ve Onların Yaşam İfadelerini Anlama 1 Başka Kişi leri W. Dilthey ÇEV İRİ 1 TRANSLATION

Transkript

1 ÇEV İRİ 1 TRANSLATION Başka Kişi leri ve Onların Yaşam İfadelerini Anlama 1 The U nderstanding o f Other Persons and T heir Life-Expressions W. Dilthey Anlama ve yorumlama tin biliınlerinde 2 kullanıla n yöntemlerdir. Bütün fonksiyonlar onlar arac ılığı y la birl <>:şt irilirl e r. Onlar ti n bilimlerinin bütün hakikatlerini içerirler. Anla ma her aşa m ada bir dünya y ı açı ğa vurur. B aş ka ki şiler i ve o nların yaşam ifadelerini 3 anlama. kendi deneyimimiz ve onu an l amam ı z, ve deneyim ve a nlam anın sürekli etkileş imi üzerine in şa edilmişt i r. A ma burada ne ın a ntık sa l yapı ne de psikolojik a naliz ile ıl gilenir i z, fakat daha çok epistemolojik bir bakı ş aç ı s ından yap ılan a nalizle ilgileniriz. Am a c ımı z tari hsel bi lgi için baş ka k i şi l e ri a nl ama nın d eğerini belirleme ktir. 1- Yaşanı ifadeleri : Ve rilm iş olan yaşam ifadeleri olarak i f~ de ett i ğimi z şeydir. Onlar bi r tinin ifadeleri o larak duyular dün yasında görünür ve böylece tinsel o l ay l arı n bilgıs i ni o la naklı k ıl arlar. "Yaşa m ifadeleri"yle, ya lnı zca, özell ikle bir şey i ifade ede n ya da bir a nlamı o lan ifadele ri değil ; daha kesin bi r de y işl e, böyle bir şeye niye t etmeksizin tinsel y aşam ı kavranaoilir kılan şeyl eri a nlı yo rum. A nlamanın türü ve onun sonucu, yö nelmiş olduğu yaşam ifadeleri sınıfına göre d eğ i şir. Yaşam ifadelerinin ilk s ı nıfı ka v ram l a rı, ya r gıları, genişçe fikirleri içerir. Bilginin o l uşturuc u ögeleri o larak onlar, düşünce örüntüsünde 4 göründükleri tarzdan tamamen bağım s ı z mantıksa l fo rmların ben ze rli ği nedeniyle, ortak bir temel karaktere sahip olduk l a rı deneyimden ç ık a rılmı ş t ır. Bir ya rgı, bir dü ş ünce i çe riğ' n in geçe rlili ğ ini zaman, yer ya da onun meydana ge ldi ğ i ka y n ağ ı hesaba katmadan ileri sürer. Özdeş i i k kavram ı nın an l am ı tam olarak orada yatar. Bir yarg ı o nu anlayan k i şi kadar onu yapan (yarg ı da bulunan, çev.) kişi iç in de aynıdır; o, adeta, bir kişiden di ğerine deği ş meden geçer. Anlama mantıksa l olarak herhangi bir ta m dü ş ünc e örüntüsüne yö neldiği zaman bu temel ö zelliğe sahip olur, bu ayn ı özdeş l iği, ba ğ l a ın ı hesaba katmaks ı z ın koruyan saf düşü nce 1 Bu deneme orij inal olarak Dilth ey'ı n Ge.mmnıelte Sclıriften' inin VII. cildinde basıld ı ve burada B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, S tutıgart' ın nazik izniyle yeniden çevrilip ba s ıld ı. Bu çeviri, Patrick Gardiner ' ın Tlıeories (~!'Histo ry (Free, NewYork 1959) k itabın n sayfaları ara ~ ındaki ingi lizce çeviriden yap ıl mıştır (çevirenin notu). - Gcisteswissenschaften. 1 Gc i sı i ge n lebensausscrungen. Dcnkzusammenhang.

2 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Kavram ı ve Ça ğdaş Polislik Düşünce si içeriği y le 5 ilgilidir ve bu yüzden anlama burada herhangi bir yaşam ifadesiyle ilgilı o lduğundan daha tamdır. Fakat aynı zamanda onu anlayan ki şiye arda l anıyla i l i şkileri hakkında, ne de ruhsal yaşa mın zen gi n l iğ i ha kkında, bir şey söylemez. Y argıları n temel karakteri, denilebilir ki, ortaya ç ıktıkl arı bireysel yaşam a geri dönmek değildir, bu şek i l de onlardan hareketle ti nsel yap ı ya nüfuz etmek elve ri şli olmaz. Eylemler yaşam ifadelerinin bir başka sınıfını meydana getirirler. Bir eylem bir ileti şi m kurma niyeti yle başlamaz; fakat malumat eylemin amac ı yla ili ş ki s inden elde edilir. Eylemler, sistematik olarak ifade ettikleri tinsel durumlarla ilişkili içindedir ve bu, tinsel durumlarla ilgili olarak, s ıkça d oğ ru varsay ıml arda bulunmaya izin verir. Fakat koşullara bağ lı o la rak belirlenm iş tinsel yaşa mın durumunu, içinde bu koşu ll arın temellend iği bütün yaşam ya p ı s ından ay ırm ak çok ö ne mlidir. Belirli bir u yarı c ı şey çeşitli olanaklar aras ından edimle belirlenir. Bununla birlikte o nları araş tırabiliriz, edimler sadece varlı ğ ımı zın bir kıs mını ifade eder. İ ç i mizde yatan o l an aklıl ı klar edimle y ıkılırl ar; eylem yaşam ya pısını n ardalanından ayrılır. Ve koşulları, am aç l arı, ifadeleri ve yaşam yapı l arı nı birbirine bağia yab iie n bir açık l ama o lmaks ı zın, onl a rın ortaya çıkmas ının olan aklı o lduğu içsel yaşa mın bütünsel bir a nlaşılmas ı mümkün değ ild i r. Bu, e şzamanlı deneyim ifadesi 6 olarak adlandırabildiğimi z şeyden na s ıl farklı dı r? Yaşant ı ifade lerinin ge l diği yaşam ve o nu kavrayan anlama a rasında özel bir ilişk i var d ır. Bu içeba kı şla kavranabilir olmaktan çok tinsel yaşa mı içerir. Bu tinsel yaşamı bi linç lili ği n aydınlatamadığı derinli klerden dışa rı ya ç ıkarır. B ununla birlikte bu, araların daki i lişkinin ve onlarla ifade edilen tinsel yaşa mın sadece çok genel bir yolla anlama aracı lı ğıy l a belidendi ğ i deneyim ifadelerinin doğa s ında yatar. Onlar doğr u ve yanlı ş olarak yargılanamaz l a r, fakat sadece sahici ve uydurma o larak ya rgılanabilirler ; çünkü riyakarlık, yanı l sama l ar, hatta yalanlar ifade ile dile get irilmiş tinsel olaylar arasındaki iliş kiyi sahteleştiri r. Bir ifade nin tin bilimleri için sahip ola bil eceği en büyük anlam, bu noktada kendisini gösteren bir ay rıma bağ lı ol m as ıdır. Gündelik yaşa mda o nun k ay n ağına sahip olan her şey a nın ilgileri tarafından biç iml e ndirilmi ştir ; onun birço k a nl amı zamandan zamana değişi r. Aslında, kendi konumumuzda o lan değ i ş iklikl e r gibi, a ldatıc ı olabilen ve an l amı değ i şen her ifadenin pratik ilgilerle uy uşm as ında tat s ı z b ir şey vard ır. Fakat büyük sanaı ça lı şmalarında tinsel bir olay ya r alı c ı s ından kurlarıldı ğınd a biz onda ya nıl s am a ve al datmadan daha fazla bir şey in o lm adığı bir alana gireriz. Onu yaratanı (ki onu daha sonra ayrıntılarıyla tartışacağ ı z) belirleyen koşullar yüzünden, doğrus u onu yaratana yaba nc ı ögeleri yans ıtabi len büyük sanat eseri olma yacakt ır: aslınd a onun va rolu şu ta m amı y l a yaral ı c ı sında n bağım s ı zd ır. As lınd a kendisi d eğiş mez, sürekli kalır ve bu yüzden eğer bireşimli olarak an l aşı lırsa doğru bir şeki lde varolmaya uygundur. Bu yüzden eylem ve bilgi arası ndaki alanda yaşa mın gözlemin, ya nsıma nın ve tasariam a nın nüfuz etmeye yeteneksiz derinlikleri meydana getirdiği bir döngü doğa r. 2- Anlamanın basit formları : Anlama ö ncelikle pratik yaşamın taleplerine yanı t ola rak ge li ş ir. İnsan l ar birbirleriyle ili şki içinde ko numl a nırl ar v.e birbirlerini karş ılı klı olarak a nlamı ş o lma lıdırl ar ; herbiri di ğerinin ne i s tediğini bilmelidir. Aniarnanın ilk forml arı harfler gibidir, ki onl arın birli ğ i daha yüksek for ml arı o l a na klı kılar. İlk form ~ DenkinhalL 6 Erlebnisausdruck.

3 Hukuk Felsefesi Gözüyle "Polis" Kavramı ve Çağda ş Polislik Düşüncesi dan tek bir yaşam ifadesinin a nl amın ı a n lıyo rum. Mantıksa l olarak bu, ifadeler ve onların ifade ettikleri aras ı ndak i düzenli ili ş kiler t arafından önerilen analojiyle a kı l yürütmenin sonm:u olarak sunulur. Aslı nda verilen s ınıfl a rın herhangi birisinde tek bir yaşama ifadesi biiyle sunulabi lir. Sözcükleri ve sonra cümleleri birer birer biçimlendirerek düzenleyen bir yazın dizisi bir bildirimin dile getirilmesidi r. Yüze ai t bir ifade bizim için ~ev inç ya da üzüntü vericidir. Bir nesneyi kaldırma. bir çekiçle vurma ya da bir testerey Ic ağaç kesme gibi cl u ş turulan ya pı sa l olarak a nlamlı eylemlerin d ı ş ında kalan temel eylemler, ba z ı amaç l a rın sunumunu bizim için bilinir k ıl ar. Fakat ilk anlama, o l abildi ğ i iilçücle. bir bütün olarak y aşam örüntülerine dönme meyi içeri r, ne de bizi o n la rın kaynağına sahip olan bu amaç l arın iç inde bulunduğu herhangi bir akı l yürütme i ş leminden haberdar eder. ilk anlama sürecine dayanan temel il i şki ifadenin ifade eciilnnle ili ş ki s idi r. 7 İl k anlama. etkiyi gözledikten sonra bir nedeni koyutlamakla üretilmez. Ne de onu. daha dikkatli bir formülasyonla etkiyi olanak lı kı l a n yaşam y apı s ının belirli bir kı smına tepki verıneye götüren bir süreç olarak hesaba katabiliri z. Bu il i ş ki elbette gerçekteki duruma içkind ir. ve bu yüzden ayartma daima öncekini sonrakiyle i l işkiye sokar. Burada, anlaman ın bütün biçimlerinde s unulmu ş olan yaşam ifadeleri ve tinsel gerçeklik a ra s ındaki iliş ki l e r, o nların en ilk biç imlerinde bulunur; ve bu, yine de, tinsel yaşamın, duyusal ifadelerin tahakkümü olma k s ız ın, kendini ifade etme eği limi gös terdiği bir ili ş ki sayesi nele olur. Bu ikisinin, yani bakış ve şiddet i n. kalan ayrımın yerine bir birli ğ i bi çi mi ediğ i yol, it:1de ve tinsel gerçeklik ara s ındaki bu temel ili ş kid e n kaynak l ı n ı r. Fakat ş imdi bu kendini a nlamanın ilk biçimlerinin temel d oğa s ından söz etme zaman ıdır. 3- Nes11el Ti11 ve ilk Anlama : Ba ş ka bir yerde tin bili mlerinde bilginin o lan ağ ı için nesnel ıinin 8 anlamını göste rmi ştik. Nesnel tinle duyular dü n yasında nes n e ll eşen bireylerle ortak özellikleri o lan çeş itli biçimleri an lı yo rum. Bu nesnel tinde geç mi ş daima bize verili r. 9 Onun ilgi a lanı, ya ş ama yo ll arından ve sosyal il i ş kinin biçimlerinden toplum tarafından geliştir il e n hedeflerin karm aş ıklı ğına, gelenek, devlet, din, sanat, bilim ve telseteye varır. Hatta yar atı c ının/dahinin ça lı ş m a l arı bile, fikirlerdeki, içsel yaşamdak i ve belirli bir çağ ve çevredeki ortak birikimi sunar. Erken çocukluktan beri bu nesnel tin dü n yas ından besienmeyi kabul ederi z, ve b u ras ı baş ka i n sanları ve onl a rı n ifadelerini an lad ı ğ ı m ı z ortamdı r da: çünkü. tini n n esne ll eşt i ğ i her şey h ı!.m kendisinden hem de başka insanlardan ortak bir şey i içerir. Her üç ke nar lı şek il. sandalyelerin düz e nl end i ği her oda bizim için çocukluktan beri an l aş ıl abilird irl er; çünkü amaçlar, kurallar ve değer yarg ıl arıy l a ilgi li olarak ortak uyum her şe kli ve her odayı uygun yerlere ayırm ı ş t ı r. <;ocuk. ailesinin baş ka üyelerinin ku ralları ve geleneklerine göre gel i şi r ve şe kil l enir ; annesinin öğre tti k l e ri aile yaşamı bağ l amında özümsenir. Onun toplum h ayat ın a gi ri ş i, aç ıkçası, ko nuş may ı öğrenmesi nde n daha öncesine gitmektedir; ifadeleri ve bak ı ş l a rı, hareketleri ve ağ l amay ı, sözcükleri ve cümleleri a n lamay ı öğreni r, çünkü onlar birl eş i k bir tarzda sunulurlar, çünkü onlar düzenli olarak aynı şey i ifade etmek için kull an ılı rlar. Böylece bireyin kendisi nesnel tin dün yas ınd a yönünü bulur. An l a manın i ş l eyiş i için ünemli bir sonuç buradan iz lenebilir. Yaşam ifadesi, genel bir kural, ya lı tılmış bir etken... is ı das des Leben sz usa ınm enh a ng Ausdrucks zu dem was in ihm au sgedrück ı i sı. 8 Objcc kıi ve Ge i s ı. 9 ln d icseın objecktiven Geist i st die Vergangcn h e iı dauernde bcsttindige Gegenwart für uns.

4 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" K a vramı ve Çağdaş Polislik Düşünce s i olarak birey tarafınd a n kavranamaz, fakat o labildiği ölçüde, ortak bir a rd a lanın ve başka birinin içsel dünyas ı nın bir tanınm as ını/o na y ını içerir. Ortak bir ardalanda bu bireysel ifadeyi düzenlemek, nesnel linin kendisini düzenlemesine karşın, daha ko l aydı r. Bu. birçok ho mojen bileşiği (örüntüyü), yani yasa ve din ve bun l arın karışımınd an oluşan düzenli yap ıl a rı içerir. Böylece belli bir yaşam yoluna uyması e n yüksek derecede olanaklı olanı taahhüt altına almay ı amaçlayan kararları uygulamaya koymak için. bir usuller, yasalar ve düzenlemeler sistemiyle bağlantılı olan şeylerin yasa kitaplarında belirlenmesi zorunludur. içteki böyle bir yap ı birçok tipik düzenlemeyle varolur. Değ işik bireysel ya şam ifadeleri, ki onların kendileri anlama üzerine etki ederler, belirli bir deneyim kategorisine ait olarak anlaşılabilirler ; bu yüzden bu ortak deneyim içerisinde varolan yaşam ifadeleri ve tinsel o laylar ara s ındaki ili ş ki, hem ifade edi l miş tinsel olayın yerine getirilmesini ve hem de onun ortak bir deneyime dahil edilmesini sağla r. Bir c ümle, ortak anlamlar, tonlamalar ve sentaksiarta ilgili o larak bir konuşma topluluğuna uyduğu için anlaşılabilir. Herhangi bir verili toplumda bu, değişik sözcüklerle yapılan davranış kuralları y la ya da fiziksel jestlerle kurulmuştur -yalnız anlamın fark lı nüanslarını ifade etme ye teneğiy le değil, böyle yapıldığını an lamış olma ye teneğiy le de. Farklı ülkelerde, usta/zanaatkar, s ırayla, baz ı hedeflere varmak için, niteliksel yöntemler ve aletler ge li ştirebi li r. Hedefler, adeta, yöntemlerle ortaya çıkarı l mıştır. Bütün durumlarda bu, onu belirlemi ş olmanın ötesindeki yaşam ifadesi ve tinsel gerçeklik arasındaki ilişkinin ortak bir deneyimle birleşmesi yoluyla o lur. Ve bö ylece, niçin değ i şik bireysel yaşam ifadelerinin anlama eyleminde sunulduğu ve niçin. herhangi bir bilinçli birleşik eyleme o l maks ı zın, sürecin her iki yönünün, a nlamanı n birliği y l e b irleşmi ş o lduğu aç ı k olur. Eğer ilk an l aman ın mantık s a l bir resmini belimlerneyi denersek, daha sonra, içinde ifadenin ve ifade etmenin bir birliğinin o lduğu ortak deneyimin herhangi bir tek durumda bu bağlanııyı gö s tereceği verilmiş olur. Bu ortak deneyim ortamında n geçerek tinsel gerçek li ğin ifadesi o lan yaşam ifadesi dile getirilece ktir. Bu, öznenin açık bir kesinlik derecesiyle ortak deneyimde içerilen durumlar dizisini s ınırlandırma yı ifad~ ettiği sonucunun çıktığı, analojiyle akı l yürütmenin bir ö rneği dir. Bu, kendini a nlamanın ilk ve daha karmaşık formları a ras ınd aki farkı i zledi ğ i nden, k ı s aca, pragmatik ve tarihsel aç ıkl ama ara s ında henüz oluşturulmuş ayrımı temellendiren anlamanın ilk ve daha yüksek biçimleri arasındaki ayrımla ilgili teorinin ana hatlarını çizmektir. 4- Aniamanlll Dalıa Yüksek Fo rmları : İlk anlamadan anlamanın daha yüksek formla rına geçi ş, şimdiden, ilk formlarda kendisini kurmuştur. Böylece, verili bir yaşam ifadesi ve onu bireysel anlama teşebbüsü arasındak i a yrım, genellikle belirsizlikleri doğu rur. Burada biz o nl arın bazılarıyla meşgul o lma y ı deneyeceği z. Daha yüksek formlara ilk geçiş, anlama, yaşam ifadeleri ve onlar ar ac ılı ğ ı y l a ifade edile n tinsel ge rçek l iğin normal organizasyonundan d oğarak gerçekl e ş ir. Çünkü a nl amanın bir sonucu olarak. benzer görünen şe y le z ı t lık ya da içsel bir güçlük bireyi bir yoklama yapmaya yöneltir. O, ifadeler ve savunulmayan tinsel o laylar arasındaki normal ili ş kilerin oldu ğu başk a duruml arı anımsar. Böyle güçlükle r orada içsel ifadelerimize, ya kay ıt sız bir dı ş görünüm s unduğumuz ya da sessiz kaldığımız zaman yanlı ş yorumlanabilen fikir ve ilgilerimize izin verdiğimiz durumlarda o lur. Buradaki, sadece, b ir yaşam ifadesinin bulunmay ı ş ını yanlış yoru mlamış gözlemcinin durumudur. Fakat birçok durumda kasti olarak karar verme o l a n ağ ı y l a hesapla ş malıyız. Bak ı ş l ar, ifadeler ve sözcükler hepsi içsel yaşama karş ıdır. Bu yüzden, deği şik yollarla, oyuna başka yaşam ifadelerini katmak ya da

5 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Ka vramı ve Ça ğdaş Polislik D üşüncesi bütün yaş am ya pı s ına geri dö nmek, sıray l a endişelerimizi onaylamak ya da reddetmek ı\ın uğra ş ınalı y ız. Tek tek k i şilerin karakterleri ve yetenekleri hakkındaki yarg ıl ar için bağımsız istemler pratik y aşam ilişkiler inde n gelir. Sürekli o larak bireysel ifadeler. bakışlar, istekli ~yleın ler ve b u n l a rı n ko mbinasy o nlarının değe r lend ir ilmes i yle 'ıesapl aşma lı y ı z. Bunlara bir analoji i ş lemiyle ul aş ılı r, fakat anlama bizi daha uzağa götürür. Alış ver i ş ve profesyonel yaş am, ticaret. sosyal yaşanı ve aile ilgileri, ileride onlara nasıl gü veneceğimizi belirlemek için etrafınıızdaki i n san l arın içsel yaşamına bakm ayı hedetlemeyi denemek i ~ in bize yol gösterir. Burada ifade ve ifade edilmiş olma arasındaki ili şk i, başka ki ş il e rin yaşam ifadelerinin değ i şikliği ve o nl arın te me lleri o lan içsel yap ı arasındaki şeyle ba ğlantıl ı d ır. Bunlar bizi, kaza nılm ış d eğişen tavırları hesaba katmaya da götürür. Burada. gene. tinsel yaşamı n ve onun çevresiyle il i şk i sinin bilgisini varsayan, bireysel yaşam ifadelerinden tüm yaşa nı ö rüntülerine, tümevarını s al bir sonuç bizim önümüzde durur. "onuç sadece hakikare bir ya k t aşma olabilir, çünkü yaşam ifadesi dizileri s ın ı rl a nmı ş t ı r ve onun temel yapı s ı ifade ed il memişti r. Bir kez, bütün öze ll i ~) bu türne va rını i şlemi n den anlaş ı l mı ş ola n bi reyin gelecek da v ranı ş ı üzerine herhangi bir sonuç çıkarma, sadece bir beklenti ya da o lasılı k o larak doğrudur. Zorunlu o larak, yeni koşullarda, bir öze lli ğin h:ı talı olabilen anlamı n dan tahmini bir da v ranışa ilerlemek, söy l ed i ğimi z gibi, bir umuda neden olur. fakat bir kes i n l iğe değ il. Fakat, anlama nın daha yüksek fo rm larını n hiçbirisi neden ve sonuç arası nda ki temel iliş kide kaynağı nı b ul a maz.ı o B öyle bir varsay ımın ilk for mların durumu iç in nasıl savunulaın a yacağ ı görülebilir -fakat b u, ka y n aklarını ifade ve ifade edilmi ş o lma aras ındaki ayrımda bulan, daha yüksek form l arın ö nemli bir grubu için de doğrudur. Entelektüel bir yaşa ntı yı anlama, birço k durumda, sadece arka arkaya ortaya ç karak, iç inde bir bütünle ınşa edilen ça lı şına n ı n bireyse l parçaları n ın bu l unduğu bu yar,g ı ya doğru yönel mi ştir. Aslı nd a, tinsel d ünya bilgimiz için o l a n ak lı en iyi so nuçl a rı kabul etmeyi istiyorsak, tüm özerkliği içinde. bu b ilgi biçiminde ı s ra r etmemiz çok önemlidir. Bir tiyatro oyunu sahnelenir. Edebiyattan hoş l anm ayan seyirci, ya l nızca, eserin o lu ş umunu d üş ünmeks i z in ahııel enmey l e kayba u ğray a n biri si d eğ i l ; na s ıl mutlu olac ağını görerek kendinden geç mesine izin veren kültürlü biridir de. Onun anl aması. bu nedenle, planın ya pı s ı, nitelendirmeler ve denouem enıa (oyun so n l ar ına ) götüren olay l arın etkileşim ine doğru yönelmiştir. Öyleyse, sadece, yaşamın b u sunumunun asıl gerçe kli ğ i hoşa gider; o halde, sadece. bütün anlama ve inanma 11 süreci, yaza rın arz ul adığı gibi olur. Ve sadece enielektüel yara tı lar alanı nda e lde edilen il i ş ki ler ifade ve o nunla :.:ade edilen tinsel yaşa m a ras ındaki ilişki lerd i r. Seyirc i, as lınd a, şairin ti ninde kendi bi l inçliliği olarak üretilen gerçek li ğ in bir parças ın ı a l d ı ğ ın ı söyler ve sanatsal ni yetle, bununla neden ve sonuç ar as ı ndaki i liş ki yle belirlenen anlama türüne geri dö nmeyi ifade eden bu yaşa m ifadesi ilişkis i yle d üzenlenen, anla ma türünü oluşt u rur. Eğer. a nlam anı n daha yü ksek forml a rını birlikte gruplarsak, aslında, bir türnevarım işlemiyle kavranabilir bir yapısa l bütünlükle verili bir ifadeler dizisini biraraya getirdiklerinde bulunan benzerlikleri b ul acağ ı z. Dışarıdan içeriye doğru ge li şmey i belirleyen bu temel il i ş ki, ya dile getirilen ifadenin ilk örneğinde ya da ağırlıklı olarak neden ve sonuçta bulunur. Bu iş l em, yeniden ku rmanı n mevcut ögelerini o l uşturan ilk a nlamaya des Erwirken zunı Wirkenden. 11 Nacherletıen.

