FOTOĞRAF VE VİDEO PROJE GELİŞTİRME

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3146 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2051 FOTOĞRAF VE VİDEO PROJE GELİŞTİRME Yazarlar Doç. Coşgül YÜKSEL (Ünite 1) Prof. Tevfik Fikret UÇAR (Ünite 2) Özcan YURDALAN (Ünite 3) Selin CEVİZLİ (Ünite 4, 8) Nalan SAKIZLI (Ünite 5) Dr. Nimet ERSİN (Ünite 6) Yrd.Doç.Dr. Mehmet Sinan ERGÜVEN (Ünite 7) Editör Doç. Coşgül YÜKSEL ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

2 Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Öğretim tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2014 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN ÖĞRETİM TASARIM BİRİMİ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yardımcısı Yrd.Doç.Dr. İrem Erdem Aydın Öğretim Tasarımcısı Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Öğr.Gör. Nilgün Salur Dil ve Yazım Danışmanı Hatice Çalışkan Ölçme Değerlendirme Sorumlusu Snv.Hiz.Uzm. Hülya Tambekki Grafikerler Ayşegül Dibek Hilal Küçükdağaşan Gülşah Karabulut Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Dizgi Açıköğretim Fakültesi Dizgi Ekibi Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme ISBN Baskı Bu kitap ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Web-Ofset Tesislerinde adet basılmıştır. ESKİŞEHİR, Aralık 2014

3 İçindekiler İçindekiler iii Önsöz... vii Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme... 2 PROJE TANIMI... 3 Projenin Özellikleri... 4 Proje Örnekleri... 4 Proje Yaşam Döngüsü... 4 PROJE GELİŞTİRME... 5 Bir Fikrin Doğuşu... 5 Araştırma Aşaması... 7 İçerik Araştırması... 7 Hedef Kitle Araştırması... 8 Planlama Aşaması... 8 PROJE ÖNERİSİNİN RAPORLAŞTIRILMASI... 9 Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Portfolyo Tasarımı PORTFOLYO TASARIMI Portfolyo Hazırlama Süreçleri Hazır Portfolyo Kullanmak Özgün Portfolyo Tasarımı Öz Geçmiş FARKLI ORTAMLARDA PORTFOLYO SUNUMU CD veya DVD Ortamında Portfolyo Hazırlama Web Ortamında Portfolyo Hazırlama Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Bir Fotoröportaj Projesi FOTORÖPORTAJIN TANIMI VE KAPSAMI Fotoröportajcının Özellikleri FOTORÖPORTAJ PROJESİNİN AŞAMALARI Konuyu Seçmek Seçilen Konuyu Araştırmak Çekim Hazırlığı ve Proje Yazımı Çekim Yayın ve Dağıtım ÖRNEK PROJE: ALTIN YOLLAR-PİRİ REİS İN İZİNDE Özet Kendimizi Sınayalım ÜNİTE 2. ÜNİTE 3. ÜNİTE

4 iv İçindekiler Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar ÜNİTE 5. ÜNİTE 6. ÜNİTE Stok Fotoğraf MİKROSTOK ENDÜSTRİ Stok Fotoğrafın Tanımı Stok Fotoğrafın Kullanıldığı Yerler Stok Fotoğrafçı STOK FOTOĞRAF OLUŞTURMA SÜRECİ Bir Fikrin Doğuşu: Konu ve Tema Saptama Nasıl Çekmeli? Kompozisyon Teknik Kurallar Model Bulmak ve Mekân Araştırmak Çekim Günü Sunum ve Pazarlama Dosyalama Ticari Kullanım İçin Yasal Koşullar ÖRNEK STOK FOTOĞRAF PROJESİ: İŞ DÜNYASI TAKIM ÇALIŞMASI Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Belgesel Yapımların Projelendirilmesi BELGESEL YAPMAK İÇİN BİR FİKRİM VAR Belgesel Sinema ve Yapım Süreçleri Üzerine Birkaç Not Belgesel Film Yapımında Araştırmanın Önemi BELGESEL YAPIM PROJE DOSYASI Bir Fikirle Yola Çıkmanın Önemi Proje Dosyasının İçeriğinin Oluşturulması Proje Dosyasının Hazırlanması ÖRNEK PROJE DOSYASI: CUMHURİYETİN HAYALLERİ Bu Belgeseli Yapma Fikrinin Doğuşu Ön Araştırma Sürecinde Gerçekleştirilen Çalışmalar Proje Dosyası ve Yapım Süreci İlişkisi Üzerine Birkaç Not Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Bir Televizyon Programı Tasarlamak TELEVİZYON İÇİN PROJE GELİŞTİRME Program Fikri TELEVİZYON PROGRAMI PROJE DOSYASI Program Önerisi Hazırlama Programın Adı

5 İçindekiler v Programın Hedef Kitlesi Programın Amacı Yararlanılacak Kaynaklar Programın Türü Programın Konusu Programın Konu Dökümü Programın İçeriği Yayın Kanalı Yapım Formatı/Yapım Biçimi Bölüm Sayısı Yayın Periyodu Programın Süresi Program Akışı Bütçe Drama Önerisi Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Reklam ve Tanıtım Projesi Geliştirme GİRİŞ REKLAM VE TANITIM PROJESİ GELİŞTİRME Brief Durum Analizi Hedef Kitle Analizi Demografik Değişkenler Psikografik Değişkenler Reklam/İletişim Hedefi Yaratıcı Strateji Reklam Kampanyasının Tonu Reklamda Anlatım Biçimi Medya Planlama ÖRNEK BİR REKLAM VE TANITIM PROJESİ - FIERY Durum Analizi Hedef Kitle Analizi İletişim Hedefi Yaratıcı Strateji Yaratıcı İşler Medya Planlama Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar ÜNİTE

6 vi İçindekiler 8. ÜNİTE Stok Video SAYISALLAŞMA İnternet Mikrostok Stok Videonun Tanımı ve Kapsamı Telifsiz Lisans (Royality Free) BİR STOK VİDEO OLUŞTURMA SÜRECİ Tasarım ve Araştırma Aşaması Editoryal ve Ticari Görüntüler Gerekli Teknik Bilgiler Kameranın Taşıması Gereken Özellikler Stok Videolarda Sıkıştırma Formatı Dosya Formatı Aydınlatma, Çerçeve ve Netlik Pozlama Ayarları Beyaz Ayar Ses Çekim Öncesi Son Hazırlıklar ve Çekim Yapım Sonrası Süreç Videoların Düzenlenmesi, Sıralanması, Etiketlenmesi Görüntü Yükleme Mikrostok Siteler ÖRNEK BİR STOK VİDEO PROJESİ: BİLİM İNSANI Çekim Listesinin Oluşturulması Çekim Günü Çekim Sonrası Süreç Anahtar Kelimeler Anahtar Kelimeler Özet Kendimizi Sınayalım Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Ekler

7 İçindekiler vii Önsöz Özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmiş geçici çabalar olarak tanımlanan proje, geçmişi çok eskilere dayanan bir kavram. İnsanoğlunun ilk topluluk halinde yaşamaya başladığı zamanlara kadar gidiyor. Mısır ın simgesi durumundaki piramitlere bakalım örneğin. Başlangıçta firavunların kurduğu hayal ve önlerinde uzayıp giden çöl vardı. Bu hayalin gerçekleşmesiyle birlikte binlerce yıldır ayakta duran özgün eserler, piramitler çıktı ortaya. Bu hayal birden bire gerçek olmadı kuşkusuz. Büyük piramidin yapılması için hiyerarşik bir şekilde organize edilmiş, kişilik iki gruptan oluşan ve ustalık derecelerine göre sınıflandırılmış Mısırlı çalışmıştı. Bu müthiş bir rakamdı. Sadece çalışan insan sayısını tahmin etmeye çalışmak bile insanı etkilemeye yetiyordu. Sonuçta Keops ortaya çıktı. Ama başlangıçta Keops adı verilen bu büyük piramit de bir hayaldi. Kısaca öncelikle hayal etmek gerekiyor. Hayal gerçek olabilir mi? Bu sorunun yanıtının olumlu olabilmesi için de sorununu net bir biçimde anlatan bir proje dosyası hazırlanmalı. Biz Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme adını verdiğimiz bu kitabı oluşturmaya çalışırken hayallerini özgün yapıtlara dönüştürmüş yazarlarla çalışmaya özen gösterdik. Yazarlarımızın çalıştıkları alanlarla ilgili deneyimlerini paylaşmalarıyla üniteler oluştu. Portfolyo Tasarımı, Bir Fotoropörtaj Projesi, Stok Fotoğraf, Belgesel Yapımların Projelendirilmesi, Bir Televizyon Programı Tasarlamak, Reklam ve Tanıtım Projesi Geliştirme, Stok Video bu kitabı oluşturan üniteler. Prof. Dr. Levend Kılıç ile bu kitap konusundaki ilk konuşmalarımızı hatırlıyorum. Bir hayaldi. Ama şimdi kitap elinizde. Hayallerinizi gerçek kılmak mümkün. Bunun yolu da iyi bir proje geliştirmekten geçiyor. İyi çalışmalar diliyorum. Editör Doç. Coşgül YÜKSEL

8 FOTOĞRAF VE VİDEO PROJE GELİŞTİRME 1Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Proje kavramını açıklayabilecek, Projenin özelliklerini sıralayabilecek, Proje yaşam döngüsünü tanımlayıp bu süreci oluşturan aşamaları ifade edebilecek, Proje geliştirme kavramını tanımlayıp proje geliştirme aşamalarının hangi basamaklardan oluştuğu sorusunu yanıtlayabilecek, Projeyi raporlaştırma adımlarını uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksınız. Anahtar Kavramlar ro e ro e Ya am ön üsü ro e Geli tirme ema Ana ikir Kon ilimsel Ara t rma Yöntemi ro enin a orla t r lmas İçindekiler Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme PROJE TANIMI PROJE ELİŞTİRME PROJE ÖNERİSİNİN RAPORLAŞTIRILMASI

9 Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme PROJE TANIMI Bir fotoğraf sergisini gezerken her bir fotoğrafın sergi salonuna getirilmesi için ne kadar çok emek harcandığını hiç düşündünüz mü? Peki, esas emek harcanan bölümün masa başında geçen bölüm olduğunu? Konuyu seçmenin, araştırma, ilişkilendirme, gözlem ve çekim ağacını oluşturma sürecinin ne denli düşün yoğun bir süreç olduğunu tartıştınız mı? Bir de sinema salonuna gidip bir çırpıda izleyip tüketiverdiğiniz filmleri düşünün. Yönetmen ya da yapımcı yönetmen olarak kocaman harflerle yazılan ismin ne denli çok emek harcadığını bir hayal etmeye çalışın. Bunu yaparken tıpkı fotoğraf sanatçısı gibi film yönetmeninin de esas çabayı tasarım aşamasındayken harcadığını her zaman hatırınızda tutun. Kısaca ister fotoğraf ister film olsun bir kültür ve sanat programı ortaya koymak istiyorsanız öncelikle düşünüp, araştırıp, desenleyip bir proje geliştirmeniz gerekecektir. Proje dediğimiz kavramın geçmişinin ise çok eskilere dayandığını söyleyebiliriz. İnsanoğlunun topluluk hâlinde yaşamaya başladığı ilk günlerden itibaren yaşamın içine girmiş bir kavramdır. Günümüzde hâlâ ihtişamla yükselen piramitler, antik dönemin kokusunu hissettiren su kemerleri, tapınaklar çok ciddi bir planlama ve koordinasyon becerisi sonucu ortaya çıkmış eserlerdir. Proje kavramının farklı kaynaklarda farklı tanımlarıyla karşılaşabiliriz ancak genel anlamda proje, soruna özel, bir defaya özgü oluşturulan, belli bir zaman... dâhilinde hedefe ulaşmayı sağlayan işlemler bütünü şeklinde tanımlanabilir (Albayrak, 2005, s:3). Project Management Institute (Proje Yönetim Enstitüsü) ise projeyi, özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmiş geçici çabalar şeklinde tanımlar (PMI, 2000, s:4). Kısaca söylemek gerekirse proje; Faaliyetleri belirli bir edefe yönlendiren, aman ve kaynak planlamasına olanak sa layan, zleme ve de erlendirme olana ı sunan, Kaynak bulunmasına yardımcı olan, ede ere ulaşılmasının önündeki risklere ve engellere ilişkin bilgi sa ibi olunmasına ve gerekli önlemlerin alınmasına fırsat tanıyan, Fikrin anlatımını ve desteklenmesini kolaylaştıran, onuçların sürdürülebilirli ini arttıran, (Aydemir, emircan, alman, 20, s ) Mutlaka bir başlangıç ve bitiş tari i olan çalışmadır. Proje Yönetim Enstitüsü (PMI) projeyi özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmiş geçici çabalar biçiminde tanımlar.

10 4 Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme Projenin Özellikleri Proje Yönetim Enstitüsü, projenin temel özelliklerini şu şekilde sıralamaktadır: Geçicidir: Projenin geçiciliği dendiğinde anlaşılması gereken her projenin belli bir başlangıç ve bitiş zamanı olduğudur. Bir başka söyleyişle her proje bir noktada son bulur. Projenin bitiş zamanı geldiğinde projede belirlenen amaçlara ulaşılmış, görev tamamlanmış ya da projede belirtilen amaçlara ulaşılamayacağı anlaşılmış demektir. Böyle bir durumda proje iptal edilir. Örneğin, Belgesel Yapımların Projelendirilmesi ünitesinde yer alan um uriyetin ayalleri adlı örnek pro e amaç, yaklaşım, kapsam ve içerik, filmsel anlatım, yapım aşamaları ve disiplinler, araştırma, arşiv-dokümantasyon ve deşifre çalışmaları, danışmanlar gibi alt başlıklardan oluşan proje öneri dosyasının sunumuyla başlar. ponsor tarafından pro enin kabul edilip çekimlerin yapılması, kurgunun tamamlanması ve um uriyet in 7. Kuruluş ıl önümü nde gösterilecek bandın teslimiyle birlikte proje tamamlanmış olur. 1 Projenin temel özellikleri geçici olması, özgün ürün üretmesi ve ayrıntılandırılmış basamaklardan oluşması biçiminde sıralanabilir. Bir projenin geçici olma özelliğini farklı proje örnekleri üzerinden tartışınız. Özgün Ürün Üretir: Proje sonucu ortaya çıkan eserin özgün olması, projenin önemli özelliklerinden birisidir. Örneğin geliştirilen pek çok proje sonucu birçok belgesel film üretilir. Ama her eser birbirinden konu, tema, biçim yönünden farklı özellikler taşır. Ele alınan konu aynı olduğu zamanlarda bile filmin ana fikri, bize söylemek istediği söz farklı olabilir. rne in,. ünya avaşı yla ilgili yapılmış filmlerin sayısı oldukça fazladır ancak her biri farklı amaçlara, farklı yaşamlara, farklı ana fikirlere eğilir. Basamaklı Ayrıntılandırma: Projenin basamaklı olması, adım adım ilerlediği ve düzenli olarak yükseldiği anlamına gelir. Ayrıntılandırma ise detayları çözmek ve geliştirmek anlamındadır. Projenin bu özelliği, iyi geliştirilmiş her projenin adım adım ilerlediğini ve her adımın ayrıntılarıyla tanımlandığını gösterir. Örneğin bir belgesel film projesinden örnek verecek olursak, bir fikrin doğuşu, araştırma, planlama, çekim gibi basamaklardan oluşan sürecin her bir aşaması ayrıntılı planlandığında sonraki basamakta sorun yaşanmayacak veya yaşanması olası sorunlar en aza indirilecektir. Kısaca basamaklara ayrılması ve her bir basamağın detaylı planlanması projeyi proje yapan temel özelliklerden biridir. Bu noktada yanıtlanması gereken soru devam eden faaliyetlerle proje arasında ne fark vardır. ıralanan pro e özelliklerinden areketle pro eler, geçici, başlayıp biten faaliyetlerken devamlı faaliyetlerin bitiş süresi yoktur. Proje ile devamlı faaliyetler arasında bir diğer fark da her bir projede özgün bir ürün ortaya çıkarken devamlı faaliyetler sonucunda ise benzer, birbirinin aynı ürünler ortaya konur. Ulusal yayın yapan TV kanallarını düşünürsek aber programları devamlı ürünlere örnek verilebilir. iziler ise başlayıp biten, özgün ürünler ortaya koyan, basamaklı ayrıntılandırılarak gerçekleştirilen projelerdir. Proje Örnekleri ir reklam firmasının yeni bir ürünün tanıtımı için T reklam spotları azırlaması. Kaybolan el sanatları konusunda bir fotoröporta azırlamak. Türkiye de kadına yönelik şiddet konusunda bir film pro esi geliştirmek. Proje Yaşam Döngüsü Proje yaşam döngüsü, bir proje fikrinin ortaya çıkmasından projenin tamamlanmasına kadar geçen süre içinde gerçekleştirilen tüm aşamaları ifade eder. Projenin tanımlanması, plan yapılması, işin uygulanması ve projenin kapatılmasına kadar doğrusal olarak ilerlemesini ifade eden kavramdır.

11 1. Ünite - Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme 5 Şekil 1.1 Proje yaşam döngüsü er bir pro e için farklı yaşam döngüsü tanımlanabilir. enelde üç aşama olarak ifade edilen proje yaşam döngüsünü oluşturan aşamalar, başlangıç aşaması, geçiş aşaması ve sonuç aşaması olarak sıralanabilir. Kültür ve sanat programları için proje yaşam döngüsünü oluşturan aşamalar ise şöyledir: ir fikrin do uşu Araştırma aşaması lanlama aşaması ro eye kaynak bulunması ro enin gerçekleştirilmesi Eser sunumu Bir fotoröportaj projesinin yaşam döngüsünü oluşturmaya çalışınız. PROJE GELİŞTİRME Proje geliştirme kavramının düşünüp tasarlamak olduğunu dikkate alırsak bizim ele alacağımız aşamaların, bir fikrin doğuşu, araştırma ve planlama aşaması olduğunu söyleyebiliriz. Bir Fikrin Doğuşu Bu süreçte öncelikle yanıtlanması gereken soru ne söyleyeceğim sorusudur. Bir başka söyleyişle projenin teması ne olacaktır? Tema, film, fotoğraf, reklam vs. gerçekleştirildi- inde verilmek istenen temel mesa ı simgeler. a a ayrıntılı tanımlamaya çalışırsak ir projenin ilk cümlesinden son cümlesine dek anlatılmak istenen, süreç içerisinde enine boyuna işlenen, geliştirilen, projenin özünü yaratan, içeriğini oluşturan, bir konuya bağlı olarak anlatılan ana düşünceye, egemen olan görüşe, iletiye, öğretiye tema, ana fikir, önerme denir (Akyürek, 2008, s:82). Kendi yaşam deneyimlerinden, günlük yaşam ya da günlük deneyimler sırasında karşılaşılan herhangi bir olaydan, roman, öykü, tiyatro oyunu, gazete haberinden bir tema çıkarılabilir. Ancak bir cümlenin, bir sözün program fikrine kaynak olabilmesi için yapımcının o cümle ya da sözü bağlayabileceği bir birikime de sahip olması gerekir. Proje yaşam döngüsü, bir proje fikrinin ortaya çıkmasından projenin tamamlanmasına kadar geçen süre içinde gerçekleştirilen tüm aşamaları ifade eder. Projenin tanımlanması, plan yapılması, işin uygulanması ve projenin kapatılmasına kadar doğrusal olarak ilerlemesini ifade eden kavramdır. 2 Bir projenin ilk cümlesinden son cümlesine dek anlatılmak istenen, süreç içerisinde enine boyuna işlenen, geliştirilen, projenin özünü yaratan, içeriğini oluşturan, bir konuya bağlı olarak anlatılan ana düşünceye, egemen olan görüşe, iletiye, öğretiye tema, ana fikir, önerme denir.

12 6 Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme Fotoğraf 1.1 Suç ve Ceza kitap kapağı. Dostoyevski Suç ve Ceza adlı romanını bir gazete haberinden esinlenerek yazmıştır. Haberde bir üniversite öğrencisinin (Raskolnikov) tefeci bir kadını öldürmesiyle ilgili bilgi yer almaktadır. Dâhi yazar bu haberden hareketle hiçbir suçun cezasız kalmayacağı şeklinde ifade edilebilecek bir temayı işleyen eserini yazar. Her gün karşılaşılan haberlerden biri olan bu haber, Dostoyevski nin bir başyapıt yaratmasına neden olur. Fotoğraf 1.2 Kuzeyli Nanook. Flaherty nin yönetmenliğini yaptığı Kuzeyli Nanook adlı filmde insanın doğayla mücadelesini, ona uyum sağlayarak kazandığı şeklinde ifade edilebilecek bir ana fikri işlediği söylenebilir. Konu ise filmde, fotoğrafta canlandırılan somut olaydır. Aynı tema farklı konular işlenerek aktarılabilir. Örneğin Fla erty nin Kuzeyli anook ( anook of e ort ) filmini ele alacak olursak ana fikri insanın doğayla mücadelesini ona uyum sağlayarak kazandığı şeklinde özetleyebiliriz. Bu filmde konu olarak bir Eskimo ailesinin yaşamı seçilmiştir, oysa bu ana fikir çölde yaşayan bir Bedevi ailenin yaşamı üzerinden de verilebilirdi. Aynı konu farklı temaların anlatımına da kaynaklık edebilir.. ünya avaşı ndan örnek verecek olursak, eni Riefenstahl ın yönetmenliğini yaptığı tam bir propaganda belgeseli örneği olan radenin aferi itler dönemi yönetimini göklere çıkaran bir çalışmadır. Aynı konuyu,. ünya avaşı nı ele alan, oman Polanski nin yönetmenliğini yaptığı Piyanist filminde de görürüz. Bu filmde itler yönetimi, savaş yıllarında yaşanan sıkıntıların sorumlusu olarak tanıtılırken iefensta l ın filminde itler in önderlik ettiği bir başarı öyküsü anlatılmaktadır. eyi anlataca ım sorusunun netleşmeye başlamasıyla birlikte yanıtlanması gereken soru nasıl dır. ayal kurma süreci de denilebilecek bu aşamada eğer bir film ile mesajımızı aktarmak, sözümüzü söylemek istiyorsak görüntü yönetmeni, sanat yönetmeni, besteci ve film üretim sürecinde görev alacak diğer uzmanlarla toplantılara başlanır. Bunlar, filmin anlatım dili ve biçimi hakkında kararların verildiği toplantılardır. Ana fikri ve konusu belirlenmiş bir projenin sahip olacağı anlatım diline bu toplantılar sonucunda karar verilir. Filmin gerçekleşmesinde temel görev üstlenen ekip elemanlarının çekimlerin gerçekleştirileceği mekânlarda yapacağı gözlem ve araştırmalar hayal kurma sürecini olumlu etkileyecek etkenlerdir. Görüntü yönetmeni bu toplantılar sırasında belirlenen konu ve ana fikri görsel olarak nasıl yansıtacağı sorusunun yanıtlarını arar. i er yanda bir fotoröporta pro esini oluşturdu unuzu varsayalım. Konu ve bu konu üzerinden söyleyeceğiniz sözü, ana fikri tasarladıktan sonra elinizdeki aracı, fotoğrafı kullanarak bu mesajı bu konu üzerinden nasıl söyleyeceğinizi tartışmaya başlarsınız. İşte bu nasıl yapmalıyım sorusuna yanıt vermeye çalıştığınız süreçtir. Gerçekten de tasarım süreci de diyebileceğimiz bu süreç, tam anlamıyla hayal kurma sürecidir. İster bir fotoğraf projesi gerçekleştirme peşinde olun, isterseniz derdiniz bir TV programı ya da bir belgesel üzerinden bir mesaj iletmek olsun, bu aşamada sanatçının masasında, sınırlarını koyarak belirlediği bir konu ile ana fikir, bir de gerçekleştireceği projenin hayali vardır.

13 1. Ünite - Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme 7 Araştırma Aşaması Araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir (Karasar 2,s.2 ). ir başka söyleyişle, araştırmalar genelde bir gereksinimle başlar ve yaşanan belirli süreçlerden sonra rapor yazımıyla sona erer. Tanımda belirtildiği gibi araştırma, planlı ve sistemli bir eylem olduğuna göre, öncelikle doğru sorunun sorulması gerekecektir. u aşamadaki do ru soru ise eyin, kime, angi amaçla söylenmek istedi i dir. Neyi sorusuna alınacak yanıt içerik konusundaki bilgileri aktarır. Kime sorusuna alınacak yanıt hedef kitle ile bilgileri aktarır. Hangi amaçla sorusuna alınacak yanıt da genel amacı gösterir. İçerik Araştırması çerik araştırması ile birlikte eyi sorusunun yanıtları alınmaya çalışılır. Kullanılacak araştırma yöntemleri ise görüşme, yazışma (anket), gözlem ve alan okumalarıdır. Görüşme: özlü iletişim yoluyla veri toplama tekni idir. u aşamada da a çok alan uzmanları, alan uygulayımcıları ya da seçilen konunun doğrudan muhatabı olan kişilerle yapılır. Görüşme sırasında sorulacak sorular; e tür bilgi istendi ini açıkça belirten, soruların yöneltildi i kişi tarafından kolayca anlaşılabilmelidir. er bir soru tek bir amacı yanıtlayacak şekilde olmalıdır. ansız olmalı, görüşme yapanın düşüncelerini içermemelidir. örüşme yapılan kişi tarafından cevaplanabilecek türden olmalıdır (Karasar 2, s. 7-77). Toplumsal tarihi, insan öyküleri üzerinden kavramaya çalışan bir belgesel yapım türü olan sözlü tarihi yöntem olarak benimsemiş Mandolinli Kız filminden örnek verelim. - yılları arasında köye ö retmen yetiştirme konusunda kendine özgü bir e itim yöntemi belirlemiş olan köy enstitülerini kendine konu edinen bu film, o dönem kurulmuş ve e itim veren 2 köy enstitüsünü evren olarak belirler. rneklem olarak da çok farklı bölgelerde faaliyet gösteren (Kars Cilavuz ve İzmir Kızılçullu gibi) enstitülerden seçilen 32 mezunla açık uçlu görüşme yapılır. Bu görüşmeler sırasında hazırlanan soruların konuşulan kişiler tarafından kolayca anlaşılabilir olmasına özen gösterilmiş, görüşme sırasında da doğaçlama soruların bu özelliği taşımasına dikkat edilmiştir. Görüşmeci görüşme sırasında yansız davranmaya özen göstermiş, görüşülen kişinin yanıt veremeyeceği düşünülen sorular görüşülen kişiye yöneltilmemiştir. Araştırma aşamasında sorulacak ve araştırılacak soru; neyi, kime, hangi amaçla söylemek istiyorum sorusudur. İçerik araştırması yapılmasında kullanılan yöntemler görüşme, yazışma (anket), gözlem ve alan okumaları şeklinde sıralanmaktadır. Görüşme, sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Yazışma (anket), yazılı iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Gözlem ise belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve koşula ilişkin bilgi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiştir. Çevreyi gözleyerek yapılabildiği gibi belge tarama biçiminde de yapılabilir. Alanyazın taraması, araştırılan konuyla ilgili tüm çalışmaların incelenerek veri toplanmasıdır. Fotoğraf 1.3 Mandolinli Kız Görüşme tekniğinin yoğun olarak kullanıldığı Mandolinli Kız filminde soruların anlaşılır olmasına, görüşülen kişinin yanıtlayabileceği soruların seçilmesine özen gösterilmiştir.

14 8 Fotoğraf ve Video Proje Geliştirme Yazışma (anket): Yazılı iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. En yaygın olarak kullanılanı ankettir. Anketler, yapılandırılmış sorular aracılığıyla seçeneklere dayalı bilgi toplamayı öngören yazışma türüdür. Görüşme tekniği için hazırlanan sorularda özen gösterilmesi gereken ilkeler, anket sorularının hazırlanması için de geçerlidir. Gözlem: Belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve koşula ilişkin bilgi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiştir. Çevreyi gözleyerek yapılabildiği gibi belge tarama biçiminde de yapılabilir (Aktaran Karasar 2, s. ). rne in, Mandolinli Kız (2004) adlı belgesel filmin araştırma aşamasında eski köy enstitüleri gezilmiş, arşivlerde bulunan belge ve fotoğraflar incelenip önemli olanlar kaydedilmiştir. Alanyazın Taraması: Araştırılan konuyla ilgili tüm çalışmaların incelenerek veri toplanmasıdır. Kaynakların bulunması, hızlı okunup, notlar çıkarılması ve değerlendirme işlemlerini kapsar. apılan tüm bu araştırmalardan sonra eyi sorusunun yanıtları belirmeye başlar. Hedef Kitle Araştırması u araştırma Kime sorusunu yanıtlamak için yapılan bir araştırmadır. edef kitle araştırmasının temel amacı, izleyicilerin özelliklerini saptamaktır. Kısaca hedef kitlenin en baştan belli olması gerekir. Peki bu hedef kitle hangi özellikleri taşımaktadır? İşte burada yapılacak hedef kitle araştırması, bu temel amaca hizmet edecek bir araştırmadır. ulunmak istenen özellikler ulaşılmak istenilen belirli izleyici tipi nedir, - yaş arasındaki gençler, daha büyük yaş grubu, aileler, ev kadınları çalışan erkek ya da kadınlar. Genel kitle iletişim araştırmalarında, toplumsal araştırmalarda izleyici tipi, demografik özellikler (cinsiyet, yaş, gelir vb.), çevresel özellikler ( ettl, s. - ) şeklinde sıralanabilir. Kısaca, hedef kitlenin cinsiyet ve yaşları, öğrenim durumları, sosyo-ekonomik koşulları, geçmiş deneyimleri, katıldıkları programa ilişkin beklenti ve tutumları, özel ilgi alanları, yetenekleri, programa katılmadan önceki bilgi düzeyleri, güdülenme düzeyleri gibi konularda araştırma yapmak gerekir. çerik ve edef kitle araştırmaları sonucunda Kime ve eyi soruları açıklık kazanmaya başlar. Planlama özünde gereksinimlere ilişkin sorular sorma ve bu soruları yanıtlama, daha sonra bu yanıtları sistemli biçimde örgütleyerek uygulamaya yönelik bir çizelge çıkarma işidir. Planlama Aşaması Planlama aşaması, tüm araştırmaların tamamlanıp elde edilen verilerin mantıklı bir çerçeveye oturtulduğu aşamadır. Projenin hangi kaynaklarla hangi sürelerde, kimler tarafından gerçekleştirileceği bu aşamada belirlenir. Bir başka söyleyişle planlama özünde gereksinimlere ilişkin sorular sorma ve bu soruları yanıtlama, daha sonra bu yanıtları sistemli biçimde örgütleyerek uygulamaya yönelik bir çizelge çıkarma işidir. emek ki öncelikle gereksinimlerin saptanması, sonra bu gereksinimlerin karşılanma yollarının araştırılması ve belirlenmesi, daha sonra bunların uygun bir zamanlama yapılarak kâğıda dökülmesi gerekmektedir. Bu çalışma sistemli ve disiplinli çalışmaya alışık biri tarafından hakkıyla gerçekleştirilebilir. Yapımcının bu alışkanlığı edinmesi olmazsa olmaz bir koşuldur (Mutlu,, s - 7). Biz burada bir belgesel film projesinin planlama aşamasından örnekler vererek konuyu açıklamaya çalışalım. Bir belgesel filmin planlama aşamasında yapılacak çalışmalar birkaç başlık altında ele alınabilir. Bunlardan ilki çekimi gerçekleştirecek ekip elemanlarının belirlenmesidir. Bir diğer çalışma teknik alt yapının oluşturulmasıdır. Görüntü yönetmeninin belirlenen ana fikir ve konuyu nasıl görselleştireceği sorusuna verdiği yanıtlar doğrultusunda teknik donanım belirlenir. Bir başka söyleyişle kamera, objektifler, filtreler, ışık malzemeleri, şaryo, vinç gibi araçlar, ses kaydı için gerekli donanım çekim için hazırlanır, diğer yanda yapım

15 1. Ünite - Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme 9 çalışmaları sürdürülür. Bunlar çekim için gerekli resmî izinlerin alınması, çekim ekibinin konaklama, yeme, ulaşım gereksinimlerinin nasıl karşılanacağının belirlenmesi gibi işlemlerdir. Tüm bu kapsamlı çalışmaların ardından bir bütçe hazırlanır. Projenin gerçekleştirilmesi sırasında çalıştırılan personel, araç-gereç ve diğer kalemler (mekân/dekor; aksesuar; seyahat masrafları; yiyecek içecek gibi yapım masrafları vb.) çok ciddi harcamalara neden olacaktır. olayısıyla gider-gelir dengesini sa lıklı bir şekilde tutturabilmek, pro eler için yapılacak harcamaların bir genel bütçe içinde değerlendirilebilmesini gerektirir. Bunun için de her projenin ayrıntılı biçimde bütçelenmesi gerekir. Tahmini bütçe, bir proje önerisinin kabul edilip edilmemesinde en önemli etkenlerin başında gelir. u konudaki örnek bir çalışmayı EK E bölümünde bulabilirsiniz. PROJE ÖNERİSİNİN RAPORLAŞTIRILMASI Konunun ve kullanılacak aracın özelliklerine göre farklılıklar göstermesine karşın ortalama bir proje öneri dosyasında yer alması gerekenler; başlık, içindekiler, projenin amacı ve projenin öteki bölümlerini kapsayan giriş ve bütçe şeklinde sıralanabilir. Başlık: Projenizin bütün özetini içinde barındıran, temayla ilgili ipuçlarını hemen çağrıştıran bir özellikte olmalıdır. Kısa ve akılda kalıcı bir ad bulunmasında yarar vardır. İçindekiler: Okuyana raporun hangi bölümlerden oluştuğunu göstermesi açısından önemlidir. ro enizi okuyan kişiler genellikle ilk okumada ızla göz atmış olacaktır. önüp tekrar bakmak istediklerinde tüm projeyi baştan sona okumak yerine, sorularına yanıt olacak bölümü açıp okumalarına ön ayak olacak bölüm, içindekiler bölümüdür. Giriş: Projenin amacının açıklandığı bölüm ile projenin ana hatlarıyla özetlendiği bölümden oluşur. Projenin Amacı: Proje sorununun en somutlaştığı yer amaç bölümüdür. Eğer projenin amacını tek bir cümle ile yetkin bir biçimde ifade edebiliyorsak projemiz hakkında yeterli araştırmayı yapmışız demektir. rne in um uriyetin ayalleri belgeseline bakalım. Bu projenin amacı insanların, her şeyden önce düşüncelerinde kurdukları ve tüm olanaksızlıklara rağmen diri tuttukları ve bugün bizlerin Cumhuriyet kuşağı ruhu olarak adlandırdığımız tutku belgeselin omurgasını oluşturacak şeklinde ifade edilmektedir. Araştırma sürecinde Cumhuriyet kuşağı ruhu denebilecek tutkunun varlığı yakalanmış ve bu duyguyu diğer insanlarla paylaşmak için bir belgesel film hazırlanması planlanmıştır. Kuşkusuz böyle bir ruhu yansıtabilmenin en doğru yöntemi de sözlü tarih denilen yöntem olacaktır. Böylece görüldüğü gibi projenin amacı net ifadelerle söylenebildiğinde anlatım dili, kullanılacak yöntem hatta kullanılacak teknik donanım konusunda bile ipuçları ortaya çıkmaktadır. Projenin Özeti: Giriş bölümünü oluşturan ikinci bölüm projenin özetidir. Proje öneri dosyasının bundan önceki tüm bölümleri bünyesinde toplayan bölüm, özet bölümüdür. Projede söylenmek istenen ana fikrin (tema) ne olduğu, bu temanın hangi konu işlenerek aktarılacağı özet bölümünde yer alması gereken ilk noktalardır. Araştırma sürecinde elde edilen veriler, hedef kitleyle ilgili bilgiler, anlatım dili özet bölümünü oluşturur. Bütçe: Yapıma bir maliyet yükleyen her kalemin tek tek yazıldığı bir listeden başka bir şey değildir. Gerçekçi bir bütçe hazırlamak için önce program projesini özenle ve ayrıntısıyla düşünüp geliştirmek, sonra bu proje için gerekli tüm masraf kategori ve kalemlerini bir ana liste üzerinde çalışmak gerekir (Mutlu,, s 7- ). Bütçe çıkarmada ilk adım takvim çıkarmaktır. Eğer bir belgesel ya da TV programı yapma hazırlığındaysanız takvim çıkarma aşamasında metin yazma, çekim yapılacak mekânların araştırılması, müziğin bestelenmesi, kaydı, çekimin gerçekleştirilmesi, kurgu için gereken süreler akkında gerçekçi varsayımlarda bulunmanız gerekir. onuçta ortaya