AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERY NTEMLERİ. Op Dr Aybala AKIL. Acıbadem Bodrum Hastanesi

Transkript

1 AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERY NTEMLERİ ve ACİL L KONTRASEPSİYON Op Dr Aybala AKIL Acıbadem Bodrum Hastanesi Kadın n Hastalıklar kları ve Doğum Uzmanı

2 AiLE PLANLAMASI Aile Planlaması: : Fertlerin istedikleri sayıda ve istedikleri zaman çocuk sahibi olmaları demektir.

3 AiLE PLANLAMASI Toplumda, aileler ve bireylerin kendi doğurganl urganlık k davranış ışları konusunda doğru bilgiye dayalı,, bilinçli ve gönüllg llü bir seçim yapma hakları vardır. r. Böylece istemedikleri gebeliklerden sağlıkl klı ve etkin biçimde imde korunabilirler

4 Türkiye de Yöntem Y Kullanımı Geleneksel yöntemler y arasında en yaygın kullanılan lan yöntem y Geri çekme En yaygın n kullanılan lan modern yöntem y RİA dır.

5 Aile Planlaması Hizmetleri Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi Sağlık k Ocakları Devlet Hastaneleri Kadın n Hastalıklar kları ve Doğum Poliklinikleri Özel kurumlar

6

7 Haplar KADIN Spiral/RİA İğne Deri Altı Kapsül Kadın kondomu Tüplerin Bağlanması Diyafram Fitil/Köpük

8 ERKEK Kondom/ Prezervatif Sperm Kanallarının Bağlanması

9 GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ HAPLAR Doğum kontrol hapları Kadınlık k hormonlarını (östrojen, progesteron) içeren haplardır. r. Her gün g n düzenli d olarak alınd ndığında gebelikten korur. Kadının n yumurtalıklar klarından yumurta hücresinin gelişip ip atılmas lmasını engeller.

10 KOK Kullanmaya Başlama: Adetin ilk 5 günüg içinde: inde: Hemen başlan lanır r (ek yöntem gerekmez.) Adetin günlerinde g ve gebe olmadığı ığından emin ise KOK başlan lanır r + 7 gün g n ek yöntem y kullanır.

11 KOK Kullanım m Kuralları: Düzenli olarak, her gün g n 1 hap yutulur. Tercihen her gün g n yaklaşı şık k aynı saatlerde, akşam am yemeğinden sonra veya gece yatmadan önce, yutulmalıdır 21 günlg nlük k haplar 28 günlg nlük k haplar 7 günlg nlük k ara süresi s içinde i inde adet kanaması başlayabilir ama yeni kutuya başlamak için i in 8. gün g n beklenir!

12 Kombine Oral Kontraseptiflerde Uyarı İşaretleri Şiddetli karın n ağrısıa Şiddetli göğüs g s ağrısı, a, nefes darlığı Şiddetli baş ağrısı Şiddetli uyluk, bacak ağrısıa Ani görme g kaybı veya bulanık k görme g Konuşma bozukluğu

13 OLUMLU YÖNLERY NLERİ Doğru kullanıld ldığında %99 etkilidir. Bırakıldığında tekrar gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. u Rahim ve yumurtalık k kanserlerine karşı koruyucudur. Adet ağrısınıa azaltır, adetleri düzenli d hale getirir. Kansızl zlığı azaltır.

14 KİMLER KULLANABİLİR? Her gün g n hap almayı hatırlayabilecek olanlar. Adet kanamaları fazla miktarda, düzensiz, d aşıa şırı ağrılı olanlar. Adet öncesi rahatsızl zlık k yaşayanlar ayanlar (gerginlik, baş ağrısı,, vücutta v sıvıs tutulması) Henüz z kürtaj k olmuş veya kendiliğinden inden düşük d geçirmi irmiş olanlar. Yeni doğum yapmış ancak emzirmeyen kadınlar (3 haftadan sonra kullanabilirler).

15 KİMLER KULLANAMAZLAR? Meme kanseri öyküsü,, tanısı ya da şüphesi olanlar. Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar. 35 ve üzeri yaşta olup sigara içen i kadınlar. Damar sertliği, i, damar tıkant kanıklığı,, yüksek y tansiyon ve felç öyküsü olanlar. Karaciğer hastalığı olanlar. Şeker hastalığı ığı,, safra kesesi hastalığı olanlar. Henüz z ameliyat geçirmi irmiş ya da ameliyata hazırlananlar. Emziren anneler.

16 RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA, Alet, Spiral) Rahmin içine i ine yerleştirilen küçük üçük, plastik bir araçtır. r. Bakır r ve hormon içeren tipleri vardır. r. Erkek sperm hücrelerinin h kadın yumurta hücresini h döllemesini d engeller.

17 RİA A uygulama Adetin ilk 12 günüg içinde inde uygulanabilir. Gebe olmadığı ığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Ek yöntem y gerekmez mez.

18 Doğum sonu RİA R A uygulama: Plasentanın n ayrılmas lmasından sonraki ilk 10 dakika içinde i inde ya da ilk 2 gün g n içinde i inde RİA R A uygulanabilir. İlk 2 gün g n geçmi miş ise, 4. haftadan sonra RİA R uygulanabilir. Düşük k sonrası hemen veya ilk hafta içinde i inde uygulanabilir.

19 OLUMLU YÖNLERY NLERİ %98 etkilidir. Uzun süre s gebelikten korur. Bakırl rlı olanlar 10 yıl y l korur. Bir kere uygulanınca nca gebelikten korunmak için i in başka bir yöntem y gerektirmez. Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. u Hiçbir ilaçla etkileşimi imi yoktur.

20 OLUMSUZ YÖNLERY NLERİ Mutlaka bir sağlık k kuruluşunda unda uygulanması gereklidir. Bazı kadınlarda uygulama ve çıkarma işlemi i ağrılıa olabilir. Uygulamayı takip eden ilk aylarda kasık k ağrısı, a lekelenme ve adet kanaması miktarında artma veya adet süresinde s uzama olabilir. Cinsel yolla bulaşan an enfeksiyonlara karşı korumaz.

21 KİMLER KULLANABİLİR? Uzun süre s korunmak isteyenler. İleri yaşta olup sterilizasyon istemeyenler. Yeni doğum yapmış ve emziren kadınlar. Kürtaj olmuş ya da kendiliğinden inden düşük d k yapmış kadınlar. Diğer yöntemleri y kullanmakta zorluk çekenler.

22 KİMLER KULLANAMAZLAR? Gebeler ya da gebelik şüphesi olanlar. Kısa (bir yıldan y az) sürede s yeniden çocuk sahibi olmak isteyenler. Adetleri aşıa şırı ağrılı ve adet kanaması çok fazla olan kadınlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında nda iltihap bulunanlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında nda yapı bozukluğu u olanlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında nda kanser olanlar. Birden fazla cinsel eşi e i olanlar (kendisinin veya eşinin) e

23 NASIL UYGULANIR? (RİA uygulatmadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır.) Eğitilmiş sağlık k personeli tarafından, gebe olmadığı ığından emin olunan herhangi bir zamanda rahim içine i ine yerleştirilir. Kullanım m süresi s sonunda RİA R A değiştirilece tirileceği i zaman ara vermeden hemen yenisi uygulanabilir; rahmi dinlendirmeye gerek yoktur. Herhangi bir yakınma yoksa, RİA R A uygulandıktan sonra ilk kontrole 1.ayın n sonunda, diğer kontrollere yılda 1 kez gidilmelidir.

24 3 AYLIK KORUYUCU İĞNE Düzenli olarak 3 ayda bir kez enjeksiyon şeklinde uygulanır r ve kadınl nlık k hormonlarından ndan birini (progesteron) içerir. i 3 ayda bir yapılan iğnelerin i içerdiği i hormon çok küçük üçük k miktarlarda kana salınır. Kadının n yumurtlamasını engeller. Rahim ağzındaki a salgıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine i ine geçmesini önler.

25 OLUMLU YÖNLERY NLERİ Doğru ve düzenli d uygulandığı ığında %99 etkilidir. Östrojen kullanamayan kadınlar tarafından da kullanılabilir. labilir. Rahim ve yumurtalık k kanserlerine karşı koruyucudur. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. u Emziren anneler kullanabilir. Kullanımı gizli tutulabilir.

26 OLUMSUZ YÖNLERY NLERİ Adet kanamalarında nda artma, azalma, kesilme ve lekelenme yapabilir. Kilo artışı olabilir. Doğurganl urganlığın n geriye dönüşüd gecikebilir. Hemen bırakb rakılamaz. Cinsel yolla bulaşan an enfeksiyonlara karşı korunma sağlamaz.

27 KİMLER KULLANABİLİR? En az 2 yıl y l gebe kalmak istemeyen kadınlar. 35 yaş üzerinde ve sigara içenler. i 16 yaşı şından büyük b k her yaştaki kadınlar. Emziren kadınlar (6 haftadan sonra) Henüz z kürtaj k olmuş veya kendiliğinden inden düşük d k yapmış olan kadınlar (ilk 7 gün g n içinde) i inde) Adet düzensizlid zensizliği i ve amenoreden (adet görmeme) g rahatsızl zlık k duymayacak kadınlar. Östrojen hormonu içeren i yöntemleri y kullanamayanlar. Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görmekte olanlar.

28 1 AYLIK KORUYUCU İĞNE Düzenli olarak ayda bir kez enjeksiyon şeklinde uygulanır ve kadınlık hormonlarını (östrojen, progesteron) içerir. Ayda bir yapılan iğnelerin içerdiği hormon çok küçük miktarlarda kana salınır. Kadının yumurtlamasını engeller. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.

29 OLUMLU YÖNLERİ Doğru ve düzenli uygulandığında %99 etkilidir. Adet düzeninde 3 aylık iğneye göre daha az değişiklik yapar. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

30 OLUMSUZ YÖNLERİ İlk aylarda ara kanaması yapabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, göğüslerde hassasiyet ve kilo artışına neden olabilir. Anne sütünün miktarını azaltıp, kalitesini bozar. Her ay iğne yaptırmak gerekir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunma sağlamaz.

31 KİMLER KULLANABİLİR? Ayda bir düzenli olarak iğne yaptırabilecek olanlar. Adet düzensizliği olmasından rahatsızlık duymayacak kadınlar. Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük geçirmiş olan kadınlar (ilk 7 gün içinde) Emzirmeyen kadınlar (doğumdan 3-4 hafta sonra) Emziren kadınlar (doğumdan 6 ay sonra)

32 DERİ ALTI KAPSÜL Kadınlık hormonlarından birini (progesteron) içeren ince yumuşak bir kapsüldür. Cilt altına yerleştirilir. Kadının yumurtlamasını engeller. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.

33 OLUMLU YÖNLERİ Doğru uygulandığında %99 etkilidir. Uygulandıktan sonra 3 yıl gebelikten korur. Anne sütünün kalitesini bozmaz, miktarını azaltmaz. 24 saat içinde korumaya başlar. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

34 OLUMSUZ YÖNLERİ Adet kanaması miktarında azalma, ara kanamalar ve lekelenme yapabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı yapabilir. Kilo artışı olabilir. Kullanıcı istediği zaman yöntemi kendi kendine bırakamaz. Ciltte sivilce ve saç dökülmesine neden olabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunma sağlamaz.

35 KİMLER KULLANAMAZ? Meme kanseri öyküsü, tanısı ya da şüphesi olanlar. Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar. Karaciğer hastalığı olanlar. Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görenler.

36 KADINDA TÜPLERİN BAĞLANMASI (TÜP LİGASYONU) Kadında yumurtanın rahme doğru ilerlemesini sağlayan tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra artık gebe kalınmaz. Kalıcı bir yöntemdir, geriye dönüşü çok pahalı ve zordur. Tüplerin bağlanması, kadının cinsel isteğinde, adet kanamasında, vücut yapısında herhangi bir değişiklik meydana getirmez, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder. Kadınlarda yumurtalıktan atılan yumurta hücresinin tüplerden geçerek rahme ulaşmasını engeller. Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi erkek tohum hücresiyle birleşemediğinden döllenme olmaz.

37 OLUMLU YÖNLERİ Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe kalma olasılığı yok denecek kadar azdır. Kolay bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde korur. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

38 OLUMSUZ YÖNLERİ Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur. Uygulanması için ameliyathane ve uzman gerektirir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu değildir.

39 KİMLER İÇİN UYGUN DEĞİLDİR? İstediği sayıda çocuk sahibi olmayanlar. Kendisi ya da eşi, ileride başka çocuk isteyebilecek olanlar. Kararından emin olmayanlar. Baskı altında karar vermiş olanlar.

40 KONDOM Erkekler tarafından kullanılan, bir çeşit kauçuktan yapılmış, çok ince ve esnek bir kılıftır. Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki erkek sperm hücrelerinin kadının haznesine (vajen) dökülmesini engelleyerek gebelikten korur.

41 OLUMLU YÖNLERİ Doğru kullanıldığında %97 etkilidir. Eşleri cinsel ilişki ile bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, Frengi, Bel soğukluğu, Genital Siğil, Hepatit B, Genital uçuk, gibi) korur. Sağlığa hiçbir zararı yoktur, her yaştaki erkekler kullanabilirler.

42 OLUMSUZ YÖNLERİ Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir. Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirebilir. Her cinsel ilişkide kullanılması gerekir.

43 DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Her cinsel ilişkide YENİ bir kondom kullanılmalıdır. Kondomun ambalajı kullanılacağı zaman açılmalıdır.

44 ERKEKTE SPERM KANALLARININ BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ) Erkeğin tohum kanallarının ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra erkek artık gebe bırakamaz. Kalıcı bir yöntemdir, geriye dönüşü çok pahalı ve zordur. Tohum kanallarının bağlanması, erkeğin görünümünde, cinsel arzu ve yeterliliğinde, cinsel doyumunda, erkeklik organının (penisin) sertleşmesinde ve boşalmasında hiçbir değişiklik yapmaz, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder. Erkeklerde testislerde oluşan erkek tohum hücreleri, tohum kanalları bağlanıp kesildiği için, cinsel ilişki sırasında boşalan sıvıya (meniye) geçmez ve kadının yumurtasını dölleyemez. Erkek tohum hücreleri vücut tarafından emilir.

45 OLUMLU YÖNLERİ Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe bırakma olasılığı yok denecek kadar azdır. Kolay bir ameliyatla, erkeğin kadını gebe bırakması ömür boyu kesin bir şekilde engellenir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

46 ACİL L KONTRASEPSİYON Korunmasız z bir cinsel ilişkiden sonra, sürdürülmesi kesinlikle istenmeyen olası gebeliğin in önlenmesi amacıyla uygulanan yöntemlerdir.

47 Kombine Oral Kontraseptifler (KOK) Korunmasız z cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde i inde kullanılmal lmalıdır. 50 mcg etinil östradiol içeren i KOK lardan 2 ya da 30 mcg etinil östradiol içerenlerden i 3 hap alınır. 12 saat sonra doz tekrarlanır. r. Çok etkilidir %98 (ilk gün g n kullanılırsa, diğer günler g etkisi düşmektedir) d Yan etkileri azdır: hafif bulantı,, kusma (eğer er ilk veya ikinci doz ilaçlar ların alımından sonraki bir saat içinde i inde oluşursa ursa yeniden ilaç alımı gerekebilir), düzensiz kanama ve lekelenme olabilir. Daha önce oluşmu muş gebelik kuşkusu kusu varsa KOK verilmeden önce değerlendirilmelidir. erlendirilmelidir. Kullanacak olan kişiye iye marka belirtmeden ve paketinden çıkartılrak verilmelidir.

48 RİA Acil kontrasepsiyon amacı ile korunmasız z cinsel ilişkiden sonraki ilk 5 gün g n içinde i inde uygulanmalıdır. Çok etkilidir (başar arısızlık k %1-3) Yan etkileri azdır. Danış ışmanlık k ve uygulama, eğitimli e personel gerektirir. Korunmasız z cinsel ilişki ile uygulanması arasında geçen en süre s uzadığı oranda başar arısızlık k artar. GYE ya da diğer CYBE riski olan kadınlarda uygulanmaz. Doğurmam urmamış kadınlara önerilmez.

49 ÖZET Geri çekme yöntemi y ile korunmayınız Küretaj bir aile planlaması yöntemi değildir Sizin için i in en uygun yöntemi y bulmak için i in bir sağlık çalışanından ndan yardım m isteyiniz Doğum kontrol yöntemleri y devlet tarafından size ücretsiz olarak sunulacaktır

50 Teşekk ekkür r ederim