6 Hukuk Felsefesi Gözüyle "Polis" Ka vramı ve Ça ğdaş Polislik Düşünce si dayanır. Fakat bu, ilk an l amayı bir ba kı mda n daha yüksek anlamanın doğasından ayı r may ı açık hale getirir. Anlama, daima, kendi nesnesi olarak bireysel bir şeye sahiptir ve daha yüksek biçimlerinde bir eser ya da bir yaşamda verilen tümevarımsal ö rüntüden ı ı bir kişi ya da eserin yaşam örüntülerine yükselir. Fakat yaşan mış deneyim 13 ve kendini anlama analizimiz, tin dünyasında bireyin bir mutlak değer nesnesi o lduğunu ve aslında sadece varolan bu tür bir nesne olduğunu gösterir. Aslında, onunla sadece genel insan doğasını n bir örneği olarak değil, bireysel bir bütün olarak kendimiz ilgileniriz_ Bize insanlarla ilgilenmek için (yaşamımızın iyi bir parças ı için) g üç veren pratik ilgiden başka, bu ilgi, onurlu ya da kötü, aptal ya da kaba yolla me şgul o l d u ğumuz ilgidir. Bizi çeken bireysel s ır, kendi h atırı için, hep yeni ve daha esas lı teşebbüs lerl e onu aniayarak ve bireyi ve genelde insanlı ğı ve onun yaratırnlarını bizim için aç ı ğa v urmay ı böylece o l anaklı k ıl ar. Buradaki şey, tin bilimleri için en karekteristik anlama başarı s ıdır. Nesnel tin ve onu yorumlayan bireyin gücü, birlikte tin dü n yasını belirlerler. Tarih bu ikisini anlamaya dayanır. Biz bireyleri birbirleriyle ilişkileri sayesinde an larız, bu o nl arla o lan ortak özellikler nedeniyle olur. Bu süreç, genel insan doğası ve tinsel varo lu şun çeşitli biçimleriyle dalbudak olan bireysel süreç aras ınd ak i bağiantıyı önvarsayar. Anlamada, kendimizdeki b i reyse ll eşme s üreciy l eı 4 yaşama görevini başarırız. Görevi yerine getirmek için malzeme, tümevarı mla biraraya getirildi ğ i kadarıy l a, deneysel veriden elde edilir. 15 Herbir veri bireyseldir ve anlamanın işley işindeki g ibi elde edili r. Herbiri belirli bireyselliğin olanağını an laş ılı r kıl an a nl a mlı bir ögeyi 16 içerir. Fakat sürecin ö n varsayımları, bireye nüfuz ettikleri ve bireyi başkaları y l a karşılaştırdıkları kadarı y l a hep daha karmaşık biçimleri elde eder ve böylece anlama i ş i tinin derinliklerine doğru iterler. Tam olarak, nesnel tin, kategorilerle organize edilmiş düzeni içerir; böylece in sa nlık, düzenlilik ve genel olarak in sanlık yap ı s ından anl a manın bireyleri k avradı ğı kategorilere doğru giden bir sistem içinde dü zen lenmi ş tir. Eğer bir kimse bireylerin niteliksel olarak deği l fakat belirli ögelere özel vurguyla ayrı ldı ğ ı kabulüyle başlarsa (bununla birlikte bu psikolojik olarak ifade edil mi ş olabilir), o zaman bu vurguda içsel bireyselleşme ilkesi yatar. Ve eğer, anlama edi mi nde herbir ilkeyi, yani tinsel yaşam ın ve onun çevresel koşulunun değişimi olan dışsal b ireyselleşme ilkesini, ve deği şik yap ı ögelerine özel vurgu olan içsel bireyse ll eşme ilkesini, eşzamanlı olarak, süreç içinde kurmak mümkün o lursa, böylece insanın edebi ve poetik çalışmal arının anlam ı, yasa nın büyük s ırrına patika olacaktır. Ve aslında durum budur. Bunu gerçekleştirmek için mantıksa l fo rmülde belirlemeye uygun o lm amay ı içeren ilgiyi an lam ın bu ögelerine çekmeliyiz. 5- Tasarmılama, Yeniden Üretim, Yeniden Yaşama 11 : As lında, nesnesi daha yüksek anlamaya uyan konum, verilmi ş likteki yaşama örüntüsünü keşfetme göreviyle belirlenm işti. Bu, sadece yaşama örüntüsünün şimdide n öznenin deneyiminde varolan ve varolan, ve bütün kaht ımsa l ol anakl arı y l a elde edilebilir olan say ı s ı z yollardan yaşad ı ğı yaşama örüntüsü sayesinde mümkündür_ Anlama örüntüsünün bir kısmın ı olu şturan bu durumu bir ça lı şma ya da kişinin ke ndini aydınl atmas ı o larak ad l andı racağ ız. Bir şii r in 12 induktive Zusammennehmen. 13 Erleben. 14 durchleben. ı.ı die einzelnen Gegebenhe iıen, wie sie die lnduktion zusammen fasst. 16 ei n Moment. 17 Hineinvcrsetzen, Nachbilden, Nacherleben.

7 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Kavramı ve Çağdaş Polislik Düş üncesi her yö nü. kaynak l and ı ğ ı yaşanm ı ş deneyi min içsel yapıs ı sayesrnde hayata ıs geri döner. Ruh. daha önceden, acı duyrna ve sevme, arzulama ve başarma gibi benzer durumlarla al ı ş ılmı ş pat i kalarda y alnı z seyahat eder. Say ı s ı z patikalar geçm i şe ve ge l eceğin say ı s ı z rüya larına açılır. Ok uduğumuz sözcüklerden say ı s ı z düşü nme çizgileri ç ı kar. Gerçek ş u ki. ş iir uygun bir ruh halini ç ağ ıran ş airin sözcükle rinin y ardım ettiği d ışsa l bir durumu sergiler. Burada. ş imd iden, şa ir ve sa natç ının b ilinç lili ği nde yatandan daha faz l as ını içeren deneyim ifadelerinin ke ndisine uyd uğu benzer bir ilişki savunulur, ve bu yüzden ~ey ircide ola ndan daha faz l as ını anım s atı r. Anlama sorunu, burada o l duğu gibi, bir kişinin tinsel yapıyı elde etme nin bütünlüğ ü nu sürece so ktuğ u böyle bir yolla su nulduğunda, bu süreç ve ı lmi ş bir yaşam ifadeleri örüntiisüne geçiş olarak adland ırılır. Tinsel ya şa mın büt ünlüğü n ü n bulunduğu en yüksek biçim anla mada yani yeniden üretimde ya da yeniden yaşam ada bu ya n s ıtma ya da yer değ i şti rme nin temeli üzeri ne 6 ükselir. Anlama o la y l arın olu ş yönünü tersine çeviren bir işle mdir. Fakat bütün e mpati ı. o laylar düzeninin kendisini izleyen anl a manın o lanağına, onun. ilerleyen hayat ak ı ş ı g ibi ilerlemesine bağlıd ır. Bu şe kild e, kendini ya n s ıtm a süre L:i geni ş l er. Yeniden yaşa m a, asıl o l ay l a rı aynı yönde ya ratınaktır 20. Böylece, biz, tarihsel i ş l eyişle, uzak bir ülkedeki bir olayla ya da bize ya kın birisinin ruhunda olan bir şey l e bağ kurabiliri z. Yeniden yaşama. olay, bir şa i r, sa n'atçı ya da tarihçinin bilincinde geç ti ğ i zaman ve bizden ö nce o nların ç alışınal arında sabit ve d~ va ınlı olarak bulunduğu zaman tamdır. Lirik bir ş iir. sa tırlarının uyumuyla, veri lm iş bir de neyim örüntüsünü hayata geçirerek bizim için o l a nak l ı kıl ar; ş aire ilham veren birini değ il fakat kaynağ ı şai r in kendi deneyimi o lan ideal bir kişinin ağzına konan biri a racı lı ğıy l a. Bir oyundaki sahnelerin uyu mu. varolan ki ş i l er i n h a y at larının kesitlerini yeniden yaşama sını o l anakl ı k ıl ar. Tarihsel süreci izleyen roma nc ıl ar ya da tarihçilerin açık l a maları, bizde yeniden yaşama sürecine neden o lurlar. Yeniden yaşama nın zaferi bir deneyimin parça l arı nın, bizden önce tamamla n mış bir bütüne sahip old uğu muzu dü ş ünmemi z l e, ta maml anma s ınd a dır. Fakat yeniden yaşama neyi içerir? Süreç, sadece, etkileri içinde bizi içe rir; psikolojik aç ıklama teşebbüsü nde de ğ il. B iz, as lında, aralarındak i bağlıntı duygudaş lıkla artan yeniden yaşama gücünden d o l ay ı aç ı k o ldu ğ u için, du ygud uş lı k (sy m.path y) 2 ı ya da empatiyle yeniden yaşa rn a nın ili şki l er i üzerine ayrınt ı y a g irrneyeceğ i z. O nceli kli olarak, ıin d ün yas ına yak l aş ıınımı z l a, bu yeniden yaşa rnanın a nl a mlı katkıları y l a il g il e neceğ i z. Bu. iki etke ııe dayanır: Bir çevrenin ya da dı şsa l bir durumun her ca nlı k ıl ınma s ı, bizdeki bir yeniden yaş ama işl em ini teş v ik eder; fantazi, ke ndi yaşam örüntülerinde içeri len ve böylece bizim ba ş ka ki ş ile rin tinsel yaşamını yenide n üretme mize izin vere n güçler, h ı sle r ve ernellerin vurc:rusunu güçle ndirir ya da zayıf kıl ar. Perde yükselir. Ric hard görünür ve aktif bir irngeiem sözcüklerini, ifadelerini ve el-kol hareketlerini takiben, gerçek dün yanın o l anakları nı n o ldukça ötesinde yata n bir deneyimi yenide n yaşar. As. Y~ ıı Like lt 'deki fantastik orman bizi he rhangi bir denetimsizlik türünü yaşad ı ğımı z b ı r tın çerçevesine koyar. ı~ in Leben zurlickverwandelt. ı Mitlebcn (Birlikte ya ş ama).!o Nacherlcben i st das Schaffen in dcr Linie des Geschehens. :ı Ei nflihlung.

8 Hukuk Felsefesi Gözüyle "Polis" Ka vra mı ve Çağ da ş Polislik D üş üncesi Bu yeniden yaşam ada, tarihçiye ve şa ire teşek kürü borç bildi ğim iz ruhsal kazançların önemli bir k ı s mı bulunur. Yaşa mın ak ış ı, içinde yatan olanakların etkisini azaltmakla, her insan üzerine belirli bir etkiyi ku ll a nır. Onun varolan özelliği daha sonraki ge l iş mesini belirler_ Kı saca s ı, hayattaki durumunu incelemekle ya da elde ett i ğ i yaşama örüntüsünün biçimini yorumlamakla ilgilenip ilgilenmemekle, yaşam üzerine yeni bak ış o l an a klarını ya da ki ş i se l öze lliğinin daha sonraki içsel geliş imin i bulup bulmamakla s ınır l anmı ş tır_ Fakat, anlama, gündelik ya şamda sunulmayan bütün bir yeni olanaklar alanını ona açar. Sahip olunan dinsel deneyim o l anağı bugün birçok insan için olduğu gibi benim içi n de s ınırlanmıştır. Fakat Luther'in mektupları ve yaz ıl arı nd a n, ça ğdaşları nın görüşl erind e n, dinsel to p lantı l ard an ve ka osillerin etkilerinden ve kendi resmi eylemlerinden hareket ett i ğ im zaman, tam anlamıy l a, söz konusu yaşam ve ölümle. bugün herhangi bir kimsenin deneyiminin oldukça ötesinde olan bu gibi patlak veren dinsel bir iktidar sürecini görürüm. Ama onu yeniden canlandırab ili rim. Kendimi koşull ara uydurabilirim; onları dinsel du y arlığın o l ağandış ı bir ge li ş imine karşı zorlayabilirim. Manastır yaşamında, daima baş ka dünyaya yönelme işinde, manastır ruhunun bakı ş ı yla sabitl enmi ş gizlilikle, bir iletişim yöntemi görürüm. Teoloji k tartı şmalar içsel deneyim problemleri olur. S ay ı s ı z an l amı y l a dünyaya yay ılmış olan ruhban s ını fından olmayan ma n as tır l arda nasıl şekil a ldığını -din dersleri, günah ç ı karma l ar, rahleler, yazınsal yap ıt lar: konsiller ve dinsel hareketlerin Gizli Kilise ve Evrensel Papazlık öğretisinden nasıl ayrıldı ğ ı nı ve seküler ya ş amda ki ş i se lli ğin özg ürleşme s iyle nasıl ilişkili oldu ğu nu. betim ledi ğ im iz türden sert mücadelelerle kilisenin muhalefetine karş ı nas ıl sürdürüldüğü n ü ve bunun, keşişlerin hücrelerinin ı ss ı z lığında nasıl baş arı ldı ğını ş imdi a nlı yorum. Hatta. bir güç olarak hri s ti yanlık, ai ledeki, i şteki, politikadaki yaşamı şekill e ndirir ; bu, Hans Sachsve Dürer'in k i ş iliklerindeki yeni güçtür -bu da, oradaki ve yeni çalışmanı n yapı l dığı kentlerdeki ve her yerdeki Ze itge ist' ı (Çağın T ini ' ni /Zaman ın Ruhu' nu) de ğiştirir. Kendini hareketin b aşın a koyan Luther gibi, evrensel olan insan ve dinsel alan a rasınd a ki ve d inin tarihsel yapı s ı ve Luther'in kendi bireysel! i ği arasındaki bir bağ l antının sonucu- olarak onun ge l i şmesini yeniden yaşayabi l ir i z. Bu yüzden bu süreç insanların yaşam ındaki o l anakları, ya l nız bu yolla bizim için ulaş ılabil i r olan o la nakl arı, kavramlaştır mamız ı geni ş lete n erken reformasyon dönemindeki arkadaş l arı nda ve onda dinsel bir dünyay ı bize açar_ Kendi doğasıy l a s ınırlandı ğından insan, baş ka yaşam yollarını imgeteyerek deneyimleyebilir. Koşu ll ar tarafından kuşatılan insan için, henüz, asla ulaşma yı hayal ede med iğ i, bilinmeyen güzellikler ve yaşam alanlan ortaya ç ı kar. Çok genel bir yolla ifade edilen y a şam ili ş ki l eriy le belirlenen ve s ınırianan insan, yalnı z sanatla özgürl eşmez, bu s ıkç a söylenir, fakat tarihin ania ş ılması y l a da özgü rl eş ir. Ve, en son düşüş leri gözden kaçırıl an tarihin bu etkisi, tarihsel bilincin gel işmes i o larak yükselir ve derinleş ir. 6- Tefsir ve Yorumlama 22 : Aç ıkças ı, yeniden yaratma ve geçm i ş in o laylarının yeniden üretilmesinin ya da bunların do laysız deneyiminin dışında nas ıl o lduğu bize gösterir ki, anlama ki ş i se l bir armağa n a bağlıdır. Fakat anlama a nlam lı ve sürekli bir modayla tarihsel bilginin temelinde yatar, bu kişise l armağan tarihsel bi l i nç lili ğ in ge li şmes i y le geli şen bir tekni ğe sahiptir. Bu ge lişme, aslınd a, daima, yeniden incelenebildikleri bir yolla, anl ama nın önünde bulunan değ i şmez yaşam ifadelerine bağlıdır. Değişm ez yaşam ifadelerinin sistematik a nlamını Eregesis (Tefsir) olarak adl a ndı rac ağı z. Sonra, tinsel 22 Auslegung oder In terpretııt ion.

