STK lar İçin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu NURHAN YENTÜRK YAKUP KADRİ KARABACAK ÇAĞRI ÇARIKÇI

Transkript

1 STK lar İçin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu NURHAN YENTÜRK YAKUP KADRİ KARABACAK ÇAĞRI ÇARIKÇI

2 Sivil Toplum Kuruluşları İçin İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ HARCAMALARINI İZLEME KILAVUZU Nurhan Yentürk, Yakup Kadri Karabacak, Çağrı Çarıkçı İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 514 STK Çalışmaları - Eğitim Kitapları 18 Kamu Harcamalarını İzleme Dizisi No 8 ISBN Bask stanbul, Temmuz 2015 Bilgi letiflim Grubu Yay nc l k Müzik Yap m ve Haber Ajans Ltd. fiti. Yaz flma Adresi: nönü Caddesi, No: 43/A Kufltepe fiiflli stanbul Telefon: / Faks: Sertifika No: E-posta yayin@bilgiyay.com ngocenter@bilgi.edu.tr yenturk@bilgi.edu.tr Da t m dagitim@bilgiyay.com Yay na Haz rlayan Nurhan Yentürk Kitap ve Kapak Tasar m Kadir Abbas Dizgi ve Uygulama Maraton Dizgievi Düzelti Fidan Eroğlu Baskı ve Cilt Er-Ay Basım Hizmetleri Ltd. Şti Yıl Mah. Mas-Sit 1. Cad. No: Bağcılar, İstanbul, Türkiye Tel: 90 (212) Fax: 90 (212) Sertifika no: stanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data A catalog record for this book is available from the Istanbul Bilgi University Library Yentürk, Nurhan,1958- Sivil toplum kuruluşları için: İstanbul Büyükşehir Belediyesi harcamalarını izleme kılavuzu / Nurhan Yentürk, Yakup Kadri Karabacak, Çağrı Çarıkçı. 56 pages, 12 pict., 19 charts, 33 table, 3 maps; 21x29.7 cm Includes bibliographical references. ISBN Local government -- Turkey -- İstanbul. 2. Non-governmental organizations -- Turkey. 3. İstanbul (Turkey) -- Politics and government. 4. Government spending policy -- Turkey. 5. Expenditures, Public -- Turkey. 6. Turkey -- Appropriations and expenditures. 7. Public welfare -- Turkey. 8. Social service -- Turkey. I. Karabacak, Yakup Kadri. II. Çarıkçı, Çağrı. III. Title. JS6953.A8 Y

3 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ TÜRKİYE DE MAHALLİ İDARELERİN GİDER VE GELİRLERİ GENEL YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ DÜNYADAKİ GENEL YÖNETİM HARCAMALARININ İDARELERE GÖRE DAĞILIMI TÜRKİYE DEKİ MAHALLİ İDARELERİN GİDERLERİ TÜRKİYE DEKİ BELEDİYELERİN GİDERLERİ TÜRKİYE DEKİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ TÜRKİYE DEKİ BELEDİYE GİDERLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI BELEDİYELER VE BAĞLI KURULUŞLARIN KİŞİ BAŞINA HARCAMALARI BELEDİYE, BAĞLI KURULUŞ VE İL ÖZEL İDARELERİNİN KİŞİ BAŞINA HARCAMALARI DÜNYADAKİ GENEL YÖNETİM GELİRLERİNİN İDARELERE GÖRE PAYI VE DAĞILIMI MALİ DESANTRALİZASYON İLLERE GÖRE VERGİ TAHSİLATI VE MAHALLİ İDARELERİN GELİRLERİ İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ, BAĞLI KURULUŞLAR VE İŞTİRAKLERİN GİDER VE GELİRLERİ İSTANBUL DA YEREL HARCAMA YAPAN ÖNEMLİ KURUMLAR İSTANBUL İLİ İLÇE BELEDİYELERİNİN GELİR VE GİDERLERİ İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İŞTİRAKLERİNİN GİDERLERİ İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İŞTİRAKLERİNİN DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ, BAĞLI KURULUŞLAR (İSKİ, İETT), İL ÖZEL İDARESİ VE İBB İŞTİRAKLERİNİN GİDERLERİ, İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ HARCAMALARI İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GİDERLERİNİN DAĞILIMI İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GİDERLERİNİN AMAÇLARINA GÖRE DAĞILIMI İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GİDERLERİNİN AMAÇLARINA VE YILLARA GÖRE DAĞILIMI İSKÂN, ULAŞTIRMA, MALİ ve İDARİ AMAÇLI HARCAMALARIN AYRINTILARI BAĞLI KURULUŞLARIN HARCAMALARI İSKİ GELİR VE GİDERLERİNDEN AYRINTILAR İSKİ SU TARİFESİ İETT GELİR VE GİDERLERİNDEN AYRINTILAR...39 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 3

