1. Giriş. 2. Besinler Besin kaynakları. Bölüm 4 Gübreler ve İlave besinler. Modül 2 Toprak ve Besin döngüsü

Transkript

1

2 Modül 2 Toprak ve Besin döngüsü Bölüm 4 Gübreler ve İlave besinler 1. Giriş Bir önceki bölümde besin temininde ekim nöbetinin önemini gördünüz. Bu bölümde organik çiftçilerin kullandığı bazı diğer taktiklere bakacağız. Bitki besin maddeleri ile ilgili organik tarım toprak verimliliğini sürdürmek veya artırmak için mümkün olduğu kadar yenilenebilir doğal besinlerle çalışmayı amaçlar ve ihtiyaç duyulduğunda diğer özel materyallere yönelir. AB düzenlemelerine uygun olarak, toprak verimliliğinin ve besin kaynağı idaresi için 3 seçenek vardır. Bunlar ekim nöbeti, organik üretimden hayvancılık gübresi kullanılarak ve organik çiftliklerden sağlanan başka organik malzemeler kullanılaraktır. 2. Besinler 2.1. Besin kaynakları Karma çiftliklerde kullanıma uygun çeşitli besin kaynakları vardır. Bunlar çiftlik gübresi ve kompost yapılmış çiftlik gübresidir (Şekil 1). Daha sonra 5. bölümde kompostu öğreneceksiniz. Diğer besin kaynakları otlayan hayvanlardan elde edilen bulamaç ve dışkıdır. Karma ve yalnız hayvan besleyen çiftlikler için hasat artıkları önemlidir. Gübre ve silaj atıklarını biriktirme kirliliği önlemek için, fakat aynı zamanda besin kaynağı olarak kullanmak için önemlidir. Silaj atıklarının potasyum içeriği oldukça yüksektir. Şekil.1. Çiftlik gübresi ve compost olmuş çiftlik gübresi

3 2.2. Gübre ve bulamaçların komposisyonu Etkili besin yönetimi için gübrelerin ve altlıkların komposlaşmasını etkileyen faktörleri anlamak çok önemlidir. Aynı zamanda depolama ve dağıtım esnasında besin kayıplarını etkileyen faktörleri de farklı tür hayvanların ürettiği gübre ve altlıkların kalite ve miktarlarını da bilmek önemlidir (şekil 1). Şekil.1. Çok sayıda faktör komposttan dağıtıma kadar çok sayıda faktör besin kaybını etkiler. Çiftlik hayvanları ve gübre yönetimi gübrenin besin kalitesini hem üretildiği zaman hem de tarlaya götürüldüğü zaman etkiler. Örneğin Diyet ve yem kalitesi sadece gübrenin sağladığı besinlerin mikatırnı belirlemez aynı zamanda yığında ve şerbette besin maddelerinin oranını belirler. Hayvan gübresini tercih eden sistemde, yığın materyalinin kullanan sistemde veya bulamaç kullanan sistemde besin içeriği farklıdır. Depolama ve dağıtım esnasında besin maddesi kayıpları gübrede ve bulamaçta farklıdır. İlaveten, uygulama zamanı da kayıpları etkiler 2.3. Gübre üretimi Çiftlikte ne kadar gübre üretildiğini bulmak için kabaca her bir hayvanın ahırda kaldığı esnada ne kadar gübre ürettiğini bilmeniz lazımdır. Üretilen gübre miktarı ve komposisyonu hayvan türüne ve idaresine bağlıdır. Örneğin, bir besi sığırı hemen hemen 10 ton gübre üretir, dişi domuz 4 ton ve besi domuzu 1 ton üretir yumurta tavuk sürüsü 41 ton gübre üretir.

4 Hayvan gübresi hakkında daha kapsamlı bilgi e-kitaptadır Gübrelerdeki besinler Çiftlik gübresi ve bulamacın gerçek kuru madde ve besin içeriğini ölçme yerine geçebilecek bir şey yoktur. Ancak, ortalama değerler gübrelerde mevcut yararlı besinlerin bir göstergesidir (Çizelge 1). Yaş ağırlık bakımından, çiftlik hayvan gübreleri bulamaçtan daha fazla besin içerir. Sığır ve domuz gübrelerinin potasyum içeriği benzerdir, fakat domuz gübreleri daha fazla azot ve fosfor içerir. Çizelge 1. Organik çiftlik hayvan gübresinin tipik besin içeri Gübreler ve bulamaçlar çok değerli kaynaklardır. Hayvanlar tarafından yemle alınan azot ve fosforun %80 e kadarı, potasyumun %97 si gübreye geçer! Buna karşın gübreye geçen besinlerin hepsi bitkinin hemen alabileceği yapıda değildir. Gübrede bulunan azotun sadece %25 i ve fosforun %60 ı uygulama yılında bitki için alınabilir yapıdadır. Şerbette azotun %60 ı ve fosforun %50 si uygulama yılında bitki için alınabilir yapıdadır. Gübrede besin maddelerinin maksimum oranda tutulması çok önemlidir sadece bitki üretimini kontrol etmez fakat aynı zamanda toprak yapısını iyileştirir ve çevresel etkileri en aza indirir. Bu toplama, depolama ve atıkların uygulanması için geçerlidir. Atık içeren ve sızıntılar depolama sırasında çevre kirliliğinin önlenmesi için önemlidir. Azot, fosfor ve potasyum gübre yapım esnasında farklı kısımlarda farklı yollardan kaybolur. Azot depolama ve dağıtım esnasında gaz formunda kaybolur. Azot aynı zamanda gübre yığınlarından ve

5 serpimi takiben sızarak kaybolur. Gübrelerde ana potasyum kayıp yolu gübre yığınlarından sızma şeklindedir. Fosfor kaybı başlıca gübrenin tarla yüzeyine serpildikten sonra yıkanma yolu ile olur. Şekil.2. Azot gaz depolamada formunda, fosfor serpmeyi takiben yıkanarak kaybolur 2.5. Gübre kaynakları Çiftlikte üretilen gübreler ve organik materyaller tercih edilen toprak verimliliği ve bitki besin maddelerinin kaynağıdır (Şekil 2). Diğer organik çiftliklerden organik maddeler aynı zamanda iyi bir tercihtir. Hayvan beslemeyen çiftlikler ve hayvan besleyen çiftlikler için iyi bir besin değişim olanağı vardır. Hayvan beslemeyen çiftklikler hayvan besleyen çiftliklere dane, saman ve yem vererek karşılığında gübre alabilir. Açıkça bu taşıma maliyetine bağlı ekonomik olarak uygulanabilir bir yöntemdir. Fig.2. Gübreler ve çiftlikte üretilen organik maddeler tercih edilen toprak verimliliği ve besin kaynağı ve toprak dengesidir Çiftlikte besin ihtiyacı karşılanamadığı veya diğer organik çiftliklerden temin edilemediğinde, bazı organik veya mineral gübreler tamamlayıcı besin kaynağı olarak kullanılabilir (Çizelge 2). Buna karşın, satın alınabilecek besinlerin kaynağı ve kalitesi hakkında bazı sınırlamalar vardır. Gübreler sadece yoğun hayvancılık yapan GDO içeren yem kullanmayan ve metal konsantrasyonları içermeyen sistemden gelmelidir. Gübre ve organik maddelerin her halinde uygulamalar yıllık ortalama hektara 170 kilogramı geçmemelidir. Eğer gerekli ise stok oranları buna uymak için düşürülmelidir.

6 Çizelge 2. İzin verilen ve yasaklanan gübre kaynakları Dikkatli bir yönetim gübrelerde, şerbetlerde ve kompostlarda maksimum düzeyde besin değerini garanti eder. Aynı zamanda sızma ve buharlaşma ile kayıpları minimize eder. En iyi sonuçlar bitkiler tarafından besin alımının maksimum olduğu ve kayıpların minimum olduğu dönemde gübre uygulamasından alınır. Dağıtımda şerbetten amonyak kaybı serpilmeden sonra ilk 6 saat içinde veya gübreden amonyak kaybı serpildikten sonra ilk 24 saat içinde toprağa karıştırma ile %90 azaltılabilir. Şerbette kuru madde miktarı kayıplar üzerine önemli etkide bulunur. Şerbette artan kuru madde miktarına paralel kayıplar da artar çünkü katı maddeler toprak yüzeyinde uzun süre kalır. Sonbahar ve kış uygulamalarından kaçınılmalı ve eğer işlenen araziye gübre uygulanacaksa kayıpları en aza indirmek için toprağa hemen karıştırılmalıdır Diğer besin kaynakları Eğer bitkinin ihtiyaç duyduğu besin miktarı organik materyalden sağlanamazsa sisteme katılabilecek çok sayıda diğer gübre materyalleri vardır. Bu ürünler organik standartlara göre listelenmiştir ve organik üretim için dikkatlice seçilmiştir. Gerekli kriterler kontaminasyon riski, ürünün işleme seviyesi, toprak mikrobiyolojisinin etkisi ve çözünebilirliktir. Ürünün kaynağı da önemlidir. Örneğin, doğal ürün olmasına rağmen Şili azotunun kullanımına müsaade edilmez çünkü Şili de bu ürünün madenciliği çevresel tahribatlara neden olur.

7 Bu materyallerin bazılarının kullanımına sınırlama getirilmiştir. Bunların çoğu 'ihtiyaç tanım temelinde geri dönüşüm organizasyonların iznine bağlı olarak kullanılabilir. Normalde kullanıma izin verilmeden önce sertifika veren kuruluş bitki besin maddelerinin düşük olduğunu gösteren bitki ya da toprak analizi sonucunu ister. 3. Toprak analizleri Çiftlikte toprak analizi bitkiler için yeterli besin olup olmadığını veya ilave besin verilip verilmeyeceğini belirlemek için rutin olarak yapılmalıdır. Çok sayıda farklı toprak analiz metodu vardır, fakat hemen hemen tüm metodlar kimyasal ekstraktları hazır alınabilir besin elementlerin bir göstergesi olarak kullanır. Ne yazık ki bu metodlar uzun dönem içinde besin madde miktarlarını, yada toprak mikroorganizmalarının bitkilere besin sağlayabilme durumunu tahmin edemez. Kimyasal analizler yaygın olarak fosfor, potasyum ve magnezyum için kullanılır. Toprakta farklı besinlerin konsantrasyonlarını yorumlamak isterseniz indeks veya tanımlayıcı ölçekler kullanmalısınız. ADAS yöntemi İngiltere ve Galler de yaygın olarak kullanılmaktadır. Çizelge 3. ADAS metodu toprakta mevcut besinleri tanımlamak için dizin veya tanımlayıcı ölçekler kullanılmaktadır Sertifikasyon kuruluşları tarafından empoze edilen bazı ürün ve sınırlama örnekleri. Örneğin öğütülmüş yumuşak kaya fosfat Cadmium içeriğinin her bir kg fosfatta 90 mg ın altında olması

8 durumunda kullanılabilir. Potas sülfatı eğer ihtiyaç duyulursa toprağın kil içeriği %20 den daha az ise kullanılabilir. Kalsiyum karbonat doğal kaynaklı olmak koşulu ile kireçleme amaçlı kullanılabilir. 5. Özet Bu gübre ve tamamlayıcı besin yönetimi bölümünü tamamlar. Organik tarımda tercih edilen besin kaynaklarını öğrendiniz. Organik yetiştiriciler her zaman mümkün olduğunca yenilenebilir kaynaklardan bitki besinlerini kullanır. Eğer bu mümkün değilse kaya fosfatı gibi diğer yapıları kullanır. Aynı zamanda gübrelerden ve organik atıklardan dikkatli bir yönetim ve kompost gibi iyi bir uygulamalarla besin kayıplarını nasıl minimize edebileceğinizi öğrendiniz.

9