9 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Kavra mı ve Çağdaş Pc.islik Düşüncesi ) aşa ın. sadece. tamamen ve yaratıcı olarak, yani sözel o larak, ifade edildiğinde nesnel n l <ı r <ık anl a ş ılmış varlığın g ücüdür; böylece tefsirin görevi insa nl arın yaz ı lı kayıtlarını )'Pruın la ına kt ır. Bu sanat fi lo lojinin te ınelidir; bu sanat bilimi hermeneutiktir. Bu tür yaz ılı kay ıtl a rın e l eştir i si ve tefsiri arasındaki içsel ba"lantı bir zorunluluktur. El cş tiri c ilik. resmi dokümanl a rı ve da vranışları ve popüler gelen:k soruşturma s ını içeren doğru oku mala~ ı. ~er le ş tirm ek le tefsir problemlerini ç özmeye ya rdım ederek ge li ş ir. Telsı r ve e l eş tırı cılık, tarıhse l seyirleri içeri sinde, tekrar tekrar, ioğa bilimlerinin sürekli olarak deneysel teknikleri anttıkları türden problemierin çözümü için yeni teknikler ge l iştiri rl er. Bu tekniklerin bir tilologlar ve tarihçiler ku şağından bir başkasına geç i şi, iincelikli olarak, büyük virtliözlerin ve o nl arı n öğren me tekniklerinin ki şisel etkisine bağlıdı r. Doğa bilimlerinde, tilo lojide old uğu kadar ki şise l etkenlerle koşullanmış olma yoktur. H erıne neutik. sistematize olmayı başardı ğında, bütün alanlar için genel yöntemsel kurallar yerleştirmeye ça lı ş tığı tarihsel aşama ya geçer. Bu kurallarla, kurallara bağlı bir etkinlik olarak kavranan sanatsal yaratma kurarnları uygunluk iç indedir. Alınan ya'da ıa rilıse l bil i nçl iliğin büyük başlangıç periyodunda, bu hermeneutik ınetodoloji, yeni ve daha derin anla mının Fichte tarafından bir teknik olan e ntelektüel yaratıların incele nmesiyle teme ll e ndirildiği ve Schlegel'in Eleştiricil ik Bilimi taslc jınd a kurmaya çalışt ı ğ ı, Frederic Schlegel. Sc hleiermacher ve Boeckh'in felsefi idealizmiyle, yeni bir zemin üzeri ne yerleş ti. Sdı leiermac her' in bir ya z arı kendini anlamasından daha iyi anlamay ı o lanaklı kılan cesur bakış ı bu yeni gözleme dayanır. Bu paradoks ps ikolojik açıklamaya e l veri ş li bir hakikati içerir. Bugün hermeneutik, tin bilimlerine yeni ve önemli bir görev veren bir bağlama uygula nır. Bu. daima, tarihsel ş üphec ilik ve öznel istemeye karş ı anlamanın ke si nliğini savunur; ilk olarak allegorik yorumlara saldı rdı ğından, sonra Trent Konsülü'nün kuş ku c uluğuna karş ı İnc il'in büyük protestan asli kavrayış i ıl ı k ögesini kanıtladığından ve daha sonra Schelegel. Sdıleiermacher ve Boeckh tarafından teori.< olarak güvence a ltına al ına n geleceğe iled ey i ş inin kesinliği yüzünden. Şimdi hermeneutik, genel epistemolojik problemlerle, tarihsel dünyanın bilgisinin o l an a k l arın ı, onun etkilerini keşfetme yöntemın i belirle mek için ilgilenmelidir. Anlamanın temel anlamı bu yüzden aç ı k o lm a lıdır ; ve şi mdi mantıksal biçiminin temeli üzerinde onun genel geçerliliğini belirlemeliyiz. Bir gerçeklik a lgı s ı o lan deneyimin doğasında, tin bilimlerindeki ifadelerin doğru i çeriğinin belirlenınesi için, bir ç ı kış n ok tası bulmalıyız. Bir deneyim, sadece, ilk bilinçli dlişli nme formlarındaki farkındaliğı uyardığı zaman, deneyi mde içerilen ba ğ l a ntılar gözden kaçmaz. Tutars ı z düşünmek deneyimde içerilen şeyi temsil eder. Anlama o larak karakterize edilen her bir deneyimde, anlama, ö ncelikli olarak, ifadenin ifade ettiğ i ş eyle i li şk i s i üzerine teın e ll enir. Bu ilişki her zaman o nun biric ikli ğinde/tek l iğ inde deneyi mlenebilir. Ve, sadece, yaşam ifadelerini yorumlayarak deneyimin dar dö ngüsünün dışına çıkabi ldiğimiz g ibi, tin bilimlerini n ol uşumu için anlamanın değerinin ne o lduğunu ko layca görebiliriz. Fakat, ay nı derecede, bu an l amanın, sadece, ya lın bir d ü ş ünce o lu şumu olarak görünmediği açıktır. Yerini değiştirme, yeniden o lu ş turma ve yeniden yaş ama, bu o lgular bu iş l eyi ş te etkin olarak, tinsel yaşamın bütünlüğü ne i şaret eder. Bu bütünlüaün kendisi, ya lnı zca veri lmi ş bir durumdaki bütün tinsel gerçekliğin bir a lgı s ı olan de~eyimle ilgilidir. Böylece her anlamada kendisi irrasyonel olan yaşam gibi irrasyonel bir şey vardır: bir ınantıksa l formülasyanda bütünüyle temsil edilmeye yeteneksiz bir şey. Böyle bir sonuç, bütünüyle öznel kesinlik yüzünden, bu yeniden

