Holland ın Kariyer Teorisine Göre Müzik Öğretmeni Adaylarının Kişiliği

Transkript

1 24 Holland ın Kariyer Teorisine Göre Müzik Öğretmeni Adaylarının Kişiliği Yrd. Doç. Dr. D. Beste CEVIK, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, Yrd. Doç. Dr. Serkan PERKMEN, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Özet Bu çalışmanın amacı, müzik öğretmeni adaylarının bölümlerinden duydukları hoşnutluk ile kişilikleri arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Holland ın Kariyer Seçimi Kuramı teorik temeli teşkil etmektedir. Holland ın teorisine göre (1997) altı kişilik türü (Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) ve aynı isimlerle anılan altı farklı çalışma ortamı (Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) vardır. Çalışmanın örneklemini, Türkiye deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dallarından seçilen Balıkesir Üniversitesi nde öğrenim gören 99 müzik öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, Mesleki İlgi Ölçeği (Harmon & Borgen, 1995) kullanılmıştır. Ölçek 30 maddeden oluşan 5 li Likert tipindedir. Elde edilen veriler, betimsel istatistik yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Bununla birlikte, Holland teorisine göre, müzik öğretmenliği öğrencilerinin sanatçı ruhlu, sosyal ve araştırmacı olmaları beklenmektedir. Bu bağlamda, çalışmada, müzik öğretmeni adaylarının kişiliklerinin ortaya konulup, kişilikleri ile müzik alanında eğitim görmekten duydukları memnuniyet arasında bir ilişkinin var olup/olmadığının araştırılarak sonuçların belirlenmesinin yararlı olabileceği düşünülmektedir. Yani, öğretmen adaylarının, müziği kariyerlerinde tercih etmelerini anlamada kişiliğin önemli bir yeri olup/olmadığı ortaya çıkarılacaktır. Anahtar sözcükler: Holland Teorisi, Müzik Öğretmeni Adayları, Kişilik, Kariyer Seçimi. GİRİŞ Kişilik, kişinin iç ve dışa dönük tutarlı ilişkisi ve onu diğer bireylerden ayıran özelliklerdir (Cuceloglu, 2008, s.404). Müzik literatüründe kişiliğin tanımlanmasıyla ilgili pek çok çalışma Kemp (1969) tarafından yapılmıştır. Kemp in çalışmalarının çoğu onun kitabında görülebilir: Müzikal Coşku: Müzisyenlerin Psikolojisi ve Kişiliği. Müzisyenlerin kişiliğini ölçmek için genellikle Raymond Cattell in 16 Faktörlü Kişilik Testini kullanmıştır. Elbette, müzisyenlerinin gelişiminin onun nasıl biri olduğuyla ilgili olduğuna bağlı olduğu görüşünü kabul etmeyi dilerim demiştir (s.15). Holland ın Kariyer Tercihi Kuramına dayanarak Teachout (2001), 84 müzik öğretmeni adaylarının kişilik türlerini mesleki şahsiyet yönünden incelemiştir ve katılımcıların en yüksek puanı Sanatsal, Sosyal ve Araştırmacı özelliklerden aldığını bulmuştur. Sırasıyla teoriye dayanarak bakıldığında hiçbir kişilik boyutunun öğretmede etkililiği ciddi bir katkısının olmadığı görülmüştür. Teorik Temel: Holland ın Kariyer Tercihi Kuramı Mevcut çalışma, 99 Türk müzik öğretmeni adayının kişilik profillerini incelemek için Holland ın Kariyer Tercihi Kuramını temel almıştır. Holland ın teorisine göre (1997) altı kişilik türü (Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) ve aynı isimlerle anılan altı farklı çalışma ortamı (Gerçekçi, Araştırmacı, Artistik, Sosyal, Girişimci ve Geleneksel) vardır. Bu kurama göre her mesleğin üç harfli bir kodu var. Müzik eğitimin kodu ise ASI (Artistic, Social and Investigative), yani, Artistik, Sosyal ve Araştırmacıdır (Gottfredson & Holland, 1996). Bu nedenle, iyi

