GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ... 10

Transkript

1

2 Icindekiler BAfiKANIN MESAJI GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER...04 B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK...06 I. DÜNYA EKONOM S...08 II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ III. DÜNYA T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ IV. TÜRK YE EKONOM S V. TÜRK YE KONUT SEKTÖRÜ VI. TÜRK YE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ VII. TÜRK YE GAYR MENKUL SEKTÖRÜ F NANSAL GÖSTERGELER VIII. TÜRK YE NfiAAT SEKTÖRÜ IX. TÜRK YE F NANSAL GÖSTERGELER... 31

3 02 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU

4 04 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... Küresel büyümede yavafllama sürüyor 012 yılının dördüncü çeyrek döneminde küresel ekonomide yavafllama sürmüfltür. Hem geliflmifl ülkeler hem de geliflen ülkelerin büyümeleri yavafllamıfltır. Genele yayılan bu yavafllama yılın son çeyre inde de etkili olmufltur. Küresel ölçekte yaflanan ekonomik büyümedeki bu yavafllama karflısında parasal geniflleme politikalarının sürdürülüyor olması, ABD de toparlanma beklentileri ve Çin de yeni yönetimin ekonomiyi canlandırma giriflimleri ümit vermektedir. Bu beklentiler ile birlikte küresel ekonomide kademeli toparlanmanın ilk çeyrek sonrasına kaldı ı görülmektedir yılının ikinci çeyre inden itibaren küresel ölçekte iktisadi faaliyetlerde genel bir toparlanma beklenmektedir. ABD de toparlanma, AB de küçülme, geliflen ülkelerde yavafllama üresel ekonomik yavafllama inflaat ile konut ve ticari gayrimenkul sektörlerindeki faaliyetleri sınırlandırmaya devam etmifltir. Bununla birlikte farklı e ilimler ortaya çıkmaktadır. ABD de inflaat ve konut sektörü geçen yılın son çeyre inde ve yeni yılın ilk çeyre inde toparlanma e ilimini sürdürmektedir. nflaat harcamaları, konut satıflları ve konut fiyatları kademeli olarak artmaktadır. Avrupa Birli i nde ise inflaat faaliyetleri yıl genelinde küçülme göstermifltir. Konut ve ticari gayrimenkul sektörleri de zayıf kalmaktadır. Geliflen ülkelerde ise genel ekonomik yavafllama sektörleri olumsuz etkilemektedir. Geliflen ülkelerde konut ve gayrimenkul sektörlerinde büyüme hızı önceki yılların altında kalmaktadır.

5 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 05 GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... Ekonomik büyüme yavafll yor ürkiye ekonomisi yılın dördüncü çeyrek döneminde yüzde 1.4 büyüme göstermifltir. Böylece ekonomik büyüme ilk üç çeyrek büyümesinin de altında kalmıfltır ve yıl genelinde büyüme yüzde 2.2 olmufltur. Ekonomiyi so utma önlemleri özellikle yılın ikinci yarısında daha etkili olmufltur. Büyümede yavafllama hemen tüm sektörlerde hissedilmektedir. Ekonomide iç tüketim ve yatırımlar dura anlaflırken ihracat artıflına dayalı bir büyüme gerçekleflmifltir. Ekonomiyi so utma önlemlerinin temel hedefi olan cari açık ve enflasyonda ise gerileme devam etmektedir yılında büyüme performansında göreceli bir toparlanma beklentisi bulunmaktadır ve büyümenin yüzde 4 seviyesinde gerçekleflece i öngörülmektedir. nflaat sektöründe yavafllama sürüyor nflaat sektöründe yılın dördüncü çeyre inde büyüme yüzde 1.5, gayrimenkul- kiralama ve ifl faaliyetleri sektöründe ise büyüme yüzde 6.6 olmufltur. nflaat sektöründe büyüme genel büyümenin altında kalmıfltır. Özel sektör inflaat harcamalarında önemli bir yavafllama görülmektedir. Dördüncü çeyrekte konut satıfllarında uygulanacak % 1 KDV nedeniyle konut talebi göreceli canlanmıfltır. % 1 KDV uygulaması konut yapı ruhsatı alımını da artırmıfltır. Ticari gayrimenkul sektöründe ise ofis piyasası hareketlili ini korumufltur. Otel yatırımları ve piyasası da göreceli canlı kalmıfltır. AVM yatırımları sürerken, organize sanayi bölgelerindeki sanayi ve lojistik alanı yatırımlarında hareketlenme görülmektedir. Ekonomik yavafllama inflaat sektöründe dura anlaflmaya yol açarken gayrimenkul kiralama ve ifl faaliyetleri büyüme e ilimini korumufltur.

6 06 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK... ABD ekonomisi yüzde 1.6 büyürken, Euro Bölgesi ekonomisi yüzde 0.9 küçüldü. Bileflik Öncü Göstergeler dünya ekonomisindeki dura anlaflmayı gösteriyor. Hisse senedi fiyatlarında artıfl, Emtia fiyatlarında gevfleme. Avrupa Euro bölgesinde inflaat sektöründe küçülme sürüyor. ABD de inflaat harcamaları ve konut sektöründe toparlanma. ABD de ticari gayrimenkul fiyatlarında kademeli artıfl yaflanıyor. Türkiye ekonomisi yüzde 1.4 büyüdü. Alınan konut yapı ruhsatları sayısı Konut kredilerinde yıllık büyüme hızı yüzde 15.4 oldu. Üçüncü çeyrekte kullandırılan yeni konut kredisi 6.51 milyar TL. Konut kredisi aylık ortalama faiz oranı yüzde Konut satıflları adet oldu.

7 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 07 B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK... Mevcut konut fiyatları yıl genelinde yüzde 17.4 arttı. Hane halkı tüketim harcamalarında küçülme; yüzde 0.8 Organize sanayi bölgelerine artan ilgi yaflanıyor. Yabancılara gayrimenkul satıflı 791 milyon dolar, do rudan yabancı sermaye yatırımları 119 milyon dolar oldu. Yeni 6 AVM ile birlikte açılmıfl toplam AVM sayısı 318 e, toplam kiralanabilir alan büyüklü ü 8.23 milyon m 2 ye ulafltı. stanbul ofis piyasası hareketli, M A bölgesi A ve B tipi ofislerde düflük boflluk oranları sürüyor. Kiralar dura anlafltı. MKB de ifllem gören GYO sayısı 24. Piyasa De eri yıl sonunda 15.8 milyar TL olarak gerçekleflti. nflaat sektörü yüzde 1.5, gayrimenkul-kiralama ve ifl faaliyetleri sektörü yüzde 6.6 büyüdü.

8 08 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Dünya ekonomisinde büyüme yavafll yor Dünya ekonomisinde 2012 yılında yaflanan yavafllama yılın son çeyrek döneminde de sürmüfltür son çeyre inde Euro bölgesi yüzde 0.9 küçülürken, ABD de büyüme yüzde 1.6 ya gerilemifltir. Japonya da büyüme yüzde 0.4 ile zayıf kalmıfltır. Çin ekonomisinde büyüme geçen yılın altında gerçekleflmifltir. Dünya Ekonomisi Büyüme (GEÇEN YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE) ABD % EURO BÖLGES % Ç N % JAPONYA % 2011 Q Q Q , Q Q Q , Q Q KAYNAK: OECD Öncü göstergeler y l genelinde dura an OECD öncü göstergeleri yıl genelinde dura an bir seyir izlemifltir. Üçüncü çeyrekteki gerileme ardından dördüncü çeyrekte sınırlı bir toparlanma görülmektedir. Metal fiyatları geçen yılın seviyelerinden kapatmıfltır. OECD Dünya Ekonomisi Öncü Göstergeleri bölgesi iflsizlik oranı yüzde 8.0 ile aynı ve yüksek kalmıfltır. OECD B LEfi K ÖNCÜ BALTIK CAPSIZE IMF METAL OECD BÖLGES GÖSTERGE ENDEKS TAfiIMACILIK ENDEKS F YAT ENDEKS fis ZL K % TOTAL 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: OECD, IMF, WTO

9 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 09 Dünya Ekonomisi Mali Göstergeleri DOW JONES ENDEKS PETROL VAR L DOLAR ALTIN ONS DOLAR ABD MERKEZ BANKASI FA Z % EURO DOLAR PAR TES 2011 Q Q Q Q Q Q Q , Q Q Hisse senedi piyasalar nda toparlanma KAYNAK: MENKUL KIYMET, EMT A VE VADEL filem BORSLALARI, FED Yeni yılın ilk çeyrek döneminde hisse senetlerinde önemli bir toparlanma yaflanmaktadır. Di er emtia fiyatları ise zayıf seyretmektedir. Altın zayıf bir performans göstermektedir. Dolar di er para birimleri karflısında güçlenmektedir. Dünya Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri MALAT SANAY BEKLENT ENDEKSLER TÜKET C GÜVEN ENDEKSLER ABD AB Ç N ABD AB Ç N 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) KAYNAK: RESM STAT ST K KURUMLARI (1) fiubat fl dünyas n n beklentileri ve tüketici güveni ABD de toparlan yor ABD de reel kesimin beklentileri ile tüketici güveni yükselmektedir. AB genelinde beklenti ve güven seviyeleri halen zayıftır. Çin de ise tüketici güveninde önemli artıfl yaflanmaktadır. ABD ekonomisinde toparlanma iflaretleri güçlenmektedir.

10 10 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU ABD inflaat harcamalar nda toparlanma sürüyor ABD de inflaat harcamalarında toparlanma sürmektedir. Konut inflaat harcamaları ve konut dıflı bina inflaatı harcamaları yılın son çeyrek döneminde önemli ölçüde artmıfl ve son sekiz çeyrek dönemin en yüksek seviyesine ulaflmıfltır. ABD nflaat Sektörü Harcamalar YILLIK M LYAR DOLAR KONUT NfiAATI HARCAMALARI KONUT DIfiI B NA NfiAATI HARCAMALARI 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: US BUREAU OF CENSUS (1) fiubat ABD konut sektöründe toparlanma sürüyor ABD konut sektöründe toparlanma sürmektedir. Konut satıflları içinde hem yeni ev satıflları hem de mevcut ev satıflları kesintisiz bir artıfl e ilimi sergilemektedir. Konut fiyatlarındaki artıfl da sınırlı ölçüde sürmektedir. ABD Konut Sektörü YEN EV SATIfiLARI AYLIK B N MEVCUT EV SATIfiLARI YILLIK B N KONUT F YATLARI ENDEKS CASE SHILLER 20 CASE SHILLER Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 411 (2) (2) (1) (1) KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES (1) OCAK, (2) fiubat

11 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 11 Euro alan nda inflaat faaliyetlerinde gerileme Euro bölgesinde inflaat faaliyetlerinde gerileme yılın son çeyre inde de devam etmifltir. Euro bölgesi inflaat faaliyetleri 2012 yılında hem konut hem de konut dıflı bina alanında önemli ölçüde küçülmüfltür. nflaat sektöründeki zayıf performans gayrimenkul sektörünü de olumsuz etkilemektedir. Avrupa Birli i Euro Alan nflaat Faaliyetleri B R ÖNCEK YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE DE fi M YÜZDE TOPLAM NfiAAT SEKTÖRÜ KONUT NfiAATI KONUT DIfiI B NA NfiAATI 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: EUROSTAT CONSTRUCTION OUTPUT Ticari gayrimenkul piyasas dura an 2012 yılında dünya ekonomisinde görülen yavafllama küresel ticari gayrimenkul sektörüne sınırlayıcı yönde etki yaratmıfltır. Buna karflın ABD de göreceli ekonomik toparlanma ABD ticari gayrimenkul sektörüne de olumlu yansımaya bafllamıfltır. Ancak AB, Euro bölgesi ve Japonya da ticari gayrimenkul piyasasında performans oldukça zayıf kalmaktadır. Geliflen ülkelerde ise Asya- Pasifik pazarında Çin in gayrimenkul piyasasına yönelik sınırlayıcı uygulamaları belirleyici olmaktadır. Küresel ölçekte satın almalar hem sınır içi hem de sınır ötesinde geçen yılın üzerinde gerçekleflmifl olmakla birlikte küresel kriz öncesi verilere henüz geri dönülememifltir.

12 12 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU ABD Ticari Gayrimenkul Piyasasi Fiyat Endeksleri 2000 = 100 OF S B NALARI SANAY LOJ ST K B NALARI PERAKENDE B NALARI APARTMANLAR 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: MOODYS REAL COMMERCIAL PROPERTY PRICE INDICES ABD ticari gayrimenkul fiyatlar nda kademeli art fl ABD de ticari gayrimenkul fiyatları 2012 yıl genelinde kademeli ve sürekli bir artıfl e ilimi içinde olmufltur. Ticari gayrimenkuller içinde en yüksek fiyat artıflları yüzde 11.6 ile apartmanlarda gerçekleflmifltir. Perakende binaları ile sanayi ve lojistik binalarda ise fiyat artıflları daha sınırlı kalmıfltır.

13 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 13 Türkiye Ekonomisi ktisadi Faaliyetlerde Büyüme GSMH MALAT SANAY T CARET ULAfiTIRMA LET fi M MAL H ZMETLER 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU 2012 y l nda büyüme yavafllad 2012 yılında ekonomide uygulanan dengelenme politikalarına ba lı olarak büyüme önemli ölçüde yavafllamıfl ve yüzde 2.2 olarak gerçekleflmifltir. Son çeyrekte büyüme yüzde 1.4 ile en zayıf dönem olurken, hemen tüm alt sektörlerde büyüme yavafllamıfltır.

14 14 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler TÜKET C F YATLARI %YILLIK CAR AÇIK YILLIK M LYAR DOLAR BÜTÇE AÇI I YILLIK M LYAR TL fis ZL K % DOLAR/ TÜRK L RASI MERKEZ BANKASI FA Z ORANI% 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (2) 46.8 (1) 26.7 (2) KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL YE BAKANLI I Cari aç k geriliyor (1) OCAK (2) fiubat Türkiye ekonomisinin temel göstergeleri içinde öncelikli alan olan cari açık 2013 Ocak ayı itibariyle yıllık birikimli 46.8 milyar dolara gerilemifltir. Yıllık bütçe açı ı da yeni yılda gerilemektedir. flsizlik ise Aralık ayı sonunda yüzde 101 e yükselmifltir. Türk Lirası ise istikrarlı e ilimini sürdürmektedir. Beklenti ve güven endeksleri yükseliyor 2012 yılı son iki çeyre inde zayıflayan reel kesim beklentileri ile tüketici güveni yeni yıl ile birlikte tekrar artıfl e ilimine girmifltir. Özellikle reel kesimin beklentilerinde önemli artıfl görülmektedir. Yeni seri ile ölçülmeye bafllanan tüketici güvenindeki toparlanma ise daha sınırlıdır. Türkiye Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri REEL KES M BEKLENT ENDEKS TÜKET C GÜVEN ENDEKS (1) 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI, TÜRK YE STAT ST K KURUMU (1) YEN SER YAYINLANMIfiTIR

15 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 15 Yap ruhsatlar nda ve kullan m izin belgelerinde art fl 2012 yılının son çeyre inde alınan konut yapı ruhsatları ile yapı kullanım izin belgeleri sayısında önemli artıfl yaflanmıfltır. Son çeyrekte alınan yapı ruhsatları , yapı kullanım izin belgesi sayısı ise olmufltur. Al nan Konut Yap Ruhsat ve Kullan m zin Belgeleri YAPI RUHSATI DA RE SAYISI YAPI KULLANIM Z N BELGES DA RE SAYISI 2011 Q (R) (R) 2011 Q (R) (R) 2011 Q (R) (R) 2011 Q (R) (R) 2012 Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU (R)REV ZE ED LM fit R. Konut kredilerinde yavafllama 2012 yıl sonu itibari ile konut kredileri yüzde 15.4 artarak milyar Türk Lirası na ulaflmıfltır. Konut kredilerinde büyüme geçen yılın altında kalmıfltır. Konut kredilerinin tüketici kredileri içindeki payı ise yüzde 44.5 e yükselmifltir. Toplam krediler içinde ise yüzde 10.8 ile hemen hemen aynı kalmıfltır. Konut Kredilerinin Tüketici Kredileri ve Toplam Krediler çindeki Payı KONUT KRED LER TÜKET C KRED LER TOPLAM KRED LER M LYAR TL M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU

16 16 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Çeyrek Dönemlerde Kulland r lan Konut Kredileri PARA C NS VE TOPLAM KRED M LYON TL KRED ADET 2011 Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T Q4 TL YP T Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T KAYNAK: TÜRK YE BANKALAR B RL Yeni konut kredisi kullan m s n rl 2012 yılı son çeyrek dönemi kredi kullanımına iliflkin veriler Haziran ayının ilk haftasında açıklanacaktır. Verileri açıklanan ilk çeyrek dönemde ise; 2012 yılının birinci ve ikinci çeyrek dönemlerinde kullanılan yeni krediler geçen yılın altında kalırken, üçüncü çeyrekte göreceli artıfl ile kullandırılan krediler, geçen yılın üzerine çıkmıfltır.

17 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 17 Ayl k konut kredisi ortalama faizleri yüzde 0.90 Konut kredisi faiz oranlarında 2013 yılının son çeyre inde hızlı bir gerileme yaflanmıfltır. Gerileme yeni yılın ilk çeyrek döneminde de sürmüfltür. 5 yıl vadeli ortalama konut kredisi faiz oranları aylık yüzde 0.9 a kadar gerilemifltir. Minimum yüzde 0.78 faiz uygulaması da bulunmaktadır. Konut Kredisi Ayl k Faiz Oranlar Yüzde M N MUM ORTALAMA MAKS MUM 2011 Q Q Q Q4 1,19 1,29 1, Q Q Q Q Q KAYNAK: ÇALIfiMA EK B Konut Kredilerinin Vade Da l m Yüzde Pay (TÜRK L RASI KULLANDIRILAN KRED LER) 1-12 AY AY AY AY AY AY 241 AY Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI Krediler orta vadede toplulafl yor VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Konut kredilerinde 5-10 yıl vadeli kredilerin payı yüzde 58.9 ile en yüksek seviyeye ulaflmıfltır. Orta vadeli konut kredilerinde toplulaflma sürmektedir. 10 yıl üzerindeki vadelerde kullanımın payı ise düflmektedir.

18 18 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Takipteki Konut Kredileri KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER %PAY 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Takipteki konut kredileri oran düflük (1) OCAK Kullanılan konut kredileri içinde takipteki kredilerin oranı yüzde 0.82 ile en düflük seviyesine ulaflmıfl olup bu oranı yeni yılda da korumaktadır. Konut kredilerinin iyi kalitesi sürmektedir. Konut Sat fllar Adet TÜRK YE GENEL STANBUL ÜÇ BÜYÜK L D ER LLER 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Konut sat fllar nda son çeyrekte art fl Konut satıflları yılın son çeyre inde ile yılın en yüksek satıflının gerçekleflti i dönem olmufltur. Konut satıflları geçen yılın aynı çeyrek dönemine göre yüzde 5.9 artmıfltır. Yıl genelinde ise konut satıflları yüzde 2.9 artmıfltır.

19 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 19 Konut alma e ilimi art yor Konut satın alma e ilimi 2012 yılının üçüncü çeyre inde 8.20 puan ile en düflük seviyesine inmifltir. Satın alma e ilimi 2012 yılı son çeyre inde artmaya bafllamıfl olup artıfl e ilimi yeni yılda da sürmüfltür. Tüketicilerin Konut Sat n Alma E ilimi KONUT SATIN ALMA E L M (1) 2012 Q Q Q Q Q KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI (1) YEN SER YAYINLANACAK Konut Fiyatlar, Konut Fiyatlar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS Mevcut konut fiyatlar nda art fl e ilimi Mevcut konut fiyatları 2012 yılının son çeyre inde de artıfl e ilimini sürdürmüfltür. Türkiye genelinde mevcut konut fiyatları 2012 yılında yüzde 17.4 artmıfltır. Hemen hemen tüm illerde yıl genelinde benzer fiyat artıflları yaflanmıfltır.

20 20 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Konut Kiralar, Konut Kiralar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS Konut kiralar nda hissedilir art fl Konut kiraları 2012 yılında Türkiye genelinde yüzde 15.8 oranında artıfl göstermifltir. Artıfl e ilimi yılın tüm çeyreklerinde sürmüfltür. Konut kiraları en çok yüzde 20.8 ile zmir de artmıfltır. Yeni Konut Fiyat Endeksi 2010 Ocak=100 ÇEYREK GENEL 1+1 DA RE 2+1 DA RE 3+1 DA RE 4+1 DA RE 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) REIDIN.COM - GYODER YEN KONUT F YAT ENDEKS Yeni konut fiyatlar nda art fl yavafllad (1) fiubat Yeni konut fiyatları 2012 yılında yüzde 9.8 artıfl göstermifltir. En yüksek artıfl yüzde 11.6 ile 4 +1 daireli konutlarda yaflanmıfltır. Yeni yılın ilk iki ayında ise fiyat artıflları 4+1 daireli konutlar dıflında yavafllamıfltır.

21 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 21 Al flverifl merkezleri yat r mlar sürüyor 2012 yılında ekonomide görülen yavafllama özellikle hane halkı tüketim harcamaları ile perakende harcamalarda sınırlanmaya yol açmıfltır. Buna ba lı olarak perakendeci talebinde yavafllama ortaya çıkmıfltır. Bu geliflmelere ba lı olarak AVM yatırımları da zamana yayılarak sürdürülmüfl ve ötelenmifltir yılında 20 yeni AVM açılmıfltır. Bu sayı 19 yeni AVM nin açıldı ı 2005 yılından sonra en düflük sayıdır. Ancak 2013 yılında ekonomide ve iç talepte toparlanma beklentisine ba lı olarak ve devam eden yatırımların tamamlanması sonucu 35 yeni alıflverifl merkezinin açılması beklenmektedir. Büyük ölçekli ve önemli AVM yatırımları 2013 yılında tamamlanarak açılıflları yapılacaktır. Yaklaflık 1.2 milyon m 2 kiralanabilir alan arz edilecektir. Türkiye Genelinde Aç lan ve Mevcut Al flverifl Merkezleri AÇILAN AVM SAYISI AÇILAN AVM K RALANAB L R ALAN M 2 TOPLAM AVM SAYISI TOPLAM K RALANAB L R ALAN M Q Q Q Q Q Q Q4 STOK Q lk çeyrekte yeni aç lan AVM say s alt 2012 yılının son çeyrek döneminde 6 yeni AVM açıldıktan sonra 2013 yılının ilk çeyrek döneminde de 6 yeni AVM açılmıfltır. 6 yeni alıflverifl merkezinin 1 i stanbul da, 5 i di er flehirlerdedir. 6 yeni AVM ile m 2 kiralanabilir alan arz edilmifltir.

22 22 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye'de Tüketim Harcamalar HANE HALKI TÜKET M HARCAMALARI BÜYÜME % GIDA HARCAMALARI M LYAR TL G Y M AYAKKABI HARCAMALARI M LYAR TL MOB LYA EV EfiYALARI HARCAMALARI M LYAR TL E LENCE KÜLTÜR HARCAMALARI M LYAR TL 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Tüketim harcamalar nda gerileme 2012 yılının tüm çeyrek dönemlerinde hane halkı tüketim harcamaları gerilemifltir. Yılın son çeyre inde gerileme yüzde 0.8, yıl genelinde ise yüzde 0.7 olmufltur. ç talebi sınırlama amacı ile yıl genelinde uygulanan politikalar baflarılı olmufltur. Cari de erler ile de tüketim harcamalarında gerilemeler ortaya çıkmıfltır. Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi ve Sat n Alma E ilimleri TÜKET C GÜVEN ENDEKS YARI DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M GENEL EKONOM K DURUM 2012 Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE YEN SER YAYINLANMIfiTIR Tüketici güveni toparlanma aray fl nda TÜ K tarafından yeni hesaplama yöntemi ile açıklanan tüketici güveni geçen yılın son iki çeyrek dönemindeki gerilemenin ardından 2013 yılı ilk çeyrek döneminde toparlanma iflaretleri vermektedir. Bununla birlikte yarı dayanıklı tüketim malları ile dayanıklı tüketim mallarına yönelik harcama e ilimi henüz zayıf seyretmektedir.

23 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 23 Al flverifl Merkezleri Perakende Endeksi 2005=100 TOPLAM C RO ENDEKS K RALANAB L R ALAN M 2 ENDEKS M 2 BAfiINA C RO ENDEKS 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: AMPD NIELSEN PERAKENDE ENDEKS Al flverifl merkezi cirolar toparlan yor (1) fiubat Alıflverifl merkezi toplam ciro endeksi 2012 yılı Aralık ayında geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 26.9 artıfl göstermifl ve yılın en yüksek seviyesine ulaflmıfltır yılının ilk iki ayında ise AVM ciroları mevsimsellik ve indirimler etkisi ile zayıflama göstermifltir. Geçen yılki ilk çeyrek ciro seviyesinin yaklaflık yüzde 3 üzerine çıkılmıfltır.

24 24 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Ofis piyasas nda hareketlilik sürüyor Çok uluslu firmaların bölgesel yönetim ve operasyon merkezlerini stanbul da oluflturmaları ve yerli flirketlerin artan büyüme ve kurumsallaflma e ilimlerine ba lı olarak ofis ihtiyacı artıflını sürdürmektedir. htiyacın artıflına ba lı olarak 2012 yılında önemli bir kullanıcı talebi oluflmufltur. Kiralama talepleri özellikle A sınıfı ofislere yönelik olmufltur. Ofis ihtiyacı ve talebindeki bu kuvvetli e ilim ofis yatırımlarını tetiklemeye devam etmektedir. Yeni ofis arzlarının hemen karflılandı ı görülmektedir. Piyasa halen satıcı piyasası niteli inde bulunmaktadır. Yeni yatırımlar ile birlikte 2013 yılında da önemli bir ofis arzının gerçekleflmesi beklenmektedir. Ka ıthane ve özellikle Ümraniye yeni geliflme alanları olarak öne çıkmaktadır yılında en canlı ticari gayrimenkul pazarı ofis piyasası olmufltur. Yabancı yatırımcı ve gelifltiricilerin de ofis pazarına ilgisi artarak sürmektedir. Yatırım yapılabilir varlıkların sınırlı olması yabancı yatırımcıları gelifltirme projelerine de yönlendirmeye bafllamıfltır. stanbul Ofis Piyasas Boflluk Oranlar Yüzde A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI Boflluk oranlar yeni arzlara ra men düflük 2012 yılı son çeyrek döneminde ofis boflluk oranları yeni arzlara ra men düflük kalmaya devam etmifltir. M A bölgesinde A sınıfı ofislerde boflluk oranı yüzde 10.7 olurken, M A dıflı Asya bölgesinde boflluk oranları gerilemifltir. B sınıfı ofislerde ise M A bölgesinde boflluk oranları gerilerken M A dıflı bölgelerde artmıfltır.

25 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 25 stanbul Ofis Piyasas Kira Ortalamalar Dolar/M 2 /Ay A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI 2012 Ofis kiralar son çeyrek dura an 2012 yılının son çeyrek döneminde ofis kiraları hemen aynı kalmıfl ve dura anlaflmıfltır. M A bölgesi A sınıfı ofis kiraları ortalama 29.1 dolar, B sınıfı ofis kiraları ise ortalama 17.0 dolar ile bir önceki çeyrek döneme göre hemen hemen aynı kalmıfltır. Of is yat r mlar sürüyor 2012 yılında Türkiye genelinde alınan ofis yapı ruhsatları geçen yıla göre yüzde 27.0 oranında artarak 6.24 milyon m 2 ye çıkmıfltır. Türkiye genelinde ofis yatırımlarında artıfl sürmektedir. Türkiye Geneli Ofis ( flyeri) Binas Yap Ruhsat ve Yap Kullanma zni OF S B NASI ALINAN YAPI RUHSATI M 2 OF S B NASI ALINAN YAPI KULLANMA Z N BELGES M Q (G) (G) 2011 Q (G) (G) 2011 Q (G) (G) 2011 Q (G) (G) 2012 Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU (G) GÜNCELLENM fit R.

26 26 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Lojistik potansiyeli güçleniyor 2012 yılında lojistik sektöründeki faaliyetleri orta vadede önemli ölçüde olumlu etkileyecek altyapı ve proje geliflmeleri yaflanmaya bafllamıfltır. Havayolu, liman, hızlı tren ve otoyol projelerinde önemli ilerlemeler sa lanmaktadır. Türkiye nin bölgesel bir taflımacılık da ıtım merkezi ve köprü olma potansiyeli hayata geçirilmektedir. Buna ba lı olarak küresel lojistik firmalarının Türkiye yi bölgesel bir merkez olarak kullanma e ilimi de artmaktadır. Bununla birlikte lojistik pazarında halen istenilen faaliyet seviyesine 2012 yılında da ulaflılamamıfltır. stanbul da Gebze-Tuzla ve Hadımköy bölgeleri ulaflılabilirlik avantajı ile nitelikli projelerin gelifltirildi i bölgeler olmayı sürdürmüfltür yılında kira de erlerinde de sınırlı ölçüde artıfllar görülmektedir yıllından sonra 2012 yılında da kira artıflları yaflanmıfltır. Bölgelere göre de iflmekle birlikte aylık m 2 ortalama kiraları nitelikli binalarda 6-7 dolar arasında gerçekleflmifltir. Yeni sanayi ve lojistik bina yat r mlar art yor Türkiye Geneli Sanayi ve Depo Binalar Al nan Yap Ruhsatlar SANAY B NALARI VE DEPOLAR ALINAN YAPI RUHSATLARI M Q (R) 2011 Q (R) 2011 Q (R) 2011 Q (R) 2012 Q Q Q Q yılında Türkiye genelinde alınan sanayi ve depo binaları yapı ruhsatları m 2 bazında yüzde 13.9 artarak 6.85 milyon m 2 ye ulaflmıfltır. Alınan yapı ruhsatları yılın son üç çeyre inde daha kuvvetli artıfl e ilimindedir. KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU (R) REV ZE ED LM fit R.

27 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 27 Gayrimenkul Sektöründe Kullan lan Krediler NfiAAT SEKTÖRÜ T CAR KRED LER M LYON TL NfiAAT SEKTÖRÜ YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR GAYR MENKUL T CAR KRED LER M LYON TL GAYR MENKUL YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR (G) 2011 Q Q Q Q4 49,314 6, Q Q Q Q KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI (G) GÜNCELLENM fit R. Sektörün yurtiçi kredi kullan m nda art fl nflaat sektöründe yurtiçinden kullanılan krediler yılın son çeyre inde yavafllamasına ra men yıl genelinde yüzde 20.4 artıfl göstererek 59 milyar TL seviyesine ulaflmıfltır. nflaat sektörü ile gayrimenkul gelifltirme sektöründe yurtdıflından kullanılan krediler ise azalmıfltır.

28 28 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Gayrimenkul Yat r m Ortakl klar Net Aktif ve Piyasa De eri GYO SAYISI PORTFÖY DE ER P YASA DE ER M LYON TL M LYON DOLAR M LYON TL M LYON DOLAR 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: SERMAYE P YASASI KURUMU, STANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI. Piyasa net aktif de erinde art fl 2012 yılsonu itibariyle MKB de ifllem gören 24 Gayrimenkul Yatırım Ortaklı ı nın piyasa de eri 8.77 milyar dolara yükselmifltir. Net aktif de erleri ise 2012 yılı Eylül ayı itibari ile 12.6 milyar dolar olarak gerçekleflmifltir. Yabanc lara sat flta art fl 2012 yılında yabancılara gayrimenkul satıflı mütekabiliyet yasasının çıkarılmasın n ardından son iki çeyrekte artmaya bafllamıfltır yıl genelinde yabancılara gayrimenkul satıflı yüzde 30.9 artarak 2.64 milyar dolara Gayrimenkul Sektöründe yükselmifltir. Yabancı do rudan Yabanc Sermaye Yat r mlar sermaye yatırımları ise son YABANCILARA GAYR MENKUL SATIfiI M LYON DOLAR DO RUDAN YATIRIM G R fi M LYON DOLAR çeyrekteki artıfla ra men yıl genelinde gerilemifltir Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: T.C. EKONOM BAKANLI I VER LER ÇEYREK DÖNEM Ç NDE TOPLAM

29 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 29 nflaat sektöründe büyüme durdu nflaat sektörü 2012 yılında yüzde 0.6 büyümüfltür. nflaat sektöründe büyüme geçen yılki yüzde 11.5 büyümenin ve genel ekonomik büyümenin oldukça altında kalmıfltır. Gayrimenkul kiralama ve ifl faaliyetleri ise geçen yıl yüzde 9.3 büyümenin ardından 2012 yılında da yüzde 6.6 büyüyerek en hızlı büyüyen alt sektör olmufltur. nflaat ve Gayrimenkul Sektörü ile GSMH Büyüme NfiAAT SEKTÖRÜ BÜYÜME % GAYR MENKUL-K RALAMA VE fi FAAL YETLER SEKTÖRÜ BÜYÜME % GSMH BÜYÜME % 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat Harcamalar Kamu ve Özel Sektör Cari Fiyatlarla Milyon TL KAMU ÖZEL TOPLAM 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Özel inflaat harcamalar zay flad Yılın son çeyrek döneminde özel sektör inflaat harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre azalmıfl ve 19.4 milyar TL olmufltur. Yıl genelinde özel sektör inflaat harcamaları artıflı cari fiyatlarla yüzde 8.3 oranında kalmıfltır. Kamu sektörü inflaat harcamalarında artıfl ise yüzde 6.3 olarak gerçekleflmifltir.

30 30 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU nflaat Sektöründe stihdam TOPLAM ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM PAY % 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat sektörü istihdam nda art fl nflaat sektöründe istihdam yılın son çeyre ini bin kifli seviyesinden kapatmıfltır. Mevsimsellik ile yaflanan gerilemeye ra men geçen yılın üzerinde bir istihdam kapanıflı yaflanmıfltır. Toplam istihdam içindeki pay yıl sonu itibariyle yüzde 6.7 dir. nflaat Maliyetleri Endeksi 2005=100 KONUT KONUT DIfiI B NALAR GENEL fiç L K MALZEME GENEL fiç L K MALZEME 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat maliyetlerinde art fl çok s n rl nflaat maliyetlerinde yılın son çeyrek döneminde çok sınırlı bir artıfl gerçekleflmifltir. Konut ve konut dıflı binalarda malzeme fiyatlarında artıfllar yıl genelinde çok sınırlı kalmıfltır. flçilik maliyetleri daha çok artmıfltır. Yıl genelinde inflaat maliyetleri artıflı yüzde 2.0 seviyelerinde kalmıfltır.

31 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 31 Finansal Göstergeler BANKACILIK SEKTÖRÜ AKT F BÜYÜKLÜ Ü M LYAR TL BORSA STANBUL PAZAR DE ER M LYAR DOLAR DIfi BORÇ STOKU M LYAR DOLAR MB DÖV Z REZERV M LYAR DOLAR YABANCILARIN PORTFÖY YATIRIMLARI M LYAR DOLAR 2011 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI, HAZ NE MÜSTEfiARLI I, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU, BORSA STANBUL ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Yabanc portföy yat r mlar nda h zl geniflleme sürüyor 2012 yılının ardından 2013 yılının ilk ayında yabancıların portföy yatırımlarında hızlı geniflleme sürmektedir fiubat ayı sonunda portföy yatırımları milyar dolara yükselmifltir. Merkez Bankası rezervi ise Mart ayı sonunda milyar dolara ulaflmıfltır. Borsa stanbul pazar de eri de artıflını sürdürmektedir. Banka bilançolarındaki büyüme ise yılın ilk çeyrek döneminde durmufltur

32 32 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GYODER Hakk nda GYODER, 2 A ustos 1999 tarihinde, Türkiye deki mevcut ve kurulmakta olan gayrimenkul yatırım ortaklıklarının (GYO) temsilcileri tarafından, gayrimenkul sektörünün tanıtımını ve temsilini sa lamak, geliflimini teflvik etmek ve sektöre kalite, kontrol ve e itim konularında standartlar getirmek ve korumak amacı ile kurulmufltur. GYODER in gayrimenkul gelifltirici, gayrimenkul yatırımcı, GYO, gayrimenkul danıflmanlık, gayrimenkul de erleme, sigortacılık, mimari ve hukuk gibi gayrimenkulün ana ve yan sektörlerini kapsayan 300 e yakın üyesi bulunmaktadır. GYODER kuruluflundan bu yana ulusal ve uluslararası tartıflma platformları yaratmakta, MIPIM, Cityscape, Barcelona Meeting Point, REAL VIENNA, ULI, EPRA ve Nareit gibi gayrimenkulün uluslararası markaları arasında ülkemizin ismini baflarıyla temsil etmektedir. GYODER tarafından hazırlatılan arafltırma raporları, gayrimenkul sektöründe bir referans noktası haline gelmifltir. GYODER in 2000 yılından bu yana düzenledi i sektörde ilk ve tek olan Gayrimenkul Zirvesi, her geçen yıl artan baflarısıyla gayrimenkul sektörünü bir araya getiren en önemli platformlardan birisi olmufltur. GYODER, 2009 yılı itibari ile de Türkiye nin ilk uluslararası katılımlı bölgesel gayrimenkul fuarını, sektöre ve Türkiye ye kazandırmıfltır. Türkiye gayrimenkul sektörünün uluslararası piyasalarda tanıtımını gerçeklefltirmek amacıyla GYODER, yabancı yatırımcıların ve uluslararası fonların etkin oldu u merkezlerde düzenlenmesi hedeflenen Road Show ların ilki 8 Kasım 2012 tarihinde T.C. Baflbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı iflbirli i ile Londra da gerçeklefltirilmifltir. GYODER 2013 yılında da Road Show lara ve yurtdıflında Türkiye yi tanıtıcı programlara devam edecektir. GYODER, geliflen kentlerin yatırım fırsatlarını sektör temsilcileri ile buluflturmak ve bu kentlerin sesini ulusal ve uluslararası alanlarda duyurmak, geliflmeye açık, vizyon sahibi ve önemli potansiyel barındıran kentlere yatırım yapılmasına ön ayak olmak amacıyla Geliflen Kentler Zirvesi düzenlemektedir. Geliflen Kentler Zirvesi nin ilki Bursa Büyükflehir Belediyesi iflbirli i ile Bursa da, ikincisi Konya Büyükflehir Belediyesi iflbirli i ile Konya da gerçeklefltirilmifltir. Çevre ve fiehircilik Bakanlı ı himayelerinde devam ettirilen Geliflen Kentler Zirvesi nin üçüncüsü Gaziantep Büyükflehir Belediyesi ile birlikte Gaziantep te ve dördüncüsü ise zmir Büyükflehir Belediyesi iflbirli i ile 15 Ocak 2013 tarihinde zmir de düzenlenmifltir.

33