10 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Kavramı ve Çağda ş Polislik Düşüncesi yaşamada yer alan, anlama sürecinin o nunla varo ldu ğu akıl yürütmenin mantık sal geçer. li li ğinin herhangi bir incelenmesiyle kurulamaz. Bunlar anlamanın mantıksal ele alınış1. nın doğal sın ırl arıdır. Her bir bilim dalı için yasalar ve düşünme fo rmları ol duğu nu, ve onların mr~ıdolojik olarak kendi gerçeklik a l gıla rı y la ilişkili o ldukl arı nı gördü ğümüz zaman, hiçbir bakım dan doğa l bilimlerin bunlarla benzerli ğin in o lmadığ ı a raştırma yöntemlerini görmeye baş l a nıalı yız. Bununla birlikte bu yöntemler, yaşanı ifadeleri ve o nlarla ifade edilen içsel gerçeklik arasındaki ili şk ilere dayanır. Kendileri tinsel bir anlama sürecinden ayıran ilk ögeler, sadece, bir eserin okuyu. cusunu, geçmişten, yaba ncı bir ülkeden ya da benzer olmayan bir dilden, yazarı n zamanı ve çevresinden bir okuyucu konumuna yerleştiren, gramatik ve tarihsel ön hazırlı klardır. Anlamanın ilk biçimlerinde, tinsel bir gerçe k li ğin, kendisini, bir ilişkili yaşam ifade leri dizisinde ifade ett i ği bir ö rnekler ço kluğunda n, bu ili ş kilerin, aynı ilişkilerin daha sonraki bir durunıda sav unulacağını göste rdiğini ç ıkarabiliri z. Aynı düşüncenin. sözcük leri n, jestleri n ve eylemlerin yinelenmesinden ay nı sonuçlar ç ıkarılır. Biz, kendisi aracı lı ğ ı y la anlaşılan böyle küçük bir modelin n as ıl değerlendirildiğini, çabucak inceleyebili riz. As lında, gördüğümüz gibi, yaşam i fadeleri bizim için, ay nı zamanda, genel bir şeıin temsilleridir. Biz sadece onları eylem ve jestler altında s ınıflandırabildi ğimiz ölçüde, sonu ç ları ya da dilsel kullanım kalıplarını ç ıkarabiliriz. Tekil ö rneklerden tekil örneklere ak ıl yürüterek, bireysel temsil edilme ve genel tür ara sında bir ili şk i, daima bunulur. Ve bu ili ş ki yeni bir durum h akk ınd aki so nuç ları, i li şki li yaşam ifadeleri ve o nl arın ifade ettikleri aras ındak i ilişkinin temeli üzerine değ il, fakat daha çok bireysel durumla ilgili ol guları analojik bir ak ıl yürütme i ş leminin temelinden çıkardığımız zaman daha açık olur. Böylece biz, bu bağl a ntı b aşka bir durumda s unuldu ğunda, henüz gözleom emiş ki şise l öze lliğin gösterilmiş de olacağı ayırt edici kişisel özelliği, verilmi ş olayiann varolma biçimindeki özgül karakterler ve nitelikler arası ndaki düzenli bağlan t ı dan ç ı ka rabiliriz. Bu akıl yürütme temeli üzerine biz, yeni keş fedilmiş bir dinsel metni doğru bir şek ilde g üncelleyebiliriz ya d a mistik kardeşliğin onu görünür kılma s ını sağl ayabiliri z. Fakat böyle bir ak ıl yürütmede, daima, herhangi bir yap ıdaki farklı konular, birbirleriyle b ağlantılı o ldu ğu için, diğe rl e rini pekiştirecek şekilde, belirli bir durumlar dizisinden sonuçlar çıkarma eğilimi va rdır. Analojiyle ak ıl yürütme, yeni durumlara uyduğu zaman. bir tümevarımla akıl yürütme türü o lur. Anlama işleminde, bu iki akıl. y ürütme biçimi aras ındak i ayrım, sadece sını rl anmı ş bir geçe rlil iğe sahiptir ve genel olarak, bir kim~ sadece yeni durumun o lma sı ihtimalinin kesin bir sınırlanış derecesiyle d oğruya sahıp olur. Olas ılık derecesi, onunla ilgili genel kuralların verilmediöi bir şeydir ; bu, sadece. o.. bağlama değer biçrnek olabilir. Bu, bu değer biçmede kurallar ke şfeden tin biliml erın ın mantığının görevidir. Böylece, anlama süreci, burada o lu şt uruldu ğu gi~ i. bir türnevarım türü olarak anla şılm alıdır. Ve bu tüme varım, genel bir yasanın bitmemi ş bir örnekler dizisinden çıka~ıl: dı ğ ı sınıfa ait değildir ; fakat, daha çok, içinde bir yap ı, düzenli bir sistemin inşa edildığı ayrı örneklerin birlikte toplandığı bir yapıdır. Bu tür türnevarım tin bilimlerine ve doğal bilimiere ortakt ır : Kepler böyle bir türnevarım işlemi yle Mar~ 'ın ekliptik yörüngesini keşfe tti. Ve, gözlemler ve hesaplamalardan basit bir matematiksel düzenlili ği çıkara n geometrik bir yapıyı zorla kabul etti ği için, herhangi bir anlama süreci soruşturm ası. onların an lam ını açı ğa vuran bireyi ve bütün bireysel un surların anlamını oluşturan

11 Hukuk Felsefesi Gözüyle " Polis" Kavramı ve Çağd a ş Polislik Düşün cesi 161 : apı~ı vermelidir. Ver ilmiş olan. anlamı sadece kısmi olarak beiirlenmiş olan sözcüklen hir ardarda gelmesidir: onun anlanı! değişebil ir. Sözcüklerin potansiyel anlamı, belli,ı ıııriar ıc_:inde. sayı ca çoktur: böylece. anlam ı n belirlenmemişliği cümlenin o luşumu y la.ı~ ıkl ıga kavuşmuş olarak açık kılınır. Bu nedenle. çalış manın 'arklı kısımların ı n an l amı l;ııl,lı yorumlara açık tır ; onun anlamı bütünden hareketle yorum anmalıd ır. Çeviren: Metin BECERMEN