YUSUFELİ BARAJI VE HES

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EMLAK VE KAMULAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI YUSUFELİ BARAJI VE HES YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI BÖLÜM 3 YENİDEN YERLEŞİMİN MİNİMİZE EDİLMESİ Çevre Danışmanlık Ltd. Şti. Temmuz 2006 (Rev B), Ankara

2 3. YENİDEN YERLEŞİMİN MİNİMİZE EDİLMESİ Yusufeli Projesi Türkiye için önemli bir enerji üretim projesidir. Proje kamu yararına olan bir proje olmakla birlikte proje alanında yaşayan nüfusun bir kısmının yeniden yerleşimini gerektirmektedir. Proje planlanırken yeniden yerleşecek insanların sayısının mümkün olduğunca en aza indirilmesi amaçlanmalıdır. Yeniden yerleşim eylem planının hazırlanmasında, iskan ihtiyacının en aza indirgenmesine önem verilmiştir ve bu konu uygulama aşamasında da öncelikli konular arasında olacaktır. Yusufeli Projesi nin geldiği bu noktada, yeniden yerleşimin kaçınılmazlığı tüm paydaşlar tarafından kabul edilmiştir. Bu nedenle, takip eden aşamalarda esas amaç etkilenen kişilere adil ve yeterli tazminin sağlanması olacaktır. Bu bölümde, projenin planlama aşamasında yeniden yerleşimin minimizasyonu için yapılan çalışmalar ve projenin uygulaması esnasında bu amaçla göz önünde bulundurulacak hususlar ele alınmaktadır Proje nin Planlanması ve Tasarımı Esnasında Yeniden Yerleşimin Minimize Edilmesi Çoruh Havzası Hidroelektrik Gelişme Planı Yusufeli Barajı ve HES Projesi, Türkiye deki enerji politikaları doğrultusunda hazırlanan Çoruh Havzası Hidroelektrik Gelişme Planı kapsamında planlanan ve hayata geçirilmesine karar verilen bir projedir. Çoruh Havzası Hidroelektrik Gelişme Planı 1982 yılında tamamlanmıştır. Plan çalışmaları ve bunu takip eden çalışmalarda Çoruh Nehri nin gelişimi için çeşitli alternatifler değerlendirilmiş ve sonuç olarak Çoruh Nehri üzerinde birbirini takip eden 10 hidroelektrik projesinin gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Bu projeler üç gruba ayrılabilir; aşağı Çoruh (Muratlı, Borçka ve Deriner), orta Çoruh (Yusufeli ve Artvin) ve yukarı Çoruh (Laleli, İspir, Güllübağ, Aksu ve Arkun) projeleri. Muratlı Projesi Haziran 2005 de işletmeye alınmış olup, Borçka ve Deriner projeleri hala inşaat halindedir ve fiziksel olarak sırasıyla %90 ve %75 i tamamlanmıştır. Muratlı ve Borçka projelerinin inşaatına 1999 yılında başlanmıştır. Bu projeler Türk ve Avusturyalı şirketler tarafından tamamı kredili (uluslararası kredi sağlanarak) finansmanla gerçekleştirilmektedir. Deriner Projesi inşaatı Nisan 1998 yılında başlamış olup, bu proje de Türk, İsviçre ve Rus firmalarından oluşan bir Konsorsiyum tarafından, tamamı kredili finansmanla yapılmaktadır. Çoruh Havzası Gelişimi Master Planı kapsamında (1982), Çoruh Nehrinin akışını düzenlemek üzere 3 büyük rezervuar oluşturulması öngörülmüştür. Bunlar yukarı, orta ve aşağı Çoruh bölümlerinde yer alacak olan, sırasıyla, Laleli, Yusufeli ve Deriner rezervuarlarıdır. Oltu Nehri, Çoruh Nehri nin ana koluna karıştıktan sonra Çoruh Nehri nin drenaj alanı 1.9 kat artmaktadır. Bu nedenle Çoruh Gelişme Planı nda, Deriner den sonra ikinci büyük baraj olan Yusufeli Barajı nın Oltu ve Çoruh nehirlerinin birleşme noktasından 800 m aşağı akış yönüne inşa edilmesi planlanmıştır. Yusufeli Baraj sahasının 19 km aşağı akış yönünde bulunan Artvin Barajı, Yusufeli ve Deriner projeleri arasında kalan düşüyü kullanmak amacıyla YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 1 / 14

3 planlanmıştır. Bu projelerin yapılabilirