KONULU RAPOR: EĞİTİM VE KAMPANYALAR

Transkript

1 T.C. EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TRAFİK HİZMETLERİ BAŞKANLIĞI SUMMARY AND PUBLICATION OF BEST PRACTICES IN ROAD SAFETY IN THE MEMBER STATES AB ÜYESİ ÜLKELERDE KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALARIN ÖZETİ VE YAYINI EĞİTİM VE KAMPANYALAR FİNAL RAPORU 14 BÖLÜMDEN OLUŞMAKTADIR: BÖLÜM A BÖLÜM B BÖLÜM C BÖLÜM D BÖLÜM E BÖLÜM F1 BÖLÜN F2 BÖLÜM F3 BÖLÜM F4 BÖLÜM F5 BÖLÜM F6 BÖLÜM F7 BÖLÜM F8 BÖLÜM F9 YÖNTEM TOPLANAN VE ANALİZ EDİLEN ÖNLEMLER LİSTESİ KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALAR ÜLKE SEVİYESİNDE ÖNLEMLER EL KİTABI KARAYOLU GÜVENLİĞİNDE EN İYİ UYGULAMALAR AVRUPA SEVİYESİNDE ÖNLEMLER EL KİTABI ÜLKE SEVİYESİNDE UYGULAMANIN İNCELENMESİ EĞİTİM VE KAMPANYALAR SÜRÜCÜ ÖĞRETİMİ, EĞİTİMİ & EHLİYETİ REHABİLİTASYON VE TEŞHİSLER ARAÇLAR ALTYAPI DENETİM İSTATİSTİK & DERİNLEMESİNE ANALİZ KARAYOLU GÜVENLİĞİNİN KURUMSAL ORGANİZASYONU KAZA SONRASI BAKIM İhale No: TREN/E3/ Proje Başlangıcı: 18 Aralık 2005 Sözleşme No: SER-TREN/E S Proje Sonu: Bu raporun hazırlanış tarihi: 17 Haziran Haziran 2007 Proje Avrupa Komisyonunca finanse edilmiştir

2 Trafik Hizmetleri Başkanlığı İlk kez İngilizce olarak PART F1 THEMATIC REPORT: EDUCATION AND CAMPAIGNS başlığıyla Avrupa Komisyonu Enerji ve Ulaştırma Genel Müdürlüğü tarafından Avrupa Birliği resmi web sitesi Europa da yayınlanmıştır. Avrupa Topluluğu, Türkçe çevirisi: Emniyet Genel Müdürlüğü, Çevirinin sorumluluğu tamamen Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü ne aittir. ; tarih ve 4199 sayılı kanunun 45.maddesi ile kurulmuştur. Trafik Hizmetleri Başkanlığı görevini yürüten Emniyet Genel Müdür Yardımcısına bağlı olarak, üniversite ve trafikle ilgili gönüllü kuruluşlarla işbirliği içinde, trafik güvenliği hakkında her türlü araştırmayı yapmak ve trafik kazalarını önlemek amacıyla yerli-yabancı bilimsel gelişmeleri takip ederek öneride bulunmakla görevlidir. Genel Koordinatör : Yüksel ÇELİK, 2. Sınıf Emniyet Müdürü, EGM Trafik Araştırma Merkezi Müdürü Çeviri Düzenleme : Şehnaz KÖKSAL, Uzm. Psikolog, EGM Dil Denetimi ve Tashih : Hüseyin Şimşek, Emniyet Amiri, EGM Sayfalama : Mehmet VAR, Polis Memuru, EGM Müfit ÖÇALAN Polis Memuru, EGM Kapak : Sedat KURBAN Mühendis, EGM Baskı Tel Faks : Emniyet Genel Müdürlüğü, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı : : TRAFİK ARAŞTIRMA MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ Emniyet Genel Müdürlüğü İlk Adım Caddesi No:89 O Blok 6.Kat Dikmen ANKARA Tel : Faks : E-Posta : infotam@egm.gov.tr İnternet Adresi : Bu kitabın çeviri işlemleri ELSA Tercüme Merkezi tarafından yapılmıştır. ISBN: EGM Yayın Katalog Numarası: 475 2

3 Eğitim ve Kampanyalar PROJE ÜYELERİ KfV Avusturya Yol Güvenliği Dairesi (Koordinatör) AT ÖRK Avusturya Kızıl Haçı AT SWOV Karayolu Güvenliği Araştırma Enstitüsü NL IBSR-BIVV Belçika Trafik Güvenliği Enstitüsü BE TNO Mobilite ve Lojistik Çalışma Birimi NL CDV Ulaştırma Araştırmaları Merkezi CZ DHV Grup NL DTF Danimarka Ulaştırma Araştırma Enstitüsü DK TØI Ulaşım Ekonomisi Enstitüsü NO DVR Alman Trafik Güvenliği. DE IBDIM Karayolu ve Köprü Araştırma Enstitüsü PL CERTH/HIT Yunanistan Ulaştırma Enstitüsü EL PRP Portekiz Karayolu Güvenliği PT FITSA Otomobil Güvenliği Teknoloji Enstitüsü Vakfı ES SPV Slovenya Karayolu Güvenliği Konseyi SI INRETS Ulusal Ulaştırma ve Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü FR VÚD Ulaşım Araştırmaları Enstitüsü Ortaklığı SK NRA Ulusal Karayolu İdaresi IE bfu İsviçre Kaza Önleme Konseyi CH SIPSiVi İtalya Yol Güvenliği Psikolojisi Derneği IT VTT Finlandiya Teknik Araştırmalar Merkezi FI ETEK Güney Kıbrıs Bilim ve Teknik Odası CY VTI İsveç Ulusal Karayolu ve Ulaştırma Araştırmaları Enstitüsü SE Karayolu Trafik Araştırmaları, Ltd. LV TRL Limited UK TRRI Ulaştırma ve Karayolu Araştırmaları Enstitüsü LT CIECA Uluslararası Sürücü Sınavları Komisyonu INT KTI Ulaşım Bilimleri Enstitüsü HU ETSC Avrupa Ulaşım Güvenliği Konseyi INT ADT Malta Ulaştırma Dairesi MT WHO Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi 3

4 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 4

5 Eğitim ve Kampanyalar İÇİNDEKİLER GİRİŞ Projesi Konulu Rapor: Eğitim ve Kampanyalar...10 SUNULAN ÖNLEMLERE GENEL BAKIŞ En İyi Uygulamaların Belirlenmesini Hedefleyen AB Çalışmaları En iyi uygulanan eğitsel önlemler konusunda AB çalışmaları Karayolu Güvenliği Kampanyaları Alanında En İyi Uygulamaların Belirlenmesine Yönelik AB Çalışmaları Sunulan Önlemlere Genel Bakış Sunum Süreci ve Sunum Ölçütleri Teklif edilen potansiyel en iyi uygulama önlemlerine genel bakış...21 SEÇME SÜRECİNİN AÇIKLANMASI Adım 1: Ülke uzmanlarınca en iyi ulusal uygulamaların değerlendirilmesi Adım 2: Sunulan Önlemlerin Değerlendirilmesi ve Analizi Değerlendirme Aşaması 1: Genel Ölçütlerine Göre Değerlendirme Değerlendirme Aşaması 2: Eğitim ve Kampanyalar İçin Oluşturulan Ek Ölçütlerine Göre En Umut Verici Uygulamaların Değerlendirmesi Değerlendirme Aşaması 3: En Umut Verici Önlemlerin Nihai Değerlendirmesi...38 EN UMUT VERİCİ EĞİTİM ÖNLEMLERİ VE KAMPANYALARIN AÇIKLANMASI VE ANALİZİ Anahtar Örnekler: Eğitim Eğitsel Bütünlük (Ministère des Transports - Directorat Sécurité Routière, Fransa) Noord-Brabant ta (Hollanda) Okullar İçin Karayolu Güvenliği Eğitimi Başlığı Kaybolanlar! Birden Fazla Medya Ortamında Tiyatro Monologu (Ouders van Verongelukte Kinderen, Belçika) Anahtar Örnekler: Kampanyalar Açıkça Söyleyin! (Vegdirektoratet, Norveç) Akıllı Armadillo (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Hollanda) Bob (BIVV-IBSR, Belçika) Işıklı İşaret (Ceļu satiksmes drošības direkcija (CSDD), Letonya)

6 Trafik Hizmetleri Başkanlığı TARTIŞMA VE TAVSİYELER Tartışma...79 TAVSİYELER Eğitsel Önlemler En İyi Uygulamanın Değerlendirilmesi Tavsiye edilen politikalar Kampanyalar En İyi Uygulamanın Değerlendirilmesi Tavsiye Edilen Politikalar...87 ÖZET...88 EKLER Ek 1:Ülke Araştırmaları İçin Sorular Ek 2: Seçilen Umut Verici Uygulamaları Koordine Edenler Yol Güvenliği Eğitiminde Avrupa da Umut Veren Önlemler Avrupa da Umut Verici Yol Güvenliği Kampanyaları Ek 3:Eğitim ve Kampanyalar İçin Projesi Anketi

7 Eğitim ve Kampanyalar Giriş 7

8 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 1 Projesi projesinin amacı, mümkün olduğu kadar çok ortak ülkede uygulanması için İsviçre ve Norveç le birlikte tüm Avrupa Birliği üye ülkelerinde karayolu güvenliği konusunda en iyi uygulamaları toplamak, analiz etmek, özetlemek ve yayınlamaktır. Bu proje ile çalışma sonuçlarının Avrupa da geniş bir hedef gruba sunulup başarılı stratejilerin kabulünün teşvik edilmesi suretiyle, Avrupa Komisyonunun Beyaz Kitap 2010 Avrupa taşımacılık politikası: karar verme zamanı (2001) başlıklı yayınında yer vermiş olduğu, karayolu ölümlerini %50 azaltma hedefine katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Toplanan bilgilerin analizi, sentezi ve yeniden gözden geçirilip seçilmesi, dokuz ayrı önlem kategorisine göre yapılmış ve karayolu güvenliği alanındaki çalışmaların tümünü kapsamıştır. 1. Eğitim & Kampanyalar 6. Denetim 2. Sürücü Eğitimi, Yetiştirilmesi & Sürücü Belgesi 7. İstatistik & Derinlemesine Analiz 3. Rehabilitasyon ve Tekrar Ehliyet 8. Karayolu Güvenliğinin Kurumsal Organizasyonu 4. Araçlar (ITS dâhil) 9. Kaza Sonrası Bakım 5. Altyapı (ITS dâhil) Bu sınıflamanın üst üste binmemesi için, bazı durumlarda daha alt kategorilerin de dâhil edildiği ayrıntılı bir alt kategori listesi verilmiştir. Buna göre, içlerinden birini okumakta olduğunuz dokuz Konulu Rapor da, diğer ülkelerde ya da Avrupa genelinde anahtar başarı faktörleri ve uygulamanın önündeki muhtemel engeller hakkında değerlendirmelerin yanı sıra, hedef gruplar, nicel ve nitel hedefler, ana sorunlar, uygulama süresi ve etkileri, kapsam, maliyet, dâhil olan aktörler, uygulama prosedürleri gibi kategoriler altında toplanan temel özellikler ortaya koyulacak, bu kategorilerin her biri için mümkün olan en iyi uygulama örneklerinin ayrıntılı bir açıklamasına yer verilecektir. Projenin asıl amacı, çok sayıdaki mevcut tedbirin incelenmesi suretiyle en iyi uygulama örneğinin sağlam bir tanımını yapmaktır. Bu süreci kolaylaştırmak için, ülke genelinde değerlendirme işleminde kullanılacak yönergelerin yanı sıra önlemleri derlemek, sınıflamak, seçmek ve derecelemek üzere bir dizi araç geliştirilmiştir. Bunu takip eden çalışmaların ana temeli olmak üzere en iyi sekiz uygulama ölçütü liste haline getirilmiş ve ankete aktarılmıştır. 8

9 Eğitim ve Kampanyalar Bu anketin büyük bir bölümü genel bir dizi çekirdek elemandan oluşurken, bazı sorular ise her bir kategori için anahtar özelliklere yönelik olarak düzenlenmiştir. Bu temelde Ülke Uzmanları ndan oluşan ağı, ilgili Analiz Grubu üyeleriyle işbirliği yaparak çeşitli paydaşlardan elde edilen bilgileri derlemiştir. 227 anket doldurulmasına rağmen karayolu güvenliği önlemlerinin bütün alt kategorileri ele alınmamıştır. Dolayısıyla bu, veri toplamanın ilk adımını teşkil etmektedir. Ek bir adım olarak anketin kapsadığı fakat konsorsiyumunca potansiyel en iyi uygulamalar olarak kabul edilen karayolu güvenliği önlemlerinin bir listesi derlenmiştir. Ek bilgiler, mevcut bilimsel literatürden ve önceki Avrupa projelerinden toplanmıştır. Bu genişletilmiş potansiyel en iyi uygulamalar listesi, dokuz Konulu Rapor un her birinde seçim ve analizin ikinci adımı için başlangıç noktasını oluşturmuştur. Diğer faaliyetleri Bu bulgulara dayalı olarak 27 ülkede araştırma yapılacaktır. Uygulamayı engelleyen konuların yanı sıra en iyi önlem uygulamalarının mevcut durumu ele alınacak ve gerekli adımların altı çizilecektir. Ayrıca biri Avrupa seviyesinde (Avrupa kurumları, uluslar arası örgütler, küresel sanayiler) ve diğeri Ülke seviyesinde (Bakanlıklar, bölgeler, yerel seviye: paydaşlar, politikacılar, uygulayıcılar ve ilgili kişiler) olmak üzere iki ayrı el kitabı hazırlanacaktır. proje ve en son sonuçlar hakkında daha ayrıntılı bilgi için en.htm adresinde web sitesi ziyaret edilebilir. 9

10 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 2 Konulu Rapor: Eğitim ve Kampanyalar Mevcut konulu rapor, Eğitim ve Kampanyalar kategorisinde potansiyel en iyi önlem uygulamalarının seçim sürecini ve analizini açıklamaktadır. İkinci bölümde, eğitim önlemleri ve kampanyalar hakkında mevcut en iyi uygulamalar üzerine kısa bir inceleme, dikkate alınan farklı türde önlemlerin ayrıntılı bir incelemesiyle birlikte verilmektedir. Üçüncü bölüm, mevcut kategoride en iyi uygulamaların seçim sürecini açıklamaktadır. Son olarak dördüncü bölümde umut verici önlemlerin birkaç örneği ayrıntılı bir açıklamayla verilmiştir. Bu sonuç, beşinci bölümde tartışmalar ve önerilerle birlikte geniş biçimde yorumlanmıştır. 10

11 Eğitim ve Kampanyalar Sunulan önlemlere genel bakış 11

12 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 3. En İyi Uygulamaların Belirlenmesini Hedefleyen AB Çalışmaları 3.1 En iyi uygulanan eğitsel önlemler konusunda AB çalışmaları Rose25 En iyi uygulanmış eğitsel önlemler hakkında en tanınmış Avrupa çalışması Rose25 projesidir yılında tamamlanan bu projede iyi uygulanmış önlemler toplanmış ve en iyi uygulamalar için bir Avrupa yönergesi yayınlanmıştır1. Rose25 uzmanlarınca 193 faaliyetin ve 114 iletim ortamının seçilmesiyle geniş bir en iyi uygulamalar seçmesi analiz edilip açıklanmıştır. Bu en iyi uygulamalar listesini özetlemek mümkün olmadığından ayrıntılı bilgi için Rose25 final raporunun incelenmesini öneririz. Rose25 projesinin içeriği hakkındaki bu kısa açıklamadan sonra karayolu güvenliği eğitimi alanında en iyi uygulamaların seçimi ve açıklanması için Rose25 projesiyle bu çalışmanın çerçevesinin büyük ölçüde çakıştığı açıkça görülebilir. Dolayısıyla eğitim önlemleri açısından projesinin ana hedefi daha mütevazı olup her türlü karayolu güvenliği önlemi için en iyi uygulamaların seçimi ve değerlendirilmesi amacıyla genel bir yöntem uygulanarak Rose25 projesi çalışmasını tamamlama ve güncellemenin mümkün olup olmadığı sorusuna odaklanmıştır. Karayolu güvenliği önlemleri el kitabı2 Elvik & Vaa'nın karayolu güvenliği önlemleri el kitabı kelimenin tam anlamıyla ne bir AB çalışması ne de yalnızca Avrupa ya özgü önlemlerle sınırlı bir çalışma değilse de, iyi uygulamalar incelenmek istendiğinde bu tür önlemler hakkında yer verdiği konuların mutlaka dikkate alınması gereken, karayolu güvenliği alanında standart bir referans çalışma olarak kabul edilmektedir. Halka yönelik eğitim ve bilgilendirme başlıklı bölüm oldukça kısa tutulmuştur (23 sayfa, kampanyalardan 10 tanesi). Ancak bu bölümlerden elde edilen önemli sonuç, eğitim önlemleri alanında yalnızca birkaç çalışmada, eğitim önlemlerinin kazalar üzerindeki etkisinin değerlendirilmiş olmasıdır. Kazalar ve davranışlar üzerindeki etkisinin 1 KfV (2005). ROSE25. Inventory and compiling of a European good practice guide on road safety education targeted at young people [Gençlere yönelik yol güvenliği eğitimi hakkında Avrupa daki en iyi uygulamalar envanteri ve derlemesi]. 2 Elvik, R., & Vaa, T. (2004). The handbook of road safety measures. [Yol güvenliği önlemleri el kitabı]. Oxford, UK: Elsevier Ltd. 12

13 Eğitim ve Kampanyalar incelendiği yalnızca yedi eğitim önlemi meta-analize dâhil edilmiştir. Sonuçların yorumu güçtür. Ancak mevcut araştırmanın önemli bir sonucu, eğitim önlemleri için anlamlı bir maliyet fayda analizi gerçekleştirmenin mümkün olmadığının görülmesidir. 3.2 Karayolu Güvenliği Kampanyaları Alanında En İyi Uygulamaların Belirlenmesine Yönelik AB Çalışmaları GADGET 1999 yılında Avrupa Komisyonunun finanse ettiği GADGET projesinin (Rehberlik Eğitimi ve Teknoloji Vasıtasıyla Otomobil Sürücülerinin Korunması3) nihai sonuçları yayınlanmıştır. GADGET in temel işi, araç içi güvenlik cihazları, karayolu üzerindeki görsel değişiklikler, eğitim, yetiştirme, hukuki önlemler ve güvenlik kampanyalarının sürücü davranışında yol açtığı değişikliklerin değerlendirilmesinden oluşmuştur. GADGET projesinde karayolu güvenliği kampanyalarının etkisinin yanı sıra eğitim ve yetiştirme programlarının etkisi de incelenmiştir. Eğitim konusu, proje başlığında açıkça belirtilmiş olmasına rağmen GADGET projesi sadece sürücü eğitimi ve sürücü belgesine odaklanmış olduğundan eğitsel önlemler açısından konumuzla ilgili herhangi bir sonuç bulunmamaktadır. Projenin genel sonucu, bütün önlemler için güvenlik etkileri konusunda ampirik kanıtların nispeten yetersiz olmasıdır (s. 79). Ayrıca genel sonuçlar, bir önlemin başarısını belirleyen mekanizmaların nadiren göz önünde bulundurulduğunu ve maliyet-fayda analizi için yeterli temel olmadığını vurgular. Kampanyalar4 açısından yazarlar, kaza sayısındaki değişiminin tek başarı ölçütü olmadığına, örneğin medya kampanyalarının, kazalar üzerinde doğrudan bir etki göstermeksizin, insanların tutum ve bilgi dağarcığının değiştirilmesinde başarılı olabileceğine dikkat çekmişlerdir (s. 50). Projede (AB içinde ve dışında) 18 ülkeden gelen 265 kampanya analiz edilmiştir. Bu kampanyaların sağladığı etki, çoğunlukla beyana dayalı boyutlar üzerinden belgelendirilmiştir. Kampanyaların yalnız yarısında gözle görünür 3 bkz. ve GADGET projesinde kullanılan kampanya tanımı şöyledir: "Kamu iletişim kampanyaları şu şekilde tanımlanabilir: Güvenli tutum ve (veya) davranış değişikliği sağlama amacı doğrultusunda bilgilendirme, ikna ya da motive etme girişimleri, nispeten sınırları belirlenmiş az ya da çok geniş hedef gruplara yönelen, genellikle şahıslar ve/veya tüm toplum için ticari olmayan çıkarlar güdülen, çoğunlukla belirli bir süre içinde gerçekleştirilen, medyanın dâhil olduğu organize iletişim faaliyetleri ve yanı sıra sıklıkla kişiler arası destekle tamamlanan kampanyalar sıklıkla diğer faaliyetlerle birleştirilir ya da diğer önlem türleri (denetim, eğitim, yasama, sorumluluk, ödül, vb.) için bütünleyici destek elemanı olarak görülebilirler." (s. 49). 4 13

14 Trafik Hizmetleri Başkanlığı davranış üzerindeki etki değerlendirilmiş ve yalnız dörtte birinde kaza verileri dikkate alınmıştır. Görünen odur ki, kampanyalar hakkında varılan asıl sonuç, kampanyaların, her zaman etkisinin değerlendirildiği sağlam bir yönteme dayanan ayrıntılı bir sonuç raporu içermesi gerektiğidir. GADGET raporu kampanyaların gerçek etkileri açısından ya da kampanyaların başarısıyla ilişkili faktörler hakkında somut sonuçlar sunmamaktadır. Gelecekteki kampanyalar için yöntem önerileri dışında proje, iyi uygulama olarak neyin dikkate alınacağına dair önerileri formüle etmemiştir. CAST Avrupa Komisyonu, şu anda karayolu güvenliği kitle iletişim kampanyaları için değerlendirme aracı ve araştırma deseni geliştirmeyi amaçlayan bir Özel Hedefli Araştırma Projesi finanse etmektedir. Bu araçların, Avrupa Komisyonuna bu tür kampanyaları tasarlayıp uygulama ve gelecekte trafik kazaları ve diğer performans göstergeleri üzerindeki (bağımsız) etkisini değerlendirme imkânı sağlaması beklenmektedir. CAST5 projesi Şubat 2006 da başlamış olup tam sonuçlar ancak 2009 yılında hazır hale gelecektir (Kampanyalar ve Trafik Güvenliği Konusunda Farkındalığı Artırma Stratejileri: Kitle iletişim kampanyalarını tasarlama ve uygulama ve gelecekte trafik kazaları ve diğer performans göstergeleri üzerindeki (bağımsız) etkisini değerlendirme). Karayolu Güvenliği Önlemleri El Kitabı Elvik & Vaa (2004) da, el kitaplarının bir bölümünü yol kullanıcılarının bilgilendirilmesi ve kampanyalara ayırmışlardır (pp ). Bu bölümde Elvik in (1997), yol kullanıcıları trafik kanununa tam olarak uysalardı yaralanan yol kullanıcısı sayısının %27±18, ölü sayısının ise %48±30 azalacağına dair tahmininden bahsetmektedirler. Elvik & Vaa ya göre bu, mevcut polis denetimi miktarının trafik kanununa tam olarak uyulmasını temin edemediğini göstermektedir ve denetim faaliyetlerini yol kullanıcılarının bilgilerini ve tutumlarını geliştirmeyi amaçlayan kampanyalarla desteklemenin yararlı olacağını göstermektedir. Ayrıca yazarlar, kampanyalar sayesinde, güvenliği artırmak için yürürlüğe konan kısıtlayıcı önlemlerin halk tarafından daha iyi anlaşılabileceğine değinmektedirler. Kampanyalar hakkında toplam on üç çalışma analiz edilmiştir. Bu sonuçlara göre genelde karayolunda meydana gelen kazaları hedefleyen kampanyaların kaza sayısında önemli bir 5 bkz. ve en.htm 14

15 Eğitim ve Kampanyalar değişikliğe yol açmadığı görülmektedir. Daha belirli hedeflere yönelen kampanyalar ise, hedeflenen kazaların sayısında manidar bir azalmaya yol açabilir. Davranışlar üzerinde kampanya etkilerinin analizinden bilgilendirme ve kampanyalar yoluyla yol kullanıcılarının davranışını değiştirmenin mümkün olduğu açıkça görülmektedir. Elliott6 (1993) tarafından yapılan meta-analize dayalı olarak aşağıdaki sonuçlar da çıkarılabilir (cf. Elvik & Vaa, pp ): Başlangıçta istenen davranışları gösteren yol kullanıcılarının oranı düşük ise, kampanya sonucunda istenen yöndeki davranış değişikliği daha yüksek düzeyde gerçekleşir Kampanyanın yanı sıra denetim faaliyeti de arttırılırsa daha büyük oranda davranış değişikliği sağlanır Hedeflediği davranış değişikliğinin ne olduğunu ve davranışın değişmesinin neden önemli olduğunu açıkça belirten kampanyalar, insanları genel anlamda daha dikkatli olmaya teşvik eden kampanyalara kıyasla daha fazla davranış değişikliği sağlar Televizyon, diğer medyadan daha fazla değişikliğe neden olur gibi görünmekte ise de bu durum televizyon kampanyalarının daha fazla kişiye ulaşmasından kaynaklanıyor olabilir Elvik & Vaa, eğitsel önlemler olarak bilgilendirme kampanyaları için maliyet fayda analizinin şu anda mümkün olmadığı sonucuna varmışlardır. Rosebud Rosebud projesi çerçevesinde (Karayolu Güvenliği ve Çevresel Fayda Maliyet ve Karar Vermede Kullanım için Maliyet Etkinlik Analizi7) yol kullanıcıya yönelik önlem örnekleri niteliğinde çeşitli kampanyalar değerlendirilmiştir. Her ne kadar analizlerde genel yol güvenliği değerlendirmesinin, aynı anda devam etmekte olan denetim önlemlerinin ya da yasa değişikliklerinin dikkate alınmadığı vurgulanmış ise de (Deliverable 5, s. 65) alkollüyken araç kullanımına yönelik çeşitli kampanyalar için mükemmel maliyet fayda oranları bildirilmiştir (Fayda / Maliyet oranı 4,7 ve 20 arasında değişmektedir). Bilgilendirme kampanyası eşliğinde yürütülen üç denetim kombinasyonu için 3,9 ve 20 arasında fayda / maliyet oranları bildirilmektedir (s. 83). 6 Elliott, B. (1993). Road Safety Mass Media Campaigns: A Meta Analysis [Karayolu Güvenliği Kitle İletişim Kampanyaları: Meta Analiz]. Report CR 118. Department of Transport and Communications, Federal Office of Road Safety, Canberra, Australia. 7 bkz. ve en.htm 15

16 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Diğer Çalışmalar Tam anlamıyla bir AB çalışması olmamasına rağmen TØI, bilgilendirme kampanyalarının davranış ve karayolu kazaları üzerindeki etkileri hakkında ilginç bir çalışmanın özetini yayınlamıştır (Vaa ve ark., 2004)8. Çalışmanın birinci bölümünde kampanyaların karayolu trafik kazaları üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Vaa ve arkadaşları, kampanya süresince etkileri tahmin eden 72 sonuç ve kampanya sonrası dönemle ilgili 14 sonucun yer aldığı 30 değerlendirme çalışmasının analizine dayanarak, üzerinde çalışılan kampanyaların ağırlıklı ortalama etkisinin, kaza sayısında, kampanya boyunca yüzde 8,9 kampanya sonrası dönemde yüzde 14,8 seviyesinde bir azalma yönünde olduğu sonucuna varmışlardır. Ayrıca tek temalı kampanyalar birden fazla temalı kampanyalardan daha iyidir. Birden fazla temalı kampanyalar için önemli bir etki gösterilememiştir. Ayrıca kitle iletişim kampanyaları tek başına, yani eşlik eden önlemler olmadan hiç etkili olmamıştır. Analizler, etkili kampanyalarla bağlantılı görünen birkaç faktör de tanımlamışlardır: arttırılmış denetim faaliyetiyle bütünleştirme, yüz yüze kişisel iletişime yer verme ve 200 günden daha az sürdürülmesinin, kampanyanın etkisiyle pozitif korelasyon gösterdiği görünmektedir. Etkiler, kampanyanın temasına da bağlı görünmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde yol kullanıcılarının davranışı dışında diğer alanlardaki 99 kampanyanın etkisi (örneğin güneşten korunma, HIV / AIDS, vb ) incelenmiştir. Meta analiz, bilgilendirme kampanyalarının davranış üzerinde çok güçlü olmasa da etkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca analizler, geniş bir kitleyi hedefleyen kampanyaların küçük grupları hedefleyen (diğer başka birçok faktörün etkisinde kalabilecek) kampanyalardan daha işe yarar göründüğünü ortaya koymuştur. Belirli bir hedef gruba yönelik kampanyalar, hedef grubun yeterince büyük olması şartıyla işe yaramaktadır; bir yıldan fazla süren kampanyalar işe yaramaz görünmekte ve ayrıca bireyler üzerinde herhangi bir şekilde etki yaratmaya yönelik kampanyalar diğer kampanyalardan daha çok işe yaramaktadır. 8 Vaa,T., Assum, T.,, Ulleberg, P., & Veisten, K. (2004). Summary: Effects of information campaigns on behaviour and road accidents conditions, evaluation and cost effectiveness [Özet: Bilgilendirme kampanyalarının davranış ve karayolu kazaları üzerindeki etkileri şartlar, değerlendirme ve maliyet etkinliği]. T0I report 727/2004. Oslo, Norway. Ayrıca bkz. 16

17 Eğitim ve Kampanyalar Literatür Kampanyaların (karayolu güvenliği hakkında) değerlendirilmesi hakkında daha fazla bilgi edinilebilecek kaynaklar: Delaney, A., Lough, B., Whelan, M., Cameron, M., A review of mass media campaigns in road safety. Monash University, Accident Research Centre, Victoria, Australia. Delhomme, P., Vaa, T., Meyer, T., Harland, G., Goldenbeld, C., Järmark, S., Christie, N., Rhenova, V., Evaluated road safety media campaigns: an overview of 265 evaluated campaigns and some meta analysis on accidents. GADGET Project, INRETS, France. Elder, R.W., Shults, R.A., Sleet, D.A., Nichols, J.L., Thompson, R.S., Rajab, W., Effectiveness of Mass Media Campaigns for Reducing Drinking and Driving and Alcohol Involved Crashes. A systematic Review. American Journal of Preventive Medicine 27 (1), Elliott, B. (1993). Road Safety Mass Media Campaigns: A Meta Analysis (CR 118). Canberra: Federal Office of Road Safety. Fry, T. R. L. (1996). Advertising wearout in the transport accident commission road safety campaigns. Accident Analysis & Prevention, 28(1). Linderholm, I. B. (2000). Drink and drive. Can media campaigns solve the problem? T th Conference On Alcohol, Drugs and Traffic Safety, Bildiri metni. Stockholm, Sweden. OECD. (1994). Improving road safety by attitude modification. Paris: OECD Publications and Information Centre. Snyder, L. B., & Hamilton, M. A. (2002). A meta analysis of U.S. health campaign effects on behaviour: Emphasize enforcement, exposure, and new information, and beware of the secular trend. In R. Hornik (Ed.), Public health communication: Evidence for behaviour change. Mahwah. Son olarak Avrupa kampanyaları envanteri RoadSafetyWeb sayfalarında bulunabilir: 17

18 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 4 Sunulan Önlemlere Genel Bakış 4.1 Sunum süreci ve sunum ölçütleri Veri toplama aşamasında, karayolu güvenliği ya da karayolu güvenliği kampanyası alanında neyin bir eğitim önlemi olduğuna dair hiçbir özel ya da resmi tanım kullanılmamıştır. Bu durum, bu kategoride sunulan her önlemin dikkate alındığı anlamına gelmektedir. Özel eğitim önlemi olarak değil kurumsal önlemler olarak ele alınması daha uygun olanlar hariç, eğitimin yaygın kabul gören genel tanımının bu araştırmanın amaçları açısından yeterli olduğu görülmüştür. Eğitim önlemleri alt kategorisi için ülke uzmanlarından olası herhangi bir en iyi eğitsel önlem uygulamasını dikkate almaları istenmiştir. Referans çerçevesi olarak ülke uzmanları Rose259 final raporuna yönlendirilmiş, orta yaşlı ya da daha yaşlı kişilere ve belirli hedef kitlelere yönelik benzer önlemlerle birlikte bu çerçevede uygun önlemleri sunmaları istenmiştir. Rose25 te belirtilen karayolu güvenliği eğitimi tanımı da olası en iyi eğitsel önlem uygulamalarının belirlenmesinde başlangıç noktası niteliğindedir. Rose25 de "karayolu güvenliği eğitimi" şöyle tanımlanmıştır: Trafikteki davranış örüntülerini olumlu yönde etkilemeyi amaçlayan önlemler bütünü10. Karayolu güvenliği eğitiminde vurgulanan üç temel konu: 1. Trafik kuralları ve durumlarına ilişkin bilgi ve anlayışın geliştirilmesi, 2. Yetiştirme ve deneyim kazandırma yoluyla becerilerin geliştirilmesi ve 3. Risk farkındalığı, kişisel güvenlik ve diğer yol kullanıcılarının güvenliğine yönelik tutumların güçlendirilmesi ve / veya değiştirilmesi. (s. 8). projesi içinde, Rose25 projesinin yalnızca hedef kitleyle yüz yüze etkileşimi kapsayan müdahalelerine yer verilmiştir. Okul sisteminin içinde ve dışında uygulanan her iki önlem grubu dikkate alınmıştır. projesinde Rose25 projesinin kapsamı dışında 9 KfV (2005). ROSE25. Inventory and compiling of a European good practice guide on road safety education targeted at young people [Gençlere yönelik yol güvenliği eğitimi hakkında Avrupa daki en iyi uygulamalar envanteri ve derlemesi] Böcher, W. (1995). Verkehrsaufklärung und Verkehrserziehung [Trafik Güvenliği Kampanyaları ve Trafik Güvenliği Eğitimi]. In Hilse, H.-G. & Schneider, W (Ed): Verkehrssicherheit. Handbuch zur Entwicklung von Konzepten [Trafik Güvenliği. Kavram Geliştirme Kılavuzu]. Stuttgart u.a.: Boorberg, sayfa

19 Eğitim ve Kampanyalar kalanlarla birlikte eğitim önlemleri olarak nitelendirilebilecek bütün önlemlerin yeniden gözden geçirilmesine karar verilmiştir. Ancak projesinin eğitim önlemleri alt kategorisindeki iki tür eğitim önlemi analizlerden muaf tutulmuştur. Buna göre, ilk olarak sürücü ehliyetlerinin verilmesi ya da yeniden verilmesi amacına yönelik eğitim önlemleri, rehabilitasyon ve tekrar ehliyet isimli kategorisine aktarılmıştır. İkinci olarak ise, tek bir duyuru aracının kullanıldığı eğitim önlemleri kampanyalara dâhil edilmiştir. Karşılaştırma ve seçme kolaylığı açısından sunulan önlemler, eğitim önlemlerinin hedef grubuna göre belirlenen sekiz alt kategoriden birine göre sınıflandırılmıştır: a. Yayalar için Faaliyetler / Programlar b. Bisikletliler için Faaliyetler / Programlar c. Araç yolcuları için Faaliyetler / Programlar d. Araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar e. Sürücü adayları için Faaliyetler / Programlar f. İki tekerlekli motorlu araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar g. Toplu taşımacılığı kullananlar için Faaliyetler / Programlar h. Genel karayolu güvenliği eğitimi Kampanyalar alt kategorisi için ülke uzmanlarından özel bir sınırlama olmaksızın karayolu güvenliği alanında mümkün olan bütün kampanyaları dikkate almaları istenmiştir. Kampanyaların, ana temasına göre 18 alt kategoriden birine göre sınıflandırılması gerekmiştir: 1. Madde etkisi altında sürücülük 2. Emniyet kemeri 3. Koruma ekipmanı 4. Hız 5. Güvenli takip mesafesi 6. İncinebilir yol kullanıcıları 7. 2 tekerlekli motorlu araç kullanıcıları 8. Aydınlatma ve görülebilirlik 9. Trafik mevzuatı 19

20 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 10. Sürücü belgesi 11. Nezaket / Saldırganlık 12. Kamyonetler, kamyonlar ve özel taşıtlar 13. Yorgunluk 14. Cep telefonu 15. Sürüş koşulları (hava koşulları, gece sürücülük, vb.) 16. Altyapı ve karayolu çalışmaları 17. Teknik durumlar 18. Diğer Veri toplama işlemi 2006 yılının Mart ayından Ekim ayına kadar sürmüştür. 20

21 Eğitim ve Kampanyalar 4.2 Teklif edilen potansiyel en iyi uygulama önlemlerine genel bakış Projesinin Eğitim ve kampanyalar kategorisinde potansiyel en iyi uygulama örneklerinin gönderilmesi için bitiş tarihi olan Kasım 2006 ya kadar eğitsel önlemler alt kategorisinde 39 ve kampanyalar alt kategorisinde 37 olmak üzere toplam 76 önlem sunulmuştur. Tablo 1, eğitim önlemleri ve kampanyalar hedef grup alt kategorisinin her birinde teklif edilen önlemlere genel bir bakış sağlamaktadır: Kategori Eğitim Alt kategori 1. Yayalar için Faaliyetler / Programlar 2. Bisikletliler için Faaliyetler / Programlar Ülke Slovenya Önlem Dikkatli ol, görül11 Belçika Çek Cumhuriyeti Letonya Slovakya Slovenya Slovenya Slovenya Slovenya Dikkat, kör açı! Sadece kaskın varken bisiklet sür Slovenya Belçika Almanya Yunanistan Almanya İspanya Danimarka Hollanda Genç Bisikletçiler Etkinliği Bisikletteyken güvenlik Akıllı kafa kask takar Çocuklar için bisiklet eğitimi Güvenli bisiklet kullanma Bisikletçilerin trafik yarışması hakkında ne biliyorsunuz Bebek fuarlarında müstakbel anne babalar için çocuk koltuğu hakkında bilgi standları Armadillo nun tavsiyesi: emniyet kemerinizi daima takın İlk kez araç kullanma güvenli sürücülük Flaş! Multimedya tiyatro monologu Araç sürücüleri için güvenlik eğitimi Haberdar Her şey kontrol altında mı? Sizin de başınıza gelebilir kampanyası Moped sürücüleri için eğitim Moped sürücüsü eğitimi Slovenya Çocuklar için ücretsiz okul servisi Belçika Çek Cumhuriyeti Danimarka Fransa Almanya Almanya Öğretmenler için sürekli eğitim Okula güvenli yol Belçika 3. Araç yolcuları için Faaliyetler / Programlar Slovenya 4. Araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar 5. Sürücü adayları için Faaliyetler / Programlar 6. İki tekerlekli motorlu araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar 7. Toplu taşımacılığı kullananlar için Faaliyetler / Programlar Çocuk Trafik Kulübü Eğitsel Bütünlük Çocuk ve Trafik Güvenli geçit 11 Bu önlem yayalar için eğitim önlemi olarak sunulmasına rağmen aslında yayalar için reflektörleri teşvik eden bir kampanyadan oluşmaktadır. 21

22 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Kategori Alt kategori 8. Genel karayolu güvenliği eğitimi Ülke Almanya Almanya Yunanistan Litvanya Malta Portekiz Slovakya Slovakya Slovenya Slovenya Slovenya İsveç Hollanda Belçika Belçika Danimarka Kampanyalar Danimarka 1. Madde etkisi altında sürücülük Fransa Almanya Yunanistan İrlanda İrlanda Letonya Slovenya İsviçre Avusturya 2. Emniyet kemeri 22 Belçika Danimarka Almanya Almanya Macaristan İrlanda 3. Koruma ekipmanı Polonya Hollanda İspanya 4. Hız Çek Cumhuriyeti Önlem Yaşlı sürücüler için Güvenlik Programı U-Dönüşü genç sürücüler için spotlar ADHRITO Okullarda küçük öğrenciler için zorunlu trafik güvenliği dersleri Çocuk Koruma Koltuğu Kampanyası Okullarda öğrenciler için karayolu güvenliği faaliyetleri Polis ve okul işbirliği Genç kurtarıcılar okulu Gençlerden gençlere Karayolu güvenliği seminerleri gençlik neşeli olmalı Herkes için güvenlik Kendi kendine güvenlik Brabant ta Okullar için KGE Etiketi Bob kampanyası Kazasız Avrupa Gecesi Alkollüyken araç kullanımına karşı kampanya Sarhoş sürücüyü durdurun ona kırmızı kart gösterin Akşam Kaptanı Operasyonu (Bob) Akran projesi Bob kampanyası Sadece Bir Alkollüyken Araç Kullanma Karşıtı TV Reklamı Kampanyası Utan Alkollüyken Araç Kullanma Karşıtı TV Reklamı Kampanyası Alkolle ilgili tanıtım kampanyası arkadaşını koru, alkollü araç kullanmasını önle! Seçebileceğiniz, kazanabileceğiniz ya da kaybedebileceğiniz taraflar Her 100 ml için 50 mg 1 kadeh sorun değil Emniyet kemeri hayat kurtarır kampanyası Armadillo kampanyası Emniyet Kemeri Kampanyası 2002 (Beyninizde) jeton düştü mü? Araçta güven Emniyet kemeri kampanyası Hasar Ön ve Arka Emniyet Kemerinin Takılması Son darbe Akıllı emniyet kemeri kampanyası Çocuk koruma sistemi ödünç verme programı çocuk güvenle seyahat eder Gülümseyerek araç kullanıyoruz

23 Eğitim ve Kampanyalar Kategori Alt kategori 5. Güvenli takip mesafesi 6. İncinebilir yol kullanıcıları 7. 2 tekerlekli motorlu araç kullanıcıları 8. Aydınlatma ve görüş 9. Trafik mevzuatı 10. Sürücü belgesi 11. Nezaket / Saldırganlık 12. Kamyonetler, kamyonlar ve özel taşıtlar 13. Yorgunluk 14. Cep telefonu 16. Altyapı ve karayolu çalışmaları 17. Teknik durumlar 18. Diğer Ülke Danimarka İrlanda Önlem Hız acı verir Çarpma Hız karşıtı TV reklamı İrlanda Mesaj gönderme ve Ev İncinebilir Yol Kullanıcıları TV Reklamı Kampanyaları Okul yılının başlangıcı Motosikletçiler kampanyası Slovenya Belçika Estonya Letonya Görülebilir ol Yaya güvenliği için bilgilendirme kampanyası Işıklı İşaret Almanya Auto Bild, en iyi Alman araç sürücüsünü araştırıyor Çalışanlar için yıllık karayolu güvenliği kampanyası Riske girmeyin! demiryolu kavşaklarının güvenliğini artırma kampanyası Açıkça Söyleyin! Yeni ceza noktası sistemi hakkında reklam kampanyası Düşün! kampanyası Almanya Macaristan Norveç İspanya İngiltere Tablo 1: Gönderilen önlemlere genel bakış. 23

24 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Aşağıdaki tablo, her bir alt kategoride sunulan önlemlerin sayısını göstermektedir. Alt kategoride yer alan önlem sayısı Kategori Eğitim Kampanyalar Alt kategori 1. Yayalar için Faaliyetler / Programlar 2. Bisikletliler için Faaliyetler / Programlar 3. Araç yolcuları için Faaliyetler / Programlar 4. Araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar 5. Sürücü adayları için Faaliyetler / Programlar 6. 2 tekerlekli motorlu araç sürücüleri için Faaliyetler / Programlar 7. Toplu taşımacılığı kullananlar için Faaliyetler / Programlar 8. Genel karayolu güvenliği eğitimi 1. Madde etkisi altında sürücülük 2. Emniyet kemeri 3. Koruma ekipmanı 4. Hız 5. Güvenli takip mesafesi 6. İncinebilir yol kullanıcıları 7. 2 tekerlekli motorlu araç kullanıcıları 8. Aydınlatma ve görüş 9. Trafik mevzuatı 10. Sürücü belgesi 11. Nezaket / Saldırganlık 12. Kamyonetler, kamyonlar ve özel taşıtlar 13. Yorgunluk 14. Cep telefonu 15. Farklı koşullarda sürücülük (hava koşulları, gece sürücülüğü, vb.) 16. Altyapı ve karayolu çalışmaları 17. Teknik şartlar 18. Diğer Tablo 2: Her bir alt kategoride önlem sayısı (boş hücreler için sayı sıfırdır koyu renkle işaretli hücrelerde hiçbir önlem sunulmamış ya da sadece bir önlem sunulmuştur. 24

25 Eğitim ve Kampanyalar Aşağıdaki tabloda katılımcı ülkelerden her birinden gönderilen önlemlerin sayısı özetlenmiştir. Ülke Eğitim önlemleri Avusturya Belçika Çek Cumhuriyeti Danimarka Estonya Fransa Finlandiya Almanya Yunanistan Macaristan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Malta Norveç Polonya Portekiz Slovakya Slovenya İspanya İsveç İsviçre Hollanda İngiltere TOPLAM Kampanyalar Toplam Tablo 3: Katılımcı ülkelerden gönderilen eğitim önlemlerinin ve kampanyaların sayısı (boş hücreler için değer sıfırdır). projesinin diğer kategorileri için gönderilen önlemlerin sayısıyla karşılaştırıldığında Eğitim ve kampanya kategorisi için cevap verme oranı çok yüksek gerçekleşmiştir. Eğitim önlemleri alt kategorisinde 39 ve kampanya alt kategorisinde 37 olmak üzere toplam 76 potansiyel en iyi uygulama önlemiyle birlikte bu kategoriye en yüksek sayıda örnek önlem gönderilmiştir. Bu genel yüksek cevap verme oranı mahfuz kalmak kaydıyla, aynı zamanda yapılan gözden geçirme sonucu, bazı ülkeler ve önlemler için beklenilenden daha az sayıda önlem örneğinin (yolunun) gönderildiği ortaya çıkmıştır. 25

26 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Örneğin SUN ülkeleri olarak da anılan İsveç, İngiltere ve Hollanda gibi çok iyi performans gösteren ülkelerden yalnız birkaç önlem örneği gönderilmiştir. SUN ülkelerinden12 gelen bu az sayıda cevaba keskin bir tezatla diğer ülkeler, nispeten daha yüksek sayıda önlem örneği sunmuşlardır. Örneğin bu, Slovenya (13 önlem), Almanya (11 önlem) ve Belçika (8 önlem) için geçerli bir durumdur. Eğitim önlemleri ve kampanyalar konusu ile ilgili olarak, birkaç örnek hariç olmak üzere en yaygın işlenen temaların bu çalışmada geniş ölçüde yer aldığı açıktır. Eğitim önlemleri arasında, istisnai olarak az işlenen konunun, yalnızca bir önlemin sunulduğu, yayalara yönelik programlar olduğu görülmektedir. Bu, Rose25 projesinde ana başlıklara ilişkin olarak yer verilen ve yayaların, emniyet kemeri ve bisikletlilerle birlikte en çok ele alınan konular olduğu yönündeki değerlendirmenin tam tersi bir durumdur (bkz. Rose25, s. 41). Genel faaliyetlerden ayrı olarak Rose25 projesinde yayalara yönelik faaliyetler sayısal olarak da en geniş ölçüde yer alan bir alt kategoridir. Bu farkın doğrudan doğruya bir izahı bulunmamaktadır. Farkın nedeni, ulusal uzmanlarca pek çok Genel karayolu güvenliği eğitimi programı gönderilmiş olması olabilir. Sunulan eğitim önlemlerinin yaklaşık yarısı, Genel karayolu güvenliği eğitimi alt kategorisinde sınıflandırılmıştır. Ülke uzmanlarınca genel önlemler ve çerçeve çalışmalar gönderilmiş olması ve bu önlemlerin çoğunun diğer yol kullanıcılarıyla birlikte zaten yayalara da yönelik olması, özellikle yayaları hedefleyen önlemlerin nispeten az gibi görülmesine yol açmış olabilir. Kampanyalarda en çok ele alınan üç konuya geniş yer verilmiştir: Madde etkisi altında sürücülük (12 önlem), emniyet kemeri kullanımı (9) ve hız (3). Birçok alt kategorinin dikkat çekmemesinin nedeni, alt kategori konularının çok dar şekilde tanımlanması olabilir (örneğin özel kategoriler olan aydınlatma ve görülebilirlik ya da sürüş şartları gibi). Tıpkı eğitim önlemlerinde olduğu gibi, gönderilen kampanyalardan bazıları, belirli davranışlara ya da sorunlara yönelmemiş, trafikteki bütün riskli davranışlara odaklanmıştır. Belirli önlemler ve / veya ülkelere az ya da çok yer verilmiş olması, mevcut projede kullanılan seçme süreciyle yakından ilgilidir. Avrupa ülkelerinde potansiyel en iyi uygulama örneklerini bulmak üzere derinlemesine literatür taraması yapmak yerine seçme sürecinde, esas olarak projesinde ulusal uzmanlarının uzmanlık görüşü temel alınmıştır (bkz. aşağıda). 12 bkz. ve 26

27 Eğitim ve Kampanyalar Seçme sürecinin açıklanması 27

28 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Eğitim ve Kampanyalar için en iyi uygulamaların seçimi ve analizi, projesinin genel prosedürüne göre gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada ülke uzmanları, anket doldurmak suretiyle potansiyel ya da olası en iyi uygulamaları önermişlerdir. Sonraki aşamada önerilen önlemler, genel ölçütleri ve Eğitim ve Kampanyalar alt kategorisi için ek ölçütlere göre değerlendirilerek analiz edilmiştir. Bölüm 3.1 de sunum süreci açıklanmıştır (Adım 1: ülke uzmanlarınca en iyi ulusal uygulamaların değerlendirilmesi). En iyi uygulama için ölçütlerine göre önlemlerin analizi ise bölüm 3.2 de açıklanmıştır (Adım 2: sunulan önlemlerin değerlendirilmesi ve analizi). 5 Adım 1: Ülke uzmanlarınca en iyi ulusal uygulamaların değerlendirilmesi Ülke uzmanları, diğer kategorilerine ait önlemlerde olduğu gibi (örneğin denetim, araç teknolojisi, vb.), anket doldurmak suretiyle en iyi uygulama olarak nitelendirebileceklerini düşündükleri eğitsel önlemi ya da kampanyayı sunmaya davet edilmişlerdir. Bu bölüme, eğitim önlemleri ve / veya kampanyalara özel bir dizi ek soru dâhil edilmiştir. Anketin tamamı web sitesinde bulunabilir. Eğitim önlemleri ve kampanyalara özgü sorular şöyledir: Eğitim önlemleri için: Önlem teorik ya da pratik bilgiye odaklanıyor mu? Her ikisine de odaklanıyorsa her iki faktöre de odaklanma oranını belirtiniz (örneğin 40 / 60 ya da 20 / 80, vb.) Bilgi, beceri ve tutum üzerine ne derecede dengeli bir odaklanma bulunuyor? Önlem için ek anahtar başarı faktörleri var mı? Kampanyalar için: Kampanya geçmişte tekrarlandı mı ya da gelecekte tekrarlanacak mı? Eğer öyle ise kaç defa? Kampanyaya kaç ortak katıldı (kamu, özel v.s.)? Liste halinde belirtiniz. 28

29 Eğitim ve Kampanyalar Bu kampanyanın sonucu olarak ortaya çıkan türetilmiş faaliyetler / kampanyalar (örn. bölgesel seviyede) var mı? Hangi medyayı kullandınız? Her medya için hazırlanan materyal sayısını da belirtiniz (örn. Broşür, yayınlanan TV spotu, poster sayısını da). Kampanya çalışması ne kadar sürdü? Hafta olarak süresini belirtiniz. Ulusal uzmanlardan, anketleri mümkün olduğu kadar tam ve ayrıntılı şekilde doldurmaları istenmiş, veri toplama işlemi 2006 yılında Mart tan Kasım a kadar sürmüştür. Birinci aşamada uzmanlara daha fazla önlem sunma konusunda baskı yapılmayıp, anketler müdahale edilmeden toplanmıştır. İkinci aşamada Eğitim ve Kampanyalar kategorisinde ikiden az önlem sunan uzmanlardan daha fazla örnek sunmak konusunda yeniden düşünmeleri istenmiştir. Bu işlemin sonucu, yukarıda önerilen potansiyel en iyi uygulama önlemleri hakkındaki bölümde açıklanmış olup, buna göre 39 eğitim ve 37 kampanya örneği sunulmuştur. Her önlem için anketlerin yeterli bilgiyi ve önerilen önlemlerin doğru tanımını içerip içermediği değerlendirilmiş ancak her zaman tümünün bu koşulu sağlamadığı görülmüştür. Her bir konudan sorumlu liderler, yetersiz bilgi içeren anketlerdeki mevcut bilgiye dayanarak ankette istenen diğer bilgilerin tamamlanması halinde, önerilen önlemin bir potansiyel en iyi uygulama örneği olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceğini değerlendirmiştir. Buna uygun durumlarda ülke uzmanlarından daha fazla bilgi alınmış uygun olmayan durumlarda ise önerilen önlem dikkate alınmamıştır. 29

30 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 6 Adım 2: Sunulan Önlemlerin Değerlendirilmesi ve Analizi 6.1 Değerlendirme Aşaması 1: Genel Ölçütlerine Göre Değerlendirme Önlemlerin değerlendirilmesinin birinci aşamasında önerilen önlemler, projesinin sekiz genel seçim ölçütüne göre değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme projesinin genel yöntemi izlenmek suretiyle, Eğitim ve Kampanyalar kategorisi için her bir ölçütün özel derecelendirme sistemine göre yapılmıştır. Eğitim önlemleri ve kampanyaların değerlendirilmesinde kullanılacak değerler, özellikle bu amaca uygun olarak biçimlendirilmiştir. Kampanyaların yalnızca bir kaç tanesinin trafik kazası ya da kazanın ciddiyeti üzerinde nesnel bir etki gösterdiği, eğitim önlemlerinin ise hiç birinin etkisi olmadığı, Eğitim ve Kampanyalar alanında neredeyse hiçbir güvenilir maliyet fayda çalışması yapılmamış olduğu görüldüğünden, etkilerin değerlendirilmesi ve maliyet fayda ölçütleri için yalnızca nötr ya da pozitif sonuçların gösterilmesine, bu ölçütler üzerinden negatif derecelendirme yapmaktan kaçınılmasına karar verilmiştir. Bu, aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Bu tabloda her bir ölçütün tanımı ve açıklaması, her ölçüt üzerinden her önlemin olası değerlendirme değerleriyle birlikte verilmiştir. Sunulan bütün eğitim önlemleri ve kampanyalar, 1, 0 ya da 1 derecelendirme sistemine göre değerlendirilmiştir. Etkililik ya da maliyet fayda ölçütleri üzerinden negatif puanlama yapılmamasına karar vermenin dışında, Eğitim ve Kampanyalar kategorisi için ikinci bir uyarlama daha yapılmıştır. Neredeyse çalışmaların hiçbiri ne eğitsel önlemlerin ne de kampanyaların trafik kazası verileri üzerinde açık bir etkisini göstermediğinden bu ölçütlere göre katı bir değerlendirme yapılmamasına karar verilmiştir. Bu dereceleme işlemi, gözlenen davranış ya da beyana dayalı olarak ölçülen boyutlar üzerinde bir etki gösterdiği kanıtlanan önlemler için uygulanmış ve yararlılık ölçütüne göre 1 puan verilmesi suretiyle yapılmıştır GADGET projesi çerçevesinde, farklı ülkelerde yapılmış 265 karayolu güvenliği kampanyası üzerinde (yalnızca Avrupa da değil) yapılan meta analizler, bu değerlendirmelerden birçoğunun beyana dayalı olarak ölçülen boyutlar (çalışmaların %75,8 i) ya da gözlenebilir davranışlarla (çalışmaların %52,4 ü) sınırlı olduğunu göstermiştir. Etkiler, analiz edilen kampanyaların yalnızca küçük bir bölümünde, kaza verileri (%24,9) ya da suç istatistikleri (%16,2) üzerinden değerlendirmiştir. Ayrıca kampanyaya eşlik eden önlemler dikkate alınmaksızın (örneğin artan denetim ya da başka eğitsel önlemler gibi) kampanyanın kendi etkisini değerlendirmenin genellikle mümkün olmadığı ortaya çıkmıştır. Örneğin GADGET çalışmasında 265 değerlendirme çalışmasından yaklaşık yarısı (%49,8) iletişim faaliyetleriyle ve denetimle birleştirilmiştir. 30

31 Eğitim ve Kampanyalar No Ölçütün kısa adı Tanım İşevuruk Tanım Değerlendirme Hedef grubun Önlemin, çözümüne tanımı yardımcı olmayı amaçladığı karayolu güvenliği probleminin açık tanımı Hedef grup açıkça Temel Bu karayolu güvenliği önlemi için hedef grup ya tanımlanmamış tanım da hedef gruplar açıkça tanımlanıyor mu (Önlemin çözmeyi amaçladığı karayolu güvenliği sorununun ne olduğu açık mı)? 2 Karayolu güvenliği sorununun boyutu Hedef grupta meydana Tanım yok gelen kaza ya da yaralanmaların toplam kaza ya da yaralı sayısına olan katkısı tahmin edildi mi? Az sayıda Yüksek sayıda kaza kaza hedeflendi hedeflendi 3 Güvenlik Karayolu güvenliği üzerinde önleminin muhtemel beklenen etkiler etkisinin, tercihen önceki değerlendirme çalışmaları ya da risk faktörleriyle kazalar ya da yaralanmalar arasındaki bilinen ilişkilere dayalı olarak değerlendirilmesi Önlem planlanırken ve uygulaması savunulurken karayolu güvenliği üzerindeki etkisi tahmin edildi mi (sayısal olarak)? Önlemin tahmini etkisinin dayanağı neydi (değerlendirme çalışmaları, bilinen risk faktörleri ya da başka temeller)? Beklenen etkilerin tahmini açıkça kabul edilen bilgilere mi dayanıyordu? Tahmin Tahmin edildi yapılmadı 4 Etkilerin Uygulamadan ve değerlendirilme değerlendirme bulgularının si yayınlanmasından sonra önlemin gerçek etkilerinin değerlendirilmesi Önlemin karayolu güvenliği üzerindeki gerçek etkileri değerlendirildi mi ya da bunun için bir değerlendirme çalışması planlandı mı? Değerlendir Bazı ilmedi değerlendirmeler var (örn. uygulama sonrası ölçümler) Önlemin maliyet ve faydası tahmin edildi mi? Bu tahminler, önlemin uygulanmasından önce mi sonra mı yoksa hem önce hem sonra mı yapıldı? Hesaplan Hesaplandı madı 5 Maliyet ve fayda Bir karayolu güvenliği önleminin etkili olması beklenebilecek kaza ya da kaza kurbanlarının sayısal olarak değerlendirmesi Önlemin maliyet fayda değerlendirmesi ve alternatif önlemlerin maliyet ve faydasıyla karşılaştırılması Hedef grubun ayrıntılı tanımı 31

32 No Trafik Hizmetleri Başkanlığı Ölçütün kısa adı Tanım İşevuruk Tanım Değerlendirme Bilgi yok Belgelendirilmiş olumlu kabul ya da değerlendi rilmedi 6 Halkın kabulüönlemin halk ve politikacılar tarafından kabulünün izlenmesi Önlemin halk Kötü kabul tarafından kabulüyle ilgili bilgiler toplandı mı? Biliniyorsa önlem halk tarafından hangi seviyede kabul edildi? 7 Sürdürülebilir Maliyet etkin olduğu etkiler bulunan önlemlerin sürekli kullanımının taahhüt edilmesi Önlemin etkilerinin Sürdürülemez Bilgi yok kalıcı mı yoksa geçici olması mi olması bekleniyor? bekleniyor Etkilerin geçici olacağı bekleniyorsa etkilerini mümkün olduğu kadar uzun süre sürdürmek için önlemin sürekli kullanımını taahhüt eden ne türlü önlemler alındı? 8 Aktarılabilir Hem yurt içinde hem de etkiler ülkeler arasında daha geniş ölçekte önlemin uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi Bu önlemler daha geniş Başka ölçekte uygulanabilir ülkelere mi yoksa beklenen aktarılamaz etkiler yalnızca yerel seviyede mi kalacak? Belgelendirilen sürdürülebilirlik ya da sürdürülebilir olması bekleniyor Belgelendi Aktarılabilirliğ rilmedi i iddia edilmiş ya da kanıtlanmış Tablo 4: Eğitim önlemleri ve kampanyalar için değerlendirme ölçütleri Bu ilk değerlendirme aşamasından itibaren önerilenler arasında yalnızca bir önlem, Norveç in Açıkça Söyleyin! kampanyası, maksimum sonucu elde ettiğinden, en iyi uygulama olarak ortaya çıkmıştır. Bu, önerilenler arasında manidar düzeyde maliyet fayda oranının gösterilebildiği tek önlem olmuş, diğer önlemlerin hiçbiri için yeterince ayrıntılı maliyet fayda çalışması sunulmamıştır. Bu yüzden en umut verici uygulama olarak nitelendirilip nitelendirilemeyecekleri değerlendirilerek, kalan önlemlerin değerlendirilmesine devam etme kararı verilmiştir. En iyi uygulama ölçütlerini karşılayan önlemleri dikkate alan, en iyi uygulama kavramının aksine, umut verici uygulamalar göreli olarak tanımlanmıştır. Bu, (diğer önerilen önlemlere göre) genel ölçütlerde en yüksek puanları alan ve bir sonraki adımda eğitim önlemlerine ve kampanyalara özel ek ölçütleri karşılayıp karşılamadığı da değerlendirilmiş olan önlemleri seçtiğimiz anlamına gelmektedir. En umut verici önlemlerin nihai seçimi, genel ölçütler ile eğitim önlemleri ve kampanyalar kategorisi için ek ölçütlere göre alınan puanların nitel ağırlığına dayalı olarak yapılmıştır. 32

33 Eğitim ve Kampanyalar 6.2 Değerlendirme Aşaması 2: Eğitim ve Kampanyalar İçin Oluşturulan Ek Ölçütlere Göre En Umut Verici Uygulamaların Değerlendirmesi Anketin büyük bir bölümünü oluşturan genel ölçütlerden ayrı olarak, eğitsel önlemler ve kampanyalara özgü sorular, bu konularda bizim kategorimizde sunulan önlemlerin çok önemli ölçütlere göre değerlendirilmesini sağlamıştır. Yukarıda tartışılan ankette yansıtıldığı gibi eğitim önlemleri ve kampanyalar kategorisi, kendine özgü ölçütlerin gerekli olduğu iki alt kategoriden oluşmaktadır. Bu nedenle eğitim önlemleri ve kampanyalar için farklı ek ölçütler geliştirilmiştir. Eğitim önlemleri için ek ölçütlerin dayanağı, Rose25 projesinin14 nihai raporudur. Rose25 projesinde kullanılan en iyi uygulama ölçütleri şöyledir: İyi uygulama olarak adlandırılan bir faaliyet ideal olarak: Teorik ve pratik öğeler içermelidir, Bilgi, beceri ve tutumlara odaklanmalıdır, Hedef grup için çekici ve yenilikçi olmalıdır, yani ilgilerini artırmalı ve eğlence yaratmalıdır, 3 E yi kapsayan (Denetim, Mühendislik ve Eğitim) diğer karayolu güvenliği önlemlerine nüfuz etmelidir, Okulda, daha geniş bir bağlama nüfuz etmiş olmalıdır (eğer okul sistemi içinde yürütülen bir faaliyet ise), Geniş ortaklık temelinde olmalı, bir ağ kurmalı ve bağlı olduğu ya da kendi inşa ettiği daha geniş bir platformda yer almalıdır. Bu nedenle bütün eğitsel önlemler iki ek ölçüte göre değerlendirilmiştir: Denge ve nüfuz etme. Denge, eğitsel önlemin, herhangi bir eğitim önleminin üç ana öğesine ne derecede uygun odaklandığını gösterir: bilgi, tutum ve beceri. Genelde bütün bu öğelere yönelik eğitsel önlemlerin, bu üç bileşenden yalnız birine odaklanan önlemlerden daha iyi olduğu 14 Rose25, s

34 Trafik Hizmetleri Başkanlığı düşünülmüştür. Yine de bu, sadece genel bir rehberdir. Üç öğe üzerine yapılan vurgunun uygunluğu, eğitsel önlemin özel hedeflerine bağlıdır. Üç öğenin dengeli olup olmadığı değerlendirilirken en önemli konu, her üç öğenin göreli ağırlıklarının, önlemin hedefine uyarlanıp uyarlanmadığı olmuştur. Nüfuz etme terimiyle özetlenen ikinci ölçütte ise, uygulanan önlemin, içinde cereyan ettiği tüm sosyal bağlamı ne şekilde dikkate aldığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme, bağımsız eğitsel önlemlerin ayrıntılı analize dâhil edilmediği anlamına gelmektedir. Yalnızca uygulama ve önlemin hedefiyle ilgili tüm paydaşları kapsayan önlemler dikkate alınmıştır. Aşağıdaki tablo, eğitsel önlemler için iki ek ölçütün nasıl Nüfuz Etme Denge Ölçütün kısa adı değerlendirildiğini açıklamaktadır. Değerlendirme Tanım Anket İşevuruk Tanım 1 1 Teorik ve pratik öğeleri içermesi, bilgiye, beceriye ve tutumlara odaklanması Bilgi, beceri ve tutum üzerinde ne derece dengeli bir odaklanma var? Önlem, teorik ya da pratik bilgiye odaklanıyor mu? Önlemin hedeflerine göre bilgi, beceri ve tutuma uygun şekilde odaklanma Zayıf denge Orta denge İyi denge 3 E yi kapsayan (Denetim, Mühendislik ve Eğitim) diğer karayolu güvenliği önlemlerinin içine nüfuz etmiş olması, daha geniş bir bağlama nüfuz etmiş olma Kampanyaya hangi ortaklar (kamu, özel, ) dâhil oldu (belirtiniz)? Önlem için ek anahtar başarı faktörü var mı? Bu kampanyanın sonucunda ortaya çıkan türetilmiş faaliyetler / kampanyalar (örn. bölgesel seviyede) var mı? Önlemin hedefine bağlı olarak bütün paydaşlara yönelir ve dikkatini çeker Nüfuz Zayıf etmemiş, düzeyde bağlantısız nüfuz etmiş tek bir önlem ya da tanımsız Tablo 5: Umut verici eğitsel önlemlerin değerlendirilmesi için ek ölçütler 34 0 Diğer önlemlere ve bağlama nüfuz etmiş

35 Eğitim ve Kampanyalar Kampanyaların değerlendirilmesi için kullanılan ek ölçütler, Rosebud el kitabında15 formüle edilen tavsiyelere ve küresel karayolu güvenliği ortaklığı en iyi uygulamaları16 için yapılan tavsiyelere dayanmaktadır. Açıkçası iyi bir kampanyanın hayati özelliklerini değerlendirmek üzere sadece birkaç ölçüt tanımlamak zordur. Örneğin küresel karayolu güvenliği ortaklığı, özel bir önem arz eden aşağıdaki özellikleri tanımlamıştır (sayfa 7): Temelinde yer alan teorik modelin kullanımı; Kampanyada ele alınan konu / konularla ilgili daha önceden yapılmış nicel ve nitel araştırmaların dikkate alınması; Yasama, denetim ve halkla ilişkiler ya da birleştirilmiş tanıtım gibi kampanya desteklerinin kullanımı; Kampanyayı cazip kılmak için kullanılan yaklaşım ve mesajı aktarmak için kullanılan medya kanalları ve Kampanyanın yoğunluğu, süresi, zamanlaması ve sunumu. Etkili bir kampanya için, sorumlu bir temel ajans, sınırlı sayıda mesaj, araştırma ve toplumsal desteğe dayanan geliştirici kararların tavsiyesini kapsayan rehberlik. Ayrıca küresel karayolu güvenliği ortaklığı, karayolu güvenliği kampanyalarının planlanması ve icrası için şunları tavsiye etmektedir: a. Çalışmanın temelinde yer alacak bir teorik model ya da kaza veri tabanına dayalı kanıt kullanın, b. Gelecekteki iyileştirmeler için kampanyanın etkisini ölçmek üzere bir değerlendirme planı yapın, c. Sorunu tanımlayın ve iyi seçilmiş bir parola ve mesaj belirleyin. Örneğin: Sisli havalarda hızınızı azaltın ve takip mesafesi bırakın mesajı çok geneldir. Bunun yerine: Siste: hızınızı yarıya indirin ve takip mesafesini iki katına çıkarın benzeri bir mesaj çok daha etkilidir. d. Hedef grubunuzu tanımlayın ve onlara ulaşmak için iletişim yolu bulun, (hedef grubunuza bağlı olarak TV spotları, el ilanları, radyo röportajları, okul faaliyetleri, gençler için disko faaliyetleri, benzin istasyonları, okul alanları, vb.) 15 bkz. bkz. Elsenaar, P., & Abourraad, S. (2005). Road Safety Best Practices: Examples and recommendations [Yol Güvenliği En İyi Uygulamalar: Örnekler ve tavsiyeler]. Ayrıca karayolu güvenliği tanıtım kampanyaları hakkında global karayolu güvenliği ortaklığı notuna bakınız. Sırasıyla ve

36 Trafik Hizmetleri Başkanlığı e. Kampanya faaliyetlerine hayati önemdeki polis ve diğer denetim kurumlarından bütün paydaşları dâhil edin, f. Örneğin 2 haftalık bilgilendirme döneminden sonra kampanya konusuyla ilgili denetim yapılmasının icra edilmesi çok önemlidir. Hayati önemi vardır. g. Kampanya geleneğine sahip birçok ülke, her yıl 4 veya 6 mesajı olan ve denetim planı içeren bir yıllık programa sahiptir, h. Hükümetin halka ileteceği birçok mesajı olduğundan, birçok ülke, hükümet tarafından mali olarak desteklenen bağımsız bir kampanya organizasyonunu tercih etmiştir (örneğin Fas, ayrıca PRI web sitesine bakınız). i. Bazı ülkeler ulusal karayolu mağduru örgütlerine sahiptir; bu örgütler, bir kampanyada hikâye edilebilecek özel deneyime sahip üyelere sahiptir. j. Kültürel öğelerin uygun şekilde ele alınıp alınmadığının denenmesi ve ayrıca test edilmesi tavsiye edilir. İletişim stratejileri ve denetimle birleştirilmesinin öneminin dikkate değer şekilde vurgulanmasının dışında, bu tavsiyeler projesinin genel ölçütleriyle geniş ölçüde değerlendirilmiştir. Bu nedenle önerilen karayolu güvenliği kampanyalarını analiz ederken özellikle bu iki ek faktöre odaklanılmıştır. Kampanya bir mesajı iletme stratejisi olduğundan, iletişimin çarpıcı olması gerektiği açıktır. 36

37 Eğitim ve Kampanyalar Ölçütün kısa adı Aşağıdaki tablo, bu ek ölçütlerin ne şekilde değerlendirildiğini göstermektedir: Tanım İşevuruk Tanım İletişimin Zekice ve yaratıcı Niteliği iletişim stratejisi: yüksek bilgi veya bilgilendirme kalitesi, bilgilendiricinin yüksek kaliteli iletişim becerisi, eylemi uygulayacak şahıslar için bilgiye erişimin iyi olması, bilginin hedef gruba iyi bir şekilde sunulması ve bu sunum için iyi bir zamanlama. Kampanya geçmişte tekrarlandı mı ya da gelecekte tekrarlanacak mı? Eğer öyle ise kaç defa? Kampanya çalışması ne kadar sürdü (hafta olarak çalışma süresi)? Denetimle Farkındalığı arttıran birleştirme iletişimin artan denetimle birleştirilmesine yönelik strateji Kampanyaya hangi ortaklar (kamu, özel, ) dâhil oldu (belirtiniz)? Önlem için ek anahtar başarı faktörü var mı? Bu kampanyanın sonucunda ortaya çıkan türetilmiş faaliyetler / kampanyalar (örn. bölgesel seviyede) var mı? Hangi medya kullanıldı? Eğitim ve Kampanyaların Yorumu Değerlendirme 1 İyi bir iletişim ve bilgi İletişim kalitesi (örn. mesajı kalitesi kötü aktaranların becerileri, bilgiye erişebilirlik, bilginin sunumu ve sunumun zamanlaması. 0 İletişim kalitesi orta 1 İletişim kalitesi iyi Kullanılan medya ve iletişim kanalı yelpazesi. İletişimin yaratıcı karakteri. Farkındalığı arttıran iletişimin artan denetimle birleştirilmesine yönelik özel bir strateji geliştirilmesi Denetim yok Açık bir strateji olmadan denetimle birleştirme İletişimi ve denetimi birleştirmek için özel strateji Tablo 6: Umut verici karayolu güvenliği kampanyalarının değerlendirilmesi için ek ölçütler 37

38 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 6.3 Değerlendirme Aşaması 3: En Umut Verici Önlemlerin Nihai Değerlendirmesi Birinci değerlendirme aşamasında önerilen bütün önlemler, sekiz genel ölçütüne göre değerlendirilmiştir. Bu birinci aşama sonucunda belirlenen en umut verici önlemler, ikinci aşamada eğitim önlemleri ve kampanyalar için ek ölçütlere göre tekrar değerlendirilmiştir. Değerlendirme prosedürümüzün üçüncü ve son aşamasında en umut verici önlemlerin nihai seçimi, en umut verici önlemler için birinci ve ikinci aşamanın sonuçları karşılaştırılarak yapılmıştır. Belçika Karayolu Güvenliği Enstitüsündeki profesyoneller ve projesi konsorsiyumunun proje liderleri arasında bu karşılaştırma tartışıldıktan ve projesi konsorsiyumunda ayrıca ele alındıktan sonra en umut verici önlemlerin listesi oluşturulmuştur. Projenin amacı mümkün olan en fazla alanda en umut verici önlemleri de göstermek olduğundan her bir tematik alt kategoriye maksimum bir umut verici önlem dâhil edilmiştir (bkz. Bölüm 4, Sunulan önlemlere genel bakış). Tematik raporun mümkün olduğu kadar öz bilgi içermesi için en umut verici önlemler tanımımızı 3 eğitsel önlem ve 4 kampanyayla sınırlı tutulmuştur. 38

39 Eğitim ve Kampanyalar En umut verici eğitim önlemleri ve kampanyaların açıklanması ve analizi 39

40 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Bu bölümde hem projesi ölçütlerine hem de eğitsel önlemler ve kampanyaları değerlendirme ek ölçütlerine göre en umut verici önlemler tanımlanmaktadır. Yukarıda açıklandığı gibi Açıkça Söyleyin! kampanyası dışında mükemmel kabul edilebilecek bir en iyi uygulama örneği belirlenememiştir. Bu nedenle projesi sürecinde önerilen en umut verici önlemlerin ayrıntılı açıklamasını kapsayan bir rapor hazırlama yoluna gidilmiştir. Sunulan önlemlerin az ya da çok umut verici şeklinde analiz edilmiş olmasının, önlemlerin birbirine göre sıralanmasına yol açarak, bazı hallerde önlemlerin nihai seçimini sağlayan farkların birbirine yakın olmasına ve her seferinde bu farkların kategorik bir farktan çok bir derece farkı olarak ortaya çıkmasına yol açtığı belirtilmelidir. projesinin ana amacı iyi önlem örneklerini tartışmak ve göstermek olduğundan, yalnızca seçilmiş umut verici ve en iyi önlem uygulamaları bu raporda ele alınmıştır. Önerilenler arasında olup nihai seçimde yer almayan önlemlerle ilgili daha fazla bilgi web sitesinde bulunabilir. Ülke uzmanlarınca gönderilen önlemlerin işlenmesi için hazırlanmış anketler de web sitesinden indirilebilir. projesinin tematik raporlarından bazıları, ülke uzmanları tarafından önerilen potansiyel önlemler listesinin ötesine geçmekte, bu seçme işlemini literatüre ve uzman görüşüne dayanan bir seçimle tamamlamaktadır. Alt kategorimizde sunulmuş olan çok miktarda önlem dikkate alındığında, bu tür bir tamamlayıcı analizi, pratikte bu proje kapsamında gerçekleştirme imkânı bulunmadığından en umut verici önlem seçimimizin neredeyse tamamı ülke uzmanlarından gelen orijinal veriyle tayin edilmiştir. Bu nedenle kimi çok umut verici mevcut önlemler ve hatta kimi en iyi önlem uygulamalarına mevcut tanımda yer verilmemiş olması mümkündür. Diğer umut verici ve en iyi eğitsel önlem uygulamaları hakkında daha fazla örnek için Rose25 projesinin nihai raporunu önermekteyiz. Diğer umut verici ve en iyi kampanya uygulamaları ile ilgili daha fazla örnek GADGET ve Rosebud projelerinin nihai raporlarında ve yukarıda alıntı yapılan (Avrupa ve uluslararası) kampanyalar hakkındaki literatürde verilmektedir. Seçilen kampanyaların açıklanmasına en iyi kampanya uygulaması olan Açıkça Söyleyin! kampanyasıyla başlanmış olması hariç, diğer önlemlerin ele alınış sırası tamamen rastgeledir. 40

41 Eğitim ve Kampanyalar 7 Anahtar Örnekler17: Eğitim 7.1 Eğitsel Bütünlük (Ministère des Transports Directorat Sécurité Routière, Fransa) Önlemin Tanımlanması Davranış oluşturma ve yetkinleştirme hayat boyu süren bir faaliyettir. Eğitsel Bütünlük, anaokulundan sürücü belgesi sonrası döneme kadar uzanır ve öğrencinin biyolojik yaşına uyarlanan ardışık programlar sayesinde aşama aşama yetkinliklerin kazandırılmasını hedefler. Bu bütünlüğün içinde yer alan her program ya da adım, önceki adımlarla kazanılan bilgiyi ve yetkinlikleri kullanır. Herhangi bir adımda ilk kez ele alınan bazı temalar, farklı bir açıdan bakılarak ya da bazı bilgiler eklenerek daha sonra yeniden ele alınır. Günümüzde Eğitsel Bütünlük aşağıdaki adımları içerir: APER ya da birinci düzey karayolu eğitimiyle tanışma (anaokulu ve ilkokul) ASSR ya da Okul Yol Güvenliği eğitimine katılım, birinci seviye (kolej, yaş) BSR ya da Yol Güvenliği Sertifikası (14 yaş, moped kullanmak için verilen sınav) ASSR ikinci seviye (lise; yaş 14 16), sürücü belgesi sınavına kaydolabilmesi gerekir AAC, Yetişkin Eşliğinde Araç Kullanma (sürücü okulları, yaş 16 18) Sürücü sınavı (18 yaştan itibaren) ve AAC den yararlanılmışsa 2 yıl, yararlanılmamışsa 3 yıllık ceza puanı sistemine bağlı (6 puan) stajiyer sürücü belgesi Ceza puanı sistemine bağlı (12 puan) nihai sürücü belgesi Birden fazla suç işleyenler için rehabilitasyon seansları. Tüm sürücüler için sürekli eğitim (tecrübeler bunun pahalı ve organizasyonunun da zor olduğuna işaret etmektedir), yaşlı yol kullanıcılarının mümkün olduğu kadar uzun süre becerilerini korumalarına yardımcı olmak için özel eğitim ve kaza mağdurlarına yönelik psikolojik destek dâhil olmak üzere ek adımlar üzerinde düşünülmekte ise de halen üzerinde çalışmalar devam etmektedir. 17 Seçilen önlemleri tanımlamak için kullanılan bilgiler, faaliyet hakkındaki ilgili anketten alınmıştır. Anketler, projesi web sitesinde bulunabilir. APER Attestation de Première Education à la Route, Trafik Eğitim Sertifikası [Çeviri notu]. ASSR les Attestations Scolaires de Sécurité Routière, Yol Güvenliği Okul Sertifikası[Çeviri notu]. BSR Brevet de Sécurité Routière, Yol Güvenliği Terfi Belgesi [Çeviri notu]. AAC Apprentissage Anticipé de la Conduite, Sürücülük Öğrenme Kuralları [Çeviri notu]. 41

42 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Eğitsel Bütünlüğün tasarımı, çoğunlukla Keskinen in modelini (1996) izleyen iş analizine dayanmaktadır. Bu aynı zamanda iyi bir zincirleme hedef popülasyon bilgisini, güncel eğitim süreçlerini (kim için hangi içeriğin, ne zaman ve nasıl öğretileceği) ve farklı sektörlerde örgün eğitim aktörlerinin tamamlayıcılığını ve koordinasyonunu da içermektedir. Ebeveyn etkisi davranış geliştirmede, riske karşı tutumlarda ve cinsiyet farklılıklarında büyük bir etken olduğundan, ebeveynlerin ve ailelerin etkisi dikkate alınmıştır. Eğitsel Bütünlük, yol kullanımı için (yürüyüş, bisiklet sürme, moped sürme, sürücülük) beceri geliştirmeyi ve nihai olarak bütün yol kullanıcıları için yol güvenliği açısından olumlu tutum ve davranış geliştirmeyi hedeflemektedir. Önlemin Odaklandığı Konu Eğitsel Bütünlük bütün kaza türlerine odaklanmaktadır. Bazı aşamaları, özellikle mopedlerin karıştığı kazalara yöneliktir. Bundan faydalanacak ana grup, risk seviyesinin en yüksek olduğu genç sürücüler (18 25) olmalıdır. Ancak hepsi AAC ye kaydolmamakta ve dolayısıyla tüm süreci kullanmamaktadırlar. Yol Güvenliği Sorununun Boyutu Eğitsel Bütünlük, yol güvenliğinin bütün konularına ve alanlarına yönelmektedir. Dolayısıyla tüm Fransız yol güvenliği sorununun bu önlemin kapsamında olduğu söylenebilir. Beklenen Etkiler Sonuçta bütün yol kullanıcıları, Eğitsel Bütünlükten faydalanmalıdır. İlk etkilerin deneyimsiz sürücüler üzerinde görülmesi beklenmektedir. Eğitsel Bütünlüğün kaza ya da kaza mağdurlarının sayısı üzerinde etkisi için tahmin yapılmamıştır. Eğitsel Bütünlük sayesinde gelişen yetkinlik, sürücülerin araçlarını daha iyi idare etmesi ve trafik koşullarına uymak için daha becerili olmaları anlamına gelmektedir. Eğitsel Bütünlüğe katılan yol kullanıcıları da en önemli kaza faktörlerini ve bunlardan nasıl ve neden kaçınmaları gerektiğini (hız yapma, alkol alma, vb.) daha iyi bilirler. Eğitsel Bütünlüğün daha sorumluluk sahibi yol kullanıcıları neslinin ortaya çıkmasına katkıda bulunması beklenmektedir. 42

43 Eğitim ve Kampanyalar Etkilerin Değerlendirilmesi Eğitsel Bütünlüğün uzun vadede işe yaraması beklendiğinden ve kademeli olarak oluşturulduğundan bu tür bir önlemin kaza ve yaralanmalar üzerindeki sayısal etkilerini belirlemek oldukça zordur. Sürekliliğin her bir adımı, süreç değerlendirmesi yapılarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ayrıca Yetişkin Eşliğinde Araç Kullanma üzerinde çeşitli sonuç değerlendirme çalışmaları yapılmış olmakla birlikte sonuçlar tutarlı değildir ve değerlendirme biçimine bağlı bazı sorunlar ortaya çıkmıştır. Şu anda süreç değerlendirmeleri, tüm fayda elde edilmeden önce Eğitsel Bütünlüğün organizasyonunda pratiğe dönük iyileştirmelerin yapılması gerektiğini göstermektedir. İlerleme, katılan aktör ağlarının sürekli eğitiminden beklenmelidir ki bunun için ek kaynaklara ihtiyaç vardır. Eğitsel Bütünlük, kazalar ve yaralanmalar üzerindeki etkisi bağımsız olarak incelenip belirlenebilecek türde düzeltici bir önlem değildir. Ancak, sağlam bir eğitim teorisine dayanmakta, süreklilik sağlamakta, yaşamaya devam etmekte ve çeşitli gelişim aşamalarında ana sorunlara tekrar odaklanmak için zaman faktörünü kullanmaktadır. Dahası, eğitimle en çok ilgili aktörlerin işbirliğini içermekte (dâhil olacak bir sonraki grup sağlık eğitimi uzmanları olmak üzere) ve böylece güvenlik mesajının tutarlılığını sağlamakta ve bu mesajı aktarmak için farklı imkânlar sağlamaktadır. Bu, davranış ve yetkinliği geliştirmek için temel bir önlem olduğundan güvenlik üzerindeki etkilerini, davranışı etkileyen diğer önlemlerinkinden ayırmak zordur (hız sınırlamaları ve denetim, alkollüyken araç kullanmayla ilgili yasalar, vb.). Maliyet Fayda Analizi Bu önlem için özel bir maliyet fayda analizi yapılmamıştır. Kabul Gelecekte, iki tekerlekli motorlu araç ya da taşıt kullananlara ulaşılmasında yardımcı olacağı izlenimi verdiğinden Eğitsel Bütünlüğün ilk adımları, hitap ettiği kesim tarafından iyi bir kabul görmüş görünmektedir. Açıkçası stajiyer sürücü belgesi, herkesin kabul etmek zorunda olduğu bir sınırlamadır (kaçınılmaz!). Rehabilitasyon kursları zorunlu değildir fakat belgelerindeki puanları geri kazanmak için birden fazla suç işleyenlere bir şans vermektedir. Yol kullanıcılarının kendi veri dosyalarına ulaşma ve belgelerinde ne kadar puanları kaldığını tam olarak öğrenme imkânı olsaydı (şu anda bu, mahremiyete ilişkin yasal düzenlemeden dolayı Fransa da zordur) yeniden sürücülük sınavı daha kolay kabul edilebilirdiyse de, 43

44 Trafik Hizmetleri Başkanlığı yaklaşık on yıldır uygulanıyor olması, kabul gördüğüne ve uygulamanın devam edeceğine işaret etmektedir. Sürdürülebilirlik İçerikte iyileştirmeler yapılmış ve yapılacak olmasına rağmen Eğitsel Bütünlük önlemi kalıcı olmak iddiasındadır. Önlem 1996 yılından beri uygulanmaktadır ve halen devam edilmektedir. Bu önlemde zaman temel faktördür: trafik eğitimi, hayatın bütün farklı aşamalarının bir parçasıdır. Önceki aşamalarda öğretilen konulara geri dönülmesi, temel konular hakkındaki bilgileri derinleştirmeye ve önemini vurgulamaya imkân sağlamaktadır. Eğitsel Bütünlük, öğrencilerin geleceğe bakmasını da sağlamaktadır. Aktarılabilirlik Eğitsel Bütünlük, farklı aktörlerin işbirliğini, aktörlerin yetiştirilmesini ve bütün sürecin izlenmesini içeren karmaşık bir önlemdir. Temelde yeni sürücüler için stajiyer sürücülük ve ceza puanı sistemi gibi önlemlere dayanmaktadır. Eğitsel Bütünlük önlemi, kişisel özgürlükleri ihlal etmeyecek şekilde dosya aktarımına uygun düzenlemelerin yapıldığı sürücü ve araç veri tabanını da gerektirmektedir. Ayrıca, genç sürücülere yönelik hız sınırları ve denetim, alkol konusundaki yasalar ya da özel önlemler gibi, davranışları etkileyen diğer önlemlerin yanı sıra Avrupa daki eğitimle ilgili diğer projelerin bir sinerji yarattığını göstermiştir. Fransızların Eğitsel Bütünlük deneyimi, Fransa da yapılan teorik ve ampirik araştırma sonuçlarına dayalı olarak, başka ülkelere uyarlanabilir ve uygulanabilir. Bilgi, Tutum ve Beceriler arasında Denge Genel anlamda dengeli bir odaklanma vardır. Belirli adımlarda odaklanılan konu farklı olabilir. Eğitsel Bütünlük sayesinde gelişen yetkinlikler, sürücülerin araçlarını daha iyi idare etmesi ve trafik koşullarına uymak için daha becerili olmaları anlamına gelmektedir. Eğitsel Bütünlüğe katılan yol kullanıcıları aynı zamanda en önemli kaza faktörleri ile bunlardan nasıl ve neden kaçınmaları gerektiği hakkında (hız yapma, alkol alma, vb.) daha çok bilgi sahibidirler. Eğitsel Bütünlüğün daha sorumluluk sahibi yol kullanıcıları neslinin ortaya çıkmasına katkıda bulunması beklenmektedir. 44

45 Eğitim ve Kampanyalar Bilgi, tutum ya da beceri konularının yoğunluğu, Eğitsel Bütünlük sürecinde bir adımdan ötekine değişebilir. Eğitsel Bütünlük (birbirinden ayrı yürütülen trafik eğitimi ve sürücü yetiştirme programlarıyla kıyaslandığında), yetkinlik ve bilginin geliştirilmesi için, sonradan gelen her adım öncekini destekler şekilde zamana yaymaktadır. Daha geniş bir bağlama nüfuz etmesi Eğitsel Bütünlüğün koordinasyonu, bütün programdan ve içeriğinden sorumlu olan DSCR tarafından gerçekleştirilmektedir. Anaokulları ve ilkokullar APER in öğretilmesinden, kolejler birinci seviye ASSR nin ve BSR nin öğretilmesinden, liseler ikinci seviye ASSR nin öğretilmesinden sorumludurlar. DSCR nin klavuzluk ettiği AAC, sürücü okullarını ve sigorta şirketlerini de kapsamaktadır. İçişleri ve Ulaştırma Bakanlıkları, sürücü belgesi sınavından ve sürücü belgesinin kaydedilmesinden sorumludur. İçişleri ve Savunma Bakanlıkları (Polis ve Jandarma) ceza puanı sisteminden sorumludurlar. Rehabilitasyon kursları, İçişleri ve Savunma Bakanlıklarıyla işbirliği içinde öğreticiler ağıyla DSCR tarafından düzenlenmektedir. Eğitsel Bütünlük okul müfredatıyla bütünleştirilmiştir. AAC, stajyer sürücü belgesi, ceza puanı sistemi ve (bu tür bir kursa devam ederek belgelerinde iki puanı telafi eden) birden fazla suç işleyenler için rehabilitasyon kurslarını yürürlüğe sokmak üzere yasalar çıkarılmıştır. DSCR Direction de la Sécurité et de la Circulation Routières, Emniyet ve Yol Güvenlik Müdürlüğü [Çeviri notu]. 45

46 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 7.2 Noord Brabant ta (Hollanda) Okullar İçin Karayolu Güvenliği Eğitimi Başlığı Önlemin Tanımlanması Noord Brabant bölgesinde yenilikçi bir düzen getirmiş buna göre okullar, eğitim programlarına sürekli Karayolu Güvenliği Eğitimini (KGE) yerleştirmiştir. Bu okullar sertifika ve bir etiket almış (üzerinde Seef isimli zebranın olduğu rozet); okullar, faaliyeti tanıtmaya, bütün potansiyel ve gerçek paydaşlar için faaliyeti görünür kılmaya davet edilmişlerdir. Bağımsız bir komisyon, sertifikasyonu desteklemek ve etkisinin niteliğini kontrol etmek için okulları ziyaret etmektedir. Noord Brabant ta altı kişiden oluşan bir ekip, bu projeyi uygulayıp yönetmekte ve bütün il içinde kapsamı genişletmeye çalışmaktadır. Noord Brabant taki 68 belediyenin hepsi sürece katılmıştır. Bu projede çalışan okullar, ulusal kaynaklardan mali destek almaktadırlar. Öncelikli dört ana eksen üzerinden, sertifikasyon puanlaması yapılmaktadır. 1. Başlık: Çeşitli açılardan KGE nin entegrasyonu (KGE öğretmenleri, eğitim programının parçası, trafik güvenliği haftası gibi özel olaylar, vb.). 2. Başlık: Güvenli çevre (okulun çevre dostu ulaşım şekillerine erişimi, bisiklet park yerleri, çevre alanlarda güvenli yollar, vb.). 3. Başlık: ebeveynlerin katılımı trafik ebeveynleri (okullar, ebeveynler için iyi işleyen bir bilgilendirme sistemi geliştirip uygulamaktadır; ayrıca ebeveynler kavşak devriyeleri olarak hareket etmekte ve okula gidişte kullanılan günlük güzergâh üzerindeki ulaşım şekline müdahale etmeye teşvik edilmektedirler). 4. Başlık: Alıştırmalar ve uygulama projeleri, programın parçasıdır. Okullar, bu kategorilerde puanlar ve yıldızlar alabilirler. Eğitim sürecinde belli bir zamanlama ve vurguya karar vermektedirler. Bütün konular için çeşitli formlarda (kitap, broşür, film, CD ROM) rehber, taslak ve diğer materyal mevcuttur. Şu anda ortaokullara ve özel eğitim okullarına uygulanacak KGE Başlığı (RSE Label) geliştirilmektedir. Önlemin Odaklandığı Konu Bu önlem, yol güvenliği eğitiminin okul programlarına nüfuz etmesini hedefleyen ve daha güvenli okul çevresini teşvik eden bir hızlandırma projesidir. KGE Başlığı, genç trafik katılımcıları için yol güvenliğine her cepheden yaklaşmaktadır: Yerel politikalardan sınıfta trafik eğitimine, okul içinde ve çevresindeki trafik davranışından polis ve trafik güvenliği örgütlerinin desteğine kadar. 46

47 Eğitim ve Kampanyalar Karayolu Güvenliği Sorununun Boyutu Bütün yaş ortalamalarıyla karşılaştırıldığında trafikte görece az sayıda çocuk hayatını kaybetmektedir. Bir yılda trafik kazalarında ölen çocuk sayısı, o yaş grubundaki (0 14 yaş) çevre sakinlerinin sayısına bağlıdır döneminde 0 14 yaş grubunda ölüm oranı (yıllık ölüm sayısı / kişi) 6,5 tir. Hollanda da hala her yıl 14 yaş ve altı 53 çocuk ölmekte ve kayıtlara göre 906 çocuk hastaneye yatırılmaktadır ( ortalaması). Hastanede yatan hastaların gerçek sayısı önemli ölçüde yüksektir döneminde polisin (bu konuyla ilgili olarak) 0 15 yaş grubunda hastanede yatmakta olan bütün çocukların yalnızca %44 ünü kaydettiği tahmin edilmektedir. Hastanede yatan bütün hastalar için ortalama kayıt oranı yaklaşık %60 tır. Beklenen Etkiler Sürekli trafik eğitimi gibi yumuşak önlemler için Hollanda da birinci hedef, mağdur sayısında %20 azalma sağlayabilmektir. Bu sayıyı azaltma çalışması, KGE Başlığının gerçek etkisini belirleyecektir. Trafik davranışı genç yaşta öğrenilebilir ve daha büyük yaştaki çocuklarda davranış değişikliği sağlanabilir. Bu nedenle kalıcı trafik eğitimi, güvenli davranış için ön koşuldur. Trafik eğitiminin kalıcı yapısı, belli bir yaş veya hedef grubu için faaliyetlerin genellikle daha sonra meyvesini vereceği anlamına gelmektedir. Etkilerin Değerlendirilmesi 2006 yılının sonunda, sonuçlar üzerinde bir değerlendirme çalışması yapılması beklenmektedir. Maliyet Fayda Analizi Bu önlem için özel bir maliyet fayda analizi yapılmamıştır. Kabul Projeye katılım gönüllülük esasına dayanmakta, şu anda Noord-Brabant bölgesinde ilkokulların yaklaşık %25 inde uygulanmaktadır. Ayrıca KGE Başlığı, Hollanda da giderek artan sayıda bölgede uygulanmakta olup şimdiden Hollanda daki on iki bölgenin yedisine yayılmış durumdadır. Halen KGE Başlığı sertifikası olan 625 okul (556 ilkokul, 55 ortaokul, 14 özel eğitim okulu) bulunmaktadır. 47

48 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Sürdürülebilirlik Şimdilik KGE Başlığı ile yürütülen faaliyetin sürdürülebilirliğini değerlendirmek mümkün değildir. Fakat KGE Başlığı eğitim önlemiyle ilgili olduğundan çocukların davranışı üzerindeki etkilerinin en azından kısmen sürdürülebilir olması beklenmektedir. Aktarılabilirlik Belçika da (Hollanda sınırındaki) Antwerp şehri ve Vlaamse Stichting Verkeerskunde, 10 üzerinden 10 başlığıyla bu projeyi kısmen kabul etmiştir. Faaliyet, benzer yoldan ve benzer hedeflerle çocuklar için yol güvenliğini artırmayı hedeflemektedir. 10 üzerinden 10 projesinde okul, yol güvenliği konusundaki çabalarını açıklamak suretiyle de etiket kazanabilir. Diğer birçok projede olduğu gibi bu tür girişimi başlatmak ve uygulamak için iyi geliştirilmiş bir yönetime ve organizasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca çeşitli kaynaklardan sponsorluk gerekmektedir. Organizasyon çeşitli görevleri etkili bir şekilde yönetmek zorundadır: Öğrenciler, öğretmenler ve ebeveynler için uygun bir medya geliştirilmesi ve üretimi. Projenin tanıtımı. Projeye aktif şekilde katılan öğretmenlerin / okulların sürekli desteklenmesi. Bölgesel seviyeden yerel seviyeye kadar geniş bir ağın geliştirilmesini teşvik etmek için okullarla ve belediyelerle başlangıç temasları. Kalite kontrol. Brabant sakinleri için bu proje üzerinde altı uzman tam zamanlı olarak çalışmaktadır. Bilgi, Tutum ve Beceriler arasında Denge KGE Başlığı dâhilinde yürütülen KGE faaliyetleri ile üç unsurun tamamına odaklanılması amaçlanmaktadır: Bilgi, beceri ve tutum. KGE Başlığı, genç trafik katılımcıları için yol güvenliğini yerel politikalardan sınıfta trafik eğitimine, okul içinde ve çevresindeki trafik davranışından polis ve trafik güvenliği örgütlerinin desteğine kadar her yönüyle ele almaktadır. KGE projelerinin hem pratik hem teorik öğelerinin ve ayrıca ağla ilgili yönlerinin entegre edilmesi, KGE ye bütünleşmiş bir ağ yaklaşımı getirmekte ve bütün taraflar arasında bu unsurun (politik) önemini ortaya koymaktadır. 48

49 Eğitim ve Kampanyalar Bu projenin kolaylaştırıcı bir özelliği vardır. Okullara KGE nin yürütülebileceği bir yapı sağlar. Bu başlık altında sertifikalandırılan KGE öğeleri hem teorik hem pratik hem de süreçle ilgilidirler. Daha geniş bir bağlama nüfuz etmesi KGE Başlığının en önemli başarılarından biri, okul müfredatına sağlam bir şekilde nüfuz etmesidir. Bu, uzun bir süre boyunca KGE ye yönelik sürekli ve tutarlı bir yaklaşımı teminat altına alır. Gerçekten başarılı olabilecek bir KGE için ebeveynlerin güçlü bir şekilde katılımı, bölgesel seviyeden yerel seviyeye kadar iyi geliştirilmiş ve tasarlanmış bir ağ ve uzmanların okullara profesyonel destek sağlaması gereklidir. 49

50 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 7.3 Kaybolanlar! Birden Fazla Medya Ortamında Tiyatro Monologu (Ouders van Verongelukte Kinderen, Belçika) Önlemin Tanımlanması Kaybolanlar! gençlere ve 16 yaş üzeri yetişkinlere yönelik, yaşam deneyimleriyle ilgili bir multimedya monologudur. Monolog bir DVD de yer almaktadır. Proje, trafik kazalarında ölen çocukların ebeveynlerince kurulmuş, kar amacı gütmeyen, bir dernek tarafından başlatılmıştır. Profesyonel bir aktör (bu olayda Wim Geysen), bir hafta sonu akşamı dışarı çıkan bir arkadaş grubuna hikâye anlatmakta, eğlenceli başlayan hikâye dramla sona ermektedir. Animasyon filmler, video oyunları ve pop müzik bu monologa alışılagelmiş bir video klip havası vermektedir. Kaybolanlar! 2002 yılından beri okullarda ve kültür merkezlerinde, istek üzerine, Flamanca sergilenmektedir. Kaybolanlar!, gençler için çok tanıdık olan bir dil ve görüntüler kullanarak onları duyarlı hale getirmektedir. Mesaj oyun olarak canlandırılmıştır ve hiçbir şekilde ahlak dersi verilmemektedir. Gösterimden sonra tartışmalar sırasında birçok kişisel deneyimin ve duyguların ifade edilmesine izin verilmektedir. Bu, durum onu daha gerçekçi kılmakta, bu nedenle Kaybolanlar! okullarda çok işe yaramaktadır. Kaybolanlar! medyası, tiyatro monologu, DVD, broşür ve ve adresinde iki web sitesinden oluşmaktadır. Önlemin Odaklandığı Konu Önlem, gençlerin karıştığı (18 24 yaş), hafta sonu gecelerinde meydana gelen kazalara odaklanmaktadır. Karayolu Güvenliği Sorununun Boyutu Belçika yetişkin nüfusunun %11 i 18 ila 24 yaş arasındadır. Bu grup, karayolunda meydana gelen kazalarda ölen ya da ciddi biçimde yaralanan sürücü ve yolcuların %26 sını temsil etmektedir. Hafta sonu gece saatlerinde ciddi kazalara karışan araç sürücülerinin %33 ü 18 ila 24 yaş arasındadır. Belçika da hafta sonunda (Cuma akşamı saat 10 dan Pazartesi sabahı saat 6 ya kadar) hafta içi günlere kıyasla %50 daha fazla (her zaman dilimi için) ölümcül kaza meydana gelmektedir. 50

51 Eğitim ve Kampanyalar Beklenen Etkiler Önlemin, daha güvenli davranışlara yol açmak, ölü sayısını ve yaralanmaların ciddiyetini azaltmak suretiyle gençlerin yol güvenliği konusundaki tutumları üzerinde doğrudan etki yaratması beklenmektedir. Ancak kaç kişinin mağduriyetini önleyebildiği ölçülememektedir. Etkilerin Değerlendirilmesi Bu faaliyetin etkileri üzerinde ayrıntılı bir değerlendirme henüz yapılmamıştır. Maliyet Fayda Analizi Bu önlem için hesaplanan özel bir maliyet fayda oranı bulunmamaktadır. Ancak faaliyetin maliyeti azdır ve alınan tepkiler çok olumludur. Bu faaliyet, eğitsel önlemler alanında özellikle çocuklara odaklanarak belirli bir boşluğu doldurmaktadır. Kabul Tiyatro monologu, esas olarak okullar tarafından alınmıştır. Polis güçleri DVD yi sipariş etmiş ve farkındalığı artırma faaliyetlerinde kullanmışlardır. Tepkiler genellikle çok olumludur. Bu yaklaşım, öncelikli hedef grup (gençler) ve ikincil hedef grup (öğretmenler ve okullar) tarafından çok iyi bir kabul görmüştür. 250 den fazla gösterimden sonra bile, oyunlar ve DVD için talep hala çok yüksektir. Gösteri 2002 yılından beri istek üzerine devam etmektedir ve bu gösteriyi durdurma gibi bir plan söz konusu değildir. Aksine, oyun Fransızcaya tercüme edilecek ve aynı şekilde Belçika nın Fransızca konuşulan bölümünde sahnelenecektir yılından beri, her biri ortalama 200 izleyiciyle 230 gösteri gerçekleştirilmiş ve oyunu seyredenlerin toplam sayısı ne ulaşmış durumdadır. Bunun yanı sıra yaklaşık 2000 DVD satılmıştır. Bazı belediyeler, yeni sürücü belgesiyle birlikte bu DVD yi ücretsiz vermektedirler. Sürdürülebilirlik Faaliyet birkaç yıldan beri başarıyla sürdürülmektedir. 16 ila 19 yaş arasındaki öğrencileri hedefleyen yol güvenliği eğitimine çok az yer verilen okullarda, eğitim programlarındaki bir boşluğu açıkça doldurmaktadır. Faaliyetin gelecekte bu hedef grubunda başarıyla devam etmesi beklenmektedir. 51

52 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Aktarılabilirlik Hafta sonu gece saatlerinde ciddi kazalara neden olan genç sürücüler konusu, maalesef diğer ülkelerde de çok iyi bilinen genel bir sorundur. Kaybolanlar! etkili olması için çok karmaşık örgütsel yapı gerektirmeyen düşük maliyetli, küçük ölçekli bir prodüksiyondur. Bilgi, Tutum ve Beceriler arasında Denge Teorik bilgiyle pratik bilgi arasındaki denge açısından Kaybolanlar! açık bir şekilde teoriye, tehlikelerin anlaşılmasına, nasıl meydana geldiğine, riskli davranışların olası sonuçlarına, vb. odaklanmaktadır. Oyunun asıl amacı, farkındalığı artırmak ve izleyicinin tutumu üzerinde etkili olmaktır. Oyunun odağı biraz bilgi üzerine olsa da pratikteki beceriler üzerine değildir. Ancak bu, bilgi ve becerinin göz ardı edildiği anlamına gelmez. Grup tartışmaları ve bu amaçla geliştirilen öğretmen paketi yoluyla hedef gruba bazı bilgiler aktarılabilir. Ayrıca bu önlem çerçevesinde polisin görev alanındaki faaliyetler gerekli güvenlik becerilerine odaklanabilir. Daha geniş bir bağlama nüfuz etmesi Gösteriden sonra öğretmenler, yol güvenliği konusunda bir grup tartışması düzenlemek için oyunun mesajını kullanabilirler. Bu amaçla öğretmenlere, hafta sonu kazaları hakkında arka plandaki bilgilerin verildiği, yeni temalar ortaya çıkarabilecek muhtemel önerilerin yer aldığı bilgi paketi verilebilir. Bu şekilde Kaybolanlar! okul programıyla kolayca bütünleştirilebilir niteliktedir. 52

53 Eğitim ve Kampanyalar 8 Anahtar Örnekler: Kampanyalar 8.1 Açıkça Söyleyin! (Vegdirektoratet, Norveç) Önlemin Tanımlanması Açıkça Söyleyin! kampanyası araçta yolcu olan gençleri, sürücünün emniyetli bir şekilde araç kullanmadığı hallerde, bunu açıkça söylemeye teşvik eder. Genellikle gençler, güvenli olmayan sürücülüğü destekleyen grup baskısı yüzünden bunu söylemezler. Araştırmalar, yolcuların getirdiği sınırlamaların özellikle zayıf grup dinamiklerine atfedilebilecek kazaları (çoğu zaman güvenli olmayan sürücülüğe yol açan) azaltabileceğini göstermiştir. Açıkça Söyleyin! kampanyasının hedef grubu, akşamları, gece ve hafta sonları araçta yolcu olarak seyahat eden yaş arası gençlerdir. Amaç, örneğin sürücü çok hızlı ya da alkol veya uyuşturucu etkisi altında araç kullandığında gençleri sürücüye daha dikkatli olmasını söylemek konusunda teşvik etmektir. Gençlerin çoğunun güvenli ve riskli sürücülüğün ne olduğunu bildiği ve tehlikeli araç kullanmaktan hoşlanmadıkları kabul edilmiştir. Grup baskısı genellikle güvenli olmayan sürücülük hakkında konuşma cesaretini kırar ve böylece (ciddi) kaza riskini artırır. Açıkça Söyleyin! kampanyası, grup baskısına karşı eyleme geçerek bu olumsuz normu güvenli ve sorumlu sürücülük yönünde, sosyal olarak kabul gören olumlu bir baskıya dönüştürmek istemektedir. Bilginin yayılması, mevcut ihtiyaçlara ve isteklere yönelik satış ve pazarlama prensiplerine dayanmaktadır. Esas olarak, açıkça söylenmesinde sakınca olmayan olumlu bir mesajın iletilmesini amaçlamaktadır. Ahlak dersi veren ve korku uyandıran mesajlardan kaçınılır. Bilgilendirme ve farkındalığı artırma mesajları okul ziyaretleriyle ve kontrol görevlerinde bilgilendirme masalarıyla, video film ve tişörtlerle yayılmaktadır. Bilgilendirme masalarına katılım gönüllüdür. Trafik denetimleri bilgiyi desteklemektedir. Amaç bir yandan zaten açıkça konuşmak yönünde olumlu tutum sahibi olan gençleri desteklemek diğer yandan da muhtemelen kampanyanın bilgilendirme bölümünden etkilenmeyecek olanları kontrol ederek onlara yaptırım uygulamaktır. 53

54 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Açıkça Söyleyin! Kampanyasının açıkça tanımlanmış bir hedef grubu ve amacı vardır, kampanya ve denetimi birleştirir ve sosyal yaşamın kampanyayla etkilenmeye açık olan bir yönüne işaret eder. Önlemin Odaklandığı Konu Kampanyanın öncelikli hedef grubu, özellikle hafta sonlarında araçta yolcu olarak seyahat eden 16 ila 19 yaş arası gençlerdir. Norveç te yaş grubunda yaklaşık kişi bulunmaktadır; bu, Norveç te yaşayan toplam nüfusun yaklaşık %6 sı ve 15 yaş ve üzeri olanların %8 idir. Kampanyanın yöneldiği güvenli olmayan sürücülük türleri temelde hız ve alkol veya uyuşturucu (DUI) etkisi altında araç kullanmaktır. Ciddi kazaların büyük bir bölümüne bu davranışlar neden olmaktadır. Karayolu Güvenliği Sorununun Boyutu Yaralanmalı kazaların sayısı, mesai günlerinde (Pazartesiden Perşembeye; günlük bütün yaralanmalı kazaların %15 i) hafta sonlarındakinden (günlük %13) daha yüksektir. Ölümlü kazaların sayısı ise hafta sonlarında (günlük %16) mesai günlerindekinden (günlük %13) daha yüksektir. Bu nedenle trafik kazasında ölme riskinin hafta sonlarında mesai günlerindekinden daha yüksek olduğu kabul edilebilir, diğer bir deyişle hafta sonları meydana gelen kazalar, diğer günlerdeki kazalardan daha ciddi görünmektedir (Cuma akşamları hafta sonunun başlangıcı olduğundan ve hafta sonu tipi kazalar meydana geldiğinden Cuma günü, mesai günlerinden çıkarılmıştır). Ölen ve yaralanan yolcuların oranı da (araç içinde ölen ya da yaralanan bütün kişilerle karşılaştırıldığında) hafta sonlarında (yaklaşık %45) mesai günlerindekinden daha fazladır (yaklaşık %30). Ölen veya yaralanan araç yolcuları hakkında gün ve yaşa göre bilgi bulunmamaktadır. Norveç te 2004 yılında yaş grubunda 677 araç yolcusu ölmüş ya da yaralanmıştır. Bu, Norveç te ölen ya da yaralanan bütün araç yolcularının %21 i, araç içinde (sürücüler ve yolcular) bütün ölen ya da yaralananların %7 si ve karayolu trafik kazalarında bütün ölümlerin ve yaralanmaların %5 ine eşittir. Kazaya uğrayan 677 kişiden 9 u hayatını 54

55 Eğitim ve Kampanyalar kaybetmiştir ve bu ölen bütün araç yolcularının %15 ine, araç içindeyken ölenlerin %5 ine ve bütün ölümlü karayolu trafik kazaların %4 üne karşılık gelmektedir. Beklenen Etkiler Amaç, onlu yaşlardaki gençler arasında güvenli ve sorumlu sürücülüğe yönelik sosyal normları desteklemektir. Sosyal normlar davranış için önemlidir, bu nedenle güvenli sürücülük için sosyal bir normun özellikle yolcularla seyahat ederken güvenli şekilde araç kullanan gençlerin oranını artırması beklenmektedir. Etkilerin Değerlendirilmesi Sogn og Fjordane eyaletinde yaş grubunda ölen ya da yaralanan yolcu sayısı kampanyanın ilk yılında %27, ikinci yılında %31 ve üçüncü yılında %36 azalmıştır (tüm sonuçlar %10 seviyesinde istatistiksel olarak anlamlıdır) yaş grubunun karıştığı kazalarda ölümlü kazaların ya da yaralanmaların sayısı, sırayla 1., 2. ve 3. yıllarda %10, %11 ve %12 azalmıştır. Bu nedenle Açıkça Söyleyin! kampanyasının etkilerinin zamanla artacağına inanılmaktadır. Azalma oranları, kampanya öncesi zaman dilimi olarak alınan dönemindeki kazaların sırasıyla , ve dönemleriyle karşılaştırılmasıyla belirlenmiştir. Veri, trafik yoğunluğu, yaş arası gençlerin sayısı ve kaza riskinde uzun vadeli eğilim kontrol edilerek incelenmiştir yaş grubunda ölümle sonuçlanan kazaların ve yaralanmaların sayısı kampanyadan etkilenmemiştir. Öte yandan ( de kampanyanın ilk aşaması) Telemark eyaletinde yaş grubunda kaza, ölü ya da yaralı sayısında anlamlı bir azalma görülmemiştir. Telemark eyaletinde yapılan bir çalışma, Açıkça Söyleyin! kampanyasının tehlikeli sürücülük hakkında görüş beyan etmek konusunda kendine güvenme ve motivasyon yönünden olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Bu çalışmada kampanyanın ikinci aşamasında bir anket çalışması yapılmıştır. Kampanya, özellikle kadınlar ve bu konuda görüşünü daha sık açıkça söyleme yanlısı olanlar tarafından genellikle olumlu değerlendirilmiştir. Ankete cevap verenlerin yaklaşık %50 si, araç yolcularının maruz kaldığı riskin daha fazla farkındadır ve açıkça konuşmanın daha kabul edilebilir olduğunu düşünmektedir. Yaklaşık üçte ikisi, güvenli olmayan sürücülük hakkında daha sık konuşacağına inandığını, yaklaşık üçte biri ise başka ulaşım yollarını daha sık tercih edeceğini belirtmiştir. Bu rakamlar, kadınlarda erkeklerden daha yüksektir. Ayrıca, sürücünün erkek 55

56 Trafik Hizmetleri Başkanlığı olması halinde yolcunun kadın olma ihtimali erkek olmasına nazaran daha sık rastlanan bir durumdur. Bu sonuçlar, gerçek davranışı değil davranışsal niyeti göstermektedir. Kampanya, yolcuları güvenli olmayan sürücülerle seyahat etmelerinin önüne geçmek ya da denetim sayesinde sürücülerin hızlı ya da alkol madde etkisi altında araç kullanma cesaretini kırarak etkide bulunmuş olabilir. Bu faktörler ampirik olarak incelenmemiştir. Maliyet Fayda Analizi Amundsen ve arkadaşlarının çalışma sonuçlarına (1999) dayanan, farklı maliyet ve etki türlerini dikkate alan çeşitli maliyet fayda oranları hesaplanmıştır, buna göre: Geliştirme dâhil maliyetler, tahmini en yüksek etki: 9,6; Geliştirme dâhil maliyetler, tahmini en düşük etki için güven aralığının alt sınırı: 1,9; Geliştirme hariç maliyetler, tahmini en yüksek etki: 16,8; Geliştirme hariç maliyetler, tahmini en düşük etki için güven aralığının alt sınırı: 3,4. Fayda maliyet oranları, Amundsen ve arkadaşlarının değerlendirme çalışmasına (1999) dayanmaktadır. Kampanyanın doğrudan maliyetleri ve güvenlik etkilerinden gelen mali faydalar dâhil edilmiştir. Geliştirme maliyetleri çoğunlukla kampanyanın ilk uygulamasıyla ilgilidir. Aynı kampanya daha sonra ya da başka eyaletlerde (ya da ülkelerde) tekrarlanırsa geliştirme maliyetlerinin daha düşük olacağı kabul edilebilir. Kabul Telemark ta (Norveç) yapılan bir çalışmada, hedef gruptaki gençler arasında kampanyaya karşı olumlu tutumlar olduğu görülmüştür. Önceki araştırmalar, bireyin niyetinin, niyet edilen davranışta bulunma olasılığını artırdığını göstermiştir ve bu kendi kendine söz verme durumu ( Açıkça Söyleyin! kampanyasının bir sonucu olarak artmış olan) açıkça konuşmaya katkı sağlayan önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Ergenlerin güvenli olmayan sürücülüğü destekleyen grup baskısına karşı koymak konusunda teşvik edilmesi, örneğin kendine olan güveninin artması ya da diğer faaliyetlerde güvenlikle ilgili konuların daha fazla farkında olması gibi, başka olumlu etkilerde bulunmuş olabilir. Telemark taki çalışma, öğrencilerin yaklaşık 2/3 ünün tehlikeli şekilde araç kullanan 56

57 Eğitim ve Kampanyalar sürücüleri etkilemek konusunda daha kendilerinden emin olduklarını ve trafikte yaralanma riski konusunda daha fazla düşündüklerini göstermiştir (Ulleberg ve ark., 2004). Sürdürülebilirlik Sogn og Fjoordane de yapılan çalışma, çeşitli yıllarda kazalar üzerinde artan etkileri göstermiştir. Etkilerin, en azından kısmen tutumlar ve sosyal normlardaki değişikliklere bağlı olduğu varsayılmıştır. Tutumlar ve sosyal normlar genellikle zaman içinde tutarlılık gösterirler. Artan özgüven daha fazla açık konuşmaya, daha fazla açık konuşma ise daha fazla özgüvene neden olduğu zaman kendi kendini denetleme etkisi de ortaya çıkabilir. Bu, tutum / norm değişikliklerine atfedilebilen etkileri açıklayabilir ancak eşlik eden denetimin etkilerini açıklayamaz. Denetim ise, muhtemelen ulaşılan seviyenin gerisine düşmemek için gereklidir. Bu varsayımların geçerli olup olmadığı ampirik olarak gösterilmemiştir. Aktarılabilirlik Açıkça Söyleyin! kampanyası, ilk olarak kazalarda büyük ölçüde azalmanın görüldüğü Norveç in Sogn og Fjordane eyaletinde uygulanmıştır. Telemark ta kazalar üzerinde karşılaştırılabilir etki gözlenmemiştir. Bu, muhtemelen kampanyanın bu eyalette daha kısa sürmüş olmasıyla ilgilidir (etkilerin üç yıl sonra gözle görülür hale gelmeye başladığı düşünülürse, Sogn og Fjordane de 6 yıla karşı Telemark ta 2,5 yıl). Ayrıca Telemark ta ülkenin geri kalanına kıyasla daha fazla gencin açıkça konuşmayı kabul edilebilir bulduğu ve güvenli olmayan sürücüyü etkileyebileceklerini düşündüğü görülmektedir. Bu nedenle daha işin başlangıcında Telemark ta, kampanyanın potansiyelinin diğer ülkelerdekinden muhtemelen daha az olduğu söylenebilir. Trafik denetimleri, bu önlemin bir parçasıdır. Diğer trafik güvenliği kampanyalarıyla ilgili araştırmalara dayanarak, Açıkça Söyleyin! kampanyası denetimle birleştirilmemiş olsaydı etkisinin daha az olacağı kabul edilebilir. Eğer başka bölgelere veya ülkelere aktarılacak olursa Açıkça Söyleyin! kampanyasının başarısı, o bölgedeki gençlerin ifade edebilme derecesine, kampanyanın tekrarlanma sayısına ve etkili denetim önlemleriyle bütünleşip bütünleşmediğine bağlı olacaktır. 57

58 Trafik Hizmetleri Başkanlığı İletişimin Niteliği Açıkça Söyleyin! kampanyası birkaç yıldan beri uygulanmaktadır: Norveç in Sogn og Fjordane eyaletinde altı yıl içinde altı kez Telemark eyaletinde iki kez tekrarlanmıştır. Mesajı yaymak için kullanılan medya, esas olarak filmler, kişisel iletişim, tişörtler ve diğer kampanya unsurları oluşturmuştur. Açıkça Söyleyin! kampanyası, genellikle tehlikeli biçimde araç kullanmaya neden olan grup baskısı hakkında bilgilendirme ve farkındalığı artırma kampanyasıdır. Yolcu olarak seyahat eden gençleri açıkça konuşmaya ve sürücüyü daha dikkatli olması için uyarmaya teşvik eder. Bu nedenle Açıkça Söyleyin! kampanyası, yenilikçi bir kampanya olarak sınıflandırılabilir. Aslında çoğu yol güvenliği kampanyası doğrudan hedef gruba yöneliktir. Hedef gruptaki muhtemel etkileyicileri etkileme çabası fazla karmaşık görünse de Açıkça Söyleyin! kampanyası, bu yaklaşımda başarı sağlanabilirse güçlü bir etki yaratacağını ispatlamıştır. Akranlardan gelen bir mesaj, gerçekte makamlardan (yol güvenliği otoriteleri gibi) gelen bir mesajdan daha farklı algılanmaktadır. Hedef grupta farklı, daha güçlü bir etkiye sahip olduğu açıktır. Açıkça Söyleyin! kampanyasının yenilikçi özelliği, hedef gruba ulaşma yolunun, doğrudan doğruya değil mesaj savunucuları üzerinden olmasıdır. Ayrıca kampanya ucuzdur ve ticari pazarlama prensiplerini kullanmakta; (güvenli sürücülük için) mevcut ihtiyaçlara yönelmektedir. Mesaj açık ve tek anlamlıdır, belirli bir davranış şekline yönelmiştir (açıkça konuşma) ve ahlak dersi verir nitelikte değildir. Açıkça söyleyin kampanyası birkaç yıldır uygulanmakta ve devam etmektedir, son ama önemli bir nokta ise bu kampanya ile denetim faaliyetinin birleştirilmesidir. Denetimle Birleştirme Açıkça Söyleyin! kampanyası bilgiyi ve denetimi birleştirmektedir. Denetim, iletişim faaliyetlerine destek olur. Amaç, hem açıkça konuşma tutumuna sahip gençleri desteklemek hem de muhtemelen kampanyadan etkilenmeyecek olan kişileri kontrol etmek, yaptırım uygulamaktır. Denetimler, üniformalı polislerce görünür kontrol noktalarında yapılmaktadır. 58

59 Eğitim ve Kampanyalar 8.2 Akıllı Armadillo (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Hollanda) Önlemin Tanımlanması Akıllı Armadillo, 2004 ila 2006 yılları arasında Hollanda da yapılan emniyet kemerinin kullanımı ve çocuk koruma koltuğu sistemleri hakkında halkın farkındalık düzeyini arttırma kampanyalarının adıdır. İki ayrı kampanya düzenlenmiştir: 2004 Mart Mayıs ve 2005 Mart Mayıs dönemindeki birinci kampanyada arka koltuktaki yolcular, yani esas olarak 4 ila 12 yaş arası çocuklar vurgulanarak emniyet kemerleri hakkında mevcut yasalara uyma seviyesinin artırılması amaçlanmıştır kampanyası ise, 2004 kampanyasının tekrarı olmuş; yaratıcı konsept, iletişim materyalleri ve mesajın özü, tasarım özelliklerinde küçük farklılıklar olmak üzere aynı kalmıştır. İkinci kampanya 2006 yılı Ocak Mart döneminde uygulanmış ve 2003/20/CE sayılı Avrupa Direktifinin ulusal uygulamasına eşlik ederek çocuk koruma koltukları konusunda hedef grubu yeni yasal düzenlemeye aşina kılmayı amaçlamıştır. Bilgilendirmenin ardından bu kampanyayla da yasanın onayladığı çocuk koruma koltuklarının uygun kullanımının teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Bu kampanyanın temelinde teşvik edici bir program yer almış ve çocuklar arasında emniyet kemerinin kullanımını artırmanın önemini hedefleyerek ilk defa 2004 yılında kullanılmıştır. Akıllı Armadillo, özellikle 4 ila 12 yaşları arasındaki yaş grubu için geliştirilmiştir. Emniyet kemeri doğru şeklide bağlanmış olan 1 12 yaşındaki çocuklara armadillo şeklinde plastik bir bağlama tertibatı hediye edilmiştir. Bu küçük hayvan, çocuklar için emniyet kemerini takmayı çekici hale getirmektedir. Velcro ile emniyet kemerine tutturulan yumuşak lateks oyuncak, arka koltukta güvenlik için çocukların eğlenceli küçük arkadaşı olmuştur. Tehlike anında gerçek armadillo kendisini korumak için top gibi yuvarlak bir şekil almaktadır. Oyuncak da yuvarlak şekilde katlanmak üzere tasarlanmıştır. Oyuncağın mesajı, emniyet kemeri takmamanın riskleri hakkında değildir. Bunun yerine emniyet kemeri takmanın eğlenceli olduğuna vurgu yapılmaktadır. 59

60 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Her iki ilk kampanyanın da (2004 & 2005) hedef grubu 4 ila 12 yaş arası çocuklar ve ebeveynler olmuştur. Kampanyaların amacı: Emniyet kemeri ile ilgili yasal düzenlemeler hakkındaki bilgileri, Emniyet kemerlerinin doğru kullanımı hakkındaki olumlu tutumları, Özellikle arka koltuktaki yolcular tarafından emniyet kemerlerinin uygun kullanımını sağlamak ve geliştirmek olmuştur yılındaki çocuk koruma koltuğu kampanyasının ana hedefi, konuyla ilgili bilgiyi ve tutumları etkilemek üzere bilgi aktarılması olmuştur. Öncellikle 2003/20/CE sayılı Avrupa Direktifine göre, araçla çocukların taşınması konusunda yeni ulusal mevzuat hakkında genç ebeveynlerin (ve araçla sık sık çocuk taşıyan diğer kişilerin) bilgilendirilmesi hedeflenmiştir. İkinci olarak kampanyayla hedef grup, araçla çocuk taşımak için güvenli yollar ve çocuk koruma koltuklarının bulundurulması hakkında bilgilendirilmiştir. Her iki kamu farkındalığı kampanyasının geliştirilmesi ve uygulanması, 2003 yılından beri Hollanda da uygulanan Karayolu Güvenliği Kampanyalarına İlişkin Uzun Vadeli Programa (LPRSC) yerleştirilmiş bulunuyordu. LPRSC, döneminde uygulanan bütün yol güvenliği kampanyaları için stratejik ve operasyonel çerçeve çalışması içermektedir. Etkisini, verimliliğini ve tutarlılığını artırmak için bu kampanyalar, bölgesel ve yerel hükümet makamlarıyla, denetim daireleriyle ve ilgili sosyal derneklerle yakın işbirliği içinde yürütülmektedir. Bu, yol kullanıcılarının davranışını etkilemek üzere eşzamanlı olarak sopa ve havuç kullanan entegre edilmiş kampanya yaklaşımı olarak bilinmektedir. Önlemin Odaklandığı Konu Kampanyaların ana hedefi, çocuk koruma koltuğu sistemleri (yeni yasal yükümlülükler) konusunda bilgileri aktarmak ve konuyla ilgili bilgi ve tutumları etkilemektir. Karayolu Güvenliği Sorununun Boyutu 2004 yılında 4 12 yaş grubundaki arka koltuk yolcuları arasında Hollanda da 4 ölümcül yaralanma ve 83 ciddi yaralanma kaydedilmiştir. Tüm arka koltuk yolcularının yaklaşık 2/3 ünü 4 ila 12 yaş arası çocuklar teşkil etmiştir. İkincil hedef gruplar genel halk (18 yaş ve üstü: her iki kampanya) ve ergenler (13 17 yaş; yalnızca ilk emniyet kemeri kampanyası için) olmuştur. 60

61 Eğitim ve Kampanyalar Beklenen Etkiler Bilgi ve tutumların etkilenmesinin, davranış değişikliği (tercih edilen davranışın kabulü, yani emniyet kemeri kullanımı) ile mevcut iyi davranışın (sürekli emniyet kemeri kullanma ) birleştirilmesinde yarar sağlayacağı kabul edilmektedir. Etkilerin Değerlendirilmesi Kampanyaların etkileri, temsil edici bir örneklemde ön test ve son testler yapılarak kamuoyu araştırması yoluyla değerlendirilmiş ve aşağıdaki sonuçlar bulunmuştur: İlk kampanyanın sonunda kampanya yetişkinlerin %90 ına ulaşmıştır; ebeveynler arasında bu oran %95 tir. Kampanya iyi bir kabul görmüştür ölçeğinde yetişkinlerin (18+) ortalaması 7,1, çocuklu ebeveynlerin ortalaması 7,6 olmuştur yaş arası çocuklar ise en yüksek puanı vermişlerdir: 8,0. İkinci kampanya süresinin sonunda kampanya, 0 ila 12 yaş arası çocuğu olan ebeveynlerin %74 üne ulaşmıştır. Bu, TV reklamları ve yol kenarındaki reklam panoları olmadan yapılan bir kampanya için dikkate değer ölçüde yüksek bir sonuçtur. Bu kampanya da iyi bir kabul görmüştür ölçeğinde ebeveynler 7,0 ortalamasını vermişlerdir. Hedef grubun büyük bir çoğunluğu şu anda arka koltuklardaki emniyet kemerlerinin kullanımının zorunlu olduğunu bilmektedir. Bu konudaki bilgi seviyesi, ebeveynler ve yetişkinler arasında ergenlerden daha yüksektir (%89 a karşılık sırasıyla %97 ve %94) yaş grubundaki çocukların %93 ü, polisin arka koltuklarda bulunan araç yolcuları tarafından emniyet kemerinin kullanılmamasından dolayı para cezası verebileceğini bilmektedir ile karşılaştırıldığında emniyet kemeri kullanımı hakkında bilgi seviyesi istikrarlı hale gelmiştir. Hedef grubun %65 inin araçla çocuk taşımacılığı konusunda yeni mevzuatın 1 Mart 2006 tarihi itibariyle yürürlüğe gireceğini öğrenmesi hedefine büyük ölçüde ulaşılmıştır. Kampanya başlamadan önce 4 12 yaşında çocuğa sahip ebeveynlerin yalnızca %28 i bunu bilmekteydi; bu kampanyadan sonra ise %90 ı mevzuatın 1 Mart 2006 tarihi itibariyle değiştiğini öğrenmişlerdir. Ayrıca kampanyadan sonra hedef grubun %87 si, boyu 135 cm altında kalan çocukların yasaca onaylanmış çocuk koruma koltuğunu kullanmak zorunda olduğunu öğrenmişlerdir (kampanyadan önce bu oran %60 düzeyinde bulunuyordu). Kampanya 61

62 Trafik Hizmetleri Başkanlığı öncesinde %90 hedeflenmiş ise de hedef grupta, yalnızca yasaca onaylanmış çocuk koruma koltuklarına izin verildiğini öğrenenlerin oranı %97 olmuştur. Kampanyadan sonra yetişkinlerin %74 ü ve ebeveynlerin %82 si, arka koltuklarda emniyet kemeri kullanımının (hem meskûn mahalde hem de bu mahaller dışında) her zaman gerekli olduğunu düşünmektedirler yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin %75 inde, çocuk koruma koltuğu kullanmanın faydalarının, özellikle başlangıçtaki dezavantajları (başlangıç maliyetleri) telafi edeceğine inanmaları sağlanmıştır. Kampanyadan sonra hedef grubun %78 inin tamamı yasaca onaylanmış çocuk koruma koltuğunda boyu 135 cm altında olan çocukları taşınmasının gerekli olduğu ifadesine tümüyle katılmışlardır. 0 ila 3 yaş grubunda çocuğa sahip ebeveyn grubunda %86 sı bu ifadeye tamamen katılmıştır. Ebeveynlerin %80 inin araçla çocuk taşıması konusunda daha sıkı yasal düzenlemeleri kabul etme hedefine neredeyse ulaşılmıştır. Kampanyadan sonra hedef grubun %79 u bu ifadeyi tümüyle kabul etmiştir. 80 li yılların ortasından beri Hollanda da yürütülen genel emniyet kemeri kampanyaları, armadillo kampanyaları ve sürekli polis denetimi, 2004 yılında %75 olan koruyucu donanımla (çocuk koruma koltuğu ya da sadece emniyet kemeriyle) taşınan çocuk oranının 2006 yılında %90 a (2005:%82) çıkmasını sağlamıştır. Halka yönelik kampanyalar ve denetimin birleştirilmiş etkisinin kaza mağdurları üzerindeki sonucu, emniyet kemeri ve çocuk koruma koltuğu kullanımıyla yaralanma sayısında meydana gelen tahmini azalma oranıyla hesaplanabilir (Evans a göre emniyet kemeri istatistikleri, 1986 ve 1991; Schoon ve Van Kampen e göre araç içi çocuk koruma sistemleri, 1992). Yaralanma türü Ön koltukta emniyet kemeri Arka koltukta emniyet kemeri Çocuk koruma koltukları Ciddi yaralanma %25 %20 %30 Ölümcül yaralanma %40 %30 %50 Tablo 7: Emniyet kemeriyle ve çocuk koruma koltuğu kullanımıyla yaralanmaların azalması. Emniyet kemeriyle ve çocuk koruma koltuğu kullanımıyla yaralanma sayısında meydana gelen azalmanın tahmini. 62

63 Eğitim ve Kampanyalar yılları arasında çocuk koruma koltuğu kullanımındaki artış, bir yıl içinde tahminen neredeyse 1 ölüm ve yaklaşık 15 ciddi yaralanmayı önlemiştir ila 2005 yılları arasında arka koltukta emniyet kemerlerinin kullanımındaki artış (%52 den %64 e), bir yıl içinde tahminen neredeyse 2 ölüm ve yaklaşık 20 ciddi yaralanmayı önlemiştir. Emniyet kemerlerinin ve çocuk koruma koltuklarının gerçek kullanım düzeyi yıllık yol üstü denetim taramalarıyla ölçülmektedir. Bu taramalar, Ulaştırma Bakanlığı Ulaştırma Araştırma Merkezi tarafından yapılmaktadır. Özellikle 0 12 yaş arası çocuklar tarafından emniyet kemerlerinin ve çocuk koruma koltuklarının kullanımına dikkat edilmektedir ölçümünün ana araştırma sonucuna göre, koruyucu donanımla (çocuk koruma koltuğu ya da sadece emniyet kemeri) taşınan çocukların oranı 2004 yılında %75 iken 2006 yılında %90 a (2005: %82) çıkmıştır. Çocuk koruma koltuklarının kullanımı, 2004 yılında %25 iken 2006 yılında %56 ya çıkmıştır. Maliyet Fayda Analizi Bu kampanyalar için hiçbir özel maliyet fayda analizi yapılmamıştır. Kabul Sadece kampanya yüksek düzeyde kabul görmemiş, bilgi düzeyi ve davranışa ilişkin sonuçlar da tatmin edici olmanın ötesine geçmiştir (ayrıca yukarıya bakınız: Etkilerin Değerlendirilmesi). Kampanyanın çocuklar, öğretmenler, ebeveynler üzerinde ve polis teşkilatında büyük bir başarıya ulaştığını söylemek haksızlık olmaz. Akıllı Armadillo kampanyası, daha geniş, genel iletişim stratejisine iyi bir şekilde nüfuz etmiştir ve ilgili bütün idareleri ve organizasyonları kapsamıştır (bütünleştirilmiş yaklaşım). Sürdürülebilirlik Kampanya sonuçlarından biri, bu kampanyayla emniyet kemerlerini bağlamayı öğrenen çocukların yolcu ya da sürücü olarak yaşamları boyunca aynı şeyi yapmaya devam edeceklerinin beklenmesidir. Kampanyanın olumlu yan etkilerinden biri (eğlenceli araçla) emniyet kemerini takmaya ikna edilen çocukların ebeveynlerine de emniyet kemerlerini 63

64 Trafik Hizmetleri Başkanlığı takmayı hatırlatmaları ve zorlamaları olduğundan bu durum ebeveynler için de geçerli olabilir. Bu şekilde kampanya ebeveynler arasında da emniyet kemeri kullanımının artmasına yardımcı olmuştur. Aktarılabilirlik 2005 yılında Avrupa Komisyonu EUCHIRES projesini uygulamaya karar vermiştir. Bu projenin genel hedefi, arka koltuklardaki araç yolcularını esas olarak 4 ila 12 yaş arası çocuk yolcuları vurgulayarak emniyet kemeri ve çocuk koruma koltuğu sistemlerinin kullanımını teşvik etmek ve davranışlarda kalıcı bir değişiklik meydana getirmektir. Hollanda nın armadillo kavramı, Avrupa EUCHIRES kampanyası için iletişim stratejisinde anahtar faktör olarak kabul edilmiştir yılında 9 AB üyesi ülke kendi Armadillo kampanyasını yapmış; 2006 yılında bu sayı 14 e ulaşmıştır. Armadillo kampanyaları Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Almanya, İtalya, Letonya, Lüksemburg, Polonya, Portekiz, Slovenya ve İspanya tarafından organize edilmiştir. Hollanda da olduğu gibi diğer Avrupa üye ülkelerinde düzenlenen armadillo kampanyaları, insanların kampanyaları duymaları ve çocukların lateks armadillo donanımı istemeleriyle hedef grup içinde artan bir başarı ortaya koymuştur. Böylece çocuklar arasında emniyet kemerinin takılmasını teşvik eden çok başarılı bir yöntem ortaya çıkmıştır. Kampanyanın dayanak noktası, çocuklara emniyet kemerini takmayı eğlenceli ve hoş bir hale getiren armadillo donanımının çekiciliğinde yatmaktadır. Bir araç sunarak bu yükümlülüğü daha kabul edilebilir ve daha eğlenceli hale getirmek, herhangi bir başka yerde de muhtemelen işe yarayabilecek evrensel bir mekanizmadır. İletişimin Kalitesi Kampanyanın iletişim stratejisi Sosyal Pazarlama teorisini kullanır; istenen davranışın avantajlarını vurgulayarak olumlu bir şekilde istenen davranışı teşvik etmek istemektedir. Armadillo kampanyası, bunu, çocukların çok sevdiği eğlenceli bir aracı kullanarak, çocukların davranışı üzerinde doğrudan ve ani bir etki meydana getirerek hoş bir biçimde yapmaktadır. 64

65 Eğitim ve Kampanyalar Akıllı Armadillo kampanyasının en tipik açılarından biri elbette plastik armadillo araçlarının dağıtılması olmuştur. Bu, kısmen, yasaca onaylanmış çocuk koruma koltukları satın alınırken armadillo oyuncaklarının da verildiği, perakende çocuk koruma koltuğu satan iş yerleriyle yakın işbirliği içinde yapılmıştır. adresine girerek, çocuklarının çocuk koruma koltuğunda çekilmiş fotoğrafını yerleştiren ziyaretçiler de ödül olarak armadillo oyuncağı almışlardır. Ayrıca birçok yerel makam, ilkokullarda faaliyetler gerçekleştirmiş ve çocukları ve ebeveynleri çocuk koruma koltuğu satın almaya ve kullanmaya teşvik etmek için armadillo oyuncakları dağıtmıştır. Aracın kendisinin yanında kampanya mesajını yaymak için çok çeşitli türde medya kullanılmıştır. İlk kampanya dalgası (2004 ve 2005) için ulusal iletişim medyası şunları içermektedir: TV reklamı; Akıllı Armadillo bu reklamın ana karakteridir ve çocukları (popüler şarkıyla) emniyet kemeri kullanmaya ve her zaman kendi emniyet kemerlerini bağlamaya teşvik eder. Radyo reklamı; TV reklamındaki şarkının aynısı kullanılmıştır. Her biri başka müzik tarzında (hip hop, funk, rock, orijinal ve ev) olan beş farklı versiyon yayınlanmıştır. Her farklı versiyonda metin aynıdır. 65

66 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Otobanlarda ve ulusal karayollarında 185 reklam panosu (illüstrasyona bakınız). Reklam panosu, herkesi emniyet kemeri takmaya teşvik eden kısa ve basit bir mesaj içermektedir. web sitesi; interaktif web sitesi, çocuklara (ve ebeveynlerine) reklamları seyretme ve dinleme, Akıllı Armadillo tarafından yazılan bir hikâyeyi dinleme, boyama resmi indirme ve Akıllı Armadillo ya mesaj yazma imkânı sunar. İkinci kampanyada (2006) aşağıdaki ulusal medya kullanılmıştır: Radyo reklamları; üç farklı radyo reklamı kullanılmıştır. Her reklamda küçük bir çocuk, yetişkinlere özgü bir tarzda konuşur. Gerçek mesaj, spotun sonunda, çocukların yetişkinler gibi hareket edebileceğini, boyu 135 santimetrenin altında olanların da yasaca onaylanmış çocuk koruma koltuğuyla taşınması gerektiğini söyleyen bir dış sesle verilir. Reklamlar; çeşitli aile dergilerinde 2003/20/CE sayılı Avrupa Direktifi hakkında bir reklam yer almaktadır. Metin, posterdekiyle aynı illüstrasyonu kullanarak çocukların güvenli taşınması konusunda yeni mevzuata vurguda bulunur. Bu illüstrasyon, arabanın arka koltuğunu ve emniyet kemerine bağlanan Akıllı Armadillo oyuncağını göstermektedir. Posterler (İnternet); çeşitli web sitelerine site için hareketlilik sağlayan posterler yerleştirilmiştir. Web adresi bu web sitesi, yeni mevzuat hakkında bilgiler içermekte, sıkça sorulan sorulara cevap vermekte ve belirli bir çocuk için hangi çocuk koruma koltuğunun gerektiğini ya da uygun olduğunu bulmaya yarayan bir araç sunmaktadır. Oyun gibi çeşitli eğlence unsurları mevcuttur. Ayrıca ebeveynler, çocuklarının, çocuk koruma koltuğunda çekilmiş fotoğraflarını web sitesine koyabilmektedirler. Web sitesine fotoğraf yerleştiren herkes armadillo oyuncağı almaktadır. Kampanyanın uygulandığı süre boyunca 400 den fazla fotoğraf yerleştirilmiştir. İki kampanya dalgası sırasında örneğin broşür dağıtma, poster dağıtma ve postalama, okullarda bilgilendirme oturumları, vb. gibi çeşitli yerel faaliyetlerle mesaja ayrıca dikkat çekilmiştir. Bu faaliyetler, genellikle Hollanda PRI üyesi olan 3VO tarafından düzenlenmiştir. İkinci kampanya dalgası (2006) sırasında ilkokullarda derslerde kullanım için bölgesel hükümet makamlarıyla yakın işbirliği içinde özel bir çalışma paketi geliştirilmiştir. Bu eğitim kiti, ülkedeki bütün okullara dağıtılmıştır. Çekici çalışma paketi, çocukların emniyet kemerini 66

67 Eğitim ve Kampanyalar ve çocuk koruma koltuğunu kullanma nedenlerini ve bunların nasıl doğru şekilde kullanacaklarını öğrenmelerine yardımcı olmaktadır. Denetimle Birleştirme Denetim, emniyet kemeri ve çocuk koruma koltuğunun gerçek kullanım oranının değişimine katkıda bulunmaktadır. Özel trafik denetim ekiplerince yapılan denetim miktarı, 2004 yılında saatten 2005 yılında saate çıkmıştır (kaynak: Adalet Bakanlığı). Bu saatlere ek olarak genel polis güçleri de emniyet kemeri denetimine zaman ayırmaktadır fakat bu çaba tamamıyla kayıt altına alınmamıştır yılında kesilen para cezasının toplam sayısı hafifçe azalmasına ( ten e) rağmen emniyet kemeri takmamak ya da arka koltukta çocuk koruma koltuğu kullanmamaktan dolayı kesilen para cezası sayısı 2004 yılıyla karşılaştırıldığında artmıştır (yetişkinler: dan ye ve çocuklar: dan e). Bunun muhtemel açıklaması, kampanyalar boyunca bu konuya dikkat çekilmiş olması ve bunu takiben denetleme faaliyetleri sırasında da arka koltukta emniyet kemeri kullanımına daha fazla odaklanılmış olmasıdır. 67

68 Trafik Hizmetleri Başkanlığı 8.3 Bob (BIVV-IBSR, Belçika) Önlemin Tanımlanması Bob, Belçikalı bir belirlenmiş sürücünün ve aynı adla yürütülen farkındalık oluşturma kampanyasının adıdır. Bob kampanyaları Belçika da 1995 yılından beri düzenlenmektedir. Bob, araba kullanmak zorunda kaldığında alkol kullanmayan ve arkadaşlarını güvenle evine getiren kişinin adıdır. Kampanyanın amacı, insanları alkol ve sürücülüğü bir araya getirmemeye ve alkollüyken araç kullanmanın sosyal olarak kabul edilemez olduğuna ikna etmektir. Bu hedefe ulaşmak için kullanılan strateji, olumlu, değer verici bir iletişim yaklaşımı, farkındalığın yükseltilmesi ve bunların denetim faaliyetiyle birleştirilmesidir. Bir diğer önemli faktör ise alkol endüstrisinin sosyal organizasyonlarının kampanyaya katılmasıdır. Bob kampanyaları, kampanya süresince daima, mesajı güçlendirmek ve inanılır hale getirmek için gerekli bir uygulama olan yoğunlaştırılmış denetim faaliyetiyle birleştirilir. Bob kampanyası, üç farklı seviyede uygulanmakta ve Sosyal Pazarlama teorisine dayanmaktadır. Bob kampanyası, üç farklı seviyede uygulanmakta ve Sosyal Pazarlama teorisine dayanmaktadır: 1) Bilgi (insanlar, yasal alkol sınırının ne olduğunu ayrıca alkol ve sürücülüğü bir araya getirmenin tehlikeli olduğunu bilmelidir) 2) Tutum (insanlar, alkollüyken araç kullanmanın kabul edilemez olduğu ve yapılmaması gerektiği konusunda ikna olmalıdır) 3) Davranış (insanlar buna göre hareket etmeli ve eğlenmek için dışarı çıkmadan önce aralarında ayık kalacak belirlenmiş sürücüyü seçmelidir ) Son bölüm (3) için farkındalığı artırma ve denetim faaliyetinin birleştirilmesi esastır. Önlemin Odaklandığı Konu Kampanya, her yaşta (kadın ve erkek) sürücüleri hedeflemekte ve alkol etkisi altında araç kullanma sorunu ve alkolle bağlantılı trafik kazalarını ele almaktadır. 68

69 Eğitim ve Kampanyalar Karayolu Güvenliği Sorununun Boyutu 2002 yılında Belçika da bütün yol kazalarının %9,2 sinde alkol rol oynamıştır ve kazaların %10,4 ü ölümle ve / veya yaralanmayla sonuçlanmıştır. Genelde alkolün rol oynadığı kazaların oranının, yaralanma ve ölümle sonuçlanan kazalar söz konusu olduğunda tüm kazalara nazaran daha yüksek oranda olması nedeniyle alkolle ilgili kazaların daha tehlikeli olduğu ve yol güvenliğinin arttırılmasında anahtar bir rolü olduğu sonucuna varılabilir. Beklenen Etkiler Kampanyayı birbirinden ayrı olarak ve farklı dönemlerde yürüten ülkeler olan Belçika ve Hollanda da kampanyanın uygulandığı ikinci yıldan sonra tam sonuçlar elde edilmiştir. Etkilerin Değerlendirilmesi Her bir Bob kampanyasından sonra kampanyanın etkisini ve toplum tarafından kabulünü ölçmek için sistematik son test uygulaması yapılmıştır. İkinci yıldan sonra bile çok yüksek kabul gördüğünü gösteren puanlar elde edilmiştir. Buna göre, bütün cevap verenlerin %96 sı, Bob kampanyasını iyi bir girişim olarak gördüklerini ve yaklaşımı beğendiklerini söylemişlerdir (1996 kampanyası, son test bulguları). Takip eden yıllarda bu sonuç, çok yüksek seviyede kalacak ve hatta 1998 yılında %97 ye çıkacaktır. Bob olmak konusu sorulduğunda karşılık verenlerin %35 i Bob olduklarını söylemişlerdir (2006 kampanyası, son test bulguları). Yıllar içinde bu yüzde yavaş yavaş artmıştır ve artış devam etmektedir. İnsanların yaklaşık üçte ikisi, Bob olan birini tanıdıklarını söylemektedirler. Kampanya süresinde sürücüler davranışlarını gerçekten adapte etmişlerdir. Bu, alkollü sürücü sayısının kampanyanın uygulandığı süre içinde yaklaşık %4 e düşmesinden anlaşılabilir, oysa yıl içinde (kampanya döneminin dışında) bu sayı yaklaşık %9 dur. Bob kampanyası, hem halk, hem polis hem de politikacılar tarafından tamamen kabul edilmiştir. Kampanyayı birbirinden bağımsız olarak ve farklı dönemlerde yürüten ülkeler olan Belçika ve Hollanda da kampanyanın uygulandığı ikinci yıldan sonra tam sonuçlar elde edilmiştir. 69

70 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Geçen on yıl içinde Bob, Belçika da ve Hollanda da alkollüyken araç kullanmanın sosyal olarak kabul edilemez bir davranış haline getirilmesine gerçekten katkıda bulunmuştur. İşin aslına bakılacak olursa, artık alkol ve sürücülüğü bir araya getiren sürücülerin büyük bir çoğunluğunun, sosyal yaşamlarının diğer alanlarında da aynı şekilde sorunlara neden olan, daha büyük ve genel bir alkol sorununa sahip olduklarına inanılmaktadır. Bu bulgu, Bob kampanyasının birkaç yıldan beri uygulandığı ve bu konu hakkında daha fazla araştırma sonucunun bulunduğu Hollanda da da gözlenmektedir. Maliyet Fayda Analizi Belçika da farkındalığı artırma kampanyaları için maliyet fayda analizi yapma geleneği bulunmamaktadır, bu yüzden Bob kampanyaları için hiçbir özel maliyet fayda analizi mevcut değildir. Kabul Belçika Bob kampanyası, Belçika Yol Güvenliği Enstitüsü (kar amacı gütmeyen bir kuruluş) ile Belçika Bira Üreticileri Federasyonu Arnoldus Grubunun (SAO endüstrisi) ortak projesidir. Bunun ötesinde polis, ek yol üstü alkol nefes testleriyle kampanyayı desteklemektedir. Yukarıda belirtildiği gibi (bkz. Etkilerin Değerlendirilmesi), ilgili bütün aktörler ve halk kampanyayı kabul etmiş ve desteklemiştir. Bob isminin ve kampanya konseptinin bir bütün olarak seçimi, büyük ölçüde halkın kabulüyle yapılmıştır. Sürdürülebilirlik Bilgi ve tutumların etkilenmesinin, davranış değişikliği ile (tercih edilen davranışın uygulanması, yani alkollüyken araç kullanmama) mevcut iyi davranışın birleştirilmesinde yarar sağlayacağı kabul edilmektedir. Ancak yeni benimsenen davranışın ne derece sürdürülebilir olduğunu belirlemek çok zordur. Sağlanan başarının sürdürülmesi için büyük ihtimalle kampanyanın tekrarlanmasına ihtiyaç vardır, aksi takdirde etkinin yitip gidebileceği düşünülmektedir. 70

71 Eğitim ve Kampanyalar Aktarılabilirlik Bob kampanyası, 2010 a kadar Avrupa Komisyonu Taşımacılık Politikası Beyaz Kitap ta en iyi örnek olarak belirtilmiştir. Bu bilgi ışığında 2005 yılında birçok Avrupa ülkesinde Belçika nın Bob kampanyasından esinlenilerek hazırlanan 15 kampanya, Avrupa Komisyonundan destek almıştır. Hollanda da büyük ölçüde Belçika dakine benzer bir Bob kampanyası 2001 yılından beri uygulanmaktadır. Diğer Avrupa ülkeleri ve kurumları, belirlenmiş sürücü konseptini almış ama Bob adını kullanmamıştır. Başka bir ad, hatta başka bir slogan kullanmışlardır. Aşağıdaki ülkelerde uygulanan kampanyalar, belirlenmiş sürücü kampanyalarında esin kaynağı olarak Bob u kullanmaları için AB den hibe almışlardır: İrlanda, Danimarka, Polonya, Avusturya, Fransa, İspanya, Portekiz, İngiltere, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, İtalya, Malta ve İsveç. 15 AB üyesi ülkedeki kurumlar, Bob kampanyasını kopyalamış ya da kendi özel durumlarına uyarlamıştır. Bunu gönüllü olarak yapmışlardır. Kampanyalar ülkeden ülkeye değişmesine rağmen kampanyanın özünü oluşturan anahtar faktörlere dikkat edilmelidir. Bu anahtar faktörler: farkındalığı artırma ve denetimin birleştirilmesi; alkol endüstrisinin sosyal örgütleriyle (SAO lar) polisin kampanyaya desteği; alkol almayan kişilerin olumlu değerlendirilmesi; belirlenmiş sürücü için bir isim seçme; zaman içinde, aynı mesajın tutarlı bir şekilde tekrarlanması. O halde gerek konsepti gerek stratejisi ve muhtemelen bir bütün olarak kampanyanın kendisinin çok daha aktarılabilirlik dostu olduğu sonucuna varılabilir. İletişimin Niteliği Kampanya ilk defa Aralık 1995 te uygulanmıştır. O tarihten beri Noel döneminde (Aralık Ocak) ve bazı yıllarda yaz tatillerinde (Temmuz Ağustos) yıllık olarak uygulanmaktadır. Bob un iletişim stratejisi üç farklı seviyede çalışmakta (bilgi, tutum ve davranış yukarıya bakınız) ve Sosyal Pazarlama teorisini temel almaktadır. İletişim yaklaşımının kendisi son derece pozitiftir: iyi, arzu edilen davranış takdir edilmektedir. Kampanya hiçbir şekilde korku uyandırmaya yönelik değildir. 71

72 Trafik Hizmetleri Başkanlığı Kampanya hem kalıcı hem de periyodik unsurlara sahiptir. Kalıcı unsurlar arasında Bob un web sitesi, Bob un kamyoneti, broşürleri, anahtarlıkları, tişörtleri, şapkaları, vb. bulunur. Periyodik unsurlar ise, çoğunlukla yol kenarlarındaki reklam panoları, TV ve / veya radyo reklamları gibi kitle iletişim kanallarıdır. İletişim yaklaşımının kendisi son derece pozitiftir: iyi, arzu edilen davranış takdir edilir. Kampanya hiçbir şekilde korku uyandırmaya yönelik değildir. Kalıcı iletişim unsurlarının en önemli faktörlerinden biri Bob un anahtarlığıdır. Bu anahtarlık, kampanya süresince alkol kontrolleri sırasında polisler tarafından ayık sürücülere dağıtılmaktadır. Bu şekilde anahtarlık, önemli bir anda (polis nefes testi) kampanyanın hatırlatıcısı olmuştur ve kampanyayı bir anda somut olarak hissedilir hale getirmektedir. Sorumlu şekilde davranan ve arkadaşlarına önem veren biri olarak insanların kendilerini Bob la özdeşleştirmelerine imkân sağladığından, bütün bunlar Bob mesajının etkisini artırmaktadır. 72