ISPARTA DA HALICILIK SEKTÖRÜNE GENEL BİR BAKIS

Transkript

1 ISPARTA DA HALICILIK SEKTÖRÜNE GENEL BİR BAKIS Özet: Bu çalışmada, Isparta İl Merkezinde faaliyet gösteren halı işletmelerinin kuruluş yılları ve şekli, faaliyet gösterdikleri sektör, ticaretini yaptıkları ürünler, halı tipleri, 2001 ekonomik krizinden etkilenme durumları, düşük kapasiteyle çalışma nedenleri, Ar-Ge faaliyetleri, üretim, satış, ithalat, ihracat miktarları, ihracatı engelleyen nedenler, çalışan personel ve dokuyucu sayıları, uluslararası fuarlara katılım durumları, Uluslararası Isparta Gül-Halı ve Turizm Festivali konusundaki görüşleri, pazarlama, finansal ve genel sorunları, geleceğe yönelik yatırım planları, ihtiyaç duydukları teşvikler, Isparta halıcılık sektörünün geleceğine yönelik görüşleri, sorunlara getirdikleri çözüm önerileri belirlenmiştir. Giriş Isparta tarih boyunca gelirini el sanatları ve tarım ile kazanmıştır. Arazinin tarıma elverişli olmadığı yerlerde özellikle Isparta Merkez İlçe ve Eğirdir İlçesinde el sanatları büyük gelişme göstermiştir. 20. yy da Isparta İline en büyük geliri sağlayan el sanatı halıcılıktır. El halısı dokumacılığı yılları arasında hızlı bir gelişme göstermiş ve bu yıllarda Isparta ekonomisine damgasını vurmuştur (Anonim 2001) yılında il ve çevresinde tezgahta, m 2 halı, dokuyucu tarafından dokunurken, bu rakamlar 1972 de maksimum seviyeye ulaşarak tezgahta dokuyucu m 2 halı dokunmuştur. El dokuması halı sektörü daha sonra inişe geçerek 1996 yılında tezgahta dokuyucu ile m 2 halı dokunmuştur (Anonim 1997) yılından günümüze Isparta da halıcılık sektörüne yönelik sağlıklı rakamların bulunmaması önemli bir eksiklik olarak dikkati çekmektedir ya gözlenen tedrici azalmanın nedenleri ise; dokumada belli standartların olmaması, üretimin kontrol edilememesi, malzeme kalitesinin düşmesi, köyden kente yapılan göçler, bu göçler nedeniyle apartman tipi konut yaşamının yaygınlaşması ile birlikte ev üretiminin devamlılığının sağlanamamış olması, farklı sanayi kollarının gelişmesi, köylerde eğitim düzeyinin artması, tüketicilerin daha çok makine halısına yönelmesi, kadın nüfusun eğitim düzeyinin yükselmesi, halıcılık konusunda bilimsel araştırmaların ve destekleyici programların yeterli olmaması şeklinde sıralanabilir. Gözlenen bu gerilemeye rağmen Isparta ilinde halı dokumacığı aile ekonomisine katkı sağlayan ve işsizliğin çözümünde rol oynayan bir gelir kaynağı olmaya devam etmektedir. Yörede el dokuması halıcılığın bir sektör haline gelmesi ve ihracata yönelmesi ile birlikte ilde dünyada benzeri olmayan bir Halı Borsası oluşturulmuştur. Halı Sarayı bünyesindeki yüzden fazla mağazasıyla ülkemizin en büyük pazarı durumundadır. Halı Borsası ülkenin her yerinden gelen halıların pazarlandığı ve yine ülkenin çeşitli bölgelerinden gelen alıcıların tek elden yüzyüze alışveriş imkânı bulduğu bir borsa görünümündedir. Halıcılığa paralel olarak halı ipliği üretimi, halı ipliği boyacılığı, halı kırkım ve yıkamacılığı gibi yan sanayi dalları da gelişmiştir. Ayrıca son yıllarda minyatür halı ve hediyelik küçük ebatlı halılara yönelme gözlenmektedir (Kayabaşı vd 2001). Isparta İlinde Milas halısı yaygın olarak dokunurken, geleneksel Isparta halısı alıcı bulamadığı için çok az dokunmaktadır, köylerde ise daha çok ihracata yönelik, Hereke (60 x 60), Kula (40 x 50) ve Milas (26 x 40) türü halılar dokunmaktadır. Halen tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Isparta da el dokuması halıcılık sektörünün yeniden canlandırılması genelde ekonomik ve toplumsal özelde ise kırsal yöre kadınına yeni iş imkânları ve ek gelir sağlaması açısından önem taşımaktadır. Mevcut halıcık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin ekonomik krizden etkilenme boyutlarını belirlemek, mevcut sorunları ortaya koyarak yörede el dokuması halı üretiminde verimin ve gelirin

2 2 artırılmasına yönelik önlemlerin alınması önemli bir husustur. Bu araştırmada Isparta el dokuması halıcılık sektörünün mevcut durumu ile sorunlarının tespiti ve yeniden canlandırılmasına yönelik çözüm önerilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem Bu çalışmanın materyalini Isparta İlinde faaliyet gösteren el dokuması halı işletmelerine yönelik hazırlanacak anket formları ve konu ile ilgili literatürler oluşturmuştur. Bu çalışmada ilk olarak Isparta Ticaret Odası ve Isparta Esnaf ve Sanatkarlar Odasına kayıtlı olan halıcılık sektöründe faaliyet gösteren işletmeler belirlenmiştir. İşletme sayısına bağlı olarak tam sayım yöntemiyle belirlenen 52 işletme yöneticilerine uygulanmak üzere, işletmelere ait genel bilgiler, imalatçı işletmelere yönelik bilgiler, halı ticareti yapan işletmelere yönelik bilgiler, sektörün sorunlarına yönelik bilgileri konu alan bir anket formu hazırlanmıştır. Anket formunda Isparta İlinde el dokuması halı sektörünün mevcut durumunun ve ekonomik krizden etkilenme boyutlarını belirlenmesi amacıyla, işletmelerin mevcut kapasiteleri, kapasite kullanım durumları, düşük kapasite ile çalışma nedenleri, imalat miktarı ve bu miktardaki değişmeler, satış miktarı ve bu miktardaki değişmeler, ithalat-ihracat durumları ve bu durumlardaki değişmeler, istihdam durumu, mevcut araştırma-geliştirme faaliyetleri, desen temini, ulusal ve uluslar arası fuarlara katılım durumu, pazarlama sorunları, ihracatı engelleyen faktörler, finansal sorunlar ve sektörün karşılaştığı genel sorunlara yönelik sorular hazırlanmıştır. Hazırlanan anket formları işletmelerin ilgili birimlerine karşılıklı görüşme yöntemiyle Ekim Mart 2006 tarihleri arasında uygulanmıştır. Anket formlarından elde edilen sonuçlar SPSS. 9.0 Paket programında istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Bulgular İşletmelere Ait Genel Bilgiler Çizelge 1. İşletmelerin kuruluş yıllarına göre dağılımı Kuruluş Sayı % yılı , , , , , , ,31 Toplam ,00 Çizelge 1 de görüldüğü gibi işletmelerin %32.69 u yılları arasında kurulmuş olup, bunları % ile yılları arasında kurulanlar, %17.31 ile yılları arasında kurulanlar izlemektedir. İşletmeler içerisinde en eski olan 4 işletme yılları arasında kurulmuş olup halen faaliyete devam etmekte olan işletmelerdir. Bu rakamlardan da anlaşılacağı gibi Isparta da halıcılık sektöründe faaliyet gösteren işletmeler eski ve köklü işletmelerdir.

3 3 Çizelge 2. İşletmelerin kuruluş şekline göre dağılımı Kuruluş Sayı % şekli Şahıs 39 75,00 Limited 8 15,39 Şirket Anonim 3 5,77 Şirket KİT 1 1,92 Adi Şirket 1 1,92 Toplam Çizelge 2 de görüldüğü gibi Isparta halıcılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin %75 inin kuruluş şekli şahıs olup, % 15 ltd şirket, %5.77 si anonim kapsamındadır. Isparta halıcılık sektörü çoğunlukla şahsa ait işletmeler bünyesinde faaliyet göstermektedir. Çizelge 3. İşletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörlere göre dağılımı Sektör Sayı % İmalat + toptan ve perakende 12 23,08 satış İmalat + toptan satış 11 21,15 Perakende satış 9 17,31 Toptan satış 9 17,31 İmalat 7 13,46 İmalat + perakende satış 1 1,92 Toptan ve perakende satış 2 3,85 Diğer (Restorasyon) 1 1,92 Toplam ,0 Çizelge 3 de görüldüğü gibi faaliyet gösterdikleri sektörlere göre işletmelerin dağılımı; %23.08 i imalat+toptan ve perakende satış, %21.15 i imalat+toptan satış, %17.31 i perakende satış ve toptan satış şeklindedir. Isparta halıcılık sektöründeki işletmelerin çoğunluğu hem imalat hem de toptan ve perakende satış yapmaktadır. Çizelge 4. İşletmelerin ticaretini yaptıkları ürünlere göre dağılımı Ürünler Sayı % El Halısı 26 50,00 Makine halısı 9 17,31 El halısı+halı ipliği 5 9,61 Halı ipliği 4 7,70 El halısı+makine halısı 4 7,70 Makine halısı+halı ipliği 2 3,85 El halısı+makine halısı+halı 1 1,92 ipliği Restorasyon 1 1,92 Toplam ,00

4 4 Çizelge 4 de işletmelerin ticaretini yaptıkları ürünlere göre dağılımına bakıldığında %50 sinin el halısı ticareti yaptığı, bunu sırasıyla, % ile makine halısı, %9.61 ile el halısı+halı ipliği, %7.70 ile sadece halı ipliği, ve hem el halısı hem de makine halısı ticareti yapanlar takip etmektedir. Halı ipliği, el halısı ve makine halısı ticaretini birlikte yapan bir tek işletme bulunmaktadır. Buradan Isparta halıcılık sektöründe el halısı ve halı ipliği ticareti yapan işletmelerin çoğunlukta olduğu dikkati çekmektedir. Sadece makine halısı ticaretiyle uğraşanların en fazla % ünün perakende satış yaptığı ve imalatçı işletmenin bulunmadığı belirlenmiştir. Sadece el halısı ticaretiyle uğraşanların ise %15.38 i imalat ve toptan satış, % sı imalat ve hem toptan hem de perakende satış, %9.62 si toptan satış, % 5.77 si imalat, %19.92 si perakende satış ve yine aynı oranda imalat ve perakende satış ile toptan ve perakende satış yapan işletme bulunmaktadır. Halı ipliği imalatı yapan 4 firma mevcuttur. El halısı ve halı ipliği ticareti yapanların % 5.77 si imalat, toptan ve perakende satış, % 1.92 si imalat ve toptan satış yine aynı oranda yani tek firma toptan ve perakende satış yapmaktadır. Hem el halısı hem de makine halısı alanında perakende satış yapan iki işletme, toptan satış yapan bir işletme, el ve makine halısının hem üretimini hem de toptan ve perakende satışını yapan bir işletme mevcuttur. Sadece Sümerhalı A.Ş. el halısı, makine halısı, halı ipliği üretimi, toptan ve perakende satışını yapan entegre tek işletme olarak faaliyetini sürdürmektedir. Ancak son yıllarda halı ipliği üretimi yok denecek kadar azalmıştır. Çizelge 5. İşletmelerin ticaretini yaptıkları halı tipine göre dağılımı Halı tipi Sayı % Parça halı 42 89,37 Minyatür 4 8,51 halı Hediyelik 1 2,12 halı Toplam Çizelge 5 de görüldüğü gibi Isparta halıcık sektöründe işletmelerin ticaretini yaptıkları halı tipine göre dağılımına bakıldığında; %89.37 sinin parça halı, %8.51 inin minyatür halı ve % 2.12 sinin hediyelik halı ticareti yaptıkları belirlenmiştir. İşletmeler 2001 yılında yaşanan ekonomik krizden etkilenip etkilenmedikleri sorulmuş ve işletmelerin %94,23 ü (49) etkilendiklerini %5,76 sı (3) etkilenmediklerini belirtmişlerdir. Çizelge 6. İşletmelerin ekonomik krizden etkilenme yönlerine göre dağılımı Etkilenme yönü Üretim Satışlar Yatırımlar Personel sayısı Alacak tahsilatı S % S % S % S % S % Azaldı 28 90, , , , ,46 Arttı 2 6,46 1 1, Değişme 1 3,22 2 3, , , ,54 olmadı Yok , Toplam , , , , ,00 Tüm sektörlerde olduğu gibi Isparta halıcılık sektöründe de küresel krizden etkilenme söz konusudur. İşletmelere ekonomik krizden etkilenme yönleri sorulmuş ve bulgular Çizelge

5 5 6 da verilmiştir. Buna göre işletmelerin en fazla % ü satışların azaldığını, % si üretimin azaldığını, %88.46 sı alacak tahsilâtlarını azaldığını, % si personel sayısının azaldığını, %61.54 ü ise yatırımların azaldığını beyan etmiştir. Çizelge 7. İşletmelerin 2001 yılındaki ekonomik kriz öncesi ve sonrasında kapasite kullanım oranına göre dağılımı Oran Kriz öncesi Kriz sonrası S % S % % ,86 % , ,95 % , ,67 % ,09 3 7,14 % ,72 1 2,38 Toplam , ,00 Çizelge 7 de görüldüğü gibi işletmelerin en fazla %38,09 u kriz öncesi %61-80 kapasiteyle çalışırken, % 40,86 sında kriz sonrası kapasite kullanım oranı azalmış ve %0-20 lere kadar düşmüştür. Kriz öncesinde 15 işletme tap kapasiteyle çalışırken, kriz sonrasında bir işletme tam kapasite çalışmasını devam ettirebilmiştir. Burada 10 işletmeden geçerli cevap alınamadığından değerlendirilmeye dahil edilmemiştir. İşletmelerin büyük çoğunluğunun düşük kapasiteyle çalıştığı dikkati çekmektedir. Bunu nedenleri sorulduğunda alınan cevaplar önem sırasına göre çizelge 8 de verilmiştir. Çizelge 8. İşletmelerin önem derecesine göre düşük kapasite ile çalışma nedenleri Önem Nedenler derecesi 1 Talep azlığı 2 Pazarlama sorunları 3 Finansal sorunlar 4 Nitelikli eleman sağlamada karşılaşılan sorunlar 5 Hammadde tedarik etmede karşılaşılan sorunlar 6 Dış pazarlara açılamama 7 Yönetsel bilgi ve tecrübe eksikli 8 Teknolojik yetersizlik Buna göre birince derecede önemli neden talep azlığı olup bunu sırasıyla, karşılaşılan pazarlama sorunları, finansal sorunlar ve nitelikli eleman sağlamada karşılaşılan sorunlar izlemektedir. İşletmelerin çalışan personel sayıları tespit edilmiş ve çizelge 9 da verilmiştir.

6 6 Çizelge 9. İşletmelerin çalışan personel sayılarına ilişkin tanıtıcı istatistikler Yıllar N x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer Kadın 52 75,70±23,64 1,0 700,0 3936,0 Erkek 52 5,84±1,33 1,0 50,0 304,0 İşletmelerde sigortalı olarak çalışan personel sayısı kadın personelde ortalama 75 kişi, erkek personelde ortalama 5 kişidir. Çalışan sigortalı personel yönetim, satış, pazarlama, temizlik, muhasebe, sekreterlik gibi alanlarda hizmet vermektedir. Dokuyucular sigorta kapsamında olmayıp üretici işletmelerin dokuyucuları kadınlardan oluşmaktadır. Dokuyucu sayılarına ilişin rakamlar çizelge 10 da verilmiştir. Çizelge 10. El dokuması halı işletmelerinde çalışan dokuyucu sayılarına ilişkin tanıtıcı istatistikler Yıllar N x Sx En az değer Kadın dokuyucu En çok değer Toplam Değer ,10±37,75 1,0 700,0 3568,0 Çizelge 10 da görüldüğü gibi üretici işletmelerde ortalama 115 dokuyucu kadın istihdam edilmektedir. Yıllar itibariyle dokuyucu sayısı öğrenilmek istenmiş ancak herhangi bir kayıtlı bilgi işletmelerde mevcut olmadığından sağlıklı rakamlara ulaşılamamıştır. İşletmeler üretimin ve satışın düşmesiyle birlikte dokuyucu sayılarının da azaldığını ifade etmişlerdir. İmalatçı İşletmelere Yönelik Bilgiler İşletmelere bünyelerinde bir araştırma birimi olup olmadığı sorulmuş ve %61,29 u (19) olmadığını, %38,71 i (12) olduğunu beyan etmiştir. Üretim yapan işletmelere yılları itibarıyla, araştırma geliştirme faaliyetlerine yapılan harcamaların toplam satışa oranı sorulmuş ve bulgular çizelge 11 de verilmiştir. Çizelge 11. İşletmelerin araştırma geliştirme faaliyetlerine yaptığı harcamaların toplam satışa oranı Harcamaların Sayı % toplam satışa oranı %1 den az 23 74,20 % ,58 %5 den fazla 1 3,22 Toplam Çizelgede 11 de görüldüğü gibi işletmelerin %74,20 si ar-ge faaliyetlerine yapılan harcamaların toplam satışa oranının %1 den az olduğunu beyan etmiştir. Toplam 8 işletme bu oranın %1 ile 5 arasında olduğunu bildirmiştir. Halıcılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin ar-ge çalışmalarına önem vermediği sonucuna varılabilir. Halı üreten işletmelerin

7 7 halı desenlerini temin etmekte yararlandıkları kaynaklar sorulmuş alınan cevaplar çizelge 12 de verilmiştir. Çizelge 12. Halı üreten işletmelerin halı desenlerini temin etmekte yararlandıkları kaynaklara göre dağılımı Yararlanılan kaynaklar Sayı % Önceden elde çizilmiş desenler 11 35,49 Hepsi 9 29,03 Bilgisayarda çizilmiş desenler 6 19,36 Desen kitaplarından çizilmiş 4 12,90 desenler Dergilerden alınmış desenler 1 3,22 Toplam Çizelge 12 de görüldüğü gibi halı üreten işletmelerin %35,49 desenlerini önceden elde çizilmiş desenlerden, %29,3 ü bilgisayar ortamı, desen kitapları, dergiler, hazır desenleri kullanmak gibi yöntemlerin hepsinden yararlanmaktadır. El halısı üretimi yapan işletmelere bir desen bankası kurulması fikrini onaylayıp onaylamadıkları sorulmuş ve üreticilerin % 64,52 si (20 işletme) bu fikri onayladığını, %35,48 i (11 işletme) onaylamadığını belirtmiştir. Aynı işletmelere kurulmasını istedikleri desen bankasının hangi düzeyde olmasını istedikleri sorulmuş ve alınan cevaplar çizelgede 13 de verilmiştir. Çizelge 13. İşletmelerin desen bankasının düzeyine ilişkin görüşlerine göre dağılımı Desen bankası Sayı % İl bazında Ulusal düzeyde Bölgesel düzeyde Toplam Çizelge 13 de görüldüğü gibi işletmelerin %38,71 i il bazında, %35,48 i ulusal düzeyde bir desen bankası kurulması yönünde görüş beyan etmişlerdir. Tek yönlü üretim yapan toplam 25 adet işletme olup, bunların % si (5) sadece halı ipliği, %76.00 sı (19) sadece el halısı ve %4.00 i (1) sadece makine halısı üretmektedir. El dokuması halı üretim yapan işletmelerin son 5 yıllık üretim miktarları çizelge 12 de verilmiştir. Burada el halısı üretimi yapan işletmelerin (16) üretim miktarları m 2 /yıl olarak belirlenmiş olup, minyatür halı üretimi (3) adet/yıl olarak belirlendiğinden elde dilen bulgular ayrı bir çizelgede verilmiştir.

8 8 Çizelge 14. El dokuması halı üretimi yapan işletmelerin üretim miktarları (m 2 /yıl) Yıllar n x Sx En az En çok değer Toplam Değer değer ,50 ± 2626,1 600, , , ,19 ± 1632,4 600, , , ,19 ± 1947,6 500, , , ,69 ± 900,6 250, , , ,50 ± 654,9 150, , , ,25 ± 1222,6 150, , ,0 Çizelge 14 de görüldüğü gibi 2000 yılından günümüze el dokuması halı üretim oranlarında düşüş yaşanmıştır. Özellikle 2002 yılından bu yana yaşanan düşüşün daha fazla olduğu dikkati çekmektedir. Günümüzde belki de en yaygın olarak kullanılan hediyelik halı tipi olan minyatür halı üretimi Isparta da 3 işletme tarafından yapılmaktadır. Hem imalat hem de perakende satış yapan bu işletmelerin 2000 yılından günümüze yıllık üretimleri Çizelge 15 de verilmiştir. Çizelge 15. Minyatür halı üretimi yapan işletmelerin üretim miktarları (adet/yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,0 ± 763, ,0 7500, , ,3 ± 666, ,0 7000, , ,0 ± 577, ,0 6000, , ,3 ± 440, ,0 4500, , ,7 ± 333, ,0 4000, , ,7 ± 333, ,0 3500,0 9500,0 Çizelge 15 de görüldüğü gibi minyatür halı üretiminde de dikkat çekici bir düşüşün varlığı söz konusudur. Genel olarak el dokuması halı üretimi Isparta da 2000 yılından bu yana düşüş göstermektedir. Halı Ticareti Yapan İşletmelere Yönelik Bilgiler Tek yönlü satış yapan toplam 40 işletme olup, bunların % si (5) sadece halı ipliği, %65.00 i (26) sadece el halısı ve %22.50 si (9) sadece makine halısı satışı yapmaktadır. El dokuması halı ticareti yapan işletmelerin satış miktarları m 2 /yıl olarak belirlenmiş olup, minyatür halı üretimi adet/yıl olarak belirlendiğinden elde dilen bulgular ayrı bir çizelgede verilmiştir. Isparta ilinde son beş yılda gerçekleştirilen el dokuması halı satış miktarları çizelge 16 da verilmiştir.

9 9 Çizelge 16. El dokuması halı satış miktarları (m 2 /yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,44± 751,67 165, , , ,17±769,44 110, , , ,00±712,69 110, , , ,52±658,37 50, , , ,17±865,29 50, , , ,39±1076,51 50, , ,00 Çizelge 16 da görüldüğü gibi üretimde yaşanan düşüş satış rakamlarına da yansımış ve 2000 yılından günümüze satışlarda da tedrici bir azalma meydana gelmiştir. Minyatür halı üreten işletmelere bakıldığında; toptan ve perakende satış yapan 4 minyatür halı işletmesinin 2000 yılından günümüze yıllık satış miktarları çizelge 17 de verilmiştir. Çizelge 17. Minyatür halı satış miktarları (adet/yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,0 ± 718, ,0 4000, , ,0 ± 750, ,0 4000, , ,0 ± 720,68 900,0 4000, , ,0 ± 669,58 500,0 3500,0 8800, ,0 ± 540,06 500,0 3000,0 8000, ,0 ± 385,14 700,0 2500,0 7200,0 Çizelgede 17 de görüldüğü gibi yıllık satış miktarları 2000 yılından günümüze tedrici olarak azalma göstermektedir. Satış durumunun makine halılarında nasıl bir değişme gösterdiği incelenmiş ve makine halısı satış miktarları çizelge 18 de verilmiştir. Çizelge 18. Makine halısı satış miktarları (m 2 /yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,25 ± 1000, , ,0 1571, ,50 ± 700, , ,0 1103, ,12 ± 800, , ,0 1110, ,50 ± 500, , ,0 2083, ,88 ± 250, , ,0 2889, ,50 ± 3309, , , ,0 Makine halısı satışında minyatür halı satışının tersine 2003 yılından sonra artış olduğu dikkati çekmektedir. 5 yıl içerisinde en fazla satışın 2005 yılında yapıldığı görülmektedir.

10 10 Satış yapan işletmelere içerisinde yurt içi satış yapanların çoğunlukta olduğu, ihracata yönelik çalışan işletmelerin azlığı dikkati çekmektedir. İşletmeler arasında sadece 3 ü yurt dışına el dokuması halı ihracatı yapmaktadır. İngiltere ve Almanya ya ihracat yapan bu işletmelerin son beş yıllık ihracat miktarları çizelge 19 da verilmiştir. Çizelge 19. El dokuması halı ihracat miktarları (m 2 /yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,33±508,54 450,0 2000,0 2950, ,67±371,18 300,0 1500,0 2300, ,67±233,33 200,0 1000,0 1700, ,67±142,40 300,0 750,0 1400, ,00±150,0 200,0 750,0 1350, ,33±72,65 250,0 500,0 1150,0 Çizelge 19 da görüldüğü gibi el dokuması halı ihracat miktarları da yıllara göre azalma kaydetmiş olup en düşük miktarda ihracatın 2005 yılında yapıldığı dikkati çekmektedir. İşletmelere ihracat yapmalarını engelleyen nedenler sorulmuş ve alınan cevaplar önem sırasına göre çizelge 20 de verilmiştir. Çizelge 20. Önem sırasına göre işletmelerin ihracat yapmasını engelleyen nedenler Önem Nedenler sırası 1 Halı fiyatlarının rakip ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek düzeyde olması 2 İhracat formalitelerinin fazlalığı 3 İhracatı finanse edecek kredi olanaklarına sahip olmama 4 Dış pazar hakkında yeterli bilgi sağlayamama 5 İç piyasa koşullarının dış piyasa koşullarına göre daha cazip olması 6 Üretim miktarının büyük siparişleri karşılayacak düzeyde olması 7 İhracat pazarlama maliyetinin sınırlı kaynaklar nedeniyle karşılanamaması 8 Dış ticaret organizasyon eksikliği 9 İhracat Pazar araştırmasının zor olması 1 Satış geliştirme ve tanıtım faaliyetlerinin mali açıdan külfetli olması 11 Orta vadede fiyatların ($ ve bazında) istikrarlı bir şekilde tespit edilememesi Çizelge 20 de görüldüğü gibi işletmelerin ihracat yapmakta engel olarak gördükleri durumların başında halı fiyatlarının rakip ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek düzeyde olması gelmektedir. İkinci olarak ihracat formalitelerinin fazla olmasını ihracatı engelleyen bir faktör olarak değerlendirmektedirler. Üçüncü sırada ise küçük işletmeler oldukları için, ihracatı finanse edecek kredi olanaklarından yoksun bulunduklarını dile getirmişlerdir. İthalat konusunda ise, Çin, Hindistan ve Nepal den el halısı, Yeni Zellanda dan halı ipliği ithal edilmektedir. İthalat el halısı alanında son üç yıldır yapılmakta olup, işletmeler

11 yılından önce ithalat yapılmadığını beyan etmişlerdir. İthalat yapan bu işletmelerin son üç yıllık ithalat miktarları çizelge 21 de verilmiştir. Çizelge 21. El dokuması halı ithalat miktarları (m 2 /yıl) Yıllar n x Sx En az değer En çok değer Toplam Değer ,33 ± 1000,0 7500, ,0 1922, ,67 ± 1300,0 5000,0 9800,0 1074, ,33 ± 4841, , , ,0 Çizelge 21 da görüldüğü gibi 3 ithalatçı işletme de 2003 yılından sonra ithalata başlamışlardır ve ithalat rakamları artış göstermiştir. Sektörün Sorunlarına Yönelik Bilgiler Araştırmada sektörün genel sorunları incelenmiş ve elde edilen veriler çizelgelerde sunulmuştur. İşletmelere uluslar arası fuarlara katılıp katılmadıkları sorulmuş ve sonuçlar çizelgede 22 de verilmiştir. Çizelge 22. İşletmelerin uluslar arası fuarlara katılma durumlarına göre dağılımı Ticareti yapılan ürün Uluslararası fuarlara katılanlar Uluslararası fuarlara katılmayanlar S % S % El Halısı 5 9, ,38 Makine halısı 1 1, ,38 Halı ipliği 1 1,92 3 5,77 El halısı + Halı ipliği 1 1,92 4 7,69 Makine halısı+halı 1 1,92 1 1,92 ipliği El halısı+makine ,69 halısı El halısı+makine ,92 halısı+halı ipliği Restorasyon Toplam 9 17, ,69 Çizelge 22 de görüldüğü gibi işletmeler arasında uluslararası fuarlara katılım oranı oldukça düşüktür. Ayrıca işletmelerin yurtdışında düzenlenen bu tür fuarlara katılım isteğinin de fazla olmadığı dikkati çekmiştir. Sadece ithalat ve ihracatla uğraşan işletmeler bu tür fuarlara rağbet etmektedir. Buradan hareketle işletmelere Isparta da uluslararası bir halı fuarı düzenlenmesini isteyip istemedikleri sorulmuş alınan cevaplar çizelge 23 de verilmiştir.

12 12 Çizelge 23. İşletmelerin Isparta da uluslararası bir halı fuarı düzenlenmesi isteklerine göre dağılımı Ticareti yapılan ürün Isparta uluslararası halı fuarı düzenlenmesin i isteyenler Isparta uluslararası halı fuarı düzenlenmesin i istemeyenler Isparta uluslararası halı fuarı düzenlendiğind e katılmak isteyenler Isparta uluslararası halı fuarı düzenlendiğind e katılmak istemeyenler S % S S % % S % El Halısı 19 36, , , ,54 Makine halısı 8 15,38 1 1, ,46 2 3,85 El halısı + 4 7,69 1 1,92 4 7,69 1 1,92 Halı ipliği Halı ipliği 1 1,92 3 5,77 1 1,92 3 5,77 Makine halısı+halı ipliği 2 3, , El halısı+makin e halısı El halısı+makin e halısı+halı ipliği 2 3,85 2 3,85 2 3,85 2 3, ,92 1 1, Restorasyon 1 1, , Toplam 71, , , ,92 Çizelge 23 de görüldüğü gibi işletmelerin %71,25 i Isparta da bir uluslararası halı fuarı düzenlenmesini istediğini, %73,08 i de eğer düzenlenirse katılabileceğini beyan etmiştir. Bu cevaplar Ispartalı halı işletmelerinin yurt dışı faaliyetlerden yana bazı çekincelerinin mevcut olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Çünkü işletmeler uluslararası aktivitelere katılmak istemektedir, ancak yurt dışında düzenlenen aktivitelere hem doğru bağlantıları kurup, zamanında haberdar olamadıkları hem de zaman ve bütçe ayırmakta güçlük çektikleri için katılmakta engeller yaşadıklarını bu yüzden istemediklerini ifade etmektedirler. Bu doğrultuda işletmelere her yıl geleneksel olarak düzenlenen Uluslararası Isparta Gül-Halı ve Turizm Festivali konusundaki görüşleri sorulmuş ve alınan cevaplar çizelge 24 de verilmiştir.

13 13 Çizelge 24. İşletmelerin Uluslararası Isparta Gül-Halı ve Turizm Festivali konusundaki görüşlerine göre dağılımı Ticareti yapılan ürün Sektörü canlandırıcı bir faaliyettir Sektörü canlandırıcı bir faaliyet değildir S % S % El Halısı 4 7, ,31 Makine halısı 4 7,69 5 9,62 Halı ipliği 1 1,92 3 5,77 El halısı + Halı ipliği 2 3,85 3 5,77 Makine halısı+halı ipliği ,85 El halısı+makine halısı 2 3,85 2 3,85 El halısı+makine halısı+halı ,92 ipliği Restorasyon 1 1, Toplam 14 26, ,08 Çizelge 24 de görüldüğü gibi işletmelerin %42,31 i Uluslararası Isparta Gül-Halı ve Turizm Festivali ni halıcılık sektörünü canlandırıcı bir faaliyet olarak görmediklerini beyan etmişlerdir. Halı sektörüne katkı sağlaması açısından festival kapsamında işletmelerin yapılmasını istediği faaliyetler sorulmuş ve alınan cevaplar çizelge 25 de verilmiştir. Çizelge 25. Halı sektörüne katkı sağlaması açısından festival kapsamında işletmelerin yapılmasını istediği faaliyetlere göre dağılımı İstenilen faaliyetler S % Yorum yok 11 21,15 Uluslararası isim yapmış halı üreticilerinin katılacağı bir kongre vb gibi 10 19,24 organizasyonlar düzenlenip Isparta halıcılığı tanıtılmalıdır Başka şehirlerden halıcıların da katılması sağlanmalıdır, reklam ve tanıtıma 10 19,24 önem verilmeli Hem ulusal hem uluslar arası halı firmaları davet edilmelidir 4 7,69 Turizmcilerle işbirliği yapılıp turist kafilelerinin festival boyunca Isparta da 4 7,69 konaklaması sağlanmalıdır Festivale sadece halı ve gül ile uğraşanların katımı sağlanması panayır 3 5,77 görünümünden kurtarılmalıdır Isparta ya özgü halılar festivalde yer almalıdır 2 3,85 Böyle festivallerin sektöre katkısı olmaz 2 3,85 Yurt çapında tüm halı üreticilerinin katılacağı bir kongre düzenlenip 1 1,92 halıcıların sorunları belirlenmelidir Festival boyunca halı sarayı aktif hale getirilmeli ve halı sarayındaki tüm 1 1,92 halıcı esnafını bir araya getirecek organizasyonlar yapılmalıdır Festivalin hedef kitlesi değişmeli halka ve öğrenciye yönelik olmasından 1 1,92 ziyade bu iş ile uğraşanlara yönelik olmalıdır Desen tasarım, kaliteli halı gibi alanlarda yarışmalar düzenlenmelidir 1 1,92 Isparta daki her halı firmasına festivale katılma imkanı sağlanmalıdır 1 1,92 Festivalde stand ücretleri yüksek tutulmamalıdır 1 1,92 Toplam ,00

14 14 Çizelge 25 de görüldüğü gibi işletmelerin %21,15 i yorum yapmaktan kaçınırken, %19,24 ü festivalin bir panayır havasında geçtiğini ve bunun sektöre bir fayda sağlamadığını, organizasyonun diğer şehirlerdeki ve ülkelerdeki halıcıları bir araya getiren, buluşma noktasından yeni anlaşmaların ve projelerin ortaya çıkacağı tam bir halıcılık platformu şeklinde olması gerektiğini belirtmektedirler. Sadece Isparta halıcılığının yerinde analizi için iyi bir imkan sağlaması yönünde, organizasyonun yeniden ele alınmasının bile yeterli olacağını ifade etmektedirler. Bu bağlamda festival organizasyon komitesine gerekli önerilerde bulunduklarını ancak dikkate alınmadığını bir şikayet olarak dile getirmektedirler. Bunu yanında 2004 yılında düzenlenen V. Isparta Uluslararası Gül, Halı ve Kültür ve Turizm Festivali dahilinde "Isparta El Halıcılığının Günümüzdeki Durumu ve Çözüm Önerileri" konulu bir panel düzenlenmiş, konuyla ilgili özel ve kamu kesiminden katılımcılar eşliğinde Isparta halıcılığı masaya yatırılmış ancak bu panele halı işletmelerinden izleyici olarak katılımın yok denecek kadar az olduğu göze çarpmıştır. Bunun nedeni işletmelere sorulduğunda büyük çoğunluğunun panelden haberdar oldukları ancak katılmak gereği duymadıkları belirlenmiştir. Burada işletmelerin konuya yaklaşımlarından bilinç düzeylerinin sorgulanması gerektiği sonucuna varılmıştır. İşletmelerin pazarlama alanında en çok karşılaştığı problemler sorulmuş ve alınan cevaplar önem sırasına göre çizelge 26 da verilmiştir. Çizelge 26. Önem sırasına göre işletmelerin pazarlama alanında en sık karşılaştığı sorunlar Önem Sorunlar sırası 1 İthal malın haksız rekabeti söz konusudur 2 Hedef pazarların bulunması ve değerlendirilmesinde zorluklar vardır 3 Halı fiyatları istikrarlı bir şekilde uzun dönem için tespit edilememektedir 4 Pazar oluşturma yüksek düzeyde harcama gerektirmektedir 5 Nitelikli pazarlama elemanı istihdam etmekte güçlükler yaşanmaktadır 6 Satış geliştirme, reklam ve ürün tutundurma faaliyetleri yetersizdir 7 Ürünün dağıtımında zorluklar vardır 8 Turizm acenteleri turistleri belli firmalara yönlendirmektedir 9 Arabalarla dışardan gelip gezici satış yapan kişiler 10 KDV oranlarının yüksek olması Çizelge 26 da görüldüğü gibi işletmelerin pazarlama alanında karşılaştığı sorunların başında özellikle ithalatın son yıllarda artmasıyla beraber ithal malın haksız rekabeti gelmektedir. Bunu sırasıyla, hedef pazarların bulunması ve değerlendirilmesinde yaşanan zorluklar, halı fiyatlarının istikrarlı bir şekilde uzun dönem için tespit edilememesi ve pazar oluşturmanın yüksek düzeyde harcama gerektirmesi izlemektedir. İşletmelerin karşılaştığı finansal sorunların neler olduğu sorulmuş ve alınan cevapla çizelge 27 de verilmiştir.

15 15 Çizelge 27. Önem sırasına göre işletmelerin karşılaştığı finansal sorunlar Önem Sorunlar sırası 1 Satışların düşüklüğü 2 Satış karlılığının düşüklüğü 3 Alacak tahsilatında karşılaşılan güçlükler 4 Öz sermaye yetersizliği 5 Kredi kullanım imkanlarının sınırlı olması 6 Kredi faiz oranlarının yüksekliği 7 Maliyetlerin kontrol edilememesi Çizelge 27 de görüldüğü gibi işletmelerin karşılaştığı en önemli finansal sorun satışların düşük olmasıdır. Bunu sırasıyla, satış karlılığının düşüklüğü ve alacak tahsilatında karşılaşılan güçlükler izlemektedir. İşletmelerin karşılaştığı genel sorunlar sorunların neler olduğu sorulmuş ve alınan cevapla çizelge 28 de verilmiştir Çizelge 28. Önem sırasına göre işletmelerin karşılaştığı genel sorunlar Önem Sorunlar sırası 1 Halıcılık ile ilgilenen kuruluşları koordine edecek sorumlu ve yetkili tek bir birimin olmaması 2 İşletmeler arasında birlik içinde hareket etme olgusunun yeterince yaygınlaşmamış olması 3 Vergi kanununda vergi muafiyetinde halıcılık sektörünün konumunun tam olarak netleştirilmemiş olması 4 Sektörde rakip ülkelerin mukayeseli üstünlüğe sahip olması 5 Makro ekonomik politikalardaki tutarsızlık 6 Atölyeciliği yeterince yaygınlaşmamış olması 7 Yöresel imajlara önem veren ve markalı halılara eğilimin olmaması 8 Devletin uluslar arası düzeyde Türk halı motif ve desenlerini korumaması 9 İşgücü maliyetinin yüksek olması 10 Yöresel özellik taşıyan el halılarının yatırım indirimi gibi teşviklerden yararlanamaması Çizelge 28 de görüldüğü gibi işletmelerin karşılaştığı genel sorunların başında bu alanda halıcılık ile ilgilenen kuruluşları koordine edecek sorumlu ve yetkili tek bir birimin olmaması gelmektedir. Halıcılık ile ilgilenen bir çok kurum ve kuruluş bulunmakta ancak bu kuruluşlar arasında koordinasyon olmadığından, kuruluşlar birbirinden habersizce aynı projeleri büyük para ve zaman harcayarak gerçekleştirmeye çalışmakta ve aynı zamanda halıcıların sorunlarını doğrudan iletecekleri bir merci bulunmamaktadır. İkinci önemli sorun işletmeler arasında birlik içinde hareket etme olgusunun yeterince yaygınlaşmamış olmasıdır. Bu nedenle bir araya gelip örgütlenerek, ortak bir amaç doğrultusunda çalışma gerçekleşememektedir. Üçüncü önemli sorun ise vergi kanununda vergi muafiyetinde halıcılık sektörünün konumunun tam olarak netleştirilmemiş olmasıdır. Bu sorunların dile getirilmesinin ardından işletmelere halıcılık sektörüne yatırım yapma planlarıyla ilgili görüşleri sorulmuş ve alınan cevaplar çizelge 29 da verilmiştir.

16 16 Çizelge 29. İşletmelerin halıcılık sektörüne yatırım yapma planlarıyla ilgili görüşlerine göre dağılımı Yatırım alanı S % Başka bir sektör 19 36,54 Yatırım planı yok 15 28,85 El halısı 10 19,23 Makine halısı 8 15,38 Toplam ,0 Çizelge 29 da görüldüğü gibi işletmelerin %36,54 ü halıcılık dışında başka bir sektörde yatırım planlamaktadır. % 28,85 inin bir yatırın planı bulunmamakta, %19,23 ü el halıcılığına, %15,38 i makine halıcılığına yatırım yapmayı düşünmektedir. Yatırım yapmayı planlayan işletmelerin köklü geçmişi olan, babadan-dededen kalma olan halıcılık mesleğini devam ettirmek isteyen işletmeler olduğu belirlenmiştir. Her ne kadar rakam düşük olsa da Isparta da 10 işlemenin el halıcılığına yatırım yapmayı planlaması çok önemlidir. Çünkü bu işletmeler her türlü çözüm bekleyen soruna, daha karlı yeni iş imkanlarının mevcut olmasına rağmen, halıcılık sektörüne yatırım yapmayı, hem uzun vadede kazançlı bulmakta hem de bunu bir vefa borcu olarak nitelemektedirler. Buradan hareketle işletmelere sektörün hareketlenmesi için ihtiyaç duydukları teşviklere ilişkin görüşleri sorulmuş ve alınan cevaplar çizelge 30 da verilmiştir. Çizelge 30.İşletmelerin sektörün hareketlenmesi için ihtiyaç duydukları teşviklere ilişkin görüşleri Sektörün hareketlenmesine ilişkin görüşler S % İthal malların denetimi artırılmalı ve kota konulmalı, Çin halıları ülkemize 12 23,07 sokulmamalıdır Atölye sistemi yaygınlaştırılmalıdır, üretimi teşvik eden düşük faizli, uzun 9 17,31 vadeli geri ödemeli krediler verilmelidir Yorum yok 7 13,46 Kaliteli üretim teşvik edilmelidir, standartlar güncellenip, standartlara 5 9,62 uyulmalıdır Hammaddenin kaliteli olması için standartlar getirilmelidir 4 7,69 Tanıtım ve yatırım teşviklerine ağırlık verilmelidir 3 5,77 Sektörde öncülük edecek bir halı birliğine ihtiyaç duyulmaktadır 3 5,77 KDV indirimi yapılmalıdır 3 5,77 Maliyetler düşürülmeli ve diğer ülkelerle rekabet şansı artırıcı önlemler 2 3,85 alınmalı İhracatı geliştirmek için destek verilmelidir 2 3,85 Turistlerin yöreye yönlendirilmesi için organizasyonlar düzenlenmelidir 1 1,92 Sektörde çalışan dokuyuculara sigorta sistemi geliştirilmelidir 1 1,92 Toplam ,00 Çizelge 30 da görüldüğü gibi işletmelerin %23,07 si ithal malların denetiminin artırılması ve kota konulması gerektiğini, Çin halılarının ülkemize sokulmaması gerektiğini belirtmektedir. Bunun yanında %17,31 i atölye sisteminin yaygınlaştırılmasını, üretimi teşvik eden düşük faizli, uzun vadeli geri ödemeli krediler verilmesini talep etmektedir. İşletmelerin %13,46 sı teşvik almak için yaptıkları girişimlerin olumsuz sonuçlandığını bu nedene yorum yapmak istemediklerini belirtmişlerdir. %9,62 si kaliteli üretimin teşvik edilmesi gerektiğini,

17 17 AB yolunda her türlü ürüne standart getirilirken el halılarında da mevcut standartların güncellenip, üreticilerin bu standartlara uymasının sağlanması gerektiği ifade edilmiştir. İşletmelerin %7,69 u aynı hususun hammadde yani iplikler için de sözkonusu olduğunu belirtmiştir. Bu kapsamda işletmelerin Isparta da halıcılık sektörüne ve geleceğine yönelik görüşleri sorulmuş ve alınan cevaplar çizelge 31 de verilmiştir. Çizelge 31. İşletmelerin Isparta da halıcılık sektörüne ve geleceğine yönelik görüşleri Isparta da halıcılık sektörüne ve geleceğine yönelik görüşler S % Eskiye oranla halıcılık tükenme düzeyine gelmiştir 20 38,46 Isparta da halıcılık sektörünün geleceği parlak değildir 15 28,85 İleriye yönelik gerekli tedbirler alınırsa var olan potansiyel geliştirilebilir 13 25,00 Piyasaya Milas halıları hakimdir, Isparta halısına yeni bir çehre kazandırılıp 2 3,85 yöreye has bu halıların dokunması sağlanmalıdır Makine halıcılığı el halıcılığını olumsuz etkilemektedir 1 1,92 Makine halıcılığı geliştirilerek Gaziantep gibi bir merkez haline getirilebilir 1 1,92 Toplam ,00 Çizelge 31 de görüldüğü gibi işletmelerin % 38,46 sı Isparta da eskiye oranla halıcılığın tükenme düzeyine geldiğini ifade etmektedir. %28,85 i Isparta da halıcılık sektörünün geleceğinin parlak olmadığını, %25,00 i ileriye yönelik gerekli tedbirler alınırsa var olan potansiyel geliştirilebileceğini belirtmişlerdir. Buna ek olarak %3,85 i 2006 yılı itibarıyla piyasaya Milas halılarının hakim olduğunu, Isparta halısına yeni bir çehre kazandırılıp yöreye has bu halıların dokunmasının sağlanması gerektiğini belirtmişlerdir. 4. Sonuç ve Öneriler Isparta İli nde halıcık sektörünün il kalkınmasına katkısı şüphesizdir. Ancak mevcut katkının artırılabilmesi, yöre kadınına istihdam imkânlarının geliştirilebilmesi, köklü bir geçmişi olan halıcılığın yeniden canlandırılabilmesi için alınması gereken birtakım tedbirler vardır ve sektörde faaliyet gösteren işletmelerin daha fazla çaba sarfetmeleri gerekmektedir. Araştırma bulguları, işletmelerin büyük çoğunluğunun 2001 yılında yaşanan ekonomik krizden olumsuz yönde etkilendiklerini, araştırma geliştirme faaliyetlerinin yetersizliğini ve ciddi desteğe ihtiyaç gösterdiğini ortaya koymaktadır. Nitekim bu eksiklik firmalar tarafından da beyan edilmiş ancak ar-ge yönünde mevcut plan ve projeleri olduğu konusunda net bilgi alınamamıştır. Konuyla ilgili şikâyetler dile getirilmekte ancak sorunu çözme aşamasında girişim olmadığı ve tereddütler olduğu görülmektedir. Bu konuda firmaların ihtiyaçları doğrultusunda, halıcılıkla uğraşan kamu kurumları ve üniversiteler ile işbirliği yapılarak yönlendirilmesi önerilebilir. Ayrıca firmalar, kalitenin artırılması gerektiğini, dokuyuculara sigorta sistemi getirilmesi gerektiğini, tarım sektörüne uygulanan sigorta sisteminin dokuyuculara da uyarlanması gerektiğini, sektöre teşviklerin artırılması gerektiğini, ithal mallara kota konulması gerektiğini, kaliteli işçi-dokuyucu yetiştirilmesi gerektiğini özellikle ifade etmişlerdir. Tüm bunların yapılabilmesi için öncelikle sağlıklı bir atölye sisteminin oturtulması birincil koşuldur. Çünkü sağlıklı bir atölye sistemi uygulanabilirse hem dokuyucular sigorta kapsamına alınabilecektir, hem de üretim aşamaları sürekli denetim altında tutulabileceğinden, deseni, boyası işçiliği ve ipliliği ile kaliteli halılar üretilebilecektir. Üretimin en önemli aşaması olan tasarım konusunda yaşanan sorunların çözülmesi verimliliği artıracaktır. Bunun için, müteşebbislerin yeni tasarımlarını, koleksiyonlarını

18 18 oluştururken destek alabilecekleri ve yöresel kültürümüzün zengin kaynaklarından yararlanarak yeni tasarımlar yaratmakta önderlik edecek bir kuruluşun faaliyete geçirilmesi, ya da Sümer Halı gibi mevcut kuruluşların bu misyonu üstlenmesi ve firmaları bu konuda yönlendirmesi uygun olacaktır. Hatta bu amaca yönelik olarak ulusal bazda oluşturulacak bir desen bankası ile yöresel desenlerimizin, motiflerimizin patenti alınarak, rakip ülkelerin Türk el halısı motif ve desenlerini taklit etmesi sorunu da çözülebilecektir. Bir ticari ürünün pazarlanmasında en önemli konu tanıtım ve reklâmdır. Ispartalı halı üreticilerinin uluslararası tanıtımı istedikleri ancak fazla önem vermedikleri dikkati çekmiştir. Bu konuda firmaları harekete geçirebilecek, uluslararası fuarları il bazında organize edebilecek yada firmaların bu tip fuarlara katılımını sağlayabilecek desteklere ihtiyaç vardır. Mevcut pazarlardaki pazar payının artırılmasına ek olarak, yeni pazarlara girme olanaklarının araştırılması, pazarlamatanıtım-ürün tutundurma faaliyetleri ile mümkün olacaktır. Halıcılık sektörünün kalkındırılması için özel sektör ve kamu kurumları arasındaki koordinasyon eksikliği birçok araştırmacı tarafından çeşitli zamanlarda beyan edilmiştir ancak bu sorunun çözümü yönünde henüz atılmış bir adım olmaması ümit verici görünmemektedir. Hükümetlerin beş yıllık kalkınma programlarında halıcılık sektörünü ihmal etmemesi ve gerek krediler-teşvikler, gerek kalite standardizasyonu, gerekse çalışanların sosyal güvencelerinin sağlanması konusunda gerekli yasal tedbirlerin alınması, halıcılılığın bir mevsimlik iş imkânı değil de bir meslek dalı olarak algılanması ve toplum içinde kalıcı bir şekilde yer edinmesi açısından önemlidir. Güzel Sanatlar fakültelerinin Halı-Kilim ve Eski Kumaş Desenleri anasanat dallarında, Meslek Yüksek Okullarının halıcılık programlarında bu konuda eğitim verilmektedir. Ancak mezunlar bu alanda istihdam sorunu yaşamaktadır. Üniversite diplomalı, halıcılığı alaylı değil de okullu bir şekilde meslek edinmiş ancak alanında çalışamayan bir çok yetişmiş eleman bulunmakta ve yetişmeye devam etmektedir. Diplomalı halıcılarımızın il ve ülke ekonomisine azımsanmayacak derecede katkısı olan bu sektörde istihdam edilebilmesine yönelik kanun ve tüzükler harekete geçirilmelidir. Halıcılık bizim ata sanatımız ve kültürel mirasımızdır, bu mirası kazançlı gelir getiren ve yoğun istihdam sağlayan bir seviyeye getirmek üniversitelerin, sektör çalışanlarının ve hükümetlerin birincil amacı olmalıdır. Kaynaklar Anonim, Ekonomik rapor. Isparta Ticaret Odası. Anonim, 2001, Isparta hakkında merak ettiğiniz herşey. Ekonomi, Tarihçe, erişim tarihi: Kayabaşı,N., Ölmez,F.N.,Etikan, S Türkiye de El Dokusu Halıcılık ve Isparta nın Yeri. Isparta nın Dünü Bugünü Yarını Sempozyumu II Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, Isparta.