4 2.15. İBB İŞTİRAKLERİNİN GİDERLERİNİN AMAÇLARINA GÖRE DAĞILIMI İBB GELİR GİDER DENGESİ İBB GELİRLERİ İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BORÇ VERİLERİ İBB HAZİNE GARANTİLİ VE GARANTİSİZ DIŞ BORÇLARI...49 KAYNAKLAR...49 Kaynak 1: MERKEZİ YÖNETİM KAPSAMINDAKİ İDARELERİN GERÇEKLEŞMİŞ HARCAMALARI...51 Kaynak 2: İLLER BAZINDA MAHALLİ İDARELERİN HARCAMALARI...52 Kaynak 3: İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KESİN HESAP CETVELLERİ...52 Kaynak 4: GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI...53 Kaynak 5: MAHALLİ İDARELERİN İLLERE GÖRE GELİRLERİ...55 Kaynak 6: İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ DIŞ BORÇ BİLGİLERİ İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

5 ÖNSÖZ İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin harcamalarını izleme fikri Kamu Harcamalarını İzleme Platformu nun Mayıs 2014 tarihinde Merkezi Yönetim in sosyal, sağlık, askeri, iç güvenlik, adalet, çocuk, gençlik ve engellilere yönelik harcamalarını izleyerek milletvekillerine yolladığımız dördüncü mektup ve infografiklerden sonra gelişti. Milletvekillerine yolladığımız dördüncü mektubumuzun infografiklerinin, TBMM bütçe görüşmelerinde etkin olarak hem iktidar hem de muhalefet vekilleri tarafından kullanılması, bizi, çalışmalarımızı geliştirmeye teşvik etti. Platformumuzun aktif yurttaşlık ve katılımcılık ilkelerine de uyarak merkezi yönetim harcamalarının yanı sıra yerel yönetimlerin harcamalarını da izlemeye karar verdik. İzlediğimiz tüm harcamalar gibi, yerel yönetim harcamalarını izlemek için de bir çalışma grubu oluşturup elinizdeki bu kılavuz için çalışmaya başladık. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ni seçmemizin nedeni, bu belediyemizin yerel yönetim harcamaları içinde en çok harcama yapan en büyük belediye olmasından kaynaklanmaktadır. Platform üyeleri içinden üç kişinin gönüllü olduğu bu çalışma grubunun derlediği ve hesapladığı verileri platform üyelerinin katıldığı ve İstanbul ilinde yerel katılımın sağlanması için çalışan yeni STK ve oluşumların yer aldığı eğitim programımızda ayrıntılı olarak tartıştık. Bu anlamda elinizdeki bu kılavuz, daha önceki kılavuzlarımız gibi kolektif bir ürünün sonucudur. KAHİP İstanbul Çalışma Grubu üyelerinden İkbal Polat (Kadıköy Kent Konseyi), Gürhan Ertür ve Erhat Nalbant (İstanbul Hepimizin Girişimi), Koray Kaplıca (Ortak Gelecek İçin Diyalog Derneği), Hakan Özkan (KAOS GL) Gizem Külekçioğlu (Tarlabaşı Toplum Merkezi) ve Gizem Ertam a (Habitat Kalkınma ve Yönetişim Derneği) katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Geliştirdiğimiz kılavuz için ayrıca Tarhan Erdem, Fikret Toksöz, Hasan Ersel, Cengiz Aktar ve Bekir Ağırdır dan görüş aldık ve son haline getirdik. Kendilerine de ayrıca teşekkür ederiz. Nurhan Yentürk, Yakup Kadri Karabacak, Çağrı Çarıkçı İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 5

6

7 1. TÜRKİYE DE MAHALLİ İDARELERİN GİDER VE GELİRLERİ

8

9 1.1. GENEL YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ Tablo 1.1: Genel Yönetim Bütçe Giderleri, 2013 Bin TL % A-MERKEZİ YÖNETİM ,42 B-MAHALLİ İDARELER ,25 C-SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI ,22 Kurumlararası Aktarmalar (eksi) , ,00 Kaynak: Kaynak no 1. Genel Yönetim idareleri; Merkezi Yönetim idareleri, mahalli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarından oluşmaktadır. Bu kurumların arasında aktarmalar olmaktadır. Bunların en önemlisi Merkezi Yönetim den mahalli idarelere veya sosyal güvenlik kurumlarına yapılmaktadır. Kurumlararası aktarmalar çıkarıldığında 2013 yılı genel yönetim toplam harcamaları TL olmaktadır. Bu harcamaların sadece yüzde 14,25 i mahalli idarelerin harcamalarıdır. Çizim 1.1. Genel Yönetim Bütçe Giderleri, 2013, % Sosyal Güvenlik Kurumları %29,22 Kurumlararası Aktarmalar (eksi) -%9,89 Merkezi Yönetim %66,42 Mahalli İdareler %14,25 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 9

10 1.2. DÜNYADAKİ GENEL YÖNETİM HARCAMALARININ İDARELERE GÖRE DAĞILIMI Tablo 1.2: Genel Yönetim Harcamalarının İdarelere Göre Dağılımı, 2011, % Merkezi Yönetim Eyalet Yönetimi Mahalli İdareler Sosyal Güvenlik Merkezi Yönetim Eyalet Yönetimi Mahalli İdareler Sosyal Güvenlik Danimarka 32,5 0,0 62,8 4,7 Slovenya 50,4 0,0 18,9 30,7 İsveç 38,8 0,0 48,8 12,4 Slovakya 46,3 0,0 17,5 36,3 G. Kore 40,2 0,0 43,2 16,6 Almanya 18,1 22,2 16,5 43,2 Finlandiya 28,0 0,0 40,4 31,7 Portekiz 60,8 0,0 14,1 25,2 Norveç 66,4 0,0 33,6 0,0 Avusturya 37,9 17,0 13,9 31,2 Hollanda 30,1 0,0 32,8 37,1 Belçika 23,0 23,8 13,2 40,0 Polonya 34,8 0,0 32,1 33,1 İspanya 21,6 34,3 12,3 31,9 İtalya 30,7 0,0 30,4 38,9 İsrail 72,1 0,0 12,2 15,7 Japonya 34,8 0,0 29,3 35,9 İrlanda 76,4 0,0 11,8 11,8 İzlanda 52,5 0,0 28,3 19,2 Lüksemburg 46,5 0,0 11,5 42,1 Birleşik Krallık 73,3 0,0 26,7 0,0 Yeni Zelanda 90,3 0,0 9,7 0,0 Çek Cumhuriyeti 59,9 0,0 26,3 13,8 Türkiye 64,6 0,0 9,6 25,8 Estonya 67,7 0,0 25,2 7,2 Meksika 37,0 37,1 8,3 17,6 Macaristan 48,8 0,0 23,1 28,1 Yunanistan 50,7 0,0 5,8 43,5 Fransa 32,9 0,0 20,6 46,5 ABD 54,0 46,0 0,0 0,0 İsviçre 15,1 36,6 20,5 27,8 Avustralya 60,9 39,1 0,0 0,0 Kanada 27,7 46,7 19,8 5,9 OECD 46,3 10,1 21,6 22,0 Kaynak: Government at a Glance, Avustralya, Japonya ve Türkiye verilerinde kurumlararası aktarmalar düşülmemiştir. Türkiye de yalnızca 2011 yılı için kurumlararası aktarma verileri Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanmamıştır yılı için Tablo 1 de görülen ve kurumlararası aktarmaların çıkarıldığı durumda mahalli idarelerin giderlerinin oranı yüzde 14,25 iken, bu aktarmalar düşülmediğinde yüzde 13 e inmektedir yılı için mahalli idarelerin Tablo 2 de görülen yüzde 9,6 oranındaki harcamasından kurumlararası aktarmalar çıkarıldığında harcama oranının en az bir puan daha yükselmesi beklenmelidir. Dolayısıyla düzeltilmiş harcama oranı yüzde 10,6 olduğu durumda bile, Türkiye nin mahalli idarelerinin harcamalarının Genel Yönetim harcamaları içindeki payı açısından en son sıralarda kaldığı görülmektedir. Çizim 1.2. Mahalli İdarelerin Giderlerinin Genel Yönetim Giderleri İçindeki Payı, 2011, % Danimarka İsveç G. Kore Finlandiya Norveç Hollanda Polonya İtalya Japonya İzlanda Birleşik Krallık Çek Cumhuriyeti Estonya Macaristan Fransa İsviçre Kanada Slovenya Slovakya Almanya Portekiz Avusturya Belçika İspanya İsrail İrlanda Lüksemburg Yeni Zelanda Türkiye Meksika Yunanistan ABD Avustralya OECD 10 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

