaksi en erken (72 saat içinde) şekilde başlatılır Üçlü: İki NNRTİ+Bir Pİ İki NRTİ+Bir NNRTİ Zidovudin/lamivudinPİ:4 hafta Gebelikte vertikal bulaşı önlemek için 300 mgx2 zidovudin, hafta anneye, doğumda da ilacı uygula ve yenidoğana 6 haftaya kadar şurup ver Gebelerde korunma için nevirapin de uygundur

60

61 Nozokomiyal İnfeksiyon Kontrolü Etkin Hİ kontrolü için sürveyans zorunlu ilk adımdır Kontrolde 2. adım EĞİTİM olmalıdır Sürveyans sonuçları analiz edilip raporlar, kartlar, broşürler, kitapçıklar hazırlanır Yüz yüze birebir eğitime ağırlık verilir Eğitim hekim, hemşire, hasta bakıcı, hasta, refakatçisi, ziyaretçi düzeyinde düzenlenmelidir Antibiyotik kullanımı, dezinfeksiyon-asepsi, infeksiyon hastalıklarının bulaşma yolları, pratik önleme kuralları, izolasyon konusunda eğitim verilir

62 El Hijyeni

63 Routine Hand Wash Repeat procedures until hands are clean

64 Areas Most Frequently Missed HAHS 1999

65 El Yıkama

66 El Yıkama Hastane infeksiyonlarını önlemenin en önemli, en basit yolu (özellikle çapraz infeksiyonları önler) Her bir hastaya temas etmeden önce ve sonra akan suda en az saniye ellerin sabunla iyice ovarak yıkanıp kağıt havluyla kurutulması gerekir Kan ve kan içeren sıvılar, cerahat, vücut sekresyonları(yara...), şüpheli materyelle temas edilirse antiseptikle 1-3 dakika eller yıkanmalıdır Hİ nin kontrol etmek için olmazsa olmaz önlem Bu etkili korunma yolu başta hekimler olmak üzere sağlık personellerince önemsenmiyor!!!

67 Sağlık Çalışanlarının İnfeksiyonnlardan Korunması

68 CDC nin Hastane Enfeksiyon Kontrol Önlemleri Danışma Komitesi (HİCPAC) Genel Önlemleri Hasta ile temastan sonra ellerin yıkanması Eldiven, maske, önlük, gözlük kullanılması Ucu sivri aletler ve onların konulduğu kaplara mümkün olduğu kadar az dokunulması Teknolojik gelişmelerin hızla adaptasyonu ve uygulamaların kontrolü Temas kontrol planları oluşturulması ve geliştirilmesi Sağlık birimlerinin yıllık denetimleri HBV aşısı gibi profilaksi uygulamaları

69 Operasyondan sonra çıplak elle operasyonda kullanılan materyallere dokunulmaması Çevre temizliği için tek kullanımlık havlu kullanılması Yenilecek yada içilecek materyallerin kan ile kontamine olma ihtimali olan bölgelere bırakılmaması Laboratuarda yeme ve içmenin yapılmaması

70 Gözler temiz su, serum fizyolojik yada steril göz temizleyicileri ile yıkanmalı. Yara bakımı için antiseptikler kullanılabilir. Çamaşır suyu yada diğer yakıcı ajanlar lokal travma yapmasından dolayı tavsiye edilmemelidir.

71 Sağlık çalışanlarında HIV bulaşma riski Perkütan yaralanmalarla risk : % 0.3 Mukozal ve sağlam olmayan deriden bulaşma ile risk : <% 0.1 Sağlam deriden bulaşma riski : % 0

72 HIV da RİSK En yüksek risk İğne ile geniş derin delik oluşması Alette görülebilir kan olması İğnenin hastanın arter ya da venine uygulanmış olması Yüksek titrede HIV içeren kaynak İlerlemiş AIDS, Primer HIV enfeksiyonu, Yüksek veya artan viral yük veya düşük CD4 sayısı

73 Artmış risk HIV da RİSK Fazla miktarda kanla temas HIV miktarı yüksek kanla temas Artmamış risk Ne fazla miktarda kanla Ne de yüksek titrede HIV içeren kanla temas (örn, asemptomatik HIV enfeksiyonlu hastaya uygulanan iğneyle temas)

74 HIV ın Temas Sonrası Kemoproflaksisi Temas Şekli Kaynak Materyal Proflaksi Rejimler Kan Perkutan, En yüksek risk Önerilir ZDV+LAM+IDV Mükoz Membran Artmış risk Önerilir ZDV+LAM+IDV Deri, riskli temas Risk artışı yok Önerilir ZDV+LAM Görülebilir kan içeren vücut sıvısı veya Potansiyel risk taşıyan diğer sıvılar, veya doku Önerilir ZDV+LAM Diğer vücut sıvıları(örn. İdrar, dışkı) Önerilmez ZDV: Zidovudine 200 mg günde 3 kez, LAM: Lamivudine, 150 mg günde 2 kez; IDV: İndinavir 800 mg günde 3 kez (IDV yoksa, saquinavir kullanılabilir, 600 mg günde 3 kez). Proflaksi 4 hafta verilir.

