NEne VARvar NEne YOKyok

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "NEne VARvar NEne YOKyok"

Transkript

1 NEne VARvar NEne YOKyok Ak ll Saat Sabahlar uyanmakta güçlük çekenlere bir müjdemiz var! MIT (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) Laboratuvarlar nda üretilen Clocky adl saat sayesinde art k okula ya da ifle yetiflememe sorunu çözülecek. Diyelim ki, gece yatmadan önce çalar saati kurup baflucunuzdaki komodinin üstüne koydunuz. Saat, sabah kurdu unuz saatte çalmaya bafllad ve siz uykunuzun aras nda fark nda olmadan ertele dü mesine bast n z. Birkaç dakika sonra saat tekrar çalmaya bafllad, siz yine ertele dü mesine bast n z... Bu, art k gerçekten geç kalmaya bafllad n z saate kadar böylece sürebilir. Clocky ise, bu çözümsüz soruna son noktay koyuyor. Çalmaya bafllad nda ertele dü mesine bast n z anda, Clocky kendini komidinin üstünden yere at p odan n uzak bir köflesine saklan p yeniden çalmaya bafll yor. Israrla çalmakta olan bir saate kim dayanabilir? Bu durumda hemen kalk p Clocky i sakland yerden ç kar p susturan kifli, ister istemez uyanm fl da oluyor. Yere atlad nda zarar görmemesi için üstü yumuflak bir malzemeyle kapl olan Clocky, tekerlekleri sayesinde yol alabiliyor. Ama en önemli özelli i, içindeki minik bilgisayar. Bu bilgisayar, Clocky nin her sabah odada farkl bir yöne do ru kaçmas n ve saklanmas - n sa l yor. Akademik bir proje olarak tasarlanan Clocky, henüz sat fla sunulmad ama çok yak nda raflardaki yerini alaca a benziyor. Kaynak: Kaktüs Suyu Temizliyor Biliminsanlar, sular temizleyip güvenli bir biçimde içilebilir k lmak için birçok yöntem uyguluyorlar. Güney Florida Üniversitesi nden kimya mühendisi Norma Alcantar, Meksika da yapt bir araflt rmada kaktüsün bu soruna çare olabilece ini gösterdi. Asl nda, çok uzun y llard r Güney Amerika da yaflayan insanlar, sular n temizlemek için kaktüs kullan yorlard. Kaynatt klar kaktüsleri yerken, suyunu da içme suyunun içine boflalt yorlarm fl. Böylece suyun üstündeki parçac klar dibe çöküyor ve su içilebilir bir hale geliyormufl. Alcantar ve arkadafllar, kaktüsün bu ifllemi nas l becerdi ini anlamak için çal flmaya bafllam fllar. Önce bitkiden elde ettikleri bir özütü jel ve s v olarak ikiye ay rm fllar. Jel k sm yla yapt klar deneylerde 5 dakika içinde suyun temizlendi ini görmüfller. Su ar tma tesislerinde kullan lan alüminyumkükürtle yap lan ifllemse, bunun 3 kat kadar sürüyor. Bir sonraki ad m olarak, Meksika daki Temamatla kentinin içme suyunun bu yöntemle temizlenmesi planlan yor. Temiz su s k nt s çekilen Temamatla n n çevresinde bu iflleme yetecek kadar bol miktarda kaktüs bulunuyor. Kaynak: 4 Bilim Çocuk

2 NEne VARvar NEne YOKyok Zebralar n Çizgileri Nereye Gitti? Soylar tükenmifl hayvanlar n müzelerde bulunan örneklerinden al nan DNA lar sayesinde, Buzul Ça n n etkileriyle ilgili birçok flafl rt c bilgi edinilebiliyor. Yale Üniversitesi ve birçok baflka araflt rma kurumunca yürütülen bir araflt rmada, atlar n ve zebralar n akrabas oldu u bilenen ve Güney Afrika da yaflam fl olan Equus quagga adl bir hayvanla ilgili ilginç ipuçlar na rastlanm fl. Boyunlar ndan bellerine kadar olan bölümleri zebralar gibi çizgili, arka taraflar ysa atlar nki gibi düz olan quaggalar n 100 y l kadar önce soylar tükenmifl. Biliminsanlar, DNA araflt rmalar sayesinde quaggalarla zebralar karfl laflt rabilmifller. Yap lan DNA incelemeleri sonucunda, quaggalar n Buzul Ça döneminde, y l önce evrim geçiren zebralar n bir türünden (Equus burchelli) türedikleri aç a ç km fl. Bu bilgi, ayn zamanda Buzul Ça n n yaln zca Avrupa ve Asya da de- il, Afrika da da etkili oldu unu ortaya koymufl oldu. Araflt rmac lar, quaggalar n postlar n n h zla evrim geçirip de iflime u ramalar n n nedeninin bu kuru iklime uyum sa lamaya yönelik oldu unu söylüyorlar. Kaynak: Batakl a Saplanmak Bilim, kovboy filmlerindeki bir yanl fl daha ortaya ç kard. Batakl a saplanan kovboyun bir kementle güvenli bir yere çekildi i sahnelerin pek de gerçe i yans tmad anlafl ld. Hollandal biliminsanlar, laboratuvarda kum, balç k ve tuzlu suyu kar flt r p yapay bir batakl k elde etmifller. Batakl n yap flkan ve a dal bir k vama gelmesi çok uzun sürüyormufl. Nesnelerin batakl n içine do ru çekilmesiyse günler al yormufl. Ayr - ca, batakl n bas nç alt nda bu yap flkan yap s - n yitirmesi de çok kolaym fl. Batakl k içinde hareket eden bir nesne, kumun dibe inmesine ve s - v n n h zla yukar ç kmas na yol aç yormufl. Dibe yerleflen kum, çok yo un hale geldi i için insan vücudu yo unlu undaki bir nesnenin tümüyle gömülmesi olanaks z hale geliyormufl. Kaynak: Bilim Çocuk 5

3 NEne VARvar NEne YOKyok Genç Beyinlere Neler Oluyor? Yafl 1991 y l ndan beri Amerikan Ulusal Sa l k Enstitüsü nde sürdürülen deneyde, o y llarda çocuk olan bir grup insan n, yafllar n n ilerlemesiyle birlikte beyinlerinde meydana gelen de iflimler inceleniyor. Yap lan taramalar sonucunda beynimizin boyutlar nda yafl m z ilerledikçe çok fazla bir de ifliklik olmad, ancak, beyin yap m z n yaflam m z n çeflitli dönemlerinde farkl l klar gösterdi i görülmüfl. Örne in, bilgi ifllemekle görevli olan ve gri madde ad verilen beyin dokusu k zlarda 11, erkeklerde 13 yafla kadar büyüyor. Bundan sonra, gri madde azal yor, ancak beyaz madde art yor. Beyaz maddenin göreviyse, gri madde alanlar n birbirine ba lamak ve beyin hücrelerinin birbirleriyle iletiflimini sa lamak. Var lan sonuçlardan biri, k zlar n beyinlerinin erkeklerinkine oranla daha çabuk olgunlaflt ve 7 11 yafl n bir müzik aleti çalmak ya da sportif beceriler gelifltirmek aç s ndan en verimli dönem oldu u. Gri madde azalmaya bafllad nda, beceriler en fazla geliflme gösterdikleri dönemi yaflarken, yeni fleyler ö renmek zorlafl yor. 10 lu yafllara gelindi inde beynin ön loblar daha fazla geliflme gösteriyor. Bu bölge, beynin toplumsal etkinlikleri denetleyen k sm. Ergenlik dönemiyse beyinde, al n bölgesinin arka taraf ndaki k sm n en fazla etkin oldu u dönem. Birçok de iflikli in oldu u bu dönemde, bir fleyler ö renme potansiyeli de çok yüksek yafllar ndan sonra beynin pek fazla de iflikli e u ramayaca n düflünen araflt rmac lar, 20 li yafllar n ortalar nda beyinde hâlâ de ifliklikler olmaya devam etti ini görmüfller. Bu bilgiler fl nda araflt rmac lar, beyindeki tüm bu de iflimlerin davran fllara yans mas n bulabilmek için çal - fl yorlar. Ayr ca, okul, müzik, spor, beslenme, video oyunlar, aile gibi etkenlerin ergenlik dönemi boyunca beyindeki de iflimleri nas l etkiledi ini araflt r yorlar. Kaynak: Gri Madde Kimin Tüyleri Daha Koyu? Kuzey Amerika da yaflayan bir tür k rlang c n erkeklerinin tüy yo unlu u, ne kadar kaliteli olduklar n n bir iflareti say l yor. Araflt rmac lar bu kaliteli sözcü ünün topluluk içinde yüksek bir konuma m, iyi genlere mi yoksa baflka bir fleye mi iflaret etti i konusunda henüz bir karara varabilmifl de iller. Ancak gerçek olan, diflilerin efl seçiminde bu durumun önemli bir rol oynad. Princeton Üniversitesi nden Rebecca Safran ve arkadafllar, bir erkek k rlang c n tüylerini boyayla koyulaflt r p diflilerin ona karfl olan tutumlar n incelemifller. Sonuç olarak, tüyleri daha koyu olan erkeklerin efllerinin, onlara daha fazla sad k kald klar n gözlemifller. Kaynak: 6 Bilim Çocuk

4 NEne VARvar NEne YOKyok Arkadafllar n Yiyen Y ld z ESA ya (Avrupa Uzay Ajans ) ait Integral Gözlemevi, küçük komflular n yutan bir y ld z buldu. Günefl ten en az sekiz kat daha a r olan bu nötron y ld z n n bir çay kafl n dolduracak kadar bir parças bile, bir milyar ton a rl nda. Ancak, çap yaln zca 20 km oldu undan, bu çok yo un y ld z s radan teleskoplarla görmek olanaks z. Integral Gözlemevi nden yap lan s radan bir gökyüzü taramas s ras nda güçlü X fl nlar saçmas sonucu saptanabilen bu y ld z n, bir atarca (pulsar) oldu u anlafl lm fl. Bu, flimdiye de in saptanabilenler aras nda en h zl dönen atarca. Atarcan n kendi çevresinde saniyede 600 kez döndü ü saptanm fl. Kaynak: Ay daki zler Ay, Dünya, Venüs ve Merkür yüzeyinde bulunan ve t pk suçiçe i hastal n n deride b rakt izlere benzeyen kraterlere neyin neden oldu u tam olarak bilinmiyordu. Bu, gökbilimin çözülmeyi bekleyen gizlerinden biriydi. Yap lan bir çal flmayla, bu kraterlere yol açan etkenin iki grup asteroitin Ay a, Dünya ya, Venüs e ve Merkür e çarpmas oldu u ortaya ç kar ld. Arizona Üniversitesi nden Robert Strom ve arkadafllar, bu iki grup asteroitten ilkini ana asteroit kufla ad verilen ve Mars la Jüpiter aras nda bulunan kuflaktan asteroitlerin oluflturdu unu düflünüyorlar. Bu grubun yaklafl k 3,9 milyon y l önce bu gezegenlere ve Ay a çarparak küçük boyutlu ama derin kraterler oluflturdu unu söylüyorlar. Bu dönemden sonraysa, Dünya ya yak n asteroitler grubundan asteroitlerin çarpmas yla oluflan kraterler dönemi bafllad. Biliminsanlar, bu bilgilerle yetinmeyip Ay n sürekli olarak gördü ümüz ayd nl k yüzü ve göremedi imiz karanl k yüzündeki kraterleri de araflt rm fllar. Ayd nl k taraftaki kraterlerin, ana asteroit kufla ndan asteroitlerin oluflturduklar kraterlerle ayn özellikleri tafl d klar ortaya ç karken, karanl k taraftakilerin Dünya ya yak n kuflaktaki asteroitlerin oluflturduklar yla benzer olduklar anlafl lm fl. Gökbilimciler bu araflt rma sayesinde Jüpiter ve Satürn ün, Günefl çevresindeki yörüngelerini ne zaman de ifltirdikleri gibi Günefl Sistemi mize iliflkin önemli bilgiler edinebilece imizi düflünüyorlar. Kaynak: Elif Y lmaz Bilim Çocuk 7

5 dino 10/11/05 11:52 AM Page 8 Dinozorlar Çok ama çok eski zamanlara, bundan milyonlarca y l öncesine gidelim. O zamanlarda Dünya da bambaflka bir yaflam egemendi. klim daha s cakt, karalar daha çok çöllerle kapl yd ve bitki örtüsü bugünkünden farkl yd. Her yerde e reltiotlar, atkuyruklar, kozalakl bitkiler vard ; çiçekli bitkiler, bugün çevremizde gördü ümüz birçok a aç henüz yoktu. Üstelik o zamanlar, bugün k talar oluflturan kara parçalar n n tümü birbiriyle ba lant l yd. Bu kara parçalar, milyonlarca y l içinde k r larak ayr ayr yerlere sürüklendi. flte, dinozorlar dünyan n böylesine bir de iflim süreci içinde oldu u bir dönemde, bundan 230 milyon y l önce ilk kez dünyada varl k gösterdiler. 165 milyon y l boyunca da çeflitlenerek gelifltiler. Ancak bundan 65 milyon y l önce dünya tarihinden bir daha geri dönmemecesine silindiler. flte, dinozorlar n öyküsü... Dünya, günümüze de in birçok canl n n ortaya ç k fl na, ard ndan da yok olufluna tan kl k etti. Tarihöncesi dönemlerde ortaya ç k p dünyada uzun süre egemen olduktan sonra yok olan çok önemli bir canl grubu da dinozorlar. Biz, onlar yaln zca fosillerinden tan yoruz. Ancak ilerleyen tek- 8 Bilim Çocuk nolojik olanaklar sayesinde bugün art k dinozorlarla ilgili pek çok veri elde edilmifl durumda. Örne in, en büyük dinozorun bir balina, en küçü ünün bir tavuk büyüklü ünde oldu unu; kimilerinin iki ayak, kimilerinin de dört ayak üzerinde yürüdü ünü; bir k sm n n bitkilerle, bir k sm n n da etle bes-

6 dino 10/11/05 12:57 AM Page 9 Kol T rnak Yumurta Onlar Dinozor De il! Pteranodon Dünyada dinozorlar n egemen oldu u dönemlerde uçan ya da yüzen sürüngenler de vard. Ço u kimse, onlar n da dinozor olduklar n düflünür. Oysa bu canl lar dinozor de ildi, ancak t pk dinozorlar gibi tükendiler. Ayak Plesiosaurus Eurhinosaurus lendi ini; ço unun yumurtadan ç kt n ; tüm dinozorlar n ayn dönemde var olmad n ; onlar n yaflad dönemde insanlar n yaflamad n art k çok iyi biliyoruz. Dünyada, ilk dinozor fosilini bulan kifli, Richard Owen ad nda bir ngiliz araflt rmac. Bu ilginç canl lar n ad n dinozor olarak koyan da o. Dinozor sözcü ü, Yunanca deinos ve sauros sözcüklerinin birlefltirilmesiyle üretilmifl. Anlam da korkutucu ölçüde büyük kertenkele. Bugün dinozorlar paleontoloji, yani fosilbilim ad verilen bilim dal inceliyor. Tüm canl lar için oldu u gibi, dinozorlar için de bir s n fland r lma sistemi oluflturulmufl. Dinozorlar, kalça biçimlerine göre iki temel grup alt nda ele al n yor. Çünkü dinozorlarda birbirinden çok farkl iki ayr kalça biçimi görülüyor. Bir grubun kalça yap s kufllar nkine, bir grubunki de kertenkelelerinkine benziyor. Kalça yap s kufllar nkine benzeyen dinozor grubuna Ornithischia (kufl kalçal anlam na gelir), kertenkelelerinkine benzeyenlere de Saurischia (kertenkele ya da sürüngen kalçal anlam na gelir) ad veriliyor. Bu gruplar da alt gruplara ayr l yor. Dinozorlara adlar n, biliminsanlar koyuyor. Bunu yaparken, genellikle sahip olduklar tipik vücut yap s, bulunduklar yer ya da bulan kiflinin Gobi Çölü nde bulunan bu Oviraptor (yumurta h rs z anlam na gelir) yuvas nda anne ve yumurtalar var. Bu fosil, kimi dinozorlar n yavrular na bakt n n bir kan t. Çünkü anne, alt nda bulunan yaklafl k 22 yumurtay kollar yla korumaya çal fl r konumda. ad ndan yola ç k yorlar. Bu adlar, ço unlukla Yunanca ya da Latince sözcüklerin bileflimi. Örne in, Tyrannosaurus rex zalim kertenkelelerin kral, Triceratops üç boynuzlu bafl, Oviraptor yumurta h rs z, Microdontosaurus küçük diflli kertenkele anlam na geliyor. Dinozorlar n bu flekilde adland r lmalar, biyolojide di er canl türlerinin adland r lma yöntemiyle benzerlik gösteriyor. Dinozorlar Ne Zaman Yaflad? Dünya n n ve üzerindeki k talar n, denizlerin biçimleri bizim için art k o kadar tan d k ki. Oysa bundan milyonlarca önce Dünya bambaflkaym fl. Örne in, üzerindeki tüm kara parçalar birleflikmifl. Bugün bilim dünyas nda Pangaea ad verilen bu devasa kara parças n n kimi bölümleri zamanla birbirinden ayr lm fl ve bunlardan k talar oluflmufl. Tüm bu olaylar, yerbilim tarihinde Mezozoik dönem ad verilen, bundan milyon y l önceki bir zaman dilimi içinde gerçekleflmifl. Araflt rmac lar, Mezozoik dönem üçe ay r yor: Triyas, Jura ve Kretase. 250 milyon y l önce bafllayan Triyas döneminde, Dünya da timsahlar, kertenkeleler, uçan sürüngenler. deniz sürüngenleri, kaplumba alar, e reltiotlar, kozalakl bitkiler gibi bugün de bildi imiz birçok canl yaflarm fl. flte, tam bu Bilim Çocuk 9

7 Dinozorlar Tarih Sahnesinde... Dinozorlar, Mezozoik dönemin önemli bir bölümünde Dünya da var olmufllar. Bundan milyon y l önceki bir dönemi kapsayan Mezozoik dönem, üçe ayr l yor: Triyas, Jura ve Kretase. Bu dönemlerde yaflam fl dinozorlar tan yal m. Kuzey Amerika Asya Avrupa Triyas devri ( milyon y l önce) Jura devri ( milyon y l önce) Kretase devri ( milyon y l önce) Okyanusya Afrika Güney Amerika Hindistan Avustralya Antarktika Asya Kuzey Amerika Avrupa Okyanusya Afrika Güney Amerika Hindistan Antarktika Avustralya Asya Kuzey Amerika Avrupa Okyanusya Afrika Güney Amerika Hindistan Avustralya Antarktika 9 1 Eoraptor Ad n n anlam : fiafak h rs z Beslenme biçimi: Etçil Boyu: 1 m Yaflad yer: Güney Amerika 2 Plateosaurus Ad n n anlam : Yass kertenkele Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 7 m Yaflad yer: Avrupa 1 5 Triyas 6 3 Brachiosaurus Ad n n anlam : Kol kertenkelesi Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 23 m Yaflad yer: Kuzey Amerika ve Afrika 2 Jura Diplodocus Ad n n anlam : Çift destekli Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 26 m Yaflad yer: Kuzey Amerika 5 Stegosaurus Ad n n anlam : Z rhl kertenkele Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 9 m Yaflad yer: Kuzey Amerika 6 Allosaurus Ad n n anlam : Tuhaf kertenkele Beslenme biçimi: Etçil Boyu: 11 m Yaflad yer: Kuzey Amerika, Afrika ve Avrupa 7 Psittacosaurus Ad n n anlam : Papa an kertenkele Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 2,5 m Yaflad yer: Çin, Mo olistan, Sibirya 8 Triceratops Ad n n anlam : Üç boynuzlu yüz Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 9 m Yaflad yer: Kuzey Amerika 9 Iguanodon Ad n n anlam : guana diflli Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 9 m Yaflad yer: Avrupa, Afrika, Kuzey Amerika ve Asya Hypsilophodon Ad n n anlam : Uzun t rt kl diflli Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 2 m Yaflad yer: Avrupa 13 Kretase Parasaurolophus Ad n n anlam : Sorguçlu kertenkele benzeri Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 10 m Yaflad yer: Kuzey Amerika 13 Tyrannosaurus Ad n n anlam : Zalim kertenkele Beslenme biçimi: Etçil Boyu: 15 m Yaflad yer: Kuzey Amerika ve Mo olistan 10 Bilim Çocuk 14 Ankylosaurus Ad n n anlam : Sert s rtl kertenkele Beslenme biçimi: Otçul Boyu: 10 m Yaflad yer: Kuzey Amerika Velociraptor Ad n n anlam : H zl h rs z Beslenme biçimi: Etçil Boyu: 2 m Yaflad yer: Mo olistan ve Çin 12 Oviraptor Ad n n anlam : Yumurta h rs z Beslenme biçimi: Hepçil Boyu: 2 m Yaflad yer: Mo olistan

8 dönemde, bundan 230 milyon y l önce ilk dinozorlar ortaya ç km fl. O s rada Pangaea henüz birleflikmifl. Pangaea, bundan 205 milyon y l önce bafllayan Jura devrinde bölünmüfl ve temel olarak iki büyük kara parças haline gelmifl. Bu iki kara parças, birbirinden uza a sürüklenerek ayr lm fl ve her birinde farkl dinozor türleri geliflimlerini sürdürmüfl. Art k ilk memeli türleri ve kufllar da Dünya da varl klar n göstermeye bafllam fllar. En son olarak da bundan yaklafl k 142 milyon y l önce Kretase dönemi bafllam fl. Bu dönemde bugünküne çok yak n bir biçimde olan Dünya, çok say da dinozor türüyle doluymufl. Öyle ki Dünya da dinozorlar tümüyle egemenmifl. Ancak ne olduysa bundan sonra olmufl ve... Bundan 65 milyon y l önce Kretase nin, dolay s yla Mezozoik dönemin sonunda dinozorlar yok olmufl. Kavga Eden Dinozorlar Foto rafta gördü ünüz fosil birbiriyle kavga eden bir Protoceratops (ilk boynuzlu yüz anlam na gelir) ve bir Velociraptor a (h zl h rs z anlam na gelir) ait. Bu dinozorlar, kavga ettikleri s rada büyük bir kum f rt nas n n olufltu u ve her iki dinozorun da tam bu anda kumla kaplanarak fosillefltikleri düflünülüyor. Dinozorlar n neden kavga ettikleri tam olarak belli de il. Ancak Protoceratops cinsinden olan n yuvas n korumaya çal flt ve Velociraptor un da ona sald rd tahmin ediliyor. Çünkü Protoceratops bitkilerle, Velociraptor da etle besleniyor. Ayr ca vücutlar n n konumundan da kavga biçimlerine iliflkin fikir edinilebiliyor. Dinozorlar Neden Yok Oldu? Dinozorlar n yeryüzündeki varl klar n n nas l son buldu u konusunda birbirinden farkl görüfller var. Bugüne de in elde edilen kan tlar, Kretase döneminin sonlar na do ru Dünya ya 10 km geniflli- inde bir göktafl n n düfltü ünü ve çok önemli de- iflikliklere neden oldu unu gösteriyor. Öyle ki, bu s rada genifl çapl orman yang nlar, tsunamiler ve Otçul Bir Dinozorun Anatomisi Kuyru u sayesinde vücudunun dengesini koruyabiliyor. Uzun ba rsaklar sayesinde bolca bitkisel besini parçalayabiliyor. Küçük bir bafl ve küçük bir beyni var. Uzun boynu sayesinde çal ve a açlara kolayl kla uzan yor. Dört tane sütun biçimli baca var. aylarca ortadan kalkmayan yo un bir toz bulutu gibi olumsuz birçok koflul oluflmufl. Sonuç olarak pek çok canl türü yeryüzünden silinmifl. flte, birçok uzman, dinozorlar n da göktafl n n düflmesiyle bafllayan bu sürece ba l olarak yok olduklar n düflünüyor. Ancak kimi uzmanlar, Kretase devrinin sonlar nda Dünya daki iklim ve çevre koflullar n n zaten dinozorlar n yok olmas na neden olacak ölçüde zorlaflm fl oldu unu savunuyor. Çünkü bu dönemde deniz düzeylerinin de iflmesi, iklimin so umas, yanarda lardan ç kan gazlar n miktar - n n artmas gibi, canl l sürdürmeyi zorlaflt ran birçok etken söz konusuymufl. Bu düflünceyi savunan uzmanlar, tüm bunlar n etkisiyle dinozorlar n üreme h zlar n n zaten yavafllam fl oldu una ve say lar n n da buna ba l olarak azald bir s rada, sözü edilen göktafl n n düflmesinin de iflin tuzu biberi oldu una inan yorlar. Bilim Çocuk 11