11 1.3. TÜRKİYE DEKİ MAHALLİ İDARELERİN GİDERLERİ Tablo 1.3: Mahalli İdarelerin Giderleri, 2013 Bin TL Belediyelere bağlı kuruluşlar İl özel idareleri Mahalli İdare birlikleri Belediyeler (Büyükşehir, İl ve İlçe Belediyeleri) Kaynak: Kaynak no 2. Mahalli idareler; büyükşehir belediyeleri, ilçe belediyeleri ve il belediyelerinin yanı sıra belediyelere bağlı kuruluşlar, il özel idareleri ve mahalli idare birliklerinden oluşmaktadır. Tablo 1.3 de Türkiye çapında mahalli idarelerin harcamalarını alt kalemler itibariyle görmek mümkündür. Bunların içinde belediyelerin 2013 yılı harcamaları TL iken belediyelere bağlı kuruluşların giderleri TL, il özel idarelerinin giderleri ise TL dir. Çizim 1.3. Mahalli İdarelerin Giderleri, 2013, Bin TL Belediyeler (Büyükşehir, İl ve İlçe Belediyeleri) Belediyelere Bağlı Kuruluşlar İl Özel İdareleri Mahalli İdare Birlikleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 11

12 1.4. TÜRKİYE DEKİ BELEDİYELERİN GİDERLERİ Tablo 1.4: Belediyelerin Giderleri, 2013, Bin TL Büyükşehir belediyeleri Büyükşehir dışı il belediyeleri İlçe belediyeleri Kaynak: Kaynak no 2. Tablo 3 te olarak görülen belediyelerin giderleri kendi içlerinde büyükşehir, büyükşehir dışı il belediyeleri ve ilçe belediyeleri olarak ayrıldığında ortaya çıkan dağılım Tablo 1.4 te verilmektedir. Buna göre, büyükşehir belediyelerinin giderlerinin TL, büyükşehir dışı il belediyelerinin giderlerinin TL ve ilçe (ve belde) belediyelerinin giderlerinin TL olduğu görülmektedir. Çizim 1.4. Belediyelerin Giderleri, 2013, Bin TL İlçe Belediyeleri Büyükşehir Belediyeleri Büyükşehir Dışı İl Belediyeleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

13 1.5. TÜRKİYE DEKİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ Tablo 1.5: Büyükşehir Belediyeleri Listesi 1 Adana - Adana Büyükşehir Belediyesi 16 Kayseri - Kayseri Büyükşehir Belediyesi 2 Ankara - Ankara Büyükşehir Belediyesi 17 Kocaeli - Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 3 Antalya - Antalya Büyükşehir Belediyesi 18 Konya - Konya Büyükşehir Belediyesi 4 Aydın - Aydın Büyükşehir Belediyesi 19 Malatya - Malatya Büyükşehir Belediyesi 5 Balıkesir - Balıkesir Büyükşehir Belediyesi 20 Manisa - Manisa Büyükşehir Belediyesi 6 Bursa - Bursa Büyükşehir Belediyesi 21 Mardin - Mardin Büyükşehir Belediyesi 7 Denizli - Denizli Büyükşehir Belediyesi 22 Mersin - Mersin Büyükşehir Belediyesi 8 Diyarbakır - Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 23 Muğla - Muğla Büyükşehir Belediyesi 9 Erzurum - Erzurum Büyükşehir Belediyesi 24 Ordu - Ordu Büyükşehir Belediyesi 10 Eskişehir - Eskişehir Büyükşehir Belediyesi 25 Sakarya - Sakarya Büyükşehir Belediyesi 11 Gaziantep - Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 26 Samsun - Samsun Büyükşehir Belediyesi 12 Hatay - Hatay Büyükşehir Belediyesi 27 Şanlıurfa - Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi 13 İstanbul - İstanbul Büyükşehir Belediyesi 28 Tekirdağ - Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi 14 İzmir - İzmir Büyükşehir Belediyesi 29 Trabzon - Trabzon Büyükşehir Belediyesi 15 Kahramanmaraş - Kahramanmaraş B. B. 30 Van - Van Büyükşehir Belediyesi Türkiye de 2013 yılında 30 büyükşehir belediyesi bulunmaktadır. Çizim 1.5. Türkiye deki Büyükşehir Belediyeleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 13

14 1.6. TÜRKİYE DEKİ BELEDİYE GİDERLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI Tablo 1.6: İllere Göre Belediyeler (Büyükşehir, İl ve İlçe belediyeleri) ve Bağlı Kuruluşların Giderlerinin Dağılımı, 2013, % İstanbul 31,21 Şanlıurfa 0,87 Yozgat 0,33 Şırnak 0,20 Ankara 13,02 Tekirdağ 0,85 Adıyaman 0,32 Burdur 0,20 İzmir 7,54 Balıkesir 0,82 Kırklareli 0,28 Erzincan 0,19 Kocaeli 3,43 Kahramanmaraş 0,73 Giresun 0,27 Bitlis 0,19 Bursa 3,38 Trabzon 0,62 Ağrı 0,27 Karaman 0,17 Konya 3,01 Afyon 0,61 Osmaniye 0,27 Bilecik 0,16 Antalya 2,86 Malatya 0,58 Kırşehir 0,27 Çankırı 0,15 Gaziantep 2,65 Erzurum 0,55 Yalova 0,27 Bingöl 0,15 Adana 2,04 Çanakkale 0,50 Aksaray 0,26 Siirt 0,13 Mersin 1,76 Ordu 0,49 Nevşehir 0,26 Muş 0,13 Kayseri 1,48 Sivas 0,48 Kırıkkale 0,26 Kilis 0,11 Samsun 1,21 Zonguldak 0,48 Uşak 0,25 Sinop 0,11 Hatay 1,13 Kütahya 0,45 Batman 0,25 Gümüşhane 0,11 Eskişehir 1,10 Çorum 0,42 Bolu 0,24 Artvin 0,11 Manisa 1,09 Van 0,41 Niğde 0,24 Bartın 0,10 Muğla 0,97 Tokat 0,40 Rize 0,23 Hakkari 0,10 Sakarya 0,96 Elazığ 0,36 Amasya 0,22 Kars 0,10 Diyarbakır 0,96 Edirne 0,35 Kastamonu 0,21 Iğdır 0,08 Aydın 0,93 Isparta 0,33 Karabük 0,21 Tunceli 0,06 Denizli 0,93 Mardin 0,33 Düzce 0,21 Bayburt 0,05 Kaynak: Kaynak no 2. Ardahan 0,03 Belediyeler (Büyükşehir, büyükşehir dışı il belediyeleri ve ilçe belediyeleri) ve bağlı kuruluşların giderleri içinde İstanbul un giderleri TL ile toplamın % 31 ini oluşturmaktadır. Çizim 1.6. Türkiye deki Belediye Giderlerinin İllere Göre Dağılımı, 2013, % Edirne Çanakkale Kırklareli Tekirdağ İzmir Balıkesir Manisa Aydın Muğla Yalova Bursa İstanbul Uşak Denizli Kütahya Kocaeli Burdur Sakarya Afyon Eskişehir Isparta Antalya Zonguldak Karabük Düzce Bolu Bartın Ankara Konya Karaman Kastamonu Kırıkkale Mersin Kırşehir Aksaray Nevşehir Niğde Sinop Çorum Yozgat Adana Samsun Amasya Kayseri Tokat Osmaniye Sivas K.Maraş Ordu Gaziantep Kilis Malatya Giresun Adıyaman Gümüşhane Bayburt Erzincan Elazığ Şanlıurfa Trabzon Tunceli Rize Bingöl Diyarbakır Mardin Artvin Erzurum Batman Muş Bitlis Siirt Ardahan Şırnak Kars Ağrı Iğdır Van Hakkari Hatay %31,21 İstanbul %13,02 Ankara %1 - %10 arası iller % %1 arası iller 14 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

15 1.7. BELEDİYELER VE BAĞLI KURULUŞLARIN KİŞİ BAŞINA HARCAMALARI Tablo 1.7: Nüfus Başına Belediye ve Bağlı Kuruluş Harcamaları (İl özel idareleri ve şirketler hariç) Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları, TL, nüfus Kişi başına Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları, TL, nüfus Kişi başına Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları Ankara Rize İstanbul Aksaray Kocaeli Niğde İzmir Kahramanmaraş Konya Amasya Gaziantep Bayburt Eskişehir Ordu Antalya Tokat Bursa Giresun Yalova Artvin Kırşehir Elazığ Kayseri Diyarbakır Muğla Düzce Sakarya Kastamonu Mersin Bitlis Çanakkale Bingöl Tekirdağ Adıyaman Denizli Osmaniye Samsun Bartın Adana Sinop Kırıkkale Ağrı Nevşehir Şanlıurfa Aydın Batman Karabük Iğdır Edirne Siirt Afyon Mardin Erzincan Şırnak Kilis Van Bolu Hakkari Kırklareli Ardahan Trabzon Kars Manisa Muş Zonguldak Toplam Isparta Kaynak: Kaynak no 2, Nüfus: TÜİK. Kütahya Çankırı Çorum Sivas Gümüşhane Malatya Burdur Hatay Bilecik Tunceli Yozgat Uşak Erzurum Balıkesir Karaman Çizim 1.7. Kişi Başına Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları (en çok ve en az harcama yapılan 10 Şehir) 2013, TL Muş Kars Ardahan Hakkari Van Şırnak Mardin Siirt Iğdır Batman Yalova Bursa Türkiye Ortalaması Antalya Eskişehir Gaziantep Konya İzmir Kocaeli İstanbul Ankara İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 15

16 1.8. BELEDİYE, BAĞLI KURULUŞ VE İL ÖZEL İDARELERİNİN KİŞİ BAŞINA HARCAMALARI Tablo 1.8: Nüfus Başına Belediye, Bağlı Kuruluş ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları (şirketler hariç) Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları, 2013, TL İl Özel İdarelerinin Harcamaları, 2013, TL Toplam Belediyeler ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları 2013 nüfus Kişi başına Belediyeler,Bağlı Kuruluşlar ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları Ankara İstanbul Kocaeli İzmir Tunceli Konya Gaziantep Kırşehir Karaman Eskişehir Bayburt Antalya Gümüşhane Erzincan Yalova Artvin Kırıkkale Çanakkale Bingöl Nevşehir Kayseri Bursa Bolu Kilis Muğla Sakarya Sivas Çankırı Aydın Samsun Burdur Giresun Denizli Yozgat Afyon Ardahan Mersin Rize Trabzon Kastamonu Niğde Sinop Elazığ Bitlis Tekirdağ Amasya Adana Erzurum İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

17 Tablo 1.8 (devam): Nüfus Başına Belediye, Bağlı Kuruluş ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları (şirketler hariç) Belediyeler ve Bağlı Kuruluşların Harcamaları, 2013, TL İl Özel İdarelerinin Harcamaları, 2013, TL Toplam Belediyeler ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları 2013 nüfus Kişi başına Belediyeler,Bağlı Kuruluşlar ve İl Özel İdarelerinin Harcamaları Çorum Edirne Malatya Kütahya Kırklareli Ağrı Bilecik Şırnak Zonguldak Hakkari Isparta Düzce Hatay Manisa Ordu Siirt Şanlıurfa Uşak Karabük Aksaray Tokat Diyarbakır Adıyaman Kahramanmaraş Bartın Van Balıkesir Iğdır Muş Batman Osmaniye Kars Mardin Toplam Kaynak: Kaynak no 2, Nüfus: TÜİK. Tablo 1.7 de yer alan şehirler itibariyle büyükşehir, il ve ilçe belediyeleri ve bağlı kuruluşların harcamaları Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanmaktadır. Bu harcamalar 2013 yılı için illerin nüfuslarına bölündüğünde, iller arası kişi başına belediyelerin harcamalarında ciddi bir eşitsizlik görülmektedir. Tablo 1.8 de il özel idarelerinin harcamaları eklendiğinde belirli bir düzelme olsa da, bölgesel gelir dağılımının bozukluğu görülmektedir yılından itibaren büyükşehir belediyesi olan illerde il özel idarelerinin kapatılarak gelirlerinin büyükşehir belediyelerine ve valiliklere devredileceği dikkate alınırsa, 2104 yılından sonra karşılaştırma yapılırken bu devir nedeniyle İBB harcamalarında ortaya çıkacak olan artış dikkate alınmalıdır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 17

18 1.9. DÜNYADAKİ GENEL YÖNETİM GELİRLERİNİN İDARELERE GÖRE PAYI VE DAĞILIMI Tablo 1.9a: Genel Yönetim Gelirlerinin İdarelere Göre Dağılımı, 2011, % Merkezi Yönetim Eyalet Yönetimi Mahalli İdare Sosyal güvenlik İsveç 56,1 0,0 36,9 7,0 Japonya 24,1 0,0 35,0 40,9 Danimarka 69,3 0,0 28,9 1,8 Finlandiya 42,9 0,0 28,8 28,3 İzlanda 71,9 0,0 27,9 0,2 İsviçre 32,4 28,5 18,8 20,2 Çek Cum. 67,0 0,0 18,5 14,4 İtalya 51,9 0,0 18,5 29,6 Polonya 52,1 0,0 17,9 30,0 Fransa 34,1 0,0 16,3 49,6 G. Kore 60,4 0,0 15,7 24,0 Estonya 69,5 0,0 15,4 15,2 Norveç 86,2 0,0 13,8 0,0 Slovenya 52,6 0,0 13,4 34,0 Avusturya 48,9 11,5 13,3 26,4 Slovakya 51,0 0,0 12,2 36,8 Kanada 36,5 43,2 12,1 8,3 Almanya 29,5 23,1 11,4 36,0 İspanya 32,4 23,4 11,0 33,2 Hollanda 56,9 0,0 10,5 32,7 Yeni Zelanda 89,6 0,0 10,4 0,0 Türkiye 62,8 0,0 10,4 26,8 Portekiz 70,3 0,0 10,1 19,7 İsrail 76,3 0,0 9,7 14,0 Birleşik Kırallık 90,6 0,0 9,4 0,0 Macaristan 67,0 0,0 9,3 23,7 İrlanda 78,9 0,0 7,5 13,6 Belçika 54,1 9,6 7,3 29,0 Luksemburg 65,3 0,0 6,8 27,9 Meksika 82,4 6,7 2,9 8,0 Yunanistan 71,0 0,0 2,6 26,5 Avustralya 61,2 38,8 0,0 0,0 ABD 54,0 46,0 0,0 0,0 OECD 60,3 7,7 13,3 18,7 Kaynak: OECD, Government at a Glance, Tablo 1.9b: Genel Yönetim Gelirlerinin içinde Mahalli İdarelerin Gelirlerinin Payı, 2011, % Danimarka 35,8 28,9 İsveç 34,7 36,9 Japonya 32,9 35,0 Finlandiya 26,5 28,8 İzlanda 25,7 27,9 G.Kore 22,0 15,7 İtalya 20,3 18,5 Çek Cum. 20,1 18,5 İsviçre 20,0 18,8 Polonya 18,9 17,9 Macaristan 17,1 9,3 Fransa 16,2 16,3 Türkiye 13,8 10,4 Norveç 13,7 13,8 Slovakya 13,6 12,2 İrlanda 13,0 7,5 Avusturya 12,8 Almanya 12,2 11,4 Hollanda 11,9 10,5 Portekiz 11,5 10,1 İspanya 10,9 11,0 Birleşik Krallık 10,7 9,4 Kanada 10,4 12,1 Yeni Zelanda 8,6 10,4 Lüksemburg 7,4 6,8 Belçika 7,3 7,3 Yunanistan 3,9 2,6 ABD 0,0 0,0 OECD 16,1 13,3 Kaynak: OECD, Government at a Glance, 2013 ve Türkiye Genel Yönetim gelirlerinin idarelere göre dağılımı uluslararası verilerle karşılaştırıldığında, 2013 yılında Genel Yönetim içinde Mahalli idarelerin payının yüzde 10,4 ile kısıtlı olduğu görülmektedir. OECD ortalaması ise yüzde 13,3 tür. Türkiye 22. sıradadır. Daha ilginç olanı Türkiye nin OECD de yer alan 2006 yılı mahalli idarelerin Genel Yönetim gelirleri içindeki payı yüzde 13,8 dir. Dolayısıyla Genel Yönetim gelirleri içinde Mahalli İdarelerin payının 2006 yılında 13,8 den 2011 de 10,4 e düştüğü görülmektedir. Çizim 1.9. Genel Yönetim Gelirlerinin İçindeki Mahalli İdarelerin Gelirlerinin Payı, 2006 ve 2011, % , Danimarka İsveç Japonya Finlandiya İzlanda G.Kore İtalya Çek Cum. İsviçre Polonya Macaristan Fransa Türkiye Norveç Slovakya İrlanda Avusturya Almanya Hollanda Portekiz İspanya Birleşik Kırallık Kanada Yeni Zelanda Lüksemburg Belçika Yunanistan ABD OECD 10,4 18 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu

19 1.10. MALİ DESANTRALİZASYON Tablo 1.10: OECD Ülkeleri ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika Birleşik Krallık Çek Cumhuriyeti Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Güney Kore Hollanda İrlanda İspanya İsrail İsveç İsviçre İtalya İzlanda Japonya Kanada Lüksemburg Macaristan Meksika Norveç Polonya Portekiz Slovakya Slovenya Şili Türkiye Yeni Zelanda Yunanistan OECD tarafından ülkelerin merkezi yönetim ve sosyal güvenlik kurumları dışındaki yerel yönetimlere ayrılan gelir ve giderleri dikkate alınarak üretilen mali desantralizasyon grafiğine (Çizim 1.10) göre Türkiye sadece Yunanistan ı arkasında bırakabilmektedir. Çizim Mali Desantralizasyon: Genel Yönetim Gelir ve Giderleri İçinde Merkezi Yönetim Dışı İdarelerin Payı, Merkezi Yönetim Dışı İdarelerin Gelirlerinin Genel Yönetim Gelirleri İçindeki Payı CAN 50 CHE USA 40 AUS JPN SWE DEU 30 ESP DNK FIN ISL AUT OECD 20 CZE FRA NZL TUR 10 ISR PRT SVK SVN HUN IRL LUX ITA EST POL BEL KOR NOR NLD GBR MEX GRC Merkezi Yönetim Dışı İdarelerin Giderlerinin Genel Yönetim Giderleri İçindeki Payı Kaynak: OECD, Government at a Glance, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu 19

20 1.11. İLLERE GÖRE VERGİ TAHSİLATI VE MAHALLİ İDARELERİN GELİRLERİ Tablo 1.11: İllerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerine Katkısı ve Mahalli İdarelerin Gelirlerinin Karşılaştırılması, 2013, Bin TL Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Tahsilatı İller itibariyle Mahalli İdarelerin Gelirleri Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Tahsilatı İller itibariyle Mahalli İdarelerin Gelirleri Adana Konya Adıyaman Kütahya Afyonkarahisar Malatya Ağrı Manisa Amasya Kahramanmaraş Ankara Mardin Antalya Muğla Artvin Muş Aydın Nevşehir Balıkesir Niğde Bilecik Ordu Bingöl Rize Bitlis Sakarya Bolu Samsun Burdur Siirt Bursa Sinop Çanakkale Sivas Çankırı Tekirdağ Çorum Tokat Denizli Trabzon Diyarbakır Tunceli Edirne Şanlıurfa Elazığ Uşak Erzincan Van Erzurum Yozgat Eskişehir Zonguldak Gaziantep Aksaray Giresun Bayburt Gümüşhane Karaman Hakkari Kırıkkale Hatay Batman Isparta Şırnak Mersin Bartın İstanbul Ardahan İzmir Iğdır Kars Yalova Kastamonu Karabük Kayseri Kilis Kırklareli Osmaniye Kırşehir Düzce Kocaeli Merkez Not: İller bazında bütçe gelirleri ve bütçe giderleri il sınırları Toplam içindeki muhasebe birimlerince tahsil edilen ve ödenen tutarlardan oluşmaktadır. Bakanlıkların merkez muhasebe birimlerince tahsil edilen ve ödenen tutarlar il ayrımına tabi tutulmaksızın merkez satırında yer almaktadır. Kaynak: Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Tahsilatı için bkz. Kaynak no 4. İller itibariyle Mahalli İdarelerin Bütçe Gelirleri için bkz. Kaynak no İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu