T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İktisat Anabilim Dalı YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİNDE KUR REJİMİ TERCİHİ DOKTORA TEZİ.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İktisat Anabilim Dalı YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİNDE KUR REJİMİ TERCİHİ DOKTORA TEZİ."

Transkript

1 T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İktisat Anabilim Dalı YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİNDE KUR REJİMİ TERCİHİ DOKTORA TEZİ Mehmet GÜÇLÜ DANIŞMANI : Prof. Dr. A. Ayşen KAYA İZMİR

2 İÇİNDEKİLER TABLO LİSTESİ... iii ŞEKİL LİSTESİ... iv GRAFİK LİSTESİ... iv KISALTMALAR... v 1. ALTERNATİF KUR REJİMİ SINIFLAMASI Kur Rejimleri Sınıflandırma Yaklaşımları De Jure Sınıflandırma Yaklaşımı De Facto Sınıflandırma Yaklaşımı Alternatif Sınıflandırma Yöntemi Örneklem ve Veri Sınıflandırma Algoritması Alternatif Sınıflandırma Yönteminin Sonuçlarının Değerlendirilmesi Resmi Beyanlar ve Fiili Uygulamalar Özet Bulgular KUR REJİMİ TERCİHİNİN BELİRLEYİCİLERİ Kur Rejimlerinin Belirleyicilerini Açıklamaya Yönelik Teori ve Hipotezler Optimum Para Alanı Teorisi İki Kutup Hipotezi Dalgalanma Korkusu Hipotezi Politik Yaklaşım Literatür Özeti Veri ve Yöntem Veri Yöntem Regresyon Sonuçları Ampirik Bulguların Özeti KUR REJİMLERİNİN İKTİSADİ BÜYÜKLÜKLER ÜZERİNE ETKİSİ Literatür Özeti Veri ve Yöntem Veri i

3 3.2.2 Yöntem Ampirik Analizler Enflasyon Enflasyon Oynaklığı İktisadi Büyüme Büyüme Oynaklığı Özet Bulgular SONUÇ VE DEĞERLENDİRME EKLER KAYNAKÇA ii

4 TABLO LİSTESİ Tablo 1.1 IMF'nin De Jure Sınıflamasının Tarihsel Gelişimi... 6 Tablo 1.2 De Facto Kur Rejimi Sınıflamalarına İlişkin Başlıca Çalışmalar... 8 Tablo 1.3 Alternatif Kur Rejimi Sınıflama Kategorileri Tablo 1.4 Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Kur Rejimlerinin Yıllara Göre Dağılımı (%) Tablo 2.1 Kur Rejimi Tercihinin Potansiyel Belirleyicileri Tablo 2.2 Kur Rejimi Tercihi Üzerine Yapılmış Ampirik Çalışmalar Tablo 2.3 Kur Rejimi Tercihinin Belirleyicileri (Guclu9 Sınıflamasına Göre), Tablo 2.4 Kur Rejimi Tercihinin Belirleyicileri (Guclu6 Sınıflamasına Göre), Tablo 2.5 Farklı Sınıflamalar Göre Kur Rejimi Tercihinin Belirleyicileri Tablo 3.1 Kur Rejimleri Altında İktisadi Büyüklerin Performansına İlişkin Başlıca Çalışmalar 64 Tablo 3.2 De facto Döviz Kuru Rejimlerinin Performansı ( ), (%) Tablo 3.3 De Jure Döviz Kuru Rejimlerinin Performansı ( ), (%) Tablo 3.4 Enflasyon Performansı Tablo 3.5 Enflasyon Oynaklığı Tablo 3.6 Büyüme Performansı Tablo 3.7 Büyüme Oynaklığı Ek Tablo 1.1 Veri Dönemleri Ek Tablo 1.2 S abs nin Olasılık Dağılımı, P(S abs 1) Ek Tablo 1.3 I float ın Olasılık Dağılımı, P(-0.33 < I float < 0.33) Ek Tablo 1.4 De Facto Sınıflandırma Sonuçları Ek Tablo 1.5 Yükselen Piyasa Ekonomilerinin Kur Rejimi Tercihleri, (%) Ek Tablo 1.6 De Jure Kur Rejimlerinin Yıllara Göre Dağılımı (%) Ek Tablo 2.1 Değişken Tanımları ve Kaynakları Ek Tablo 2.2 Korelasyon Matrisi Ek Tablo 2.3 De Facto ve De Jure Kur Rejimi Sınıflama Yöntemlerinin Alt Kategorileri Ek Tablo 2.4 Ekonometrik Paket Program (STATA) Çıktıları (Guclu9 sınıflamasına göre) Ek Tablo 2.5 Ekonometrik Paket Program (STATA) Çıktıları (Guclu6 sınıflamasına göre) Ek Tablo 2.6 Ekonometrik Paket Program (STATA) Çıktıları (Alternatif Sınıflamalara Göre) 110 Ek Tablo 3. 1 Değişken Tanımları Ek Tablo 3.2 Sıralı Probit Model Ek Tablo 3.3 Hausman Test Sonuçları (STATA) Ek Tablo 3.4 Dirençlilik (Robustness) Sınaması Ek Tablo 3.5 Ekonometrik Paket Program (STATA) Çıktıları iii

5 ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1.1 De Facto Kur Rejimi Sınıflandırma Algoritması Şekil 1.2 Serbest Düşüş ile Dalgalı Kur Rejimi Arasındaki Temel Farklılık Şekil 1.3 ABD ve Japonya'nın Döviz Piyasalarına Müdahaleleri Şekil 2.1 İmkânsız Üçleme GRAFİK LİSTESİ Grafik 1.1 De Facto Sınıflama: Kur Rejimlerinin Yıllara Göre Dağılımı (%) Grafik 1.2 De Jure Sınıflama: Bretton Woods Sonrası Dönem ( ) Grafik 1.3 De Facto Sınıflandırma: Bretton Woods Sonrası Dönem ( ) Grafik 1.4 Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Dalgalanma Korkusu iv

6 KISALTMALAR ABD BW CR DOT EKK GOÜ GSYH GÜ IFS IMF LYS MB RR OPA WDI : Amerika Birleşik Devletleri : Bofinger ve Wollmershauser Yöntemi : Calvo ve Reinhart Yöntemi : Direction of Trade : En Küçük Kareler : Gelişmekte Olan Ülkeler : Gayri Safi Yurtiçi Hasıla : Gelişmiş Ülke : Uluslararası Finansal İstatistikler (International Financial Statistics) : Uluslararası Para Fonu (International Money Fund) : Levy-Yeyati ve Sturzenegger Yöntemi : Merkez Bankası : Reinhart ve Rogoff Yöntemi : Optimum Para Alanı : World Development Indicators v

7 GİRİŞ İç ve dış ekonomik denge arasındaki bağlantı açısından bir ülkede uygulanan döviz kuru rejimi ciddi önem arz etmektedir. Ekonomik istikrarın sağlanmasında, tercih edilecek döviz kuru rejimi önemli bir yere sahiptir. Çünkü döviz kuru, bir ülkenin mal, hizmet ve sermeye akımlarını etkilerken aynı zamanda ödemeler bilânçosu, enflasyon ve büyüme gibi makro ekonomik değişkenler üzerinde de bir etkiye sahiptir. Bu nedenle, ekonomik istikrarı sağlamak, rekabet gücünü korumak ve istikrarlı bir büyümeyi gerçekleştirmek için hangi döviz kuru rejiminin tercih edileceği ve bu kur rejiminin nasıl sürdürüleceği ekonomi yönetimi için önemli bir gündem maddesidir. Tüm ekonomiler için bu derece önemli olan kur rejimlerinin, son dönemde yükselen piyasa ekonomilerindeki para krizlerinin (Meksika-1994, Asya-1997, Rusya- 1998, Brezilya-1999, Türkiye-2001 ve Arjantin-2001 krizleri gibi) önemli nedenlerinden biri olduğunun iddia edilmesi, bu ekonomiler için hangi kur rejimi tercih edilmeli tartışmasını da artırmıştır. Kriz yaşayan ekonomilerin neredeyse tamamında ara döviz kuru rejimlerinin uygulanması, bu kur rejimlerinin krizlere eğilimli ve sürdürülemez olduğunun iddia edilmesine yol açmıştır. Krizlerin ardından tüm bu ülkelere, döviz kurlarını dalgalanmaya bırakmaları yönünde tavsiyeler yapılmış ve hemen hemen bu ülkelerin tamamı döviz kurunu dalgalanmaya bırakmışlardır. Fakat dalgalı kur rejimleri de (saf dalgalanma, bağımsız dalgalanma vb gibi) bu ülkeler için uygulanabilir iyi alternatifler değillerdir. Çünkü bu ülkelerin iktisadi yapıları gelişmiş ülkelerin iktisadi yapılarından çok daha farklıdır ve bu nedenle döviz kurunun gelişmiş ülkelerde olduğu gibi serbestçe dalgalanması arzu edilmemektedir. Finansal dolarizasyon, enflasyon, güvenilirlik vb. gibi sorunlar nedeniyle söz konusu ülkeler döviz kurlarına müdahale etme ihtiyacı duymaktadırlar ve resmen ilan etmeseler de fiilen döviz kurlarına müdahale etmektedirler. Ara rejimlere ve dalgalı kur rejimlerine alternatif olarak yükselen piyasa ekonomilerine, katı sabit kur rejimlerini (dolarizasyon, para kurulu) seçmeleri yönünde de bazı tavsiyeler bulunulmaktadır. Ancak katı sabit kur rejimleri de para politikası bağımsızlığını ya tamamen ortadan kaldırmakta ya da önemli ölçüde sınırlandırmakta, şoklar karşısında hemen hemen hiç esneklik sağlamamakta ve senyoraj gelirinde önemli kayıplara yol açmaktadırlar. Bu nedenle katı sabit kur rejimleri de yükselen piyasa ekonomileri için uygulanabilir iyi alternatifler olarak görülmemekte ve tercih edilmemektedir. Üç kur rejimi alternatifinin de (katı sabit kur 1

8 rejimleri, ara rejimler, dalgalı kur rejimleri) yükselen piyasa ekonomileri için uygun olmadığının ortaya çıkması, bu ülkelerin kur rejimi tercihini bir çıkmaza sürüklemektedir. Bu çalışmanın amacı, kur rejimi tercihi çıkmazına girmiş olan yükselen piyasa ekonomilerinin yapılarına uygun ve uygulanabilir bir kur rejimi önerisi geliştirmektir. Bu düşünceden hareketle, yükselen piyasa ekonomileri için nasıl bir kur rejimi tercih edilmeli sorusuna bu çalışmada üç aşamada cevap aranmıştır. Bu amaçla birinci bölümde yükselen piyasa ekonomilerinde döneminde resmen ilan edilen (de jure) ile fiilen uygulanan (de facto) kur rejimleri arasında bir farklılık olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Çünkü ülkelerin fiilen uyguladıkları kur rejimleri ile resmen ilan ettikleri kur rejimleri arasında ciddi farklılıklar olabilmektedir. Dolayısıyla yükselen piyasa ekonomilerinde kur rejiminin ülke ekonomisi üzerindeki etkilerinin doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi için öncelikle söz konusu ülkelerin ilgili dönemde fiilen uyguladıkları kur rejiminin doğru bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle birinci bölümde, literatürdeki mevcut de facto sınıflandırma yöntemlerinin eksiklerini gideren alternatif bir kur rejimi sınıflandırma yöntemi geliştirilmiş ve incelemeye konu olan ülkelerin ilgili dönemde fiilen uyguladıkları kur rejimleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın özgün yanını oluşturan bu yöntemin bu güne kadar geliştirilmiş olan diğer yöntemlerden temel farklılığı şu şekilde ifade edilebilir: Literatürdeki mevcut diğer yöntemler genelde döviz kuru ve döviz rezervi oynaklığına bakarak kur rejimlerini sınıflandırmışlardır. Fakat nominal kurlar ve rezervler, kur rejiminden bağımsız bir biçimde çeşitli nedenlerden dolayı hareketlilik gösterebilmektedirler. Örneğin nominal döviz kurunun istikrarlı olması istikrarlı makro ekonomik büyüklüklerden, ekonomide ciddi bir şokun (ekonomik veya politik şok) olmamasından ya da şokları dengeleyecek aktif bir müdahale politikasının bulunmasından kaynaklanabilir. Bu nedenle, bu bölümde öncelikle döviz piyasalarına yapılan müdahalelerin belirli bir kur hedefini tutturmaya yönelik olup olmadığını belirlememize imkan verecek bir endeks kullanılmıştır. Eğer müdahaleler kur hedefine yönelik ise, bu durumda çeşitli istatistikî yöntemlerle yapılan bu müdahalenin hangi kur rejiminin müdahale davranışına uyum gösterdiği belirlenmeye çalışılmıştır. Bölümün sonunda, GUCLU sınıflaması olarak adlandırdığımız yöntemimizin sınıflandırma algoritmasına dayanarak, yükselen piyasa ekonomilerinin kur rejimleri en katıdan en esneğe doğru dokuz farklı kur rejimi kategorisi altında sınıflandırılmıştır. 2