2 25 bir müzik öğretmeni olmak için kişinin Sanatsal, Sosyal ve Araştırmacı kişilik türlerinin özelliklerini üzerinde barındırması gerekir. Teachout (2001), 84 müzik öğretmeni adayının mesleki şahsiyetlerini Holland ın ABD deki kuramına göre inceledi ve en yüksek puanları; Artistik, Sosyal ve Araştırmacı özelliklerden aldıklarını bulmuştur. Teachout tan esinlenilen mevcut çalışma, kuramın farklı bir ülkede, Türkiye deki kültürel geçerliliğinin incelenmesi ve denek Türk müzik öğretmen adayları üzerindeki neticelerinin test edilmesi için farklı bir ülkede yürütülmüştür. Bu bağlamda, müzik öğretmeni adaylarının kişiliğinin uluslararası yönünü ortaya koyabilme ihtimali açısından mevcut çalışma değerlidir. Çalışmanın Amacı Holland ın Kariyer Tercihi Kuramına dayanarak, mevcut çalışma Batıda Türkiye deki bir üniversitenin müzik bölümünde okuyan öğretmen adaylarının kişilik profillerini incelemek ve kişilik türleri ile eğitim görülen bölümden duyulan hoşnutluk arasındaki ilişkiyi tanımlamak için yapılmıştır. Çalışmada, bu temel amaçla birlikte şu sorulara yanıt aranmıştır: 1. Müzik bölümünde okuyan öğretmen adaylarının kişilik profilleri nasıldır? 2. Öğretmen adaylarının kişiliği ile müzik alanında eğitim görmekten duydukları memnuniyet arasında bir ilişki var mıdır? Eğer evet ise, hangi kişilik türleri okuduğu bölümden memnun olma ile ilgilidir?. YÖNTEM Katılımcılar Bu araştırmanın evrenini, Türkiye deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalları nda öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, Türkiye deki Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dallarından seçilen Balıkesir Üniversitesi nde öğrenim gören 99 öğretmen adayı (59 bayan, 40 erkek) oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçları Mesleki İlgi Ölçeği katılımcıların mesleki kişiliğini Holland ın çalışmasını temel alarak ölçmek için kullanılmıştır (Harmon & Borgen, 1995). Ölçek, 30 maddeden oluşan 5 li Likert tipinde derecelendirilmiştir. Katılımcıların yanıtları, 5 ten 0 a kadar değişen bir puanla vermektedir. 0 rakamı (İlgilenmiyorum); 5 ise (İlgimi fazlasıyla çekiyor) olacak şekilde puanlandırılmaktadır. Her bir boyuta ilişkin puanlar 0 ile 25 arasında değişmektedir ve daha yüksek puanlar ayrı boyutlarda her bir kişiliğin daha fazla yansıtıldığını göstermektedir. Veri Çözümleme Teknikleri Bu araştırmada, elde edilen veriler değerlendirilirken betimsel istatistik hesaplamaları yapılıp, araştırmacılar tarafından analiz edilerek, elde edilen sonuçlar doğrultusunda öneriler, araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. BULGULAR Yapılan literatür çalışması sonucunda, müzik öğretmen adaylarının, mesleki ilgi düzeylerinin ortaya çıkarılması ile ilgili çeşitli araştırmalar mevcuttur (Teachout, 2001; Kemp, 1969). Bu çalışmada ise, batıda Türkiye deki bir bölümde öğrenim gören müzik öğretmeni adaylarının kişilikleri ile müzik alanında

3 26 eğitim görmekten duydukları memnuniyet arasında bir ilişki olup/olmadığı hakkında araştırılarak araştırmacıların dikkatine sunulacaktır. Araştırma Aracının Güvenilirliği ve Geçerliliği Temel bileşen analizi, ölçeğin yapı geçerliliğini incelemek için uygulanmıştır. Tahmin edildiği gibi analiz sonucunda ölçek bileşenlerinin varyansında % 56 ya denk gelen altı anlamlı boyut ortaya çıkmaktadır. Ölçeğin ortalama iç tutarlılığı (Crombach alpha ile ölçülen haliyle) 90 dır. Bulgular, mevcut çalışma için kullanılan ölçeğin güvenilir ve geçerli olduğunu ortaya koymaktadır. Tanımlı İstatistikler Verilerin incelenmesi sonucunda, katılımcıların en yüksek skorunun Artistic (Artistik) te olduğunu (M = 21.14, SD = 3.88), daha sonra Social (Sosyal) (M = 19.19, SD = 3.98) ve son olarak Conventional (Geleneksel) (M = 13.33) olduğunu göstermektedir. Teorik tahminlerin aksine, katılımcılar en yüksek skoru Geleneksel değilde Investigative (Araştırmacı) dan almıştır (Tablo 1 bkz.). Table 1. Katılımcıların kişilik boyutlarındaki puanları Kişilik Tipleri Min Max M SD Realistic (Gerçekçi) Investigative (Araştırmacı) Artistic (Artistik) Social (Sosyal) Enterprising (Girişimci) Conventiona (Geleneksel) Meslek seçimimde kişiliğin rolünü incelemek için katılımcıların kariyer tercihlerine gore kişilik skorları üzerinde durulmuştur. Tablo 2 deki sonuçlar, ileride müzikle ilgili bir kariyeri tercih etmeyenlerin Artistik (M = 16.80, SD = 5.21) ve Investigative (Araştırmacı) puanı (M = 4.80, SD = 3.27) diğer kariyerleri tercih edenlerden önemli derecede daha düşük çıkmıştır (p <.01). Katılımcıların diğer skorları arasında, istatistiki olarak bir farklılık bulunmamaktadır. Örneğin her ne kadar akademik kariyeri tercih edenlerin Investigavite (Araştırmacı) puanı (M = 10.75, SD= 6.15) diğer kariyerleri tercih edenlerden fazla olsa da, bu fark istatistiki olarak önemli değildir.

