Periyodik Sistem Konu Anlatımı PERİYODİK SİSTEM

Transkript

1 PERİYODİK SİSTEM Bilim insanlarının bir görevi de deneyler sonucu elde edilen doğru bilgileri sınıflandırmaktır. Ancak sınıflandırma yapabilmeleri içinde yeteri kadar doğru bilgilerin bulunması gerekir. Örneğin, 18. yüzyılda botanikçiler, bitkiler hakkında yeteri kadar bilgiye sahip oldukları için bitkileri sınıflandırmışlardır. Oysa kimyacılar elementleri sınıflandırmada, atom kütlelerindeki belirsizlikler ve hala keşfedilmemiş elementlerin olması nedeniyle yaklaşık yüzyıl daha beklemek zorunda kalmışlardır. Çevremizde, günlük yaşantımızda kullandığımız veya varlığından haberdar olduğumuz çok çeşitli maddeler vardır. Bu maddelerin, çeşitli elementlerden, karışımlardan veya bileşiklerden oluştuğunu öğrendiniz. Maddelerin nelerden oluşabileceğim söylerken bile bir sınıflandırma yapıldığına dikkat edin. Maddelerde olduğu gibi, onları oluşturan elementlerin de bilinen özelliklerine göre sınıflandırılması, elementleri tanımamıza, kullanmamıza ve ne tür bileşikler oluşturabileceklerini tahmin etmemize yardımcı olur. Elementlerin tek cins atomlardan veya aynı cins atomların oluşturduğu moleküllerden meydana geldiğini öğrenmiştiniz. Günümüzde yaklaşık 119 farklı elementin varlığı bilin mektedir. Doğadaki bütün maddeler bu elementlerin değişik şekillerde birleşmesinden meydana gelmiştir. Doğada bulunan elementlerin keşfi arttıkça bilim insanları bu elementleri benzer özelliklerine göre sınıflandırma gereği duymuştur. Bunun için o zamanki kimyacılar, değişik fikirler ileri sürmüşlerdir. Bugünkü periyodik tabloya yakın bir sınıflandırmayı1869 yılında Rus kimyacı Dimitri Mendeleyev (Dimitri Mendeleyev) tarafından yapılmıştır yılında Alman bilgini Lothar Meyer (Lotar Meyer) de Mendeleyev den habersiz olarak bir periyodik tablo oluşturmuştur. Her iki bilim insanın da hazırladığı periyodik tablo hemen hemen birbirinin aynısıydı. Mendeleyev o gün için bilinen elementleri kimyasal özelliklerindeki benzerlikleri esas alarak artan atom kütlelerine göre, Meyer ise elementleri fiziksel özelliklerine göre sıralayarak bir tablo oluşturmuştur. H. Moseley (H. Mozli), X ışınlan ile ilgili yaptığı denemeler sonunda elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin atom kütlesine değil atom numaralatma bağlı olduğunu kanıtlamıştır. 1 / 5