9 İkinci bölümde, bir önceki bölümde belirlemiş olduğumuz fiili kur rejimlerinin tercih edilmesinin altında hangi makro ekonomik, finansal ve politik faktörlerin yattığı ampirik olarak analiz edilmiştir. Diğer bir ifade ile kur rejimi tercihinin belirleyicileri olarak adlandırılabilecek olan bu değişkenlerin, kur rejimlerinin esnekliğini ne yönde etkiledikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Literatürde yükselen piyasa ekonomileri için daha önce yapılmamış olan bu tür bir analizin, bu çalışmada gerçekleştirilmiş olması da ikinci bölüme ayrı bir önem kazandırmıştır. Üçüncü bölümde ise yükselen piyasa ekonomilerinde fiilen uygulanan kur rejimlerinin iktisadi büyüklükler (enflasyon, enflasyon oynaklığı, büyüme ve büyüme oynaklığı) üzerindeki etkisi analiz edilmiş ve farklı esneklikteki kur rejimlerinin bu değişkenlerin performansını ne yönde etkilediği ampirik olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Her bölüm sonunda o bölümde elde edilen ampirik bulguların özeti yer alırken, çalışmamızın sonunda da üç bölümün sonuçlarının bir arada değerlendirildiği sonuç bölümü yer almıştır. Üç bölümde elde edilen bulgular doğrultusunda yükselen piyasa ekonomilerinin iktisadi yapısına uygun tek bir kur rejimi olamayacağı sonucuna varılmıştır. Fakat bunun yerine söz konusu ekonomiler için bir biri ile uyumlu bir para ve döviz kuru politikası önerisi geliştirilmiştir. Önerimiz, genel olarak enflasyon hedeflemesi, yönetimli dalgalanma ve bu politikaları destekleyecek bazı ek tedbirler şeklinde biçimlenmiştir. 3

10 BİRİNCİ BÖLÜM 1. ALTERNATİF KUR REJİMİ SINIFLAMASI Makro ekonomik büyüklükler kur rejimi tercihini ne yönde etkilemektedir? sorusu ile kur rejimleri makro iktisadi büyüklükleri ne yönde etkilemektedir? sorusu uluslararası iktisat literatüründe özellikle de son dönemde çok tartışılan ancak üzerinde görüş birliğine varılamamış konular içersinde yer almaktadır. Teorik anlamda kur rejimlerinin birbirlerine oranla avantajları veya dezavantajları olsada uygulamada bu avantajlardan ne kadar fayda sağlandığı ya da söz konusu dezavantajlardan ne kadar zarara uğrandığı yeterince açıklığa kavuşmamış olan diğer konulardır. Bu konularda yapılacak olan analizlerin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için öncelikli olarak yapılması gereken, fiilen uygulanan (de facto) kur rejimi ile resmen ilan edilen (de jure) kur rejiminin ne kadar örtüştüğünün tespit edilmesidir. Bu ikisi arasında bir farklılık oluşması halinde bu durumu dikkate almadan yapılan tüm analizlerin sonuçları tartışmalı hale gelecektir. Diğer bir ifadeyle, incelenen dönemde ilan edilen ile uygulanan kur rejimleri çok ciddi farklılıklar gösteriyorsa, çalışma tamamıyla ters bulgulara ulaşmış olacaktır. Örneğin sabit kurun enflasyon üzerinde disipline edici bir etkiye ulaştığını söyleyen bir çalışmanın aslında dalgalı kurun böyle bir etkiye sahip olduğunu söylemesi gerekecektir. Fiilen uygulanan kur rejimini dikkate alan analizler yapılması halinde bu sorunun ortadan kalkacağı düşünülsede bu noktada karşımıza daha ciddi bir sorun çıkmaktadır: Fiilen Uygulanan Kur Rejimi Nasıl Sınıflandırılmalıdır?. Çalışmanın birinci bölümünde bu soruya cevap bulunmaya çalışılacak ve bu amaçla literatürdeki mevut çalışmaların eksikliklerini dikkate alan alternatif bir (fiili) kur rejimi sınıflandırma yöntemi geliştirilecektir. 1.1 Kur Rejimleri Sınıflandırma Yaklaşımları Kur rejimleri esneklik derecelerine göre sınıflandırılmaktadırlar. Sınıflandırma yapılırken karşılaşılan en önemli sorun kur rejimlerinin esneklik derecesinin nasıl belirleneceğidir. Rejimlerin sınıflandırılmasında iki temel yaklaşım söz konusudur. İlki ve en yaygın kullanılanı IMF nin de jure sınıflandırma yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, IMF nin Annual Report on Exchange 4

11 Rate Arrangements and Restrictions adlı yıllık yayınındaki sınıflamaya dayanmaktadır. De jure yaklaşımda, belirli bir dönemde bir ülkede uygulanan kur rejiminin sınıflandırılması, doğrudan söz konusu ülkenin para otoritesinin resmi beyanına göre yapılmaktadır yılına kadar IMF (International Money Fund), kur rejimlerinin sınıflandırılmasında bu yöntemi izlemiştir. İkincisi, de facto sınıflandırma yaklaşımıdır. Bazı iktisatçılar tarafından geliştirilen bu yaklaşımda döviz kuru, döviz rezervi, faiz oranı ve vb. gibi makro ekonomik değişkenlerle yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre kur rejimleri sınıflandırılmaktadır (Bkz. Levy-Yeyati ve Sturzenegger, 1999, 2005; Calvo ve Reinhart, 2000,2002; Poirson, 2001; Bubula ve Ötker-Robe, 2002; Shambaugh, 2004). Aşağıda bu iki temel yaklaşıma ve uygulamalarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir De Jure Sınıflandırma Yaklaşımı IMF, 1999 yılına kadar üye ülkelerin resmen ilan ettikleri kur rejimlerini, söz konusu ülkelerde ilgili dönemlerde uygulanmakta olan kur rejimleri olarak kabul etmiş ve sınıflandırmasını doğrudan ülkenin para otoritesinin resmi beyanına dayandırmıştır 1. Birçok ülkeyi kapsaması, sürekli olarak güncellenmesi, uzun yıllardan beri kayıt altında olması IMF sınıflamasının avantajları şeklinde sayılabilir. Bununla beraber, adı geçen sınıflamanın bazı eksiklikleri de bulunmaktadır. En önemli eksikliği, 1997 yılı öncesine kadar ayrıntılı bir sınıflama yapmayarak, farklı esneklikteki kur rejimlerinin aynı kategoride değerlendirilmesine yol açmış olmasıdır. Örneğin, katı sabit kur rejimleri (hard pegs) (para kurulu, parasal birlik, dolarizasyon gibi) ile gevşek sabit kur rejimleri (soft pegs) (sürünen parite, sürünen bant vb. gibi) arasında da hiç bir ayırıma gitmemiş ve hepsini tek bir kategoride göstermiştir. Bir diğer önemli eksiklik ise, uygulanan kur rejiminin ilan edilen kur rejiminden farklı olabileceğinin hiç dikkate alınmamış olmasıdır. Tabiî ki böyle bir eksiklik, bu sınıflamayı dikkate alan çalışmaların (örneğin Heller,1978; Melvin, 1985; Collins, 1996; Edwards, 1996a; Rizzo, 1998; Berger ve diğerleri, 2000; Von- Hagen ve Zhou, 2007) sonuçlarını da tartışmalı hale getirmiştir. 1 Üye ülkelerin, uyguladıkları kur rejimleri ve bunlara ilişkin değişiklikler hakkında 30 gün içerisinde IMF yi bilgilendirmeleri gerekmektedir (Bkz. IMF, 1999). 5

12 Tablo 1.1 IMF'nin De Jure Sınıflamasının Tarihsel Gelişimi Dönemi 1. (Bretton Woods) Sabit Kur Sistemi 2. (Bretton Woods) Sabit Kur Sistemi Dışındaki Efektif Kur 1974 Dönemi 1. Döviz Kurunun Nispeten Dar Bir Aralıkta Sürdürüldüğü Kur Rejimi (Aşağıdaki Paralar Cinsinden): ABD Doları, Sterlin, Fransız Frangı, Para Sepeti ve Ana Ticaret Ortaklarının Paralarının Ortalama Kuru 2. Döviz Kurunun Nispeten Dar Bir Aralıkta Sürdürülmediği Kur Rejimi Dönemi 1. Döviz Kurunun Nispeten Dar Bir Aralıkta Sürdürüldüğü Kur Rejimi (Aşağıdaki Paralar Cinsinden): ABD Doları, Sterlin, Fransız Frangı, Güney Afrika Randı Veya İspanyol Pesetası, Para Sepeti (Karşılıklı Müdahale Anlaşmaları) 2. Döviz Kurunun Dar Bir Aralıkta Sürdürülmediği Kur Rejimi Dönemi 1. Döviz Kurunun Nispeten Dar Bir Aralıkta Sürdürüldüğü Kur Rejimi (Aşağıdaki Paralar Cinsinden) ABD Doları, Sterlin, Fransız Frangı, Avusturya Doları, Portekiz Escudosu, Güney Afrika Randı veya İspanyol Pesetası, Para Sepeti (Karşılıklı Müdahale Anlaşmaları) ve Bir Göstergeler Seti 2. Döviz Kurunun Nispeten Dar Bir Aralıkta Sürdürülmediği Kur Rejimi Dönemi 1. Sabit Kur : ABD Dolarına, Sterline, Fransız Frankına, Diğer Paralara veya Bir Para Sepetine Sabitleme 2. Sınırlı Esnek Kur: Tek Bir Para Birimine Karşı Sınırlı Esnek veya Müşterek Anlaşmalarla Sağlanmış Esneklik 3. Esnek Kur: Çeşitli Göstergelere Göre Ayarlanabilen Kur veya Diğer Yönetimli Dalgalanma 4. Bağımsız Dalgalanma Dönemi 1. Sabit Kur: Tek Bir Para Birimine veya Bir Para Sepetine Sabitleme 2. Sınırlı Esnek Kur 3. Yönetimli Dalgalanma 4. Bağımsız Dalgalanma Dönemi 1. Ulusal Paranın Olmadığı Sabit Kur Rejimleri: Dolarizasyon ve Parasal Birlik 2. Para Kurulu 3. Diğer Geleneksel Sabit Kur Rejimi 4. Yatay Bantlar İçinde Dalgalanan Sabit Kur Rejimi 5. Sürünen Parite Rejimi 6. Sürünen Bantlar İçinde Değişken Kur Rejimi 7. Kur Değişmelerinin Önceden Belirlenmemiş Olduğu Yönetimli Dalgalanma 8. Bağımsız Dalgalı Kur Rejimi Kaynak: Reinhart ve Rogoff (2002); IMF (2007) 6

13 1990 lı yılların sonlarına doğru, ilan edilen kur rejimleri ile fiilen uygulanan kur rejimlerinin birbirlerinden farklı olabileceği yönündeki tartışmaların artması, IMF nin sınıflandırma yönteminde bazı değişiklikler yapılmasına yol açmıştır yılında IMF sınıflaması daha ayrıntılı bir yapı kazandırılarak revize edilmiştir yılından itibaren de de jure ve de facto sınıflamanın bir bileşimi şekline dönüştürülmüştür. Yeni yöntemde IMF, üye ülkelerin resmi beyanlarını dikkate almakla beraber aynı zamanda çeşitli parametreleri de dikkate alarak uygulanan kur rejiminin türüne karar vermekte ve sınıflandırmasını buna göre yapmaktadır (Bkz. IMF, 1999, 2003) 2. Sınıflandırma yapılırken bir ülkenin uyguladığı kur rejimi, hangi tür bir kur rejimi kategorisinde yer almalıdır? sorusuna standart ders kitapları sabit ve dalgalı kur rejimlerinden birini göstererek cevap vermektedirler. Ancak gerçek hayat çok daha karmaşıktır. Sabit ve dalgalı kur rejimleri ülkelerin uygulamalarını açıklamakta yeterli olamamaktadır. Bu düşünceden hareketle IMF de zaman içinde iki tanımlı dar bir sınıflama çerçevesinden daha ayrıntılı bir sınıflama çerçevesine geçmiştir. Tablo 1.1 yıllar içerisinde IMF nin de jure sınıflamasının nasıl bir değişim gösterdiğini ortaya koymaktadır De Facto Sınıflandırma Yaklaşımı Eski IMF sınıflamasının fiilen uygulanan kur rejimini dikkate almaması, yeni IMF sınıflamasının da bu konularda iyileşmeler getirmesine rağmen geçmişe yönelik tarihsel bir veri tabanı sunamaması, bazı iktisatçıları fiilen uygulanan kur rejimlerini belirlemeye yönelik çalışmalara itmiştir. Diğer bir ifadeyle, geçmişten günümüze bir veritabanı sağlayabilecek şekilde birçok ülkede çeşitli dönemlerde fiilen uygulanan kur rejimlerinin esnekliklerini belirlemeyi ve bu esnekliklere göre rejimleri sınıflandırmayı amaçlayan çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Tablo 2 de bu konuda yapılmış başlıca çalışmalara yer verilmiştir. 2 Bubula ve Ötker-Robe (2002) bu yöntemi kullanarak IMF üyesi ülkelerin kur rejimlerini dönemi için sınıflandırmıştır. 7

14 Tablo 1.2 De Facto Kur Rejimi Sınıflamalarına İlişkin Başlıca Çalışmalar Yazar(lar) Örneklem Dönem Kur Rejimi Sayısı Sınıflandırma Yöntem Holden ve diğerleri (1979) 76 Ülke Esneklik Endeksi Levy-Yeyati ve Sturzenegger (1999, 2005)* 156 Ülke Küme (Cluster) Analizi Calvo ve Reinhart (2000, 2002) * 39 Ülke İstatistiksel Olasılık Yöntemi Bofinger ve Wollmershäuser (2001) 43 Ülke İstatistiksel Olasılık Yöntemi Poirson (2001) 93 Ülke Esneklik Endeksi Bubula ve Ötker-Robe (2002) 190 Ülke Markov-Chain Analizi Reinhart ve Rogoff (2002, 2004) * 153 Ülke İstatistiksel Olasılık Yöntemi Ghosh ve diğerleri (2003) 165 Ülke İstatistiksel Yöntem Shambaugh (2004) 100 Ülke İstatistiksel Olasılık Yöntemi * Çalışmanın en son yayınlanan halindeki dönem ve kur rejimi sayısı belirtilmiştir. Fiili kur rejimlerinin sınıflandırması ile ilgili çalışmalara temel oluşturan ilk ampirik çalışma Holden ve diğerleri (1979) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada döviz kuru ve rezerv değişkenleri kullanılarak oluşturulan esneklik endeksi ile döviz piyasasına yapılan müdahalelerinin derecesi belirlenmeye çalışılmıştır. Müdahalenin yoğunluğuna göre ülkenin ilgili dönemde uyguladığı kur rejimi, sabit veya dalgalı kur olarak sınıflandırılmıştır. Söz konusu çalışma bu alanda ilk defa yapılmış olması açısından çok önemli olmasına karşın, sadece 2 yılı dikkate alması ve kur rejimlerini dar bir çerçevede (sabit ve dalgalı kur rejimleri) ele alması nedeniyle oldukça yetersiz kalmaktadır. Ayrıca endeks değerlerinin kesin olarak hangi kur rejimini temsil ettiğinin belli olmaması çalışmanın bir diğer eksikliğidir lı yıllarda fiili kur rejiminin belirlenmesine yönelik çalışmaların hız kazanması iki çalışma ile olmuştur. Bunlardan ilki, Levy-Yeyati ve Sturzenegger (1999, 2005) tarafından yapılan ve nominal döviz kuru ile döviz rezervi oynaklığına (volatility) dayanan kapsamlı bir çalışmadır (bundan sonra LYS yöntemi olarak anılacaktır). Söz konusu çalışmada dönemine ait 156 ülkenin verileri küme (cluster) analizi ile incelenmiştir. Çalışmaya konu olan ülkelerin kur rejimleri dört farklı kur rejimi altında sınıflandırılmış ve bazı dönemler herhangi bir kur rejimi kategorisine dahil edilememiştir (Dirty Float, Flexible, Crawling Peg, Fixed, 8

15 Inconclusive). Fiili kur rejimleri sınıflaması sonrasında özellikle 1990 lı yıllarda ülkelerin büyük bir çoğunluğunun dalgalı kur rejimlerini uyguladığını ilan etmelerine karşın sabit kur rejimlerini uyguladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum yazarlar tarafından sabitleme korkusu şeklinde adlandırılmıştır 3. LYS yöntemi, Fischer (2001) ın iki kutup hipotezini (bipolar view) destekleyen sonuçlara ulaşmıştır 4. Söz konusu çalışmanın küme analizi kullanılmasından kaynaklı çok ciddi bir eksikliği bulunmaktadır. Bu analiz ile fiili kur rejimleri belirlenirken birçok dönem için kararsız (inconclusiveness) kalınmaktadır. Bir başka ifadeyle bazı dönemlerde fiili olarak hangi kur rejiminin uygulandığı tespit edilememektedir. Buda o dönemde kur rejimi ile makro ekonomik büyüklükler arasındaki ilişkiyi tespit etmeyi olanaksız kılmaktadır. Bu alanda son yılların en önemli ikinci çalışması, Calvo ve Reinhart (2000, 2002) ın dalgalanma korkusu adlı çalışmadır. Adı geçen yazarların çalışmalarında kullandıkları yöntem (bundan sonra CR yöntemi olarak bahsedilecektir), nominal döviz kurlarındaki, döviz rezervlerindeki ve faiz oranlarındaki yüzdelik değişimlerin mutlak değerlerinin koşullu olasılık dağılımına dayanmaktadır. Adı geçen çalışmada ülkelerin çoğunda bir dalgalanma korkusunun hakim olduğu sonucuna varılmıştır 5. Söz konusu çalışmanın diğer çalışmalar gibi bu alana ciddi katkıları olmasına rağmen bazı eksiklikleri de bulunmaktadır. Calvo ve Reinhart (2000, 2002) in çalışmasının ilk eksikliği çok uzun bir dönemi kapsayan bir çalışma olmasıdır. Dolayısıyla CR yönteminin döviz piyasasına uzun yıllar yoğun müdahalelerde bulunan bir ülkenin son dönemde yaptığı müdahale değişikliğini belirmesi mümkün değildir. İkinci eksiklik ise söz konusu yöntemde rezervlerdeki değişimin rezerv düzeyi ile normalleştirilmiş olmasıdır. Daha açık bir ifadeyle diğer tüm makro ekonomik veriler aynı olsa dahi, eğer ilgili ülke daha farklı bir rezerv düzeyinin olduğu bir dönemde müdahaleye başlarsa ya da söz konusu ülke zaman içerisinde yüksek düzeyde döviz rezerv birikimi elde ederse bu yöntem yanıltıcı olabilmektedir. Çünkü rezerv düzeyi arttıkça (örneğin, ülkenin zaman içinde yüksek rezerv 3 Çalışmanın son versiyonunda bu duruma gizli sabit kur rejimleri (hidden pegs) adı verilmiştir. 4 İki kutup hipotezi, Fischer (2001) tarafından IMF üyesi ülkelerin döneminde kur rejimleri tercihindeki değişmeleri gözlemleyerek ortaya atılmıştır. Bu hipoteze göre, son dönemde ara döviz kuru rejimleri ortadan kalkmakta ve ülkeler giderek uç döviz kuru rejimlerine (dalgalı kur ve katı sabit kur rejimlerine) yönelmektedirler. İki kutup hipotezi aynı zamanda ortanın yok oluşu hipotezi (hollowing out hypothesis, veya vanishing middle yada missing middle) şeklinde de anılmaktadır. Bkz. Eichengreen (1994), Obstfeld ve Rogoff (1995), Goldstein (1999) ve Summers (2000). 5 Ülkeler resmen döviz kurunun serbestçe dalgalandığını ilan etseler bile çeşitli nedenlerden dolayı kurun serbestçe dalgalanmasını istememekte ve fiilen döviz piyasalarına müdahale etmektedirler. Bu durum Calvo ve Reinhart (2000, 2002) tarafından dalgalanma korkusu olarak tanımlanmaktadır. 9

16 birikimi sağlaması halinde) aylık rezerv değişimlerinin toplam rezerve oranı içindeki değeri oldukça önemsiz hale gelmektedir 6. CR yöntemine alternatif olabilecek diğer bir yöntem Bofinger ve Wollmershäuser (2001) tarafından geliştirilmiştir (kısaca BW yöntemi olarak ifade edilecektir). Yazarlar, CR yönteminin çeşitli eksiklikleri bulunduğunu öne sürerek bu yöntemi eleştirmiş ve döviz piyasasına yapılan müdahaleleri daha açık bir şekilde tanımlayabilmek amacıyla başka bir istatistikî yöntem geliştirmişlerdir. Bu amaçla, rezervlerde meydana gelen değişikliği, ihracatın ve ithalatın 12 veya 6 aylık hareketli ortalamasının belirli bir oranı olarak ölçen bir dalgalanma endeksi oluşturmuşlardır. Hesaplamalar sonucunda elde edilen endeks değerinin önceden belirlenmiş kritik değerler arasında kalma olasılığına göre söz konusu dönemde uygulanan kur rejimini; saf dalgalanma (pure floating), bağımsız dalgalanma (independent floating) veya yönetimli dalgalanma (managed floating) olarak sınıflandırmışlardır. Ülkelerin büyük çoğunluğunda resmen ilan edilenin aksine döviz piyasalarında kur hareketlerini etkilemeye yönelik önemli müdahalelere rastlanmıştır. BW yöntemi Calvo ve Reinhart ın yönteminden farklı olsa da sonuçlar benzer çıkmıştır. Araştırmaya konu olan ülkelerde bir dalgalanma korkusu olduğuna ve bu nedenle de uygulanan fiili kur rejiminin genelde yönetimli dalgalanma olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışmanın en büyük eksikliği ise kur rejimleri sınıflamasını sınırlı tutarak, ara rejimlerin hepsini göz ardı etmekte ve döviz piyasasına müdahale edilen tüm rejimleri yönetimli dalgalanma olarak sınıflandırmaktadır. Bu nedenle bu yöntem kullanılarak yapılacak analizlerin sonuçları tartışmalı hale gelmektedir. Poirson (2001), Holden ve diğerleri (1979) nin endeksine benzer bir endeks yardımıyla kur rejimlerinin esnekliklerini belirlemeye çalışmıştır. Endeks değerinin sıfır olması halinde söz konusu ülkenin uyguladığı kur rejimi, tam sabit kur rejimi (completely fixed exchange rate regime) olarak sınıflandırılırken, endeks değeri sonsuza gidiyorsa bu durum da müdahalenin olmadığı tam dalgalı kur rejimi olarak (totally floating rate with no interventions) sınıflandırılmıştır. Yazarın bu çalışması kur rejimlerini üçlü dar bir sınıflamaya tabi tutması ve sadece 1998 yılını dikkate alması nedeniyle eleştirilmektedir dönemini kapsayan 153 ülkenin fiili döviz kuru rejimini belirlemeye çalışan bir diğer önemli çalışma Reinhart ve Rogoff (2002, 2004) tarafından yapılmıştır. Doğal 6 Bu durum ileriki bölümlerde yer alan Şekil 1.3 de daha açık bir şekilde görülmektedir. 10

17 sınıflandırma yöntemi (natural classification) adını verdikleri bir istatistikî yöntem geliştirmiş (bundan sonra kısaca RR yöntemi olarak adlandırılacaktır) ve on dört farklı kur rejimi tanımlamışlardır. Paralel piyasa döviz kurları oynaklığının dikkate alındığı çok aşamalı bir yöntem kullanılmıştır 7. Bu yaklaşımda ilk olarak söz konusu ülkede bir paralel piyasa olup olmadığı kontrol edilmektedir. Eğer paralel piyasa söz konusu ise doğrudan istatistikî sınıflandırmaya (döviz kurlarındaki yüzdelik değişimlerin mutlak değerlerinin belirli bir bant aralığı içinde kalma olasılığına dayalı bir sınıflandırma) geçilmekte ve ilgili dönemdeki kur rejimi belirlenmeye çalışılmaktadır. İkinci aşamada eğer ülkede bir paralel piyasa yok ise resmi olarak ilan edilen kur rejimi ile fiilen uygulanan kur rejiminin ne kadar örtüştüğü test edilmektedir. Tüm bu testler ülkelerin aylık enflasyon oranı % 40 ın altında ise gerçekleştirilmektedir. Aylık enflasyon oranı % 40 ve % 50 den daha yüksek olması halinde ilgili dönemler doğrudan serbest düşüş (freely falling) ve hiper dalgalanma (Hyper Float) olarak sınıflandırılmaktadır. Sonuç olarak, resmen ilan edilen kur rejimi ile fiilen uygulanan kur rejimleri arasında ciddi farklılıklar olduğu, bunun da uygulanan politikalar ve makro ekonomik büyüklükler açısından çok ciddi farklılıklar yaratacağı bulgusuna ulaşmışlardır. Bu çalışma daha önce yapılmış çalışmaların eksikliklerini gidermesine rağmen bazı eksiklikleri hala içerisinde barındırmaktadır. RR yönteminin en temel eksikliği belirli bir dönemde uygulanan kur rejiminin türü belirlenirken, büyük oranda nominal döviz kurunun hareketine göre karar vermesidir. Ghosh ve diğerleri (2003) ve Bubula ve Ötker-Robe (2002) e göre, nominal döviz kurunun istikrarlı olması istikrarlı makro ekonomik büyüklüklerden, ekonomide ciddi bir şokun (ekonomik veya politik şok) olmamasından ya da şokları dengeleyecek aktif bir müdahale politikasının bulunmasından kaynaklanabilir. Genellikle ülkeler farklı yapılara ve farklı şoklara maruz kalmaktadırlar. Bu nedenle, nominal döviz kurunun hareketini gözlemleyerek kur rejimi hakkında bir sonuç çıkarmak oldukça güçtür. Örneğin dalgalı kur rejimi varsayımı altında, dış ticaret hacmi geniş olan büyük bir açık ekonomiye oranla, dış ticaret hacmi dar olan küçük bir açık ekonomide döviz kuru oynaklığının daha fazla olması beklenir. Nispi oynaklıklar dikkate alındığında küçük açık ekonomi (doğru bir şekilde) dalgalı kur rejimini uygulayan ülke olarak sınıflandırılabilirken, büyük açık ekonomi (yanlış bir şekilde) sabit kur uygulayan ülke kategorisinde sınıflandırılabilir. Buna ek olarak döviz piyasalarına yapılan müdahalelerin uygulanan kur rejimi ile yakından ilgili olduğu düşünüldüğünde, RR yönteminin paralel piyasada oluşan kur hareketlerini inceleyerek 7 Paralel piyasa terimi, resmi piyasanın yanında oluşan serbest döviz piyasasını veya kara borsa döviz piyasasını tanımlamak üzere kullanılan bir kavramdır (Seyidoğlu, 2001a) 11

18 kur rejimlerini kategorize etme düşüncesi yanlış sonuçlar elde etmemize yol açabilecektir. Çünkü resmi piyasa yanında oluşan karaborsa gibi paralel piyasalara para otoritelerinin müdahale etme şansı yoktur. Fakat kur rejiminin türünü (esnekliğini) belirleyen temel faktör nominal döviz kurunun oynaklığından ziyade para otoritesinin döviz piyasalarına yapmış olduğu müdahalelerdir. Para otoritesinin doğrudan müdahale edemediği bir piyasadaki kur hareketleri, uygulanması planlanan kur rejiminin gerçek göstergesi olmayacaktır. Döviz kurlarının sınıflandırılması konusunda ayrıntılı ve farklı bir yöntem kullanan bir diğer önemli çalışma Bubula ve Ötker-Robe (2002) tarafından yapılmıştır. Adı geçen yazarlar IMF üyesi ülkelerin dönemine ait kur rejimlerini Markov Chain yöntemi ile on üç farklı kur rejimi başlığı altında yeniden sınıflandırmış ve ülkelerin uyguladıkları fiili kur rejimlerini belirlemişlerdir. Sonuç olarak, resmen ilan edilen ile fiilen uygulanan kur rejimleri arasında bir fark olduğu ve de jure sınıflamanın aksine de facto sınıflama dikkate alındığında iki kutup hipotezini destekleyecek bulguların yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır. Bu sınıflamanın en temel eksikliği, sadece 1990 sonrası döneme ilişkin sınıflandırma yapması nedeniyle geçmişe yönelik bir veri tabanı sunamamasıdır. Yukarıdaki çalışmaların eksiklikleri dikkate alındığında, uygulanan döviz kuru politikaları ile sonuçları arasında tutarlı bir ilişki kurabilmek için (diğer bir ifadeyle, iktisadi büyüklükler üzerindeki etkilerini doğru bir şekilde analiz edebilmek için) öncelikle mevcut literatürün eksikliklerini giderecek alternatif bir fiili kur rejimi sınıflandırma yöntemine ihtiyaç vardır. Bu düşünceden hareketle geliştirilen ve daha sonraki bölümlerde yapılacak olan analizlere de temel teşkil edecek alternatif bir sınıflandırma yöntemi geliştirilmiştir. De facto sınıflama yöntemimiz temel olarak iki çalışmaya dayanmaktadır. Bu sınıflama metodunun ilk bölümü Bofinger ve Wollmershäuser (2001) in kullandığı yönteme, ikinci bölüm ise Reinhart ve Rogoff (2004) in kullandığı yönteme dayanmaktadır. Söz konusu yöntem aşağıda ayrıntı bir şekilde açıklanmıştır. 12

19 1.2 Alternatif Sınıflandırma Yöntemi Yukarıda adı geçen çalışmaların birkaçı dışında neredeyse tamamı nominal döviz kuru ve/veya döviz rezervi değişimlerini izleyerek fiilen uygulamada olan kur rejiminin esnekliğini (türünü) belirlemeye çalışmışlardır. Kur ve rezerv hareketleri, kur rejimi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayacak ipuçlarına sahip olmalarına karşın kur rejiminin türü hakkında kesin bir yargıya ulaşmada yanıltıcı olabilmektedirler. Çünkü nominal kurlar ve rezervler, kur rejiminden bağımsız bir biçimde çeşitli nedenlerden dolayı hareketlilik gösterebilmektedirler. Örneğin döviz kurunun istikrarı ekonomik istikrardan veya ekonomide kayda değer bir şok yaşanmamasından kaynaklanabilir. Ayrıca uygulanan ekonomi politikasının da döviz kuru üzerinde etkisi vardır. Bu durumda söz konusu ekonomi politikasının döviz kurunu etkilemeye yönelik faaliyeti ile diğer amaçlara yönelik faaliyetlerini doğrudan kur hareketlerini inceleyerek ayrıştırmak oldukça güçtür. Örneğin nominal kur değişimleri üzerinden hareket eden bir yöntemde sabit kur rejimi uygulayan bir ülkenin tek seferlik yüksek oranlı bir devalüasyon yapması, söz konusu ülkenin ilgili dönemde dalgalı kur rejimini uygulayan bir ülke olarak algılanmasına yol açabilir. Mevcut literatürün eksiklileri ve yukarıda anlatılanlar göz önüne alındığında fiilen uygulanan kur rejiminin belirlenmesinde öncelikli olarak yapılması gereken para otoritesi tarafından döviz piyasasına kurları etkilemek üzere müdahale edilip edilmediğinin belirlenmesidir. Eğer kurları etkilemeye yönelik bir müdahale söz konusu ise kur ve rezerv hareketlerinin analiz edilmesi anlamlı hale gelecektir. Buna ek olarak çeşitli durumlarda (kur rejimleri ile ilgili resmi beyanın para otoritesi üzerindeki bağlayıcılık gücünün çok yüksek olduğu durumlarda) para otoritelerinin kur rejimine ilişkin resmi beyanları da dikkate alınmalıdır. Dolarizasyon ve para kurulu uygulamaları para otoriteleri açısından bağlayıcılık gücü yüksek olan kur rejimi uygulamalarıdır. Diğer bir ifade ile resmen ilan edilen kur rejiminden sapmak (dolarizasyon veya para kurulu) ve fiilen farklı bir kur rejimi uygulamak, diğer kur rejimi uygulamalarına oranla oldukça güçtür; Özellikle dolarizasyon için neredeyse imkânsızdır. Dolarizasyon 8, ulusal paranın tedavülden kaldırılarak, başka bir ülke parasının yasal para olarak 8 Literatürde dolarizasyon terimi, para ikamesi kavramı yerine ve aynı zamanda bir tür kur rejimini tanımlamak üzere iki şekilde kullanılabilmektedir. Para ikamesi anlamında kullanılan dolarizasyon, yüksek enflasyondan dolayı paranın sürekli değer kaybettiği bir ekonomide tasarruf ve işlem amaçları ile ulusal paranın yerine dolar gibi sağlam paraların kullanılması şeklinde tanımlanmaktadır (Seyidoğlu, 2001a). Aynı zamanda para ikamesi yerine gayri resmi 13

20 dolaşıma sokulduğu bir tür katı sabit kur uygulamasıdır. Dolarizasyon uygulamasıyla ulusal paranın terk edilmesi, diğer paralar karşısında ulusal paranın değerini gösteren bir döviz kurunun sürdürülmesi zorunluluğunu da ortadan kaldırmaktadır. Diğer bir ifadeyle, dolarizasyon aslında nasıl bir kur rejimi kullanılarak döviz kurunun yönetileceği sorusunu rafa kaldırmaktadır (Özel, 2000). Dolarizasyon bir kez resmen ilan edildikten sonra ikinci bir resmi ilana kadar bundan vazgeçilememektedir. Ayrıca yasal bir paranın ve müdahale edebilecek bir döviz piyasasının bulunmadığı bir ülkede çeşitli yöntemlerle kur rejimini yeniden sınıflandırmak yerine para otoritesinin beyanın kabul edilmesi en tutarlı davranış olacaktır. Benzer şekilde para kurulu uygulamasında da para otoritesi üzerinde yüksek bir oranda bağlayıcılık söz konusudur. Para kurulu, ulusal paranın, sabit bir kur üzerinden belirli bir rezerv paraya dönüştürüleceğine ilişkin yasal bir taahhüdün bulunduğu ve bu yasal zorunluluğun yerine getirilmesini sağlamak amacıyla emisyon kurumu üzerine getirilmiş sıkı kısıtlamaların olduğu bir kur rejimidir (IMF, 2007). Daha basit bir ifadeyle söz konusu kur rejimi, yerli paranın emisyonunun sabit bir kur üzerinden belirli bir rezerv paraya bağlandığı ve ulusal paranın ancak döviz karşılığı çıkartılabildiği (dolaşımda olduğu sürece de yabancı varlıklarla desteklendiği) bir sistemdir (Seyidoğlu, 2001b). Bu durumda da ülkenin kur rejiminin yeniden sınıflandırılması yerine para otoritesinin beyanının dikkate alınması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Tüm bu yukarıda anlatılanlar dikkate alındığında geliştirilecek alternatif bir kur rejimi sınıflama yönteminin şu iki unsuru göz önünde bulundurması gerekmektedir: i) Para otoritesinin nominal kuru etkilemeye yönelik olarak döviz piyasasına yapmış olduğu müdahaleler belirlenmelidir. ii) Para otoritesinin (bağlayıcılığı yüksek olan) resmi beyanlarını göz ardı edilmemelidir Örneklem ve Veri Çalışma, Morgan Stanley Capital International endeksinin yükselen ekonomileri grubunda (The MSCI Emerging Market Index) yer alan 25 yükselen piyasa ekonomisi ile ABD dolarizasyon terimi de kullanılabilmektedir. Bu durumda ülkenin ulusal parası hala dolaşımda bulunduğu unutulmamalıdır. Dolarizasyon teriminin bir diğer karşılığı, resmi dolarizasyon veya tam dolarizasyon şeklinde de kullanılabilen bir tür kur rejimini tanımlamaktadır (farklı kullanımlar için bkz. Goldstein, 2002; Berg ve Borensztein, 2000). Genelde kısaca dolarizasyon olarak kullanılmaktadır. Bir tür kur sistemi olan dolarizasyon, yasal para olarak ülkenin kendi parası yerine başka bir ülkenin parasını dolaşımda bulundurması şeklinde tanımlanmaktadır. 14

21 (Amerika Birleşik Devletleri) ve Japonya yı kapsamaktadır. Tayvan bu endekste yer almasına rağmen veri eksikliği nedeniyle analiz dışı bırakılmıştır. Çalışmaya konu olan yükselen piyasa ekonomileri şunlardır: Arjantin, Brezilya, Şili, Çin, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Macaristan, Hindistan, Endonezya, Ürdün, Kore, Malezya, Meksika, Fas, Pakistan, Peru, Filipinler, Polonya, Rusya, Güney Afrika, Sri Lanka, Tayland ve Türkiye. Veriler, Ocak Aralık 2006 dönemi aylık verileridir (Seriler için Ek Tablo 1.1 e bkz). Hesaplamalarda kullanılan döviz rezervi (IFS 1L.DZF serisi), nominal döviz kuru (IFS AE.ZF Serisi) 9, ihracat (IFS 70..DZF serisi) ve ithalat (IFS 71..DZF serisi) değişkenleri IFS (International Financial Statistics) online veri tabanından alınmıştır. Döviz rezervi, ihracat ve ithalat rakamları dolar cinsinden ifade edilmiştir. Tüm ülkelerin döviz kuru 1 ABD Doları = ilgili ülkenin ulusal parası şeklinde tanımlanmıştır 10. De jure sınıflamaya ilişkin veriler Ghosh ve diğerleri (2003) nin veri setinden alınmıştır. IMF nin de jure sınıflaması içerisinde yer alan kur rejimlerinin tanımı ve sayısı farklı dönemlerde farklı şekillerde olması uzun dönemli bir analizde bunların ortak bir çerçevede birleştirilmesini zorunlu kılmaktadır (Bkz. Tablo 1.1). Ghosh ve diğerleri (1997) IMF nin Annual Report on Exchange Rate Arrangements and Exchange Restrictions yayına dayanan ve farklı yıllardaki IMF sınıflamasını tek bir çerçevede birleştiren bir de jure sınıflama yapmışlardır. Ghosh ve diğerleri (2003) bir önceki çalışmayı revize ederek orada oluşturulan veri tabanını genişletmişlerdir Sınıflandırma Algoritması Şekil 1.1 alternatif sınıflandırmamızın şematik halidir. Sınıflandırmamızda üç temel aşama bulunmaktadır. 9 Reinhart ve Rogoff (2004) dışında bu alanda yapılan çalışmaların neredeyse tamamı analizlerinde resmi kurları kullanmışlardır. Adı geçen yazarlar çalışmalarında bazı ülkeler için resmi otoritelerin kontrolü dışındaki kara borsa gibi paralel piyasası döviz kuru hareketlerini analiz etmişledir. Eğer paralel piyasa sığ ve esasen illegal işlemler için kullanılıyorsa söz konusu piyasada oluşan döviz kuru, para otoritesinin uyguladığı kur rejimi hakkında yol gösterici olmayacaktır (Bubula ve Ötker-Robe, 2002). 10 Bu tür analizlerde ABD doları yerine İngiliz Pound u, Alman Markı veya Fransız Frankı vb. gibi uluslararası ödeme gücü olan paralar da kullanılabilmektedir.levy-yeyati ve Sturzenegger (2005) de yukarıda adı geçen ülkelerinin neredeyse tamamı için bu ülkelerin paralarının dolar karşısındaki değerini dikkate almıştır. 15

22 Birinci Aşama Enflasyon Oranı % 40? Hayır Evet Resmi olarak Para Kurulu veya Dolarizasyon ilan edilmiş mi? Serbest Düşüş Hayır Evet II. Aşama: İstatistiksel Olasılık Dağılımına Göre Kur Rejiminin Belirlenmesi Para Kurulu veya Dolarizasyon İkinci Aşama S abs nin Olasılık Dağılımı P(S abs = 1) = 100 ise P(S abs = 1) < 100 ise Saf Dalgalanma I float ın Olasılık Dağılımı P(-0,33 < I float < 0,33) < 50 ise P ( -0,33 < I float < 0,33) 50 ise Üçüncü Aşama III. Aşama: İstatistiksel Olarak Kur Rejiminin Belirlenmesi Bağımsız Dalgalanma Kurda Aylık Mutlak Yüzde Değişim Birbirini Takip Eden 4 veya Daha Fazla Ay Boyunca Sıfıra Eşit mi? Hayır Evet Sabit Kur Nominal Kurun Aylık Mutlak Yüzde Değişiminin % +/- 1 Bandında Kalma Olasılığı 80 Hayır Evet Sürünen Parite Nominal Kurun Aylık Mutlak Yüzde Değişiminin % +/- 2 Bandında Kalma Olasılığı 80 Hayır Evet Sürünen Dar Bant Nominal Kurun Aylık Mutlak Yüzde Değişiminin % +/- 5 Bandında Kalma Olasılığı 80 Hayır Evet Yönetimli Dalgalanma Sürünen Geniş Bant Şekil 1.1 De Facto Kur Rejimi Sınıflandırma Algoritması 16

23 Birinci Aşama : Bu aşama iki adımdan oluşmaktadır: i) On iki aylık enflasyon oranı % 40 ın üzerinde mi? Eğer enflasyon oranı bu oranın üzerinde ise söz konusu dönem, Reinhart ve Rogoff (2004) çalışmasında olduğu gibi, serbest düşüş (freely falling) kategorisi olarak sınıflandırılmıştır 11. Enflasyon oranının bu denli yüksek olduğu bir ekonomide doğal olarak nominal kurlarda da bu derece yüksek değişimler söz konusu olacaktır. Dolayısıyla bu dönemleri daha önceki sınıflandırma yöntemlerinde olduğu gibi dalgalı kur rejimleri kategorileri altında sınıflandırmak doğru bir yaklaşım olmayacaktır 12. Şekil 1.2 Serbest Düşüş ile Dalgalı Kur Rejimi Arasındaki Temel Farklılık a) ABD: Nominal Döviz Kurunun Logaritması (01: :2006) b) ABD: İsrail'in Ölçeğinde Nominal Döviz Kurunun Logaritması (01: :2006) ln ( 1 Euro= ABD Doları) ln ( 1 Euro ABD Doları) c) İsrail: Nominal Döviz Kurunun Logaritması (01: :2006) ln ( 1 ABD Doları = İsrail Sekel) Yukarıdaki şekil dalgalı kur rejiminin serbest düşüşten farklı bir yapı arz ettiğini göstermektedir. Şeklin (a) grafiği ABD dolarının Euro karşısındaki seyrini gösterirken (b) grafiği 11 Yazarların enflasyon için belirledikleri % 40 lık değer keyfi değil daha çok büyüme literatürüne dayandırarak belirledikleri bir orandır. 12 Çok nadir durumlarda (genellikle istikrar programlarının başlarında) enflasyon oranının % 40 ın üzerinde olmasına karşın önceden ilan edilen kur rejiminin uygulanabildiği görülmüştür (Reinhart ve Rogoff, 2004). 17

24 de İsrail in ulusal para biriminin ABD doları karşısındaki seyrini göstermektedir 13. De jure sınıflama tarafından döneminde hem İsrail hem de ABD dalgalı kur rejimini uygulayan ülkeler kategorisinde yer almışlardır (bizim sınıflandırmamızda söz konusu dönemde İsrail ve ABD sırasıyla serbest düşüş ve saf dalgalı kur rejimini uygulayan ülkeler olarak sınıflandırılmışlardır bkz. Ek Tablo 1.4) 14. Ancak adı geçen dönem İsrail in yüksek enflasyon yaşadığı bir dönemdir. Bu durum ABD nin döviz kurundaki seyrin İsrail in döviz kurunun ölçeğinde çizdirildiği [diğer bir ifadeyle (a) grafiğinin y ekseninin ölçeğinin (b) grafiğinin y ekseninin ölçeği ile aynı hale getirilerek çizildiği] (c) grafiğinde daha net bir şekilde görülmektedir. (c) grafiğinde ABD de nominal döviz kurunun seyri (İsrail inkinden farklı bir seyir göstererek) daha istikrarlı bir kur izlenimi yaratmaktadır. Düşük enflasyonlu ABD de kur hareketleri daha küçük ölçeklerde gerçekleşirken, yüksek enflasyonlu İsrail de kur hareketleri daha büyük ölçeklerde gerçekleşmektedir. Kısacası yüksek kronik enflasyonun yaşandığı ülkeler ile dalgalı kur rejimi uygulayan düşük enflasyonlu ülkelerin aynı kategoride sınıflandırılması sakıncalı olabilir. Bu nedenle yüksek enflasyon dönemlerinin ayrı bir kategoride ele alınmasında fayda vardır. ii) Para otoritesi tarafından para kurulu veya dolarizasyon uygulaması resmen ilan edilmiş mi? Eğer bu konuda resmi bir deklarasyon söz konusu ise yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı ilgili ülke doğrudan para kurulu veya dolarizasyon uygulayan ülke olarak kabul edilmiştir. İkinci Aşama: Bu aşamada Bofinger ve Wollmershäuser (2001) in sınıflandırma yönteminden ve geliştirdikleri dalgalanma endeksinden faydalanılmıştır. Endeksle ilgili ayrıntılara geçmeden önce yazarlar tarafından (bağımsız dalgalanma ve yönetimli dalgalanma tanımlarına ek olarak) saf dalgalanma (pure float) adı altında ifade edilen yeni bir kur rejiminin tanımlanması gerekmektedir. Söz konusu yeni kur rejiminin daha iyi anlaşılabilmesi için IMF nin bağımsız dalgalanma ve yönetimli dalgalanma tanımlarına da ihtiyaç vardır. IMF (2007) bu iki kur rejimini aşağıdaki gibi tanımlamıştır: 13 ABD için nominal döviz kuru 1 Euro = ABD doları şeklinde hesaplanmıştır. Euro'nun 1999 öncesi değerleri Mark ile Euro arasındaki sabit parite (1 Euro = 1,95583 Mark) dikkate alınarak hesaplanmıştır. Alman Markı ile ABD doları arasındaki kur Federal Reserve Bank of St. Louis in resmi internet sitesinden alınmıştır. 14 Levy-Yeyati ve Sturzenegger (2005) söz konusu dönemin genelinde İsrail de uygulanan kur rejimini dalgalı kur rejimi olarak sınıflandırmıştır. 18

25 Yönetimli Dalgalanma: Para otoritesinin, döviz kurunun izleyeceği yolu (zaman içinde alacağı değerleri) önceden ilan etmediği ve aktif müdahalelerle kur hareketlerini etkilediği döviz kuru rejimidir. Bağımsız Dalgalanma: Döviz kurunun piyasa güçleri tarafından belirlendiği ve döviz piyasasına yapılan müdahalelerin amacının kur düzeyini belirlemek yerine kurda meydana gelen aşırı dalgalanmaları yumuşatmak olduğu bir kur rejimidir. Saf dalgalanma: Döviz piyasasına herhangi bir müdahalenin olmadığı, kurun piyasa güçleri tarafından belirlendiği ve döviz rezervlerindeki değişikliğin sadece teknik faktörlerden kaynaklandığı bir kur rejimi şeklinde tanımlamışlardır. Yukarıdaki üç tanım dikkatli bir şekilde okunduğunda son iki kur rejimi ile ilk kur rejimi arasındaki fark daha net ortaya çıkmaktadır: Saf ve bağımsız dalgalı kur rejimlerinde kur piyasada belirlenirken, yönetimli dalgalanmada kur, para otoritesi tarafından belirlenmektedir. Yani ilgili ülkede yönetimli dalgalanma uyguladığının tespit edilmesi, diğer iki rejimi uygulayan ülkelerden farklı olarak söz konusu ülkenin belirli bir kur hedefini tutturmak için döviz piyasalarına müdahale ettiğinin bir göstergesi olarak algılanacaktır. BW yöntemi döviz piyasasına yoğun müdahalelerin olduğu tüm rejimleri yönetimli dalgalanma olarak sınıflandırarak diğer kur rejimlerini (para kurulu, sabit kur, sürünen parite vb. gibi) göz ardı etmiştir. Bu ise ciddi bir eksikliktir. Bu eksikliği gidermek için BW yöntemi tarafından yönetimli dalgalanma olarak kategorize edilen dönemler (saf dalgalanma ve bağımsız dalgalanma kategorileri dışında kalan dönemler) çalışmamızda diğer müdahaleli kur rejimleri başlığı altında sınıflandırılmıştır. Üçüncü aşamada bu kategori tekrar çeşitli istatistiki analizlere tabi tutularak [sabit kur (parite), sürünen parite, sürünen dar bant, sürünen geniş bant ve yönetimli dalgalanma şeklinde] ayrıntılandırılmıştır. Üçüncü aşamada bu analizlere detaylı bir biçimde yer verilmiştir. Döviz piyasasına yapılan müdahaleleri belirlememize imkân veren dalgalanma endeksi aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. Burada t zamanı (ay) temsil etmektedir. Rezervlerde (Res) meydana gelen değişikliği, ihracatın (Ex) ve ithalatın (Im) 12 aylık hareketli ortalamasının belirli bir oranı olarak ölçen aşağıdaki endeks ile bir ülkenin, döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalenin türü (amacı) belirlenebilmektedir. 19

26 (1) S abs (n) t = n i 1 Re st i Ext i Im 2 t i Re st i 1 Ext i 1 Im t 2 i 1 Diğer bir ifadeyle, bu formül yardımıyla söz konusu ülkede para otoritesinin döviz piyasalarına yaptığı müdahalenin, hangi kur rejiminin (saf dalgalanma veya bağımsız dalgalanma) müdahale davranışına uyum gösterdiği belirlenebilmektedir. Bu amaçla n=6 aylık dönemler için rezerv değişimlerinin normalleştirilmiş mutlak değerlerinin toplanması gerekmektedir. Buradan elde edilen sonuçlar, mutlak değişikler toplamı (S abs ) şeklinde adlandırılmaktadır. Eğer S abs değeri düşük ise (örneğin, sıfıra yaklaşıyorsa) ülkenin döviz piyasalarına yaptığı müdahale faaliyetinin düşük olduğu sonucuna varılmaktadır. Gözlemlenen dönem boyunca rezerv değişimlerinin mutlak değerlerinin toplamının, aylık ithalat ve ihracat değerleri toplamının ortalamasına eşit veya daha az olma olasılığı yüzde 100 ise [P(S abs 1) olasılık dağılımı için bkz. Ek Tablo 1.2], söz konusu ülke ilgili dönemde saf dalgalı kur rejimini uygulayan ülke olarak kabul edilmektedir. Her yıl için Ocak ve Aralık ayları arasında yer alan 12 aylık olasılık değerleri hesaplanmıştır. Döviz piyasasına yapılan müdahaleleri CR yöntemindeki gibi değil de yukarıdaki gibi bir endeks yardımı ile belirlemeye çalıştığımızı aşağıdaki örnek daha iyi açıklayacaktır. CR yönteminde standart ölçek ülke (benchmark country) olarak ABD, Japonya ve Avustralya (bağımsız dalgalanmayı temsil eden ülke olarak) seçilmiştir. Ancak ABD dışında diğer iki ülkenin dalgalı kur rejimini temsil eden ülkeler olarak seçilmesi doğru bir seçim olmayabilir. Aşağıdaki şekilde yer alan grafikler bunun daha iyi anlaşılması sağlamaktadır 15. Şeklin (a) ve (b) grafiklerinde sırasıyla ABD nin ve Japonya nın döviz piyasalarına yapmış oldukları müdahale faaliyetleri (S abs endeksi değerleri) yer almaktadır. Söz konusu grafikler karşılaştırıldığında Japonya nın daha müdahaleci bir döviz kuru politikası izlediği açıkça görülmektedir. Eğer döviz piyasasına yapılan müdahaleyi Calvo ve Reinhart (2002) ın yapmış olduğu gibi aylık döviz rezervi değişimlerini toplam rezervlerin bir yüzdesi şeklinde hesaplasaydık Japonya yı ABD den bile daha fazla saf dalgalanmanın uygulayıcısı bir ülke olarak 15 Burada sadece Japonya ve ABD verileri verilmesine rağmen Avustralya içinde Japonya nınkine benzer sonuçlara ulaşılmıştır. 20

ALTERNATİF KUR REJİMİ SINIFLAMA YÖNTEMİ: YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

ALTERNATİF KUR REJİMİ SINIFLAMA YÖNTEMİ: YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review 9 (4) 2009: 1399-1426 ALTERNATİF KUR REJİMİ SINIFLAMA YÖNTEMİ: YÜKSELEN PİYASA EKONOMİLERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ AN ALTERNATIVE METHOD FOR EXCHANGE RATE REGIME CLASSIFICATION:

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III AÇIKLAMA... V BÖLÜM I - TEMEL KAVRAMLAR...1

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III AÇIKLAMA... V BÖLÜM I - TEMEL KAVRAMLAR...1 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ...III AÇIKLAMA... V BÖLÜM I - TEMEL KAVRAMLAR...1 Soru 1- Dış ticaret nedir?...1 Soru 2- Mal nedir?...1 Soru 3- Mal ve hizmet arasındaki fark nedir?...1 Soru 4- İhracat nedir?...1

Detaylı

Özel sektör tasarrufları Hanehalkı Şirketler kesimi Kamu sektörü tasarrufları

Özel sektör tasarrufları Hanehalkı Şirketler kesimi Kamu sektörü tasarrufları Türkiye Ülke Ekonomik Raporu Özel sektör tasarrufları Hanehalkı Şirketler kesimi Kamu sektörü tasarrufları 1. Tasarruf ve büyüme ilişkisi 2. Tasarruf trendleri 3. Tasarrufun belirleyicileri 4. Mali piyasaların

Detaylı

Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 0

Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 0 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 0 ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜN TANIMI SITC NO : 421.4 ARMONİZE NO : 1509 Türkiye bulunduğu coğrafi konum ve sahip olduğu Akdeniz iklimi özellikleriyle, İtalya, İspanya,

Detaylı

TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI SEKTÖRÜ

TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI SEKTÖRÜ TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 31.12.2013 ANKARA 1 İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 TÜTÜN ÜRÜNLERİ

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 22 Şubat 2016 İÇİNDEKİLER Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

2016 Ocak SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Ocak 2016

2016 Ocak SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Ocak 2016 2016 Ocak SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Ocak 2016 Ocak ayı inşaat ve hizmet sektörü güven endeksleri TÜİK tarafından 25 Ocak 2016 tarihinde yayımlandı. İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Aralık ayında

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Sayfa No. ÖZET... i. SUMMARY... iü. İÇİNDEKİLER... v. TABLOLAR... xi. ŞEKİLLER... xiii GİRİŞ... 1

İÇİNDEKİLER. Sayfa No. ÖZET... i. SUMMARY... iü. İÇİNDEKİLER... v. TABLOLAR... xi. ŞEKİLLER... xiii GİRİŞ... 1 İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET... i SUMMARY... iü İÇİNDEKİLER... v TABLOLAR... xi ŞEKİLLER... xiii GİRİŞ... 1 1. BÖLÜM : GENEL OLARAK PORTFÖY YÖNETİMİ...... 3 1.1. Tanım...... 3 1.2. Portföy Yönetim Süreci...

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 2 Temmuz 2012 İÇİNDEKİLER Dönem Revizyonu......... 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

Avrupa da UEA Üyesi Ülkelerin Mesken Elektrik Fiyatlarının Vergisel Açıdan İncelenmesi

Avrupa da UEA Üyesi Ülkelerin Mesken Elektrik Fiyatlarının Vergisel Açıdan İncelenmesi Avrupa da UEA Üyesi Ülkelerin Mesken Elektrik Fiyatlarının Vergisel Açıdan İncelenmesi Esra AKGÜL* *Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, ETK Uzman Yardımcısı, Ankara/TÜRKİYE (Aralık 214) ÖZET Çalışmada,

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 26 Haziran 2015 İÇİNDEKİLER Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler

Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler tepav türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı Türkiye nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler Prof. Dr. Serdar TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. 14 Ağustos 2015 İÇİNDEKİLER Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı......... 6 Çekinceler..........

Detaylı

TÜRK SANAYĠSĠNĠN KALBĠ TEKSTĠL VE HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDEKĠ GELĠġMELER

TÜRK SANAYĠSĠNĠN KALBĠ TEKSTĠL VE HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDEKĠ GELĠġMELER TÜRK SANAYĠSĠNĠN KALBĠ TEKSTĠL VE HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDEKĠ GELĠġMELER Hande UZUNOĞLU Dünya ekonomisi zor bir süreçten geçiyor. 2009 yılında bir önceki yıla göre nispeten kendini toparlayan dünya ekonomisi

Detaylı

Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER. Avrupa Birliği

Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER. Avrupa Birliği Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER Projenin Malta, Portekiz ve Türkiye de cinsiyet ayrımcılığı problemlerini çözme amacıyla ilgili

Detaylı

Plan ve Bütçe Sunumu. Erdem Başçı Başkan. 6 Aralık 2012

Plan ve Bütçe Sunumu. Erdem Başçı Başkan. 6 Aralık 2012 Plan ve Bütçe Sunumu Erdem Başçı Başkan 6 Aralık 212 Sunum Planı I. Büyümenin Üçlü Sacayağı II. III. IV. Küresel Gelişmeler Büyüme Cari Açık V. Enflasyon 2 BÜYÜMENİN ÜÇLÜ SACAYAĞI 3 Büyümenin Üçlü Sacayağı

Detaylı

T.C. MERKEZ BANKASI PARA POLĐTĐKASI UYGULAMALARI OCAK 2002

T.C. MERKEZ BANKASI PARA POLĐTĐKASI UYGULAMALARI OCAK 2002 T.C. MERKEZ BANKASI PARA POLĐTĐKASI UYGULAMALARI OCAK 2002 1 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı Para politikası açısından veri koşullar: - Merkez Bankası özerk - Dalgalı kur rejimi 1- Sıkı para ve maliye politikaları

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI Bakanlar Kurulu Sunumu Erdem Başçı Başkan Nisan 2011 1 Sunum Planı I. Küresel Kriz Sonrasında Toparlanma II. III. Kriz Sonrasında Para Politikaları Uygulanan Politikaların

Detaylı

Bu sektör raporu kapsamına giren ürünler şu şekilde sınıflandırılmaktadır: Ürün Adları. Eşyası. Yastık, Yorgan ve Uyku Tulumları

Bu sektör raporu kapsamına giren ürünler şu şekilde sınıflandırılmaktadır: Ürün Adları. Eşyası. Yastık, Yorgan ve Uyku Tulumları 1. ÜRÜNÜN TANIMI: Ev tekstili, genel olarak evleri dekore etmek amacıyla kullanılan ürünler olarak tanımlanmaktadır. Sentetik iplikler ve kumaşların yanı sıra, pamuk, keten, ipek ve yün gibi doğal ipliklerden

Detaylı

ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI

ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI Gülnaz Gültekin*, Orhan Sevindik**, Elvan Tokmak*** * Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Matbaa Öğretmenliği Bölümü, Ankara ** Ankara Ü., Eğitim Bil. Ens.,

Detaylı

EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2013

EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2013 EKONOMİK GELİŞMELER Eylül 2013 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK

Detaylı

ECZACILIK SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ

ECZACILIK SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ ECZACILIK SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 31.12.2013 ANKARA 1 İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 ECZACILIK SEKTÖRÜ KÜRESEL

Detaylı

FĐYAT ĐNTĐBAKLARI VE TĐCARET DENGESĐ DR. DĐLEK SEYMEN ASLI SEDA BĐLMAN

FĐYAT ĐNTĐBAKLARI VE TĐCARET DENGESĐ DR. DĐLEK SEYMEN ASLI SEDA BĐLMAN FĐYAT ĐNTĐBAKLARI VE TĐCARET DENGESĐ DR. DĐLEK SEYMEN ASLI SEDA BĐLMAN Esnek Kur Sisteminde Fiyat Đntibakı: Esneklikler Yaklaşımı Yurt içi ve yurt dışı fiyatlar sabit iken nominal döviz kurunda ve buna

Detaylı

SİGORTACILIK VE BİREYSEL EMEKLİLİK SEKTÖRLERİ 2010 YILI FAALİYET RAPORU YAYIMLANDI

SİGORTACILIK VE BİREYSEL EMEKLİLİK SEKTÖRLERİ 2010 YILI FAALİYET RAPORU YAYIMLANDI Türk sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerine ilişkin çok derin bir kaynak olma özelliğine sahip Sigorta Denetleme Kurulu Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Sektörleri 2010 Yılı Faaliyet Raporu yayımlandı.

Detaylı

TÜRK EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER PARA POLİTİKASINA İLİŞKİN BEKLENTİLER GAZİ ERÇEL. BAŞKAN Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

TÜRK EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER PARA POLİTİKASINA İLİŞKİN BEKLENTİLER GAZİ ERÇEL. BAŞKAN Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TÜRK EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER VE PARA POLİTİKASINA İLİŞKİN BEKLENTİLER GAZİ ERÇEL BAŞKAN Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 13 Eylül 2000 DEIK Semineri, Londra Konuşmama, ana ekonomik hedeflerimiz

Detaylı

Olasılık ve İstatistiğe Giriş-I (STAT 201) Ders Detayları

Olasılık ve İstatistiğe Giriş-I (STAT 201) Ders Detayları Olasılık ve İstatistiğe Giriş-I (STAT 201) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Olasılık ve İstatistiğe Giriş-I STAT 201 Her İkisi 3 0 0 3 5 Ön

Detaylı

SEKÜLER TREND 0341110029 BARıŞ ÖLMEZ. İNSANDA SEKÜLER DEĞİŞİM Türkiye de Seküler Değişim

SEKÜLER TREND 0341110029 BARıŞ ÖLMEZ. İNSANDA SEKÜLER DEĞİŞİM Türkiye de Seküler Değişim SEKÜLER TREND 0341110029 BARıŞ ÖLMEZ İNSANDA SEKÜLER DEĞİŞİM Türkiye de Seküler Değişim İnsanın fiziksel boyutlarında (antropometrik ölçülerinde) kuşaklar arasında ya da uzun bir zaman diliminde değişmelerin

Detaylı

Politika Faizi: %7,50 (Önceki: %7,50) Borçlanma Faizi: %7,25 (Önceki: %7,25) Marjinal Fonlama Faizi: 9,00% (Önceki: 9,50%)

Politika Faizi: %7,50 (Önceki: %7,50) Borçlanma Faizi: %7,25 (Önceki: %7,25) Marjinal Fonlama Faizi: 9,00% (Önceki: 9,50%) TCMB Faiz Kararına Doğru (18.07.2016) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Para Politikası Kurulu toplantısı sonuçları 19 Temmuz Salı günü açıklanıyor. TCMB en son toplantıda politika faizini değiştirmemiş,

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 19 Mart 2014 İÇİNDEKİLER Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 2010, Sayfa 468 481. Doç. Dr. Songül TÜMKAYA İlknur ÇAVUŞOĞLU

Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 2010, Sayfa 468 481. Doç. Dr. Songül TÜMKAYA İlknur ÇAVUŞOĞLU Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 2010, Sayfa 468 481 Doç. Dr. Songül TÜMKAYA İlknur ÇAVUŞOĞLU ÖZET ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ARAŞTIRMANIN AMACI ARAŞTIRMANIN ALT AMAÇLARI ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Detaylı

EKONOMİK GELİŞMELER Ekim 2012

EKONOMİK GELİŞMELER Ekim 2012 EKONOMİK GELİŞMELER Ekim 2012 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.03.2015 Sayı 17

HABER BÜLTENİ xx.03.2015 Sayı 17 HABER BÜLTENİ xx.03.2015 Sayı 17 Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, geçen aya göre yükseldi: 2015 yılına düşerek giren Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, Şubat 2015 te bir önceki aya göre 8 puan artarak,

Detaylı

6. Kamu Maliyesi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Tablo 6.1. Merkezi Yönetim ve Genel Devlet Bütçe Dengesi (GSYİH'nin Yüzdesi Olarak)

6. Kamu Maliyesi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Tablo 6.1. Merkezi Yönetim ve Genel Devlet Bütçe Dengesi (GSYİH'nin Yüzdesi Olarak) 6. Kamu Maliyesi Merkezi Yönetim bütçe açığı, 214 yılının ilk üç çeyreği itibarıyla geçen yılın aynı dönemine göre bir miktar artış göstermiş ve bu gelişmede faiz dışı harcamalarda gözlenen yüksek artış

Detaylı

SERMAYE PİYASALARININ GELİŞMESİ EKONOMİLERDEKİ KRİZLERİN BAŞ ETKENİ OLABİLİR Mİ?

SERMAYE PİYASALARININ GELİŞMESİ EKONOMİLERDEKİ KRİZLERİN BAŞ ETKENİ OLABİLİR Mİ? SERMAYE PİYASALARININ GELİŞMESİ EKONOMİLERDEKİ KRİZLERİN BAŞ ETKENİ OLABİLİR Mİ? SERMAYE PİYASALARININ GELİŞMESİ EKONOMİLERDEKİ KRİZLERİN BAŞ ETKENİ OLABİLİR Mİ? Sermaye piyasası, ekonomide finansal sistemi

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.02.2015 Sayı 16

HABER BÜLTENİ xx.02.2015 Sayı 16 HABER BÜLTENİ xx.02.2015 Sayı 16 Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, 2015 e düşerek girdi: Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, Ocak 2015 te bir önceki aya göre 3 puan, geçen yılın aynı dönemine göre 8

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.04.2015 Sayı 18

HABER BÜLTENİ xx.04.2015 Sayı 18 HABER BÜLTENİ xx.04.2015 Sayı 18 Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, geçen aya ve geçen yıla göre düştü: 2015 yılına düşerek giren Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, Mart 2015 te bir önceki aya göre 5,7

Detaylı

Gelişmekte olan ülkeler sahip oldukları makro ekonomik istikrarsızlıklar nedeniyle krizlere karşı daha kırılgandır. Küreselleşme sonrası krizler

Gelişmekte olan ülkeler sahip oldukları makro ekonomik istikrarsızlıklar nedeniyle krizlere karşı daha kırılgandır. Küreselleşme sonrası krizler Gelişmekte olan ülkeler sahip oldukları makro ekonomik istikrarsızlıklar nedeniyle krizlere karşı daha kırılgandır. Küreselleşme sonrası krizler giderek sıklaşmıştır. Bir ülkede yaşanan kriz diğer ülkeleri

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 20 Mart 2009 ĐÇĐNDEKĐLER Ara Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

Üstel modeli, iki tarafın doğal logaritması alınarak aşağıdaki gibi yazılabilir.

Üstel modeli, iki tarafın doğal logaritması alınarak aşağıdaki gibi yazılabilir. 5. FONKSİYON KALIPLARI VE KUKLA DEĞİŞKENLER 5.1. Fonksiyon Kalıpları Bölüm 4.1 de doğrusal bir modelin katsayılarının yorumu ele alınmıştır. Bu bölümde farklı fonksiyon kalıpları olması durumunda katsayıların

Detaylı

Günlük Yorum. IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı. Piyasalarda Bugün Ne Oldu? BRENT PETROL EURUSD ALTIN GBPUSD USDTRY

Günlük Yorum. IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı. Piyasalarda Bugün Ne Oldu? BRENT PETROL EURUSD ALTIN GBPUSD USDTRY Günlük Yorum IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı Piyasalarda Bugün Ne Oldu? BRENT PETROL EURUSD ALTIN GBPUSD USDTRY Euro Bölgesi nde negatif enflasyon Euro Bölgesi enflasyon oranı yüzde 2 lik hedefin

Detaylı

Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması

Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması Gazi Erçel Başkan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 1 Nisan 1998 Ankara I. Giriş Ocak ayı başında

Detaylı

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 25 Mart 2016 Ankara

İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI. 25 Mart 2016 Ankara İKTİSADİ GÖRÜNÜM VE PARA POLİTİKASI 25 Mart 2016 Ankara Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler ve tüketici kredilerinin ılımlı seyri cari dengedeki iyileşmeyi

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2014 HAZİRAN İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2014 HAZİRAN İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2014 HAZİRAN AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ Temmuz 2014 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2014 HAZİRAN İHRACAT PERFORMANSI

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM (2016-2018) 11 Ocak 2016

ORTA VADELİ PROGRAM (2016-2018) 11 Ocak 2016 ORTA VADELİ PROGRAM (2016-2018) 11 Ocak 2016 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2 Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme, kriz sonrasında kriz öncesi döneme göre düşük seyretmektedir. 5 4,7 4 3,8 3,2 3 2 2002-2007 Ortalama

Detaylı

LİDERLİK TEKSTİL VE OTOMOTİVDE... Dr. Can Fuat GÜRLESEL

LİDERLİK TEKSTİL VE OTOMOTİVDE... Dr. Can Fuat GÜRLESEL LİDERLİK TEKSTİL VE OTOMOTİVDE... 1 Dr. Can Fuat GÜRLESEL Bursa ili genelinde faaliyet gösteren ilk 250 büyük firmanın tespitine yönelik 2004 araştırması sonuçlanmıştır. Sonuçlar; araştırmanın künyesi,

Detaylı

GİRESUN KOBİ LERİNİN İHRACAT EĞİTİM İHTİYACI ARAŞTIRMA RAPORU

GİRESUN KOBİ LERİNİN İHRACAT EĞİTİM İHTİYACI ARAŞTIRMA RAPORU Export Giresun Projesi GİRESUN KOBİ LERİNİN İHRACAT EĞİTİM İHTİYACI ARAŞTIRMA RAPORU Ocak 16 Bu Rapor, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı 2015 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı Kapsamında Hazırlanmıştır.

Detaylı

KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR KATILIM EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. ALTERNATİF ALTIN EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR Bu rapor Katilim Emeklilik ve Hayat A.Ş Alternatif Altın Emeklilik Yatırım Fonu nun 01.01.2015 31.12.2015 dönemine ilişkin

Detaylı

Uluslararası gelişmeler, Türkiye ekonomisi ve bankacılık sektörü. Kasım 2013

Uluslararası gelişmeler, Türkiye ekonomisi ve bankacılık sektörü. Kasım 2013 Uluslararası gelişmeler, Türkiye ekonomisi ve bankacılık sektörü Kasım 2013 Sunum Küresel gelişmeler Türkiye ekonomisindeki gelişmeler Bankacılık sektörü Finansal tüketicinin korunması ile ilgili çalışmalar

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Ocak Ayı İhracat Bilgi Notu TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 2016 YILI OCAK AYI İHRACAT PERFORMANSI Türkiye deri ve

Detaylı

2014 HAZİRAN AYI ENFLASYON RAPORU

2014 HAZİRAN AYI ENFLASYON RAPORU 2014 HAZİRAN AYI ENFLASYON RAPORU HAZIRLAYAN 03.07.2014 Yrd. Doç. Dr. Sema ULUTÜRK AKMAN - İstatistik Araştırma Merkezi Araş. Gör. Hakan BEKTAŞ İktisat Fakültesi Ekonometri Bölümü RAPOR Haziran ayında

Detaylı

MONİTÖR MONİTOR 05/02/2015

MONİTÖR MONİTOR 05/02/2015 FX BİST MONİTÖR MONİTOR 05/02/2015 22/10/2015 Halk Yatırım Yurtiçi Satış Destek Bölümü tarafından hazırlanmıştır. Halk Yatırım Satış ve Pazarlama Birimi tarafından hazırlanmıştır FOREX GÖRÜNÜM TÜRKİYE

Detaylı

BEBE GİYİM SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMA

BEBE GİYİM SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMA BEBE GİYİM SEKTÖRÜ SINIFLANDIRMA Bu sektör raporu kapsamına giren ürünler Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (GTİP) sınıflandırmasına göre 6111 ve 6209 nolu fasıllarda yer almaktadır. TÜRKİYE'DE ÜRETİM

Detaylı

ULUSLARARASI ÜRETİM ZİNCİRLERİNDE DÖNÜŞÜM VE TÜRKİYE NİN KONUMU -Değerlendirme-

ULUSLARARASI ÜRETİM ZİNCİRLERİNDE DÖNÜŞÜM VE TÜRKİYE NİN KONUMU -Değerlendirme- ULUSLARARASI ÜRETİM ZİNCİRLERİNDE DÖNÜŞÜM VE TÜRKİYE NİN KONUMU -Değerlendirme- Şeref Saygılı-TCMB 2 Mart 2012 İstanbul Çalışmanın Amacı Türkiye nin yakın dönem ekonomik performansını dış ticaretteki uzmanlaşma

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 30 Mayıs 2016, Sayı: 22. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 30 Mayıs 2016, Sayı: 22. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 22 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya İnci Şengül 1 DenizBank

Detaylı

BAKANLAR KURULU SUNUMU

BAKANLAR KURULU SUNUMU BAKANLAR KURULU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 12 Aralık 2016 Ankara Sunum Planı Küresel Gelişmeler İktisadi Faaliyet Dış Denge Parasal ve Finansal Koşullar Enflasyon 2 Genel Değerlendirme Yılın üçüncü

Detaylı

Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama

Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü İçindekiler I- Yöntemsel Açıklama... 3 2 I- Yöntemsel Açıklama 1 Nominal efektif döviz

Detaylı

AB Krizi ve TCMB Para Politikası

AB Krizi ve TCMB Para Politikası AB Krizi ve TCMB Para Politikası Erdem Başçı Başkan 28 Haziran 2012 Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara Sunum Planı I. Küresel Ekonomik Gelişmeler II. Yeni Politika Çerçevesi III. Dengelenme IV. Büyüme

Detaylı

2014 AĞUSTOS AYI ENFLASYON RAPORU

2014 AĞUSTOS AYI ENFLASYON RAPORU 2014 AĞUSTOS AYI ENFLASYON RAPORU HAZIRLAYAN 03.09.2014 Yrd. Doç. Dr. Sema ULUTÜRK AKMAN - İstatistik Araştırma Merkezi Araş. Gör. Hakan BEKTAŞ İktisat Fakültesi Ekonometri Bölümü RAPOR Ağustos ayında

Detaylı

DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE KONYA Hacı Dede Hakan KARAGÖZ

DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE KONYA Hacı Dede Hakan KARAGÖZ İÇİNDEKİLER: Başlık Sayfa 1. Genel Çerçeve...2 2. Türkiye ve DİR..3 3. Konya ve DİR...4 4. Sektörel Bazda DİR...5 5. Firmalar Bazında DİR..6 6. İller Bazında DİR.7 7. Sonuç..7 8. Kaynakça..8 Ekonomik Araştırmalar

Detaylı

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Eylül 2012, No: 39

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Eylül 2012, No: 39 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Eylül 2012, No: 39 i Bu sayıda; Ağustos Ayı TİM İhracat Verileri,, Suriye ye Yılın İlk Sekiz Ayında Yapılan İhracat, Temmuz Ayı TÜİK Dış Ticaret Verileri;

Detaylı

MECLİS TOPLANTISI. Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanı

MECLİS TOPLANTISI. Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanı MECLİS TOPLANTISI Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanı 30 Eylül 2013 SN. HİSARCIKLIOĞLU NUN ZİYARETİ END RUSYA TAYLAND ÇİN BÜYÜK ANADOLU LOJİSTİK ORGANİZASYONU (BALO) NEDEN BALO? Asya & Diğer 4% MENA

Detaylı

Para Politikaları ve Finansal İstikrar

Para Politikaları ve Finansal İstikrar Para Politikaları ve Finansal İstikrar Ekonomi Yaz Seminerleri 211 Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. Erdem Başçı Başkan 22 Temmuz 211 Denizli 1 Sabit mi, değil mi? Sabit Kur Rejimleri Sabit Getirili Borç

Detaylı

Polonya 2014 Ekonomi Raporu 2015-08-11 14:36:00

Polonya 2014 Ekonomi Raporu 2015-08-11 14:36:00 Polonya 2014 Ekonomi Raporu 2015-08-11 14:36:00 2 Polonya Ekonomisinin Rekabet Gücü, Büyüme Oranları ve Yatırım Politikaları 2008 2009 Küresel Ekonomik Krizi Polonya GSYİH nın büyüme hızında kayda değer

Detaylı

TÜRKONFED KOBİ PERSPEKTİFİ MAYIS 2016

TÜRKONFED KOBİ PERSPEKTİFİ MAYIS 2016 TÜRKONFED KOBİ PERSPEKTİFİ MAYIS 2016 KOBİ Perspektifi Gelir Tarafını Etkileyecek Makroekonomik Göstergeler Maliyet Kalemlerini Etkileyecek Ekonomik ve Finansal Gelişmeler 2010 Ç1 2010 Ç2 2010 Ç3 2010

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜSİAD CEO FORUMU Durmuş YILMAZ Başkan 16 Ekim 21 1 Ekonomide kriz öncesi seviyeye geri dönüş Mevsimsellikten Arındırılmış GSYİH (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlarla, 28 1.Ç

Detaylı

İSTANBUL SANAYİ ODASI TÜRKİYE NİN İKİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU-2015 ARAŞTIRMA SONUÇLARINI AÇIKLADI

İSTANBUL SANAYİ ODASI TÜRKİYE NİN İKİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU-2015 ARAŞTIRMA SONUÇLARINI AÇIKLADI İstanbul Sanayi Odası Basın Bülteni İSTANBUL SANAYİ ODASI TÜRKİYE NİN İKİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU-2015 ARAŞTIRMA SONUÇLARINI AÇIKLADI İstanbul Sanayi Odası (İSO), Haziran başında kamuoyu ile paylaştığı

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 4 Temmuz 2016, Sayı: 27. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji. Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 4 Temmuz 2016, Sayı: 27. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji. Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 27 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji - Brexit Türkiye yi nasıl etkiler? Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr.

Detaylı

Günlük Bülten. Gedik Forex Günlük Bülten. Piyasa Gündemi. 30 Mayıs 2016 Pazartesi

Günlük Bülten. Gedik Forex Günlük Bülten. Piyasa Gündemi. 30 Mayıs 2016 Pazartesi Günlük Bülten 30 Mayıs 2016 Pazartesi Gedik Forex Günlük Bülten Günlük Bülten Piyasa Gündemi İçindekiler Cuma günü piyasalar Yellen ın yaptığı konuşmayı takip etti. Hafta boyunca Fed yetkililerinden gelen

Detaylı

Türkiye. 2011 İnsani Gelişme Raporu kapsamında İGE değerleri ve sıralamalarındaki değişiklikler

Türkiye. 2011 İnsani Gelişme Raporu kapsamında İGE değerleri ve sıralamalarındaki değişiklikler İnsani Gelişme Raporu 2011 Sürdürülebilirlik ve Eşitlik: Herkes İçin Daha İyi Bir Gelecek 2011 İGR Bileşik Endeksleri ile İlgili Açıklayıcı Not Türkiye 2011 İnsani Gelişme Raporu kapsamında İGE değerleri

Detaylı

ESKİŞEHİR TİCARET ODASI Aylık Ekonomi Bülteni Ekim 2009

ESKİŞEHİR TİCARET ODASI Aylık Ekonomi Bülteni Ekim 2009 www.etonet.org.tr 1 İlimizin ihracatı Ocak-Eylül Dönemi itibariyle 2009 yılında 2008 e göre %14 azalmıştır. İhracat İthalat Oranları Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Türkiye istatistik Kurumundan elde edilen

Detaylı

KÜRESEL TİCARETTE TÜRKİYE NİN YENİDEN KONUMLANDIRILMASI-DIŞ TİCARETTE YENİ ROTALAR

KÜRESEL TİCARETTE TÜRKİYE NİN YENİDEN KONUMLANDIRILMASI-DIŞ TİCARETTE YENİ ROTALAR KÜRESEL TİCARETTE TÜRKİYE NİN YENİDEN KONUMLANDIRILMASI-DIŞ TİCARETTE YENİ ROTALAR T.C. Ekonomi Bakanlığının gerçekleştirdiği Küresel Ticarette Türkiye nin Yeniden Konumlandırılması-Dış Ticarette Yeni

Detaylı

EKONOMİK GELİŞMELER Aralık 2015

EKONOMİK GELİŞMELER Aralık 2015 EKONOMİK GELİŞMELER Aralık 2015 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU EKONOMİK RAPOR ARALIK 2015 İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA

Detaylı

Bölüm 10 Teknolojik Yenilik ve Ekonomik Performans

Bölüm 10 Teknolojik Yenilik ve Ekonomik Performans Bölüm 10 Teknolojik Yenilik ve Ekonomik Performans Teknolojik gelişme sürecinin üçüncü aşaması, teknolojik yeniliklerin uygulanması ve yaygınlaşmasıdır. Teknolojik gelişmenin ekonomik etkileri ancak bu

Detaylı

MESLEK KOMİTELERİ DURUM TESPİT ANKETİ

MESLEK KOMİTELERİ DURUM TESPİT ANKETİ SONUÇLARI DURUM TESPİT ANKETİ MESLEK KOMİTELERİ Aralık 15 Ekonomik Araştırmalar Şubesi 1 1 1 8 6 83,8 SANAYİ GELİŞİM ENDEKSİ 91,2 7,8 73,6 SANAYİ GELİŞİM ENDEKSİ (SGE) (Üretim, İç Satışlar, İhracat, İstihdam)

Detaylı

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ekim 2012, No: 43

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ekim 2012, No: 43 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ekim 2012, No: 43 i Bu sayıda; TÜİK Eylül ayı enflasyon, TÜİK Ağustos ayı dış ticaret, TİM Eylül ayı ihracat, TCMB Eylül ayı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım,

Detaylı

HABER BÜLTENİ 02.07.2015 Sayı 66

HABER BÜLTENİ 02.07.2015 Sayı 66 PERAKENDE GÜVENİNDE DURAĞAN SEYİR DEVAM EDİYOR: HABER BÜLTENİ 02.07.2015 Sayı 66 TEPE, haziran ayında geçen aya göre önemli bir değişim göstermedi. Geçen yılın aynı dönemine göre işlerin durumu Haziran

Detaylı

Özet; 1) TL Opsiyonlarında Son Durum 2) Kur Normalleşiyor 3) Tarihlere Göre Kur Oynaklığı 4) Döviz Opsiyonlarını Kullanarak Kur Tahmini

Özet; 1) TL Opsiyonlarında Son Durum 2) Kur Normalleşiyor 3) Tarihlere Göre Kur Oynaklığı 4) Döviz Opsiyonlarını Kullanarak Kur Tahmini Türk Lirası Normalleşiyor 11.08.2016 Yakın dönemde Dolar/TL paritesini yukarı taşıyan çok sayıda gelişme yaşandı. Bu gelişmeleri bir kenara bırakarak, piyasa katılımcılarının bu gelişmelerden karşısında

Detaylı

Küresel Kriz ve Yükselen Piyasa Ekonomileri

Küresel Kriz ve Yükselen Piyasa Ekonomileri Küresel Kriz ve Yükselen Piyasa Ekonomileri Erdem Başçı Başkan Yardımcısı, TCMB 17 Aralık 2008, İstanbul, EAF 1 Sunuş Planı 1. Küresel Likidite Sorunu 2. Küresel Kriz, Küresel Çözüm Arayışları 3. Yükselen

Detaylı

KURUMSAL YÖNETİM UYUM VE RAPORLAMA. ENDER ÇOLAK SPK Daire Başkan Yardımcısı. www.spk.gov.tr

KURUMSAL YÖNETİM UYUM VE RAPORLAMA. ENDER ÇOLAK SPK Daire Başkan Yardımcısı. www.spk.gov.tr KURUMSAL YÖNETİM UYUM VE RAPORLAMA ENDER ÇOLAK SPK Daire Başkan Yardımcısı 2 Kurumsal Yönetim Yönetim (management) hissedarlara değer yaratmak amacıyla şirketi yönetir. Yönetim Kurulu hissedarlar adına

Detaylı

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 6 AYLIK RAPOR Bu rapor Fiba Emeklilik ve Hayat A.Ş. Gelir Amaçlı Kamu Borçlanma Araçları Emeklilik Yatırım Fonu

Detaylı

MATEMATİK DERSİNİN İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE LİSELERE GİRİŞ SINAVLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

MATEMATİK DERSİNİN İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE LİSELERE GİRİŞ SINAVLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ MATEMATİK DERSİNİN İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE LİSELERE GİRİŞ SINAVLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Ahmet ÇOBAN Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, SİVAS ÖZET: Bu araştırma, Matematik

Detaylı

Sağlıkta. 2003 Yılında Başlamıştır. Dönüşüm Programı

Sağlıkta. 2003 Yılında Başlamıştır. Dönüşüm Programı 1 3 4 2003 Yılında Başlamıştır. Sağlıkta Dönüşüm Programı 2003 Yılında Ülkemize Özgü Bir Uygulama Olan Performansa Dayalı ek Ödeme sistemi Geliştirilmiş, İkinci Bir Aşama Olarak da Bu Sisteme 2005 Yılında

Detaylı

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu

Deri ve Deri Ürünleri Sektörü 2016 Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu Deri ve Deri Ürünleri Sektörü Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu TDH Ar&Ge ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜMÜZÜN YILI NİSAN AYI İHRACAT PERFORMANSI yılı Nisan ayında, Türkiye

Detaylı

Bu sunum, borç stoku ve borçlanma ile ilgili güncel bilgileri. kamuoyuna kapsamlı olarak sunmak amacıyla hazırlanmıştır.

Bu sunum, borç stoku ve borçlanma ile ilgili güncel bilgileri. kamuoyuna kapsamlı olarak sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu sunum, borç stoku ve borçlanma ile ilgili güncel bilgileri kamuoyuna kapsamlı olarak sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Son güncelleme tarihi: 23 Mayıs 213 1 BORÇ GÖSTERGELERİ Borç Yönetiminde Gelinen

Detaylı

Alternatif Finansman Yöntemleri Semineri Deşifresi

Alternatif Finansman Yöntemleri Semineri Deşifresi Alternatif Finansman Yöntemleri Semineri Deşifresi Merkez Bankası'nın 8.000 şirketimizin bilançolarından ve diğer mali tablolarından derlediği verilerinden görüldüğü üzere son 5 yılda şirketlerin faiz,

Detaylı

Foreks Günlük Bülten 04 Eylül 2015

Foreks Günlük Bülten 04 Eylül 2015 Foreks Bülten 04 Eylül 2015 Dün ABD de hizmet sektörünün görünümü adına önemli bir veri olan ISM İmalat Dışı Endeksi 2010 ortalarından süregelen yükselişine beklentilerin üzerinde gelen Ağustos ayı datası

Detaylı

Merkez Bankası Gecelik Borçlanma Faizi (%)

Merkez Bankası Gecelik Borçlanma Faizi (%) GARANTİ EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. BÜYÜME AMAÇLI HİSSE SENEDİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU 2006 YILI İLK 9 AYLIK FAALİYET RAPORU 1.- Ekonominin Genel durumu ABD Merkez Bankası FED, 2004 yılında başladığı ve bu

Detaylı

GELECEK SEFER FARKLI OLACAK MI?

GELECEK SEFER FARKLI OLACAK MI? GELİŞEN PİYASALARDA KRİZLERİN YAYILMASI: GELECEK SEFER FARKLI OLACAK MI? GAZİ ERÇEL Başkan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Prag, 24 Eylül 2000 Evlenmeden önce çocuk yetiştirmek üzerine altı tane teorim

Detaylı

METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI Hazırlayan Filiz KESKİN Kıdemli Uzman

METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI Hazırlayan Filiz KESKİN Kıdemli Uzman METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI Hazırlayan Filiz KESKİN Kıdemli Uzman 392 1. SEKTÖRÜN TANIMI Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat

Detaylı

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2009 YILI II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2009 YILI II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU BANK MELLAT Merkezi Tahran Türkiye Şubeleri 2009 YILI II. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU 1 İçindekiler I. ARA DÖNEM FAALİYET RAPORUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER II ŞUBE HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. Şubenin Tarihsel

Detaylı

http://acikogretimx.com

http://acikogretimx.com 2009 S 3204-1. Belirli ekonomik sorunların çozumüne veya bu sorunların ortaya çıkmasını önlemeye dönük politikaların oluşturulma sürecine ne ad verilir? ikıiso GiRiş 5. şağıdakilerden hangisi ekonomik

Detaylı

2015 Yılında Para ve Kur Politikası. Erdem BAŞÇI Başkan. 10 Aralık 2014 Ankara

2015 Yılında Para ve Kur Politikası. Erdem BAŞÇI Başkan. 10 Aralık 2014 Ankara 2015 Yılında Para ve Kur Politikası Erdem BAŞÇI Başkan 10 Aralık 2014 Ankara Temel Amaç: Fiyat İstikrarı 2017 yılı enflasyon hedefi Hükümet ile varılan mutabakatla uyumlu olarak yüzde 5 seviyesinde belirlenmiştir.

Detaylı

6.6. Korelasyon Analizi. : Kitle korelasyon katsayısı

6.6. Korelasyon Analizi. : Kitle korelasyon katsayısı 6.6. Korelasyon Analizi : Kitle korelasyon katsayısı İki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkiyi gösterir. Korelasyon çözümlemesinin amacı değişkenler arasındaki ilişkinin derecesini ve yönünü belirlemektir.

Detaylı

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar Ekonomik Gündem ABD tarafından açıklanan enflasyon verilerinin beklentilerin altında kalmasıyla Dolar endeksi gün içinde 94.37 seviyesine kadar gerileme kaydetti. Fakat Fed üyesi Dudley nin, ekonomik takvimde

Detaylı

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ Faruk Aydın Mesut Saygılı Hülya Saygılı Gökhan Yılmaz TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü 17 Kasım 2009 1

Detaylı

DÜNYA EKONOMİSİNDE NELER OLUYOR?

DÜNYA EKONOMİSİNDE NELER OLUYOR? 1 DÜNYA EKONOMİSİNDE NELER OLUYOR? Dr. Mustafa Bulut Yeminli mali Müşavir İzmir 09.10.2015 2 GİRİŞ: Bu çalışmada Birleşmiş Milletler (UN), Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik İşbirliği ve Kalınma Teşkilatı

Detaylı

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ MENŞELİ NAYLON İPLİK İTHALATINDA UYGULANAN KORUNMA ÖNLEMİNİN UZATILMASINA İLİŞKİN BAŞVURUNUN GİZLİ OLMAYAN ÖZETİ

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ MENŞELİ NAYLON İPLİK İTHALATINDA UYGULANAN KORUNMA ÖNLEMİNİN UZATILMASINA İLİŞKİN BAŞVURUNUN GİZLİ OLMAYAN ÖZETİ İRAN İSLAM CUMHURİYETİ MENŞELİ NAYLON İPLİK İTHALATINDA UYGULANAN KORUNMA ÖNLEMİNİN UZATILMASINA İLİŞKİN BAŞVURUNUN GİZLİ OLMAYAN ÖZETİ İÇİNDEKİLER 1. BAŞVURUYA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER... 3 1.1. BAŞVURU

Detaylı

1 İKTİSAT (EKONOMİ) İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT (EKONOMİ) İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT (EKONOMİ) İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1. Ekonomi Bilimi 12 1.2. Ekonomi ile İlgili Temel Kavramlar 12 1.2.1. İhtiyaç 12 1.2.2. Mal ve Hizmet 13 1.2.3. Tüketim

Detaylı

Okullarda bulunan kütüphanelerin fiziki koşulları nelerdir? Sorusuna tarama yöntemi kullanarak yanıt aranabilir. Araştırmacı, okul kütüphanelerindeki

Okullarda bulunan kütüphanelerin fiziki koşulları nelerdir? Sorusuna tarama yöntemi kullanarak yanıt aranabilir. Araştırmacı, okul kütüphanelerindeki 4.HAFTA Betimleyici bir araştırma yöntemidir. Bir konuya ilişkin katılımcıların görüşlerinin ya da ilgi, beceri, yetenek, tutum vb. özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer araştırmalara göre daha

Detaylı

Günlük Bülten. Gedik Forex Günlük Bülten. Piyasa Gündemi. 25 Mayıs 2016 Çarşamba

Günlük Bülten. Gedik Forex Günlük Bülten. Piyasa Gündemi. 25 Mayıs 2016 Çarşamba Günlük Bülten 25 Mayıs 2016 Çarşamba Gedik Forex Günlük Bülten Günlük Bülten Piyasa Gündemi İçindekiler Küresel piyasalar Fed beklentileri ile birlikte yön bulmaya devam ediyor. Fed yetkililerinin yaptıkları

Detaylı