75 HBV bulaşması HBV, kurumuş kanda bir haftadan fazla yaşayabilir Yüzeylerde yedi yıl müddetle HBsAg saptanmıştır e antijen pozitif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma riski %30 %23-37(30): %1-6 klinik hastalık e antijen negatif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma riski %3

76 HBV bulaşma kaynakları Kontamine tıbbı araç gereç Kontamine çevre yüzeyi Diyaliz ünitelerinde ortak kullanılan ekipman HBeAg pozitif cerrahlar invazif işlemleri yapmaları kısıtlanabilir

77 HBV nin Temas Sonrası Proflaksisi İdeal olarak immünproflaksi perkutanöz yada mukozal temastan sonra mümkün olan en kısa zamanda başlanılmalıdır. Temastan sonraki 7 günden sonra etkinliği tam olarak bilinmemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda; sağlık çalışanlarında koruyucu düzeyin üzerinde anti-hbs seviyelerinin ortalama 11.8 yıl devam ettiği, bu pozitifliği 18 yıla kadar koruyan sağlık çalışanların olduğu bildirilmiştir Floreani A et al. Vaccine 2004 Hepatit-B aşısının rutin tekrar dozunun gerekli olmadığı düşünmektedir CDC Morbid. Mortal. Weekly Rep. 1997

78 Temas sonrası HBV profilaksisi Sağlık çalışanının bağışıklık durumu HBsAg(+) HBsAg(-) Bilinmiyor Aşısız HBIG :0.06 ml/kg;+aşı Aşılama Aşılama Aşılı Anti-HBs> 10 miu/ml Tedavi gerekmez Tedavi gerekmez Tedavi gerekmez AntiHBs<10 miu/ml HBIG :0.06 ml/kg+ tekrar aşı Tedavi gerekmez Kaynak yüksek riskli ise HBsAg + gibi Aşı cevabı bilinmiyor Anti-HBs> 10 miu/ml: tedavi(-) Tedavi gerekmez Anti-HBs> 10 miu/ml: tedavi(-) <10 : HBIG-rapel aşı <10 : HBIG-rapel aşı

79 Temas sonrası HCV profilaksisi Pozitif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma riski %3 İmmunglobulin Yarasız İnterferon Yararsız Hasta izlenir O, 2, 8. Haftalar: AST/ALT, HCV RNA, anti-hcv Akut hepatit C tedavi edilir 24 hafta İFN alfa-2b:%98 başarılı

80 HCV nin Temas Sonrası Proflaksisi Bağışıklama uygulamaları danışma komitesi (ACIP) hepatit-c için TSP de IgG kullanımının herhangi bir faydasının olmadığını belirtmiştir Alter MJ. Infect. Control Hosp. Epidemiol Sağlık çalışanları arasında HCV de temas sonrası proflaksi için alfa interferon gibi antiviral ajanlar da önerilmemektedir Nakano Y et al. J. Gastroenterol. Hepatol. 1995

81 CDC anti-hcv Pozitif Kanla Temas Sonrası Takip Önerileri Anti-HCV için kaynak tarama testleri yapılır. Temas eden personelin anti-hcv ve ALT aktivite testleri 4-6 ay gibi aralıklarla test edilir. EIA ile pozitif olarak rapor edilen tüm anti-hcv sonuçları destekleyici testlerle doğrulanmalıdır. Eğer HCV enfeksiyonu tanısının daha erken konulması istenirse, HCV RNA aranması 4-6 haftada bir yapılabilir.

82 İnfluenza Bulaşama:Hasta Sağlık çalışanı Bulaşma riski inkübasyon dönemi sonundan semptomların başladıktan sonraki yedi gündür Her yıl sağlık personeli aşılanır Bulaştırma riski azalır İş gücü kaybı önlenir Salgın halinde amantadin, rimantadin, zanamivir, oseltamivir ile profilaksi Hasta personele izin verilir

83 Su çiçeği Varicella zoster virus: Varicella, zona Erişkinlerin %1-20 si su çiçeğine duyarlı Hastalık geçirmemişlere seroloji bakılır Seronegatfiler aşılanır O, 4-8 hafta Yeni aşılananlar gebe, yeni doğan ve bağışıklık yetmezliği olanla temastan kaçınır

84 Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Hastalık geçirme ve bağışıklama durumu incelenir Bilinmeyenlere serolojik tarama yapılır Seronegatifler aşılanır İndeks olgu ile temas eden seronegatifler aşılanıp, izin verilir

85 HSV infeksiyonları Akıntılı orolabiyal herpesli sağlık çalışanı Koruyucu bariyer(maske) kullanmalı Yüksek riskli hastalara (yenidoğan, bağışıklık yetmezliği) temas etmezler El yıkamaya özen gösterirler Herpetik dolaması olanlar eldivene rağmen bulaştırıcı olabilir

86 CMV infeksiyonları Hastadan sağlık çalışanına bulaşma çok düşük Diyaliz ve hematoloji-onkoloji verileri Gebe sağlık personeli virus çıkaran hastalardan korunur Korunma: El yıkama ve temas önlemlerine uyum

87 Sağlık çalışanları için aşılama Bağışıklama durumu mümkünse belgelere dayanarak belirlenmeli Belge yoksa serolojik durum incelenmeli HBV Suçiçeği Kızamık Kızamıkçık PPD:+ cevapta akciğer grafisi

88 Sağlık kurumları çalışanları için aşılama HBV MMR (özellikle pediatri, kadın-doğum ve acil servis çalışanları kızamıkçığa karşı bağışık olmalıdır) İnfluenza Varicella BCG (MDR riskinde)

89 Bulaşma Sonrası Bağışıklama Hepatit A: Bulaşma sonrası 2 hafta içinde Ig +aşı HBV:HBsAg pozitif kişiden bulaş: HBIg+ aşı HCV hepatit bulaşında standart Ig etkisiz; izlenme yapılır Kızamık- Bulaşma sonrası 6 gün içinde Ig (0,25 ml/kg, maks-15 ml) +aşı Kızamıkçık-Ig ile belirtiler silik geçer, viremi ve fetus infeksiyonu ve konjenital rubella önlenemez

90 Teşekkür ederim