9 Araflt rmac lar, Tüylü Dinozorlar n Peflinde! Dinozorlar, Dünya n n her yerinde yaflad klar ndan hemen her yerde fosillerine rastlanabiliyor. Ancak Çin de bulunan Liaoning adl bölge, özellikle dinozorlar inceleyen araflt rmac lar için harika bir yer. Çünkü burada Kretase döneminden kalma, üstelik de çok iyi korunmufl birçok fosil var. Anlafl lan bu dönemde Liaoning de çok say da bitki ve hayvan türü yafl yormufl. Bu canl lar, çevredeki yanarda lardan gelen kal n bir lav örtüsünün alt nda kalm fllar. Bu da onlar n korunarak günümüze kadar ulaflmalar n sa lam fl. Öyle ki, birçok canl n n kemikleri, diflleri, hatta derileri bile fosillerde görülebiliyor. Liaoning deki fosil yataklar nda, o dönemde bölgede canl l n sürdürmekte olan bitkiler, hayvanlar ve yusufçuklar, güveler, ginkolar, çamlar, sinek benzeri canl lar gibi çok çeflitli canl türlerinin fosillerine rastlanabiliyor. Araflt rmac lar aç s ndan düflünecek olursak, ayn dönemden bu kadar çok say da canl fosilini bulmak gerçekten büyük bir flans. Bu fosiller sayesinde araflt rmac lar Jehol Orman ad - Liaoning de bulunmufl bir güve kanad fosili Bir fosil, topraktan ç kar lmadan önce foto raftaki gibi görülür. Araflt rmac lar, çok büyük çukurlar açarak burada fosil ar yorlar. Fosil bulmak oldukça güç ve dikkat gerektiren bir ifl. Araflt rmac lar, fosilleri topraktan ç kar rken onlara zarar vermemek için çok özen gösterirler. Biliminsanlar ve sanatç lar, New York taki Amerikan Do a Tarihi Müzesi nde Liaoning deki tarihöncesi orman n bir modelini haz rl yorlar. 12 Bilim Çocuk

10 Araflt rmac lar, Liaoning de bulunan dinozorlar n fosillerini farkl yöntemlerden yararlanarak inceliyorlar. n verdikleri tarihöncesi bir orman ekosisteminin özelliklerini de ortaya ç karm fllar. Liaoning in önemli bir özelli i de, vücutlar n n tüylerle kapl oldu u anlafl labilecek kadar iyi korunmufl çok say da dinozor fosilinin burada bulunmufl olmas. Ancak bunlardan birinin farkl bir önemi var. Çünkü yaklafl k 2 m uzunlu undaki bu fosil, Tyrannosaurus grubundan bir dinozora ait. Böylece Tyrannosaurus grubundan bir dinozorun tüylerle kapl oldu una iliflkin ilk kan t elde edilmifl. Tyrannosaurus lar n tüylerle kapl oldu unu kan tlayan bu bulgu, bilim dünyas aç s ndan çok önem tafl yor. Çünkü bu, dinozorlar n kufllarla akraba oldu unu gösteren çok sa lam bir kan t. Dinozorlarla kufllar n iskelet yap lar birbirine çok benziyor. Hatta birçok dinozorun ad bu benzerliklere dayanarak konulmufl. Struthiomimus Sonradan renklendirilmifl bu uydu görüntüsünde farkl toprak ve kaya biçimlerini ay rdetmek mümkün. Fosiller bak m ndan zengin alanlar bulmak için bu tip görüntülerden yararlan l yor. Liaoning de, bu foto raftaki gibi çok say da tüylü dinozor fosili var. Sinornithosaurus ad verilen bu fosilin, gerçekte alttaki çizimde gösterildi i gibi oldu u düflünülüyor. (devekuflunu taklit eden), Psittacosaurus (papa- an kertenkele), Pelicanimimus (pelikan taklit eden) gibi. Kufllarla çok fazla benzerli i olan bir dinozor grubu da, Tyrannosaurus lar n da dahil oldu- u Theropod lar. Bu dinozorlar n, üçü büyük, biri daha küçük ve daha yanda duran dört parmaklar var. T pk kufllar n ayaklar nda oldu u gibi. Üstelik bu parmaklar n ifllevleri de kufllar nkiyle ayn. Ayr ca Theropod grubundan kimi dinozorlar n da, kufllar nkine benzeyen uzun ve hafif kol kemikleri var. Kemiklerin bu özellikleri, kufllara uçma becerisi kazand r yor. Bunlar n d fl nda kanat ç rpmaya uygun kemik hareketlerini sa layacak bir yap lar da var. Ancak bu dinozorlar uçam yor. Araflt rmac lar, bu kemik yap s ve sa lad kol hareketlerinin, uçmaya yeterli olmasa da h zlanmay ve av yakalamay kolaylaflt rd n düflünüyorlar. Bilim Çocuk 13

11 dino 10/11/05 12:57 AM Page 14 Dinozorlar n Resimleri Nas l Çiziliyor? Dinozorlar, tarihöncesi dönemlerde yaflad klar ndan, onlar görebilmifl herhangi bir insan yok. Onlarla ilgili tüm bilgileri yaln zca fosillerinden edinebiliyoruz. Bu nedenle nas l yaflad klar ve nelerle beslendikleri gibi özelliklerini de, fosillerine dayanarak tahmin ediyoruz. Peki, hemen her yerde karfl m za ç kan dinozor resimlerini ya da modellerini kim, neye göre yap yor? Bu, araflt rmac larla iflbirli i yaparak çal flan ressam ve heykelt rafl gibi sanatç lar n ifli. Nas l yap ld na gelince... Bir dinozorun resmini çizmek için iskeletine bakarak ifle bafll yorlar. Foto raftaki gibi bir dinozor iskeleti resmi bulun. Bizim buldu umuz Mononykus adl dinozor tüylü; ancak uçamad biliniyor. skelet resminin üzerine saydam bir kâ t koyun. Bu kâ ttan iskeleti görebileceksiniz. skeleti kendinize ölçü al n ve d fl hatlar na et kal nl kazand racak flekilde çizmeye bafllay n. skeletin hangi bölümlerine et kal nl verece inize karar verin ve dinozorun d fl hatlar n buna göre çizin. Kimi bölgelerde daha çok, kimi bölgelerde daha az et olabilece ini unutmay n. Çiziminizin d fl hatlar n tamamlad ktan sonra biraz gölgelendirin. Öyle ki, fl k alan bölümlere daha aç k renk, fl k almayan bölümlere daha koyu renk gölge verin. Bu sayede dinozorunuz hacim kazanacak. Daha sonra tüy, deri dokusu gibi ayr nt lar ekleyin. Ancak fosiller, dinozorlar n renkleri konusunda pek bilgi vermiyor. Bu aflamada biraz düfl gücünüzden yararlan n ve dinozorunuzu renklendirin. Dinozorun yaflad ortam ve di er canl lar da resminize ekleyebilirsiniz. 14 Bilim Çocuk Zuhal Özer Kaynaklar: Janes, P., Feathery Find, Science World, 9 May s 2005 Lambert, D., Guide to Dinosaurs, 2000

12 SPOR YAPIYORUZ Olimpiyat oyunlar nda önemli olan kazanmak de il, oyunlara kat lmakt r. Bu nedenle olimpiyatlar, yaln zca kazananlarla de il, kat lan tüm sporcularla an - l r. fiubat ay nda yine böyle görkemli bir olimpiyat gerçeklefltiriliyor. Bu kez s ra K fl Oyunlar Olimpiyatlar nda fiubat 2006 da talya n n Torino kentinde bu y l 20. si düzenlenen oyunlara ilgi büyük. lk Olimpiyat Oyunlar MÖ 776 da Atina da düzenlendi. O tarihte yak lan olimpiyat meflalesi günümüzde de yanmakta. Ne var ki olimpiyatlar, MS 393 te Bizans mparatoru I. Theodosius taraf ndan yasakland ve bin y ldan uzun bir zaman boyunca da yap lmad. Ancak, 1894 te kurulan Uluslararas Olimpiyat Komitesi nin (UOK) ve Frans z Baron Pierre de Coubertin in çal flmalar sonucu olimpiyatlar, 1896 da yeniden bafllad. Ça dafl Olimpiyatlar olarak adland r lan bu olimpiyatlar, öncekiler gibi dört y lda bir ve her seferinde baflka bir kentte düzenlenmeye baflland da yap lan ilk olimpiyatlarda birçok baflka spor dal yla birlikte buz pateninin de oyunlarda yer almas kararlaflt r ld. Ancak, o tarihte hiçbir patenci oyunlara kat lmad. lk olarak 1908 de Londra da düzenlenen oyunlarda buz pateni de yer ald. Erkeklerde 10 kez dünya flampiyonu olan Ulrich Salchow ve kad nlarda da Madge Syers, olimpiyatlarda bu dalda ilk alt n madalya kazanan sporcular oldular de talyan Kont Skeleton K fl Olimpiyatlar Eugenio Brunetta d Usseaux, UOK a o y l Stockholm de yap - lacak olan Olimpiyatlar da bir hafta da k fl sporlar n n yer ald ayr bir bölüm olmas n önerdi da Berlin de yap lan oyunlarda, k fl sporlar na da bir hafta ayr ld. Sürat pateni, artistik patinaj, buz hokeyi ve kuzey disiplini kayak yar fllar n n yap - laca bu olimpiyatlar I. Dünya Savafl nedeniyle ertelendi. Ve Karfl n zda K fl Olimpiyatlar 1924 e gelindi inde art k k fl sporlar n n da kendi Olimpiyat Oyunlar vard. Fransa n n Chamonix kentinde 25 Ocak 5 fiubat tarihlerinde düzenlenen oyunlara 16 ülkeden 200 den fazla sporcu kat ld. Oyunlar n ilk yar fl 500 m sürat pateniydi. Bu dalda birinci olan Charlie Jewtraw, K fl Olimpiyatlar nda alt n madalya kazanan ilk sporcu oldu. lk Olimpiyatlar da Finli ve Norveçli sporcular n üstünlükleri tart fl lmazd. Ancak, bu oyunlarda kayakla atlama dal nda bir hesaplama hatas yap lm flt. Buz Hokeyi Curling Sürat Pateni 28 Bilim Çocuk

13 Kros kaya Bobsleigh Thorleif Haug un üçüncü oldu u ilan edilmifl ve kendisine bronz madalya verilmiflti. Ancak, 50 y l sonra, asl nda üçüncülü ü kazanan n Anders Haugen oldu u ortaya ç kt te, Haugen 83 yafl - na geldi inde, hak etmifl oldu u bronz madalyaya kavufltu. Bir sonraki K fl Olimpiyatlar 1928 de sviçre nin St. Moritz kentinde yap ld. Oyunlar n sürpriz ad, 15 yafl ndaki Norveçli Sonja Henie oldu. 3 dalda madalya alan Henie, K fl Olimpiyatlar nda madalya kazanan en genç sporcu ünvan n n da sahibi oldu. Hava koflullar n n K fl Olimpiyatlar n n en büyük engeli olaca, ilk kez bu oyunlarda kendisini belli etti. Hava s cakl n n beklenenden yüksek olmas nedeniyle kimi yar fllar iptal edildi de ABD deki Lake Placid de yap lan oyunlara kat l m çok azd. Büyük ekonomik kriz nedeniyle, birçok sporcu Kuzey Amerika ya gidecek paray bulamad. Bu oyunlarda bir tür k zak yar fl olan bobsleigh dal nda alt n madalya kazanan Eddie Eagan, 1920 Yaz Olimpiyatlar nda da boks dal nda flampiyon olmufltu. Böylece Eagan, hem yaz hem de k fl oyunlar nda alt n madalya kazanan tek sporcu oldu. Alp disiplini kayak yar fllar, ilk kez 1936 da Almanya n n Garmisch ve Partenkirchen kentlerinde düzenlenen K fl Olimpiyatlar nda gerçeklefltirildi. Ancak, birçok kros kaya sporcusu, fl yd den bugüneyse, K fl Olimpiyatlar kesintiye u ramadan düzenli olarak yap l yor da eski Do u Bloku ülkelerinin de oyunlara kat lmas yla tüm dünyadan sporcular olimpiyat ruhunu hep birlikte yaflatmaya bafllad lar deki olimpiyatlarsa, ilk kez Avrupa ve Amerika k talar d fl nda bir yerde, Japonya n n Sapporo kentinde düzenlendi. Bu, sporcular n tahtadan yap lma kayaklarla madalya kazand klar son olimpiyatlar oldu. Bundan sonra tüm sporcular, fiberglastan (cam elyaf ) yap lma kayaklarla yar flmaya bafllad lar. Denver da yap lmas planlanan 1976 K fl Olimpiyatlar, halk n Olimpiyatlar n Denver da yap lmas n istememesi üzerine, Avusturya n n Innsbruck kentinde yap ld te UOK, oyunlar n Yugoslavya n n Sarayevo kentinde yap lmas na karar verdi. lginç olansa, o güne de in hiçbir Yugoslav sporcunun K fl Olimpiyatlar nda madalya kazanamam fl olmas yd. 1992, Yaz ve K fl Olimpiyatlar n n ayn y l yap ld son tarih oldu. UOK bundan sonra bu iki olimpiyat oyunlar aras nda 2 y l olmas na karar verdi ve K fl Olimpiyatlar takvimi yeniden oluflturuldu. Bir sonraki K fl Olimpiyatlar 1996 da de il, 1994 te yap ld. Kayak pistlerinde görmeye al flt m z snowboard un Olimpiyatlar da yer almak için, 1998 de Japonya n n Nagano kentinde yap lan oyunlar beklemesi gerekiyordu. Son K fl Alp disiplini dal nda kayan sporcular n profesyonel olduklar n iddia edip oyunlara kat lmay reddettiler. K fl Olimpiyatlar nda Yer Alan Spor Dallar Biatlon Alp Disiplini Kayak Olimpiyatlar, 2002 de ABD deki Salt Lake City de yap ld. Bu oyunlarda da birçok y ld z sporcu yar flt. Art k her dört y lda bir düzenli olarak yap lan K fl Olimpi- Kayak Kombine Kayak Kayakla Atlama Kuzey Disiplini Kayak Serbest Stil Elif Y lmaz Kaynaklar: yatlar, 1940 ve 1944 te yine ertelendi. Bu kez oyunlar n yap lma- Pateni Bobsleigh Skeleton Snowboard Artistik Patinaj Sürat na engel olan, II. Dünya Sava- Curling Buz Hokeyi ning.com/olympics/index.shtml K zak K zak Bilim Çocuk 29

14 Curie nin Radyoaktif Elementleri nsanl n hizmetine sundu u bilimsel çal flmalar yla iki kez Nobel Ödülü alan Marie Curie, 20. yüzy l n en ünlü biliminsanlar ndan biri. Kimilerine göre gerçek bir kahraman. Küçükken hep bir biliminsan olmay düfllemifl; ancak bu düflünü gerçeklefltirmesi hiç de kolay olmam fl. Onun yaflamöyküsü ve baflar lar, kendinden sonraki kuflaklar için her zaman bir esin kayna olmufl. B L M YARATANLAR Marie Sklodowska, 1867 de Varflova (Polonya) do ar. Bu dönemde Varflova, Rusya n n denetimindedir. Çocukluk y llar zorluklar içinde geçer. E itimini sürdürmeye kararl olan Marie, gizli bir gece okuluna gider. Çünkü, Polonyal kad nlar n üniversitede okumas na izin verilmez. Bu y llarda matematik ve fizi e yönelir sonbahar nda resmi üniversite ö renimi için, Paris e gider y llar nda fizik ve matematik dallar ndaki lisansüstü çal flmalar n n birini birincilikle, di erini de ikincilikle tamamlar. Paris teki Endüstriyel Fizik ve Kimya Okulu nun laboratuvar yöneticisi olan Pierre Curie yle tan fl r. Pierre le 1895 te evlenirler. Doktora çal flmas için, uranyum elementinin fl ks z ortamda yayd fl nlar konu olarak seçer. Bu fl nlar, k sa zaman önce Frans z fizikçi Henri Becquerel bulmufltur. Marie, uranyum fl nlar n n oluflturduklar çok zay f elektrik alanlar n ölçmeye bafllar. Defalarca tekrarlad deneyler sonucunda, uranyum fl nlar n n elektriksel etkilerinin hep sabit kald n, fl ktan, s - dan, uranyumun kat ya da toz, kuru ya da nemli, saf ya da bileflik halde olmas ndan etkilenmedi ini belirler. Uranyum oran daha yüksek olan bilefliklerin, daha fliddetli fl n m yayd n farkeder. Bunun, uranyumun atom yap s ndan kaynakland n anlar. Daha sonra, toryumun da bu fl nlardan yayd - n belirler. Bu iki elementin davran fl n tan mlamak üzere radyoaktivite sözcü ünü türetir. Ayr ca, ça- 22 Bilim Çocuk

15 Marie, Amerika da bir tan t m turuna ç kar ve çok ilgi görür. l flmalar s ras nda uranyum mineralleri olan pekblend (uranyum oksit) ve kalkolitin (bak r uranil fosfat) uranyumdan çok daha etkin olduklar n gözler. Bu yüzden, bunlar n henüz keflfedilmemifl bir baflka radyoaktif element içerebilece ini düflünür. Pierre le birlikte bu yeni elementleri bulmaya çal fl rlar. Ancak, pekblend mineralinin kimyasal bileflimi çok kar fl kt r. Marie, pekblendi inceleyerek, en fazla radyoaktivitenin biri bizmut, di eri baryum içeren iki bileflikte topland n bulur. Curie ler, her iki bileflikte de o güne kadar bilinmeyen birer elementin bulundu una karar verirler. Bu elementlere 1898 de polonyum ve radyum ad n verirler. Curie ler, bunlar n kimyasal özelliklerinin birbirinden tümüyle farkl oldu unu anlarlar. Tek ortak yanlar yüksek düzeydeki radyoaktiviteleridir. Marie 0,1 gram saf radyum klorür elde etmeyi baflar r. Polonyumu ay rma çabas ysa baflar s zl kla sonuçlan r. Çal flmalar sonucunda Curie ler bir ton pekblendde ancak 0,2 0,3 gram radyum oldu unu anlarlar. Curie ler radyumu bulduktan sonra giderek ünlenirler. Ancak bir yandan da sa l klar radyasyondan zarar görür. Bir süre sonra Pierre, radyumun yaln zca fl k de il s da yayd n anlar. Radyoaktivitenin hasta hücreleri öldürebilece i ve kanser tedavisinde radyumun kullan labilece i sonucuna var r. Çal flmalar n n sonucunda, radyoterapi ( fl n tedavisi) gelifltirilir de Marie doktora derecesini al r. Çal flmas, o zamana kadar bilim dünyas na bir doktora teziyle yap lan en büyük katk d r. Ayn y l, radyasyonla ilgili ortak araflt rmalar nedeniyle fizik dal nda Nobel Ödülü ne lay k görülürler. Ödülü Becquerel le paylafl rlar. Ancak Curie ler çok hasta olduklar için ödül törenine gidemezler da Pierre, aya kayarak bir at arabas n n önüne düfler ve yaflam n yitirir. Bu beklenmedik ölüm üzerine Paris Üniversitesi Pierre in akademik unvan - n Marie ye önerir. Marie, öneriyi Pierre e lay k bir laboratuvar kurabilmek umuduyla kabul eder da saf radyumu elde eder. Farkl onursal unvanlara ve madalyalara lay k görülür. Curie olarak adland r lan radyumun ölçü birimini tan mlama görevi ona verilir. Ertesi y l standart curie birimini, 1 gram radyum taraf ndan sal nan radyasyon miktar fleklinde tan mlar. Bu birim, günümüzde saniyede 37 milyar kez parçalanan radyoaktif madde miktar olarak tan mlan yor. Marie, 1911 de radyum ve polonyum elementlerinin bulunmas, radyumun ayr olarak elde edilmesi ve bu elementin özellikleri ve bileflikleriyle ilgili araflt rmalar ndan dolay bir kez daha Nobel Ödülü kazan r te I. Dünya Savafl bafllay nca, X fl n teknolojisinin cephelerde ve askeri hastanelerde kullan lmas için çal fl r. Savafl sonras ysa, tekrar Radyum Enstitüsü ne odaklan r. Enstitünün hemen hemen hiç donan m yoktur. May s 1920 de enstitüye yüklü bir para yard m gelir. Bu yard mlar sayesinde özenle seçilmifl genç bilimadamlar önemli çal flmalara imza atarlar. Marie nin k z Irene ve damad Frederic Joliot da enstitüde çal flmaktad r. kisi, radyoaktif elementlerin izotoplar n n yapay olarak elde edilebilece ini gösterirler ve bu çal flmalar yla 1935 y l Nobel Kimya Ödülü ne lay k görülürler. Ancak Marie, 4 Temmuz 1934 te yaflam n yitirir ve k z yla damad n n Nobel Ödülü ald klar n göremez. Ölüm nedeni, radyasyonun zehirleyici etkilerinden kaynaklanabilen bir kans zl k hastal d r Meltem Yenal Coflkun Curie ler, balaylar n Fransa n n k rsal bölgelerini bisikletle gezerek geçirirler. Ancak bir an önce ifllerinin bafl na dönebilmek için sab rs zd rlar. Kaynak Pasachoff, N., Marie Curie Radyoaktivitenin Keflfi, TÜB TAK Popüler Bilim Kitaplar, 2002 Bilim Çocuk 23

16 Kar Tanelerinin Öyküsü Havada uçuflan kar taneleri nereden geliyor dersiniz? Kar tanelerinin öyküsü bulutlar n içinde bafllar. Bulutlar, milyonlarca küçük su damlac ndan oluflur. So uk bölgelerdeki bulutlarda bu su damlac klar da çok so uk olur. Üstelik bu bulutlarda buz parçac klar da vard r. Bu çok so uk su damlac klar buz parçalar na çarp nca, onlar n üzerinde donup kal rlar. Böylece buz parçac klar büyür. Büyüyen buz parçac klar da birbiriyle birleflip kar tanelerini olufltururlar. Bulutlar n tafl yamayaca kadar a rlaflan kar taneleri yere düflmeye bafllar. flte, kar ya maya bafllad! 42 Bilim Çocuk

17 Kar tanelerinin her biri farkl biçimdedir. Birbirinin ayn olan iki kar tanesi bulmak olanaks zd r. Kar n ya mas için havan n yeterince so uk olmas gerekir. Kar taneleri, yere do ru inerken s cak havayla karfl lafl rlarsa erirler. Böylece yeniden su damlas halini al rlar. Yere inmeyi baflaran kar taneleriyse hava s n nca tekrar su damlas na dönüflürler. Bu su damlalar da buharlaflarak tekrar bulutlara kar fl r. Meltem Yenal Coflkun Bilim Çocuk 43

18 DO ADA BU AY DO ADA BU AY Kufllar çin Akflam Yeme i Haz rlayal m Havalar so umaya bafllad. Art k d flar dan çok evde zaman geçirmeye bafllad k. Peki, bu so uk havalarda kufllar ne yap yor dersiniz? Kufllar n so uktan korunabilmeleri için iki önemli fley yapmalar gerekiyor: tüylerini kuru tutmak ve iyi beslenmek. Bu ikisini yapt klar sürece k fl daha kolay atlatabiliyorlar. Ancak çok iyi bildi iniz gibi k fl n besin bulmak o kadar da kolay de il. Çok az bitki k fl n meyve veriyor. Toprak karla kapl oldu u için bitki örtüsüne kolay ulafl lam yor. Baz tohumlar çok sert oldu u için bu tohumlar yaln zca güçlü gagas olan kufllar k r p yiyebiliyor. Kuzey ülkelerinde k fl n iklim daha fiifleden Yemlik serttir. Örne in, ngiltere. Bu ülkede Siz de Kufl Yemli i Malzemeler: k fl n neredeyse günefl hiç görülmez. fiiddetli ya mur ve kar ha- Nas l bir yemlik yapt n z Yap n! 250 gr kat ya, üç bardak yer f st, pet flifle kim olur her yere. ngilizler, kendilerini k fl n so u undan koruman n türlerinin geldi ini bizler- ve bu yemli e hangi kufl Yap l fl : Pet fliflenin üzerine, tabana yak n bir yerde bir delik aç n. Bu delik, küçük bir kuflun kutuya girebilece i büyük- yollar n bulduklar gibi kufllar için de le paylaflmay unutmay nlükte olmal. Ya eritin ve eridikten sonra kolayl k sa lamaya çal fl yorlar. Daha üzerine üç bardak iri dövülmüfl yer f st dökün. Yer f st n bütün olarak koyarsan z küçük çok ngiltere de yap lan bu uygulama dünyada da yayg nlafl yor. fiimdilerde birçok evin kufllar yemekte zorlanabilir. yice kar flt rd ktan bahçesinde bu kolayl görmek mümkün. Merak sonra so umaya b rak n. Sertleflen kar fl m süt ettiniz elbette; bu kolayl k, asl nda bir kufl yemli i. kutusunun içine koyun. fiiflenin dibine yap flmas - Kuflseverler, k fl günlerinde kufllar için özel yemlikler n sa lay n ki kufllar yerken zorlanmas n. fiiflenin haz rlayarak bunlar bahçelerine yerlefltiriyorlar. Bu üst taraf na sa lam bir ip ba layarak bir a ac n sayede hem kufllara yard m etmifl oluyorlar hem dal na ya da balkonunuzda, bahçenizde uygun de evlerinin penceresinden yemli e gelen kufllar bir yere as n. rahat rahat gözleyebiliyorlar. Ne dersiniz, so u un giderek artt bu günlerde biz de kufllara yard m edelim mi? Bu yaz m zda size baz kufllara nas l yiyecek haz rlayabilece inizi anlat yoruz. Bunlar, okul ya da evinizin bahçesine ya da balkona yerlefltirebilirsiniz. Bakal m sizin yemli inize hangi kufllar gelecek? 44 Bilim Çocuk

19 Florya Kufl Yemliklerini En S k Ziyaret Eden Kufl Türleri Saka: En s k rastlanan kufl türlerinden biri. Siyah kanatlar ndaki sar flerit ve bafl ndaki k rm z l ktan kolayca tan n r. Ötüflü çok neflelidir. Park ve bahçelerde görülür. Büyük bafltankara: Saka Bafl ndaki siyahl k ve yanaklar ndaki beyazl ktan kolayca tan n r. Sar -yeflil rengi vard r. Tiç r tiç r diye öter. Serçe: Serçeyi tan mayan n z var m? Kentlerde en çok gördü ünüz kufl türüdür. Art k serçelere biraz daha dikkatli bakabilirsiniz. Diflisi ve Serçe erke i birbirinden farkl d r. Mavi bafltankara: Büyük bafltankaraya çok benzer ama bafl siyah de il mavidir. Gagas büyük bafltankaran n gagas ndan daha küçüktür. Florya: Küf yeflili rengi vard r. Kanatlar nda sar bir flerit bulunur. Çok güzel öter. Kufl Pudingi Malzemeler: Kat ya, bir bardak s cak su, iki bardak yulaf, bir bardak un, dört bardak kufl yemi, bir tencere Yap l fl : Kat ya s cak su dolu tencerede yumuflat n. Geri kalan malzemelerin hepsini ekleyin ve iyice kar flt r n. Kar fl m n so umas n bekleyin. flte, bu kadar basit! Bu pudingi istedi iniz yemli e koyabilirsiniz. Kufllar için çok lezzetli oldu una eminiz. Çam Kozala Yemli i Lezzetli Kar fl m Malzemeler: Kufl yemi, krem peynir, kuru üzüm, yer f st, ip, kat ya, kar flt rma kab, yo- urt kab Yap l fl : Yo urt kab n n dibine dikkatlice küçük bir delik aç n. Bu delikten ipi geçirin. Yo urt kab n n alt na dü üm at n. pin di er ucunu uzunca b rak n. Kat ya biraz yumuflay ncaya kadar oda s cakl nda bekletin ama erimesine izin vermeyin. Biraz yumuflay nca küçük küpler halinde do ray n. Bütün malzemeleri ekleyerek iyice kar flt r n. Kat ya malzemeleri tutsun. Bu kar fl m yo urt kaplar na doldurun ve bir a aca as n. Malzemeler: Çam kozala, f st k ezmesi (mümkünse flekersiz olan ), kufl yemi, sa lam bir ip, ince ama sa lam bir çubuk Yap l fl : F st k ezmesini bir çubuk yard m yla kozala n aralar na sürün. Ezmenin kozala n içine kadar iyice girmesini sa lay n. Sürerken bast r n. Bütün yüzey ve kozala n içi f st k ezmesi oldu unda ezmenin üzerine kufl yemi yap flt r n. Kufl yemini, ezmenin içine girmesinin sa layacak flekilde biraz bast r n. Kozala sa lam bir flekilde ipe ba lay n ve balkonunuzun, bahçenizin ya da bir a ac n dal na as n. Bunu yaparken kozala düflmeyecek flekilde asmaya dikkat edin. Burcu Meltem Ar k burcu.arik@dogadernegi.org Kaynaklar: ngiltere Kraliyet Kufllar Koruma Derne i Sevgili Arkadafllar, do ayla ilgili sorular n z ve yapt n z çal flmalar bize yollayabilirsiniz. Gönderdiklerinizin baz lar na zaman zaman köflemizde yer verece iz. Mektuplar n z ve e-postalar n z bekliyoruz. Adres: TÜB TAK Bilim Çocuk Dergisi Do aya Bu Ay Köflesi/Atatürk Bulvar /No:221/Kavakl dere/06100/ankara/e-posta:cocuk@tubitak.gov.tr Bilim Çocuk 45

20 GÖZLEM DEFTER N ZDEN Günefl ne zaman do uyor, ne zaman bat yor, bu s rada gökyüzünde ne gibi de ifliklikler oluyor, gözlemleyin. Adres: TÜB TAK Bilim Çocuk Dergisi Gözlem Defterinizden Köflesi Atatürk Bulvar /No: 221/06100/Kavakl dere/ankara Ufuktaki Gemi Akflam üzeri yazl kta otururken gözlerim, ufuk çizgisine tak ld. Bunun yerle gö ü birlefltiren bir çizgi oldu unu biliyordum. Ufuk çizgisini tararken uzaklarda bir geminin gitti ini gördüm ve onu dürbünle izlemeye bafllad m. Bu arada hava karard. Art k geminin yaln zca fl klar n görebiliyordum. Bir süre sonra geminin fl da kayboldu. Bu gözlemim, Dünya n n yuvarlak oldu unun bir kan t yd. Gözlemlerin, bilimsel bilgilerin ortaya ç kmas nda ne kadar önemli oldu unu bir kez daha anlad m. Leman Büke H z Hasan Ali Yücel ÖO / 4 A / Tarsus / Mersin Kuflum Mavifl Güzel, mavi bir kuflum var. Ad Mavifl. Onu bir y l önce ald k. Yemini, suyunu ben veriyorum. Kafesini özenle temizliyorum. Mavifl i kafesinden ç kard mda çok mutlu oluyor. Elime, bafl ma, televizyonun kumandas na konuyor. Onu mutlu gördükçe ben de mutlu oluyorum. Mavifl i çok seviyorum. Ça la Girifl Mehmet Çekiç ÖO / 4 D / Ankara Çok Mutluyum, Ceviz A ac m Büyüdü! Bizim apartman m z n bahçesi eskiden bak ms zd. Bir karar al nd ve çimenlere daha iyi bak ld. Bahçemiz yeflillenmiflti, ancak bu kez de a açs zd. Her daireye bir fidan verildi. Bu fidan bakçeye dikin ve bak n dendi. Bize ceviz a ac düflmüfltü. Çapa ve kürekle topra kazd k. Açt - m z çukura fidan yerlefltirdik ve topra iyice s - k laflt rd k. Sonra, can suyu verdik. lk baflta bana fidan hiç büyümeyecekmifl gibi geldi. Zaman geçtikce fidan büyüdü büyümesine de, bir sopadan farks zd! Bunu babama sordum. Babam, Ceviz a açlar çok yavafl büyür, ancak büyünce çok güzel olurlar dedi. Buna çok sevindim. A ac m büyüdü ve yaprakland. Yapraklar kal n ve koyu yeflildi. Çok küçük cevizler verdi. Bunlar n kabuklar ndaki benekler dikkatimi çekti. Cevizler daha tam olgunlaflmad ama ben a ac m n öyküsünü paylaflmak için daha fazla bekleyemedim. Y ld z Türkü Toklu Ali Suavi ÖO / 8 A / Bornava / zmir 46 Bilim Çocuk

Uzay Keflfediyoruz. Günefl Sistemi Nerede? Her Yer Gökada Dolu! n yaln zca biri! evrendeki sonsuz Dünya bizim evimiz ve

Uzay Keflfediyoruz. Günefl Sistemi Nerede? Her Yer Gökada Dolu! n yaln zca biri! evrendeki sonsuz Dünya bizim evimiz ve uzayi kesfet 13/2/6 19:35 Page 34 Uzay Keflfediyoruz n yaln zca biri! de in is kc gö da y sa evrendeki sonsuz Dünya bizi eviiz ve ister isiniz? ak n ta z r la flu renek, ko Evrendeki adresiizi ö Her Yer

Detaylı

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER 1. Patates ve sütün miktar nas l ölçülür? 2. Pinpon topu ile golf topu hemen hemen ayn büyüklüktedir. Her iki topu tartt n zda bulaca n z sonucun ayn olmas n bekler misiniz?

Detaylı

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir.

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir. CO RAFYA KONUM ÖRNEK 1 : Aralar nda 1 lik fark bulunan iki paralel aras ndaki uzakl k de iflmezken, aralar nda 1 lik fark, bulunan iki meridyen aras ndaki uzakl k Ekvator dan kutuplara gidildikçe azalmaktad

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF KNU ANLATIMLI 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KNU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 2 2. Ünite 4. Konu 3. A rl k Merkezi - Kütle Merkezi A nn Çözümleri su 1. BM fiekil I fiekil

Detaylı

GEOMETR K fiek LLER. Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey. Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan.

GEOMETR K fiek LLER. Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey. Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan. GEOMETR K fiek LLER Bunlar biliyor musunuz? Yüzey: Bir varl n d fl ve genifl bölümleri. yüzey yüzey Düz: Yüzeyinde girinti, ç k nt olmayan. yüzey Küre: Tek yüzeyli cisim. Küp: Birbirine eflit alt yüzeyi

Detaylı

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 :

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : CO RAFYA DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : K rk nc paralel üzerindeki bir noktan n hangi yar mkürede yer ald afla dakilerin hangisine bak larak saptanamaz? A) Gece-gündüz süresinin

Detaylı

6 MADDE VE ÖZELL KLER

6 MADDE VE ÖZELL KLER 6 MADDE VE ÖZELL KLER TERMOD NAM K MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER MODEL SORU 2 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER 1. Birbirine temasdaki iki cisimden s cakl büyük olan s verir, küçük olan s al r. ki cisim bir

Detaylı

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim

Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim 3.2 Zihinden fllem Yapal m, Yuvarlayal m, Tahmin Edelim Zihinden Toplayal m ve Ç karal m 1. Afla da verilen ifllemleri zihinden yaparak ifllem sonuçlar n yaz n z. 50 YKr + 900 YKr = 300 + 300 = 998 100

Detaylı

Çocuk dergilerinin flaflmaz sorusudur: Afla daki karenin

Çocuk dergilerinin flaflmaz sorusudur: Afla daki karenin Sihirli Kareler (I) Çocuk dergilerinin flaflmaz sorusudur: Afla daki karenin içine den 9 a kadar say lar öyle yerlefltirin ki, her s ran n, her kolonun ve her iki çapraz n say lar n n toplam 5 olsun. Bu

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

TEST 10. Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli...