2 Atom numarası her elementin temel özelliğini gösterir. Bunu Türkiye Cumhuriyetinde yaşayan insanlara verilen T.C kimlik numarasına benzetebiliriz. Elementler artan atom numaralarına göre sıralandığında, elementlerin bazı özellikleri periyodik olarak tekrarlanır. Bu da elementlerin elektron dizilişleriyle ilgilidir. Özellikleri birbirine benzeyen elementler alt alta gelecek şekilde artan atom numaralarına göre sıralandığında periyodik tablo oluşur. Periyodik tabloda elementler, sol üst köşeden başlanarak, atom numaralarının artışına göre yatay olarak sıralanmışlardır. Bu düzenlemede benzer elementler dikey gruplarda yer alırlar. Periyodik tabloda yatay sıralara periyot, dikey sıralara ise grup denir. Elementler, periyodik tabloda aynı grupta veya periyotta bulunabilir. Elementlerin periyodik tablodaki yeri, elektron dizilimlerine göre belirlenir. Katmanlarında bulundurduğu elektron sayısı aym olan elementler, periyodik tabloda aynı grupta bulunmaktadır. Benzer elektron dizilimine sahip olan elementler benzer özellikler gösterir. Örneğin, 3Li, llna ve 19K elementlerinin elektron dizilimi; Bu elementlerin elektron dizilimi incelendiğinde son katmanlarında birer elektron bulunduğu görülür. Aym grupta bulunan elementlerin, elektron dizilimleri benzerlik göstermektedir. Bundan dolayı elementlerin, fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirleriyle benzerlik gösterir. Atom numarası bilinen bir elementin elektron diziliminden yararlanarak periyodik tablodaki yerini bulabiliriz. Bunun için takip edilmesi gereken adımlar şunlardır: Elektron dizilimdeki katman sayısı, o elementin bulunduğu periyodu belirler. En son katmanda bulunan elektron sayısı, o elementin grubunu belirler. Metaller: Metaller, elektrik İletkenliği, ısı iletkenliği, parlaklık, tel ve levha haline gelme, yüksek erime noktası gibi özellikleri olan elementlerdir. Metaller, bileşik oluştururken elektron verirler ve pozitif (+) yüklü iyon haline gelirler. Bu nedenle ametallerle bileşik oluştururlar. Metaller kendi aralarında bileşik oluşturamazlar. Alaşım denilen ( pirinç, lehim, bronz vb.) karışımları oluştururlar. Metaller -cıva hariç- oda sıcaklığında (25 C) katı halde bulunurlar. 2 / 5

3 Ametaller: Ametaller, Elektriği ve ısıyı iyi iletmezler, mat görünümdedirler, değişik renkte olabilirler, tel ve levha haline getirilemezler, oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilirler. Örneğin, iyot katı, brom sıvı, klor ise gaz halindedir. Ametaller, kendi aralarında elektronlarım ortaklaşa kullanarak bileşik oluşturabilirler. Metallerle elektron alışverişi yaparak bileşik oluştururlar. Ametaller, metallerle bileşik oluşturduklarında metaller pozitif ( +) yüklü, ametaller negatif (-) yüklü iyon halinde bulunurlar. Bazı ametaller doğada serbest halde iki veya daha fazla atomdan oluşan moleküller halinde bulunurlar ( 0 2, N 2, CI 2, P4) METALLER AMETALLER 1. Yüzeyleri parlaktır. 1. Mattırlar, bazılan renkli olabilirler. 2.Isı ve elektriği iyi iletirler. 2. Isı ve elektnği iyi iletmezler. 3 / 5

4 3. Tel ve levha haline getirilebilirler. 3. Tel ve levha haline getirilemezler. Kırılgandırlar. 4. Atomik yapıya sahiptirler. 4. Moleküler yapıya sahiptirler. 5. Cıva hariç oda sıcaklığında katı haldedirler. 5. Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz hâlinde bulunabilirler. 6.Ametallerle bileşik oluştururlar. Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar. 6.Hem kendi ar arlında han de metallerle bileşik oluşturabilirler. Çizelge 2: Metal ve ametallerin bazı özelliklerinin karşılaştırılması Periyodik tablo, sistematik bir şekilde elementlerin özelliklerim ilişkilendiren ve kimyasal davranışlan hakkında tahmin yapmamıza yardım eden bir çizelgedir. Elementler metaller, ametaller ve yan metaller olmak üzere periyodik tablonun belli bölgelerinde bulunurlar. Periyodik tablonun sol tarafında daha çok metaller, sağ tarafında ise daha çok ametaller yer alır (Bakınız çizelge 1). Elementler, periyodik tabloda grup numaralan ile verilir. Aynı grupta bulunan 4 / 5

5 elementlerden bazılarına özel isimler verilmiştir. Örneğin, 1. grupta bulunan elementlerin özel adı, alkali metallerdir. 1. gruptaki elementler toprak alkali metaller, 7.gruptaki elementler halojenler ve gruptaki elementler ise soy gazlar veya asal gazlar olarak adlandırırlar. 5 / 5