4 27 Table 2. Katılımcıların kariyer tercihlerinin kişilik puanları Kariyer Tercihi Müzik Öğretmenliği Müzisyenlik Akademik Kariyer Müzik İle Ilgili Kariyeri Tercih Etmek Istemeyenler Kişilik Tipleri M (SD) M (SD) M (SD) M (SD) Realistic (Gerçekçi) Investigative (Araştırmacı) 9.59 (5.96) (6.40) (5.77) 8.60 (6.18) 8.52 (5.51) 9.00 (6.97) (6.15) 4.80 (3.27) Artistic (Artistik) (3.73) (4.69) (3.24) (5.21) Social (Sosyal) (3.76) (3.69) (3.92) (6.04) Enterprising (Girişimci) Conventional (Geleneksel) (3.90) (6.01) (6.05) 9.20 (4.38) (5.65) (4.77) (4.77) (2.34) Son olarak, bölüm ve bölümden memnuniyet için uygun görülen kişilik boyutları arasındaki ilişkiyi incelemek için korelasyon analizi yapılmıştır. Bölüm ve bölümden memnuniyetle ilgili öngörülen kişilik boyutlarının ilişkileri incelendiğinde, Artistic (Artistik) ve Social (Sosyal) boyutların öngörülen uygunluk (r =. 20, r =. 23, p <.05), ve bölümsel memnuniyetle (ve bölüm memnuniyeti (r =. 21, r =. 27, p <.05) birlikte küçük fakat önemli korelasyona sahip olduğu bulunmuştur. Bunun yanında, öngörülen kişilik boyutları ile bölümsel memnuniyet arasında orta düzeyde bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır (r =. 62, p <.01), Bu da, müzik eğitiminin kişiliklerine uyduğuna inananların müzik eğitimi bölümünden memnun olduklarını ortaya koymaktadır. TARTIŞMA VE SONUÇ Müzik öğretmenliği bir öğretmenlik mesleği olmakla birlikte, sosyal iş çevresine sahip bir meslektir. Dolayısıyla iyi bir öğretmen olabilmek için, Social (Sosyal) kişiliğe sahip olmak gerekir. Müzik öğretmenliği, aynı zamanda Art (Sanat) ın bir dalıdır. Bununla birlikte, müzik öğretmenliği bölümünde başarılı olmak için Investigative (Araştırmacı) kişiliğe sahip olmak önem taşımaktadır. Bu bağlamda, müzik öğretmeni adaylarının kişiliklerinin ortaya konulması ile kişilikleri ile müzik alanında eğitim görmekten duydukları memnuniyet arasındaki ilişkinin ortaya konulmasının yararlı olabileceğini düşündürmektedir. Bu çalışmada, Türkiye deki müzik öğretmeni adaylarının kişilik profillerini bölümlerinden duydukları memnuniyete gore değerlendirmek amaçlanmıştır. Bulgular, katılımcıların çoğunlukla Artistic (Artistik) olduğunu ortaya koymaktadır. Bu da, onların sanatla ilgili etkinliklerden hoşlandıklarını ve muhtemelen kendilerini hayalci, orjinal ve idealist olarak gördüklerini; bununla birlikte, katılımcılar, sosyaldirler, bu başkalarının memnuniyeti için fedakarlık gerektiren etkinliklere katılmaktan hoşnut olduklarını göstermektedir. Ayrıca, müzik öğretmenliği bölümünde başarılı olmak için Investigative (Araştırmacı) kişiliğe sahip olmak gerekirken, katılımcıların Investigative skoru ise düşüktür. Görülmektedir ki, bu çalışmanın sonuçları, Teachout (2001) un sonuçları ile genel itibariyle paraleldir. Teachout (2001) in çalışması, müzik öğretmeni adaylarının kodlarını sırası ile; Artistik, Sosyal ve

5 28 Araştırmacı olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, çalışmamızda, katılımcıların 3. en yüksek skoru, Teachout (2001) un çalışmasının aksine Conventional (Geleneksel) olarak bulunmuştur. KAYNAKÇA Cuceloglu, D. (2008). İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları [Human and His Behaviors: Basic Concepts of Psychology]. Istanbul: Remzi Yayıncılık. Gottfredson, G. D., & Holland, J. L. (1996). Dictionary of Holland occupational codes (2 nd ed.). Odessa, FL: Physchological Assessment Resourses. Harmon, L. W. & Borgen, F. H. (1995). Advances in career assessment and the 1994 strong interest inventory. Journal of Career Assessment, 3(4), Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of careers (3 rd ed.). Odessa, FL:Psychological Assessment Resources. Kemp, A.E. (1996). The Musical Temperament: Psychology and Personality of Musicians. Oxford University Press. Teachout, D. J. (2001). The relationship between personality and teaching effectiveness of music student teachers. Psychology of Music, 29,