TEST 10. Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli... TEST 10 Tamamlama Afla daki noktal yerlere uygun sözcükleri bularak cümleyi tamamlay n z. 1. Dünya n n flekli... 2.... Dünya ya s ve fl k verir. 3. Uzayda insan n yaflad bilinen tek gök cismi... d r. 4.

Detaylı

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R ÜN TE III S L ND R 1. S L ND R K YÜZEY VE TANIMLAR 2. S L ND R a. Tan m b. Silindirin Özelikleri 3. DA RESEL S L ND R N ALANI a. Dik Dairesel Silindirin Alan I. Dik Dairesel Silindirin Yanal Alan II. Dik

Detaylı

Kap y açt m. Karfl daireye tafl nan güleç yüzlü Selma Teyze yi gördüm.

Kap y açt m. Karfl daireye tafl nan güleç yüzlü Selma Teyze yi gördüm. Yazar Dede ve Torunlar Muzaffer zgü Kap y açt m. Karfl daireye tafl nan güleç yüzlü Selma Teyze yi gördüm. Buraya yak n market var m dil, markete gidece iz de?.. diye sordu. Annem kap ya geldi. Selma Han

Detaylı

YILDIZLAR NASIL OLUŞUR?

YILDIZLAR NASIL OLUŞUR? Zeki Aslan YILDIZLAR NASIL OLUŞUR? Yıldız nedir sorusunu insanlık yüz binlerce belki de milyonlarca yıldır soruyordu? Fakat yıldızların fiziksel doğası ve yaşam çevrimleri ancak 1900 lü yıllardan sonra

Detaylı

Matematikte sonsuz bir s fatt r, bir ad de ildir. Nas l sonlu bir s fatsa, matematikte kullan lan sonsuz da bir s fatt r. Sonsuz, sonlunun karfl t d

Matematikte sonsuz bir s fatt r, bir ad de ildir. Nas l sonlu bir s fatsa, matematikte kullan lan sonsuz da bir s fatt r. Sonsuz, sonlunun karfl t d Matematik ve Sonsuz G erek konuflma vermeye gitti im okullarda, gerek bana gelen okur mektuplar nda, ö renci ve ö retmenlerin matematikteki sonsuzluk kavram n pek iyi bilmediklerini gözlemledim. Örne in,

Detaylı

Olas l k hesaplar na günlük yaflam m zda s k s k gereksiniriz.

Olas l k hesaplar na günlük yaflam m zda s k s k gereksiniriz. Olas l k Hesaplar (I) Olas l k hesaplar na günlük yaflam m zda s k s k gereksiniriz. Örne in tavla ya da kâ t oyunlar oynarken. ki kap ya üstüste birkaç kez gele atmayan tavlac görmedim hiç. fianss zl

Detaylı

Minti Monti. Kızak Keyfi. Kızak Bir Kış Eğlencesi KIŞIN SOKAK Yeni Yıl Kartı Hazırlayalım Kar Hakkında Neler Biliyorsun?

Minti Monti. Kızak Keyfi. Kızak Bir Kış Eğlencesi KIŞIN SOKAK Yeni Yıl Kartı Hazırlayalım Kar Hakkında Neler Biliyorsun? Minti Monti Çocuklar için eğlenceli poster dergi Ücretsizdir Kış 2014 Sayı:12 ISSN: 2146-281X Kızak Keyfi Kızak Bir Kış Eğlencesi KIŞIN SOKAK Yeni Yıl Kartı Hazırlayalım Kar Hakkında Neler Biliyorsun?

Detaylı

Zuhal Özer HER AYIN 15 NDE ÇIKAR. Benim manevi miras m ilim ve ak ld r. Sahibi TÜB TAK Ad na Baflkan V. Prof. Dr. Nüket Yetifl

Zuhal Özer HER AYIN 15 NDE ÇIKAR. Benim manevi miras m ilim ve ak ld r. Sahibi TÜB TAK Ad na Baflkan V. Prof. Dr. Nüket Yetifl Benim manevi miras m ilim ve ak ld r Mustafa Kemal Atatürk Sahibi TÜB TAK Ad na Baflkan V. Prof. Dr. Nüket Yetifl Genel Yay n Yönetmeni Sorumlu Yaz flleri Müdürü Raflit Gürdilek Yay n Kurulu Vural Alt

Detaylı

1. Yukar daki çubuk makarna afla dakilerden hangisinin modelidir? Yukar daki rakamlardan kaç tanesinde dikey do ru modeli vard r?

1. Yukar daki çubuk makarna afla dakilerden hangisinin modelidir? Yukar daki rakamlardan kaç tanesinde dikey do ru modeli vard r? Ad : Soyad : S n f : Nu. : Okulu : 1. Yukar daki çubuk makarna afla dakilerden hangisinin modelidir? Do ru Düzlem Nokta 5. MATEMAT K TEST 19 Ifl n Do ru Do ru parças 2. Afla daki hangi do runun çizgi modeli

Detaylı

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Sağlıklı, güçlü kuvvetli bir erkeksiniz ama çocuğunuz olmuyorsa bu önemli sorunun sebebi yediklerinizle ilgili olabilir. Erkekler üzerinde yapılan bilimsel

Detaylı

KES RLER. Bunlar biliyor musunuz? Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi.

KES RLER. Bunlar biliyor musunuz? Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi. KES RLER Bunlar biliyor musunuz? Bütün: Tam, bölünmemifl fley. Bütün elma gibi. Yar m: Bütün bir fleyin bölündü ü iki eflit parçadan her biri. Kesir: Bir bütünün bölündü ü eflit parçalar n birini veya

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

Saymak San ld Kadar Kolay De ildir

Saymak San ld Kadar Kolay De ildir Saymak San ld Kadar Kolay De ildir B ir matematikçinin bir zamanlar dedi i gibi, saymas n bilenler ve bilmeyenler olmak üzere üç tür insan vard r Bakal m siz hangi türdensiniz? Örne in bir odada bulunan

Detaylı

ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m. Basit Kesirler

ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m. Basit Kesirler . ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m Basit Kesirler. Afla daki flekillerde boyal k s mlar gösteren kesirleri örnekteki gibi yaz n z. tane............. Afla daki flekillerin belirtilen kesir

Detaylı

MATEMAT K. Hacmi Ölçme

MATEMAT K. Hacmi Ölçme Hacmi Ölçme MATEMAT K HACM ÖLÇME Yandaki yap n n hacmini birim küp cinsinden bulal m. Yap 5 s radan oluflmufltur. Her s ras nda 3 x 2 = 6 birim küp vard r. 5 s rada; 5 x 6 = 30 birim küp olur. Bu yap n

Detaylı

256 = 2 8 = = = 2. Bu kez de iflik bir yan t bulduk. Bir yerde bir yanl fl yapt k, ama nerde? kinci hesab m z yanl fl.

256 = 2 8 = = = 2. Bu kez de iflik bir yan t bulduk. Bir yerde bir yanl fl yapt k, ama nerde? kinci hesab m z yanl fl. Bölünebilme B ir tamsay n n üçe ya da dokuza tam olarak bölünüp bölünmedi ini anlamak için çok bilinen bir yöntem vard r: Say - y oluflturan rakamlar toplan r. E er bu toplam üçe (dokuza) bölünüyorsa,

Detaylı

içinde seçilen noktan n birinci koordinat birincinin geldi i saati, ikinci koordinat ysa

içinde seçilen noktan n birinci koordinat birincinin geldi i saati, ikinci koordinat ysa Tuhaf Bir Buluflma O las l k kuram ilkokullarda bile okutulabilecek kerte basit ve zevklidir. ABD de kimi okullarda 9 yafl ndaki çocuklara bile okutuluyor olas l k kuram. Basit olas l k kuram n anlamak

Detaylı

En az enerji harcama yasas do an n en bilinen yasalar ndan

En az enerji harcama yasas do an n en bilinen yasalar ndan Gizli Duvarlar En az enerji harcama yasas do an n en bilinen yasalar ndan biridir. Örne in, A noktas ndan yay lan fl k B noktas na gitmek için sonsuz tane yol aras ndan en az enerji harcayarak gidece i

Detaylı

BAŞLARKEN Okul öncesi yıllar çocukların örgün eğitime başlamadan önce çok sayıda bilgi, beceri ve tutum kazandığı, hayata hazırlandığı kritik bir dönemdir. Bu yıllarda kazanılan bilgi, beceri ve tutumlar

Detaylı

F Z K OPT K. Kavram Dersaneleri 6. Çözüm: ÖRNEK 1 : Karanl k bir ortamda, küresel bir X fl k kayna n n önüne flekil I deki gibi Y topu konulmufltur.

F Z K OPT K. Kavram Dersaneleri 6. Çözüm: ÖRNEK 1 : Karanl k bir ortamda, küresel bir X fl k kayna n n önüne flekil I deki gibi Y topu konulmufltur. F Z OT ÖRNE 1 : fiekil I L M aranl k bir ortamda, küresel bir fl k kayna n n önüne flekil I deki gibi topu konulmufltur fiekil II Ifl kl bölge fiekil III ayna a, L, M noktalar n n birinden bak ld nda,

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

Amerika Birleflik Devletleri nde dikkatimi ilk çeken her fleyin

Amerika Birleflik Devletleri nde dikkatimi ilk çeken her fleyin Dünyan n En Zeki nsan Matematikçilere Karfl Amerika Birleflik Devletleri nde dikkatimi ilk çeken her fleyin büyüklü ü oldu. Arabalar, binalar, Coca Cola lar, al flverifl merkezleri, insanlar... Her fley

Detaylı

KASIM AYI VELİ BÜLTENİ

KASIM AYI VELİ BÜLTENİ 2010-2011 KASIM AYI VELİ BÜLTENİ Kasım Ayı ndan herkese Merhaba Sonbahar Mevsimi nin kendisini iyice hissettirmeye başladığı dopdolu bir Ekim Ayı nı geride bıraktık. Kasım Ayı nda yepyeni öğrenmelerin,

Detaylı

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler,

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Bu araştırmada Fen Bilgisi sorularını anlama düzeyinizi belirlemek amaçlanmıştır. Bunun için hazırlanmış bu testte SBS de sorulmuş bazı sorular

Detaylı

1. KONU. Geometrik Cisimler ve Şekiller. 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz.

1. KONU. Geometrik Cisimler ve Şekiller. 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz. 1. KONU Adı - Soyadı:... Numarası:.. Sınıfı:. Ön Çalışma 1. Afla daki nesnelerden küp, prizma ve silindire benzeyen nesneleri iflaretleyiniz. SALÇA + 11 2. Afla daki nesnelerden koni, prizma ve küreye

Detaylı

umhurbaflkan iken, Kendi ste iyle Kimya Ö rencisi Oldu

umhurbaflkan iken, Kendi ste iyle Kimya Ö rencisi Oldu C umhurbaflkan iken, Kendi ste iyle Kimya Ö rencisi Oldu Çankaya Köflkü nde Cumhurbaflkan smet nönü, 1942 y l nda hergün sabah akflam büyük bir dikkat ve merakla Hitler in Rusya topraklar ndaki ilerlemesini

Detaylı

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur.

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur. SES DALGALARI 1. Kesik koni biçiminde k vr lm fl bir mukavvan n dar k sm kula a tutuldu unda sesin daha iyi duyulmas sesin mukavvan n yüzeyinde çarp p yans mas n n bir sonucudur. Di erleri sesin iletimi

Detaylı

TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE

TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE Prof. Haberal dan Yeni Bir Uluslararas At l m: TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE Dünyan n dört bir yan ndan yüzlerce biliminsan Prof. Dr. Mehmet Haberal taraf ndan kurulan Türk Dünyas Transplantasyon

Detaylı

Bir önceki yaz da, n bir tek tamsay oldu unda n n sihirli

Bir önceki yaz da, n bir tek tamsay oldu unda n n sihirli Sihirli Kareler (II) Bir önceki yaz da, n bir tek tamsay oldu unda n n sihirli karelerin nas l yap laca n ö renmifltik. Bu yaz da n nin çift oldu u n n boyutlu sihirli kareleri ele alaca z. Her zaman yapt

Detaylı

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman Ö RETMEN ÖZ DE ERLEND RME FORMU K fi L K ÖZELL KLER flimi seviyorum. Sab rl y m. Uyumluyum. fl birli ine aç m. Güler yüzlüyüm. yi bir gözlemciyim. yi bir planlamac y m. Çocuklara, ailelere, meslektafllar

Detaylı

TAR H MATEMAT K PROBLEMLER - I. Ahmet A A H y l A + (A H) Hasan H. A H y l. Kavram Dersaneleri 56

TAR H MATEMAT K PROBLEMLER - I. Ahmet A A H y l A + (A H) Hasan H. A H y l. Kavram Dersaneleri 56 TAR H MATEMAT K PROBLEMLER - I ÖRNEK 1: Bir lisenin son s n f ö rencileri her grupta eflit say da ö renci olmak üzere 10 gruba ayr l yor. Bu ö renciler 7 gruba ayr lsayd her gruptaki ö renci say s 6 fazla

Detaylı

Olas l k Hesaplar (II)

Olas l k Hesaplar (II) Olas l k Hesaplar (II) B ir önceki yaz daki örneklerde olay say s sonluydu. Örne in, iki zarla 21 olay vard. fiimdi olay say m z sonsuz yapaca z. Kolay bir soruyla bafllayal m: [0, 1] aral nda rastgele

Detaylı

Bir tan mla bafllayal m. E er n bir do al say ysa, n! diye yaz -

Bir tan mla bafllayal m. E er n bir do al say ysa, n! diye yaz - Saymadan Saymak Bir tan mla bafllayal m. E er n bir do al say ysa, n! diye yaz - lan say 1 2... n say s na eflittir. Yani, tan m gere i, n! = 1 2... (n-1) n dir. n!, n fortoriyel diye okunur. Örne in,

Detaylı

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM D YABETLE YAfiAMAK Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Diyabet,

Detaylı

MAĞARA RESİMLERİ 40 BİN YIL ÖNCESİNDEN BİZE ULAŞTI

MAĞARA RESİMLERİ 40 BİN YIL ÖNCESİNDEN BİZE ULAŞTI MAĞARA RESİMLERİ 40 BİN YIL ÖNCESİNDEN BİZE ULAŞTI İlk insanlar Taş Devri boyunca, çoğu Avrupa da olan mağara resimleri yaptı. Dinsel amaçlı olduğu sanılan resimlerde, hayvan ve insan figürleri vardır.

Detaylı

Oyunlar mdan s k lan okurlardan -e er varsa- özür dilerim.

Oyunlar mdan s k lan okurlardan -e er varsa- özür dilerim. Barbut Oyunlar mdan s k lan okurlardan -e er varsa- özür dilerim. Ne yapal m ki ben oyun oynamay çok severim. Birinci Oyun. ki oyuncu s rayla zar at yorlar. fiefl (6) atan ilk oyuncu oyunu kazan yor. Ve

Detaylı

1/3 Nerde ya da Kaos a Girifl

1/3 Nerde ya da Kaos a Girifl 1/3 Nerde ya da Kaos a Girifl K aos, matemati in oldukça yeni kuramlar ndan biridir. Kaos, kargafla anlam na gelen Yunanca kökenli bir sözcüktür. Kaos kuram n biraz aç klamaya çal flay m. fiöyle kuvvetlice

Detaylı

Bu yaz girifle gereksinmiyor. Do rudan, kan tlayaca m z

Bu yaz girifle gereksinmiyor. Do rudan, kan tlayaca m z Yoksulun fians Bu yaz girifle gereksinmiyor. Do rudan, kan tlayaca m z sonuca geçelim: Teorem. Yoksulun zengine karfl flans yoktur. Bu çok bilinen teorem i kan tlayabilmek için her fleyden önce önermeyi

Detaylı

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42 F Z BASINÇ ÖRNE : ÇÖZÜ : Özdefl iki tu lan n I, II, III konumlar ndayken yere uygulad klar toplam bas nç kuvvetleri, iki tu lan n a rl klar toplamlar na eflittir. Bu nedenle F = F = F olur. yer I II III

Detaylı

Matematik. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z. 1. Afla daki dönüflümleri yap n z.

Matematik. Uygulamal Etkinlik. Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z. 1. Afla daki dönüflümleri yap n z. Ad : Soyad : S n f :. SINIF Nu. : S v lar Ölçme TEST 51 Uygulamal Etkinlik 1. Afla daki dönüflümleri yap n z. L =... ml 70 L =... ml 9000 ml =... L 11 000 ml =... L L 10 ml =... ml L 19 ml =... ml 960

Detaylı

CO RAFYA. TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER

CO RAFYA. TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER CO RAFYA TÜRK YE DE YERfiEK LLER VE ETK LER ÖRNEK 1 : 1990 nüfus say m na göre nüfus yo unluklar Türkiye ortalamas n n alt nda olan afla daki illerin hangisinde, nüfus yo unlu unun azl yüzey flekillerinin

Detaylı

Mini Kitaplar Haz rlayal m!

Mini Kitaplar Haz rlayal m! Mini Kitaplar Haz rlayal m! Bir kitab ilk kez elinize ald n zda ne yapars n z? Ön ve arka kapa n m incelersiniz? Yoksa sayfalar n m çevirirsiniz? Belki de önce resim ve foto raflar na bakars n z. Peki

Detaylı

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI:

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI: 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI A 1. Plastik bir tarak saça sürtüldü ünde tara n elektrikle yüklü hale gelmesinin 3 sonucunu yaz n z. 2. Katot fl nlar nedir? Katot fl

Detaylı

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar.

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar. Cerebral palsi gibi hareket ve postüral kontrol bozukluklar na yol açan hastal klar olan çocuklar, hastal klar n n derecesine ba l olarak yürüme güçlü ü çekmekte veya hiç yürüyememektedir. Hart Walker,

Detaylı

ELEKTRON K DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRON K DEVRE ELEMANLARI LKTRO K DVR LMALARI MODL SORU 1 DK SORULARI ÇÖZÜMLR MODL SORU 2 DK SORULARI ÇÖZÜMLR 1. Diyot kare dalgan n negatif parças n geçirmeyece inden ç k fl gerilimi; 1. fiekildeki K transistörü ; L transistörü

Detaylı

Fevzi Pafla Cad. Dr. Bar fl Ayd n. Virgül (,) 2. Baz k saltmalar n sonuna konur.

Fevzi Pafla Cad. Dr. Bar fl Ayd n. Virgül (,) 2. Baz k saltmalar n sonuna konur. 2. Baz k saltmalar n sonuna konur. Dr. Bar fl Ayd n Fevzi Pafla Cad. 3. Say lardan sonra s ra bildirmek için konur. Sonucu ilân ediyorum: 1. Ali, 2. Kemal, 3. Can oldu. Hepsini tebrik ederim. Virgül (,)

Detaylı

SIVILARI ÖLÇME. Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir.

SIVILARI ÖLÇME. Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir. S v lar Ölçme MATEMAT K SIVILARI ÖLÇME Marketten litreyle al nan ürünlerden baz lar afla da verilmifltir. Baflka hangi ürünleri litreyle al rs n z? S v lar ölçme birimi litredir. Litre = L Arda, evlerindeki

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

İstek Özel Kemal Atatürk Anaokulu. Kanaryalar Sınıfı

İstek Özel Kemal Atatürk Anaokulu. Kanaryalar Sınıfı Okyanus, Yaşam İçin Gereklidir Ve Doğal Dengesinin Korunması İçin İnsanların Çaba Göstermesi Gereklidir Neler Biliyoruz? İpek A.: Okyanusun mavi ve yeşil su olduğunu biliyorum. Deniz Can K: Yunuslar karaya

Detaylı

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Kesirlerle Toplama, Ç karma ve Çarpma fllemi Oran ve Orant

Detaylı

DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ

DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ DNA NEDİR? NASIL KEŞFEDİLDİ DNA, Deoksiribonükleik asit in kısaltılmış halidir. DNA, canlılardaki biyolojik işlemlerin şifresini taşıyan genleri oluşturur. DNA Nedir? Vücudumuzdaki her hücrede, 23 çift

Detaylı

modern dokunufllar aras nda 18. yüzy l Paris rüyas

modern dokunufllar aras nda 18. yüzy l Paris rüyas AntikDekor056-064.qxp 8/22/11 1:37 PM Page 56 Girifl holünün duvar ndaki bordür ünlü sanatç Joan Miro taraf ndan 1940 l y llarda yap lm fl ve evin en önemli detaylar ndan birini oluflturuyor. 1770 li y

Detaylı

OKUL ÖNCESİ KİTAPLARI - 7. PARMAKKIZ Andersen ISBN 978-975-07-0762-9

OKUL ÖNCESİ KİTAPLARI - 7. PARMAKKIZ Andersen ISBN 978-975-07-0762-9 OKUL ÖNCESİ KİTAPLARI - 7 PARMAKKIZ Andersen ISBN 978-975-07-0762-9 Tasarım: Erkal Yavi Tasarım Uygulama: Gelengül Çakır Baskı ve Cilt: Türkmenler Matbaası 1. Basım: 2007 3. Basım: Eylül 2011 Can Sanat

Detaylı

Ertesi gün hastaneden taburcu olma vakti gelmi ti. Annesi odaya gelerek Can haz rlarken, babas hastane lemlerini yap yordu. Vitaboy hastaneden ç kman

Ertesi gün hastaneden taburcu olma vakti gelmi ti. Annesi odaya gelerek Can haz rlarken, babas hastane lemlerini yap yordu. Vitaboy hastaneden ç kman TABOY HASTA Vitaboy çok kötü bir rüya görüyordu. Rüyas nda karanl k bir yerdeydi. Kimse onun sesini duymuyordu. Yata nda k vran yordu. Birden uyand. Bütün bunlar bir rüyayd. Fakat kendini çok yorgun hissediyordu.

Detaylı

Yeniflemeyen Zarlar B:

Yeniflemeyen Zarlar B: Yeniflemeyen Zarlar Ahmet, Belgün den daha uzun boyluysa, Belgün de Cemal den daha uzun boyluysa, Ahmet, Cemal den daha uzun boyludur, önermesi hiç kuflkusuz do rudur. Çünkü A > B ve B > C eflitsizliklerinden,

Detaylı

Bu ay n konusu olan problem Amerika da baya heyecan

Bu ay n konusu olan problem Amerika da baya heyecan fiapka Problemi Bu ay n konusu olan problem Amerika da baya heyecan yaratm fl. Hatta Amerika n n en sayg de er gazetelerinden biri olarak kabul edilen The New York Times ta uzun bir yaz ya konu olmufl.

Detaylı

Ak ld fl AMA Öngörülebilir

Ak ld fl AMA Öngörülebilir Ak ld fl AMA Öngörülebilir Ak ld fl AMA Öngörülebilir Kararlar m z Biçimlendiren Gizli Kuvvetler Dan Ariely Çevirenler Asiye Hekimo lu Gül Filiz fiar ISBN 978-605-5655-39-6 2008, Dan Ariely Orijinal ad

Detaylı

3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR

3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR 3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR 423 424 3. Salon Paralel Oturum XII - Sorular ve Cevaplar OTURUM BAfiKANI (Ali Metin POLAT) OTURUM BAfiKANI - Gördü ünüz gibi son derece demokratik bir yönetim

Detaylı

Bir yaz mda, kimbilir hangisinde,

Bir yaz mda, kimbilir hangisinde, Sonsuz Toplamlar Bir yaz mda, kimbilir hangisinde, 1/1 + 1/2 + 1/3 + 1/4 + 1/5 + 1/6 +... toplam n n sonsuz oldu unu, yani 1/1 1/1 + 1/2 1/1 + 1/2 + 1/3 1/1 + 1/2 + 1/3 + 1/4 1/1 + 1/2 + 1/3 + 1/4 + 1/5

Detaylı

Pelitcik ve Sarıkavak Köyleri-Çamlıdere (04 Ekim 2009) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı (huseyinsari.net.tr)

Pelitcik ve Sarıkavak Köyleri-Çamlıdere (04 Ekim 2009) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı (huseyinsari.net.tr) Pelitcik ve Sarıkavak Köyleri-Çamlıdere (04 Ekim 2009) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı (huseyinsari.net.tr) 04 Ekim 2009 Pazar günü, Ahmet Bozkurt un öncülüğünde Fotoğraf Sanatı Kurumu tarafından organize

Detaylı

Bundan sonra, alttan ikinci s ran n en sa ndaki çubu u so-

Bundan sonra, alttan ikinci s ran n en sa ndaki çubu u so- Matematikçi Hilesi M atematik bölümünün tam karfl s na yeni bir lokanta aç lm fl. Bana kal rsa kötü bir yer seçilmifl. Kaç kifli gider ki o lokantaya? Bizim bölümden baflka bir tek bina yok çevrede. Yak

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. 62

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

UZUNLUKLARI ÖLÇEL M. Çubuk yedi birim. Oysa flimdi 5 birim görülüyor. 7-5 = 2 boyanacak. Çubuk kareli kâ tta = 7 görülmektedir.

UZUNLUKLARI ÖLÇEL M. Çubuk yedi birim. Oysa flimdi 5 birim görülüyor. 7-5 = 2 boyanacak. Çubuk kareli kâ tta = 7 görülmektedir. UZUNLUKLARI ÖLÇEL M Burada bir çubuk üzerine ay c n resmi konmufltur. Çubuk kayd r ld kça çubuklar n boyu eksik kal yor. Eksik k sm boyayarak tamamlay n z. Her kareyi bir birim kabul ediniz. 3 Çubuk kareli

Detaylı

Zaman Durdurmak. ne Deli inden S zan Ifl kla. (Pinhole) Yaflamdan Kesitler

Zaman Durdurmak. ne Deli inden S zan Ifl kla. (Pinhole) Yaflamdan Kesitler Yaflamdan Kesitler Sema Erdo an BD MART 2016 ne Deli inden S zan Ifl kla Zaman Durdurmak (Pinhole) Foto raf çekmek için milyon pikselli makinelere, gövdesinden daha pahal objektiflere ihtiyac n z yok.

Detaylı

Kızlarsivrisi (3070 m) (27-28 Haziran 2015) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı

Kızlarsivrisi (3070 m) (27-28 Haziran 2015) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı Kızlarsivrisi (3070 m) (27-28 Haziran 2015) Yazı ve fotoğraflar: Hüseyin Sarı Antalya Toros Dağcılık ve Doğa Sporları Kulübü (TODOSK) tarafından düzenlenen 22. Kızlarsivrisi Yaz Dağcılık Şenliği ne katılmak

Detaylı

M k-na-t s. 10 Bilim Çocuk

M k-na-t s. 10 Bilim Çocuk M k-na-t s Evinizde m knat s var m? Yok diyenler, bir kez daha düflünsün! Çünkü, gündelik yaflamda kulland m z birçok ayg tta biz göremesek bile m knat s bulunur. Bir kulakl n z varsa flunu deneyin. Masan

Detaylı

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor!

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dursun YILDIZ topraksuenerji 21 Ocak 2013 ABD Petrol İhracatçısı Olacak. Taşlar Yerinden Oynar mı? 1973 deki petrol krizi alternatif enerji arayışlarını arttırdı.

Detaylı

Tema Sonu De erlendirme. erlendirme. A.3.1, B.3.13, B.3.31, C.3.5 kazan mlar. Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, 11 ders saati EL ELE, HEP B RL KTE

Tema Sonu De erlendirme. erlendirme. A.3.1, B.3.13, B.3.31, C.3.5 kazan mlar. Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, 11 ders saati EL ELE, HEP B RL KTE Ü N T E L E N D R L M fi Y I L L I K P L A N ARAÇ GEREÇLER, YÖNTEM VE Temiz yaz lmam fl yaz l belgeler, proje ve performans formlar, resim kâ - d, boya, sözlük, yaz m k lavuzu Gözlem ve inceleme, tart

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 3. Konu TORK, AÇISAL MOMENTUM ve DENGE ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 3. Konu TORK, AÇISAL MOMENTUM ve DENGE ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF ONU ANAIMI 2. ÜNİE: UVVE ve HAREE 3. onu OR, AÇISA MOMENUM ve DENGE EİNİ ve ES ÇÖZÜMERİ 2 2. Ünite 3. onu ork, Aç sal Momentum ve Denge A n n Yan tlar 1. Çubuk dengede oldu una göre noktas na

Detaylı

Temel Kaynak 4. Ülkeler

Temel Kaynak 4. Ülkeler SOSYAL B LG LER Temel Kaynak 4 Uzaktaki Arkadafl m Ülkeler Dünya n n 1/4 i karalarla kapl d r. Karalar, büyük parçalar hâlinde de bulunmaktad r. Buna k ta denir. Dünya da 6 k ta vard r. Bunlar, Asya Amerika

Detaylı

ksi 30 derecelik so uk ve buzdan bir turizm fikri gelifltirilebilece i akla gelir miydi?

ksi 30 derecelik so uk ve buzdan bir turizm fikri gelifltirilebilece i akla gelir miydi? BD EYLÜL 2014 Yazan: G ZAY TEM ZSOYLU ksi 30 derecelik so uk ve buzdan bir turizm fikri gelifltirilebilece i akla gelir miydi? Y llard r günefl, deniz ve s cak için dünyan n güneyine akan kuzeyin insanlar

Detaylı

Bir tavla maç 5 te biter. Yani 5 oyun kazanan ilk oyuncu

Bir tavla maç 5 te biter. Yani 5 oyun kazanan ilk oyuncu Bir Tavla Sorusu Bir tavla maç 5 te biter. Yani 5 oyun kazanan ilk oyuncu tavla maç n kazan r. Kimi tavlac lar maç n 5-4 bitmesine raz olmazlar, aradaki fark n en az 2 olmas n isterler, 6-4, 7-5, 8-6 gibi...

Detaylı

Ard fl k Say lar n Toplam

Ard fl k Say lar n Toplam Ard fl k Say lar n Toplam B u yaz da say sözcü ünü, 1, 2, 3, 4, 5 gibi, pozitif tamsay lar için kullanaca z. Konumuz ard fl k say lar n toplam. 7 ve 8 gibi, ya da 7, 8 ve 9 gibi ardarda gelen say lara

Detaylı

ı ı A A şey yapman gereken

ı ı A A şey yapman gereken D Ş ı ı R D A A yapman gereken şey SEV Yayıncılık Eğitim ve Ticaret A.Ş. Nuhkuyusu Cad., No. 197 Üsküdar İş Merkezi, Kat 3, 34664 Bağlarbaşı, Üsküdar, İstanbul Tel.: (0216) 474 23 43 Sertifika No. 12603

Detaylı

MATEMAT K. Sütun Grafi i. Olas l k

MATEMAT K. Sütun Grafi i. Olas l k MATEMAT K Sütun Grafi i Olas l k Temel Kaynak 4 Sütun Grafi i SÜTUN GRAF Talya, arkadafllar na en çok sevdikleri sporu sordu. Ald cevaplara göre afla daki s kl k ve çetele tablolar n haz rlad. En Çok Sevilen

Detaylı

Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu

Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu Bu bölümde; Fizik ve Fizi in Yöntemleri, Fiziksel Nicelikler, Standartlar ve Birimler, Uluslararas Birim Sistemi (SI), Uzunluk, Kütle ve

Detaylı

KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ

KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ 12 NİSAN 2013-KKTC DR. VAHDETTIN ERTAŞ SERMAYE PIYASASI KURULU BAŞKANI KONUŞMA METNİ Sayın

Detaylı

Cimcime yemek masasına kurulmuş, ödev yapıyordu.

Cimcime yemek masasına kurulmuş, ödev yapıyordu. Cimcime yemek masasına kurulmuş, ödev yapıyordu. Önündeki deftere, son yazdıklarına baktı ve sayfayı delmeye kararlıymış gibi, bastıra bastıra sildi. Az ötede duran kitabı önüne çekti ve elindeki kurşunkalemi

Detaylı

yaz -tura at yor. Yaz gelirse birinci oyuncu, tura gelirse ikinci oyuncu kazanacak. Birinci oyuncu oyunun bafl nda ortaya 1 lira koyuyor.

yaz -tura at yor. Yaz gelirse birinci oyuncu, tura gelirse ikinci oyuncu kazanacak. Birinci oyuncu oyunun bafl nda ortaya 1 lira koyuyor. Sonlu Oyunlar B u kitapta s k s k oyunlar konu edece iz. Oyunlar sonlu ve sonsuz oyunlar diye ikiye ay raca z. Sonsuz oyunlar da ilerde ikiye ay raca z: Uygulamada sonsuza dek sürebilen ve süremeyen oyunlar.

Detaylı

Bir odada sonsuz say da insan n bulundu unu varsayal m. Bu

Bir odada sonsuz say da insan n bulundu unu varsayal m. Bu Ramsey Teoremi Bir odada sonsuz say da insan n bulundu unu varsayal m. Bu odada bulunan herhangi iki kifli birbirlerini ya tan rlar ya da tan mazlar. Buras belli. Yan t belli olmayan soru flu: Bu odadan,

Detaylı

Yoga. Beden Ruh ile Bulufluyor

Yoga. Beden Ruh ile Bulufluyor Beden Ruh ile Bulufluyor Düzenli bir flekilde Yoga Hareketleri (Asanalar) yapan bir insan sadece her bir kas n esnetip güçlendirmekle kalmaz ayn zamanda daha iyi uyur metabolizmas n gelifltirir ve ideal

Detaylı

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km .2 Uzunluklar Ölçme Kilometre 1. Grafik: Servis Arac n n Ald Yollar 1. Yandaki grafik, okul servis arac n n bir hafta boyunca ald yolu (km) göstermektedir. Grafi e göre afla daki sorular cevaplay n z.

Detaylı

DE fi M. Do ada her fley de iflime u rar. A açlar de iflir. Hayvanlar de iflir. Eflyalar de iflir.

DE fi M. Do ada her fley de iflime u rar. A açlar de iflir. Hayvanlar de iflir. Eflyalar de iflir. Dün, Bugün, Yar n ZAMAN GEÇ YOR Zaman Dilimleri nsanlar yaflad klar zaman üçe ay rm fllar. 1. Geçmifl zaman dün 2. fiimdiki zaman bugün 3. Gelecek zaman yar n Zaman dilimlerinden geçmifli hat rlar z. fiimdiki

Detaylı

Her noktas ya maviye ya k rm z ya boyanm fl bir düzlem

Her noktas ya maviye ya k rm z ya boyanm fl bir düzlem Renkli Noktalar Her noktas ya maviye ya k rm z ya boyanm fl bir düzlem önündeyiz. Baz noktalar maviye, baz noktalar k rm z - ya boyanm fl bir düzlem... Düzlemin sonsuz tane noktas n kim boyam flsa boyam

Detaylı

Suyun. Belle i Var! Bilgiyi belle ine kaydediyor; kesinlikle unutmuyor!... Suyun belle i var!.. Do an n Gizemi Yücel Aksoy SUYUN G ZEM

Suyun. Belle i Var! Bilgiyi belle ine kaydediyor; kesinlikle unutmuyor!... Suyun belle i var!.. Do an n Gizemi Yücel Aksoy SUYUN G ZEM Do an n Gizemi Yücel Aksoy SUYUN G ZEM Suyun Belle i Var! Bilgiyi belle ine kaydediyor; kesinlikle unutmuyor!... Suyun belle i var!.. Bu sözcükler, Japon araflt rmac Dr. Masaru Emoto nun belle inde sürekli

Detaylı

Beynimizi Nas l De ifltiriyor? Çeviri: DEN Z BENER

Beynimizi Nas l De ifltiriyor? Çeviri: DEN Z BENER Beynimizi Nas l De ifltiriyor? Çeviri: DEN Z BENER nternet, her fleyi de ifltirdi Hat rlamak ve zihnimizi kullanmak konusunda, geleneksel yöntemlerimizden h zla uzaklafl yoruz. Be endi imiz bir yeme in tarifini,

Detaylı

I k Hakk nda. I k bir enerjidir. I k çok h zl d r.

I k Hakk nda. I k bir enerjidir. I k çok h zl d r. I k Hakk nda I k bir enerjidir. 1 2 I k da ses gibi bir enerjidir. Sesten fark, bo lukta da yay l r. Yoksa bir dü ünün; Güne nlar bize nas l ula rd? I k çok h zl d r. I k, bo lukta saniyede yakla k 300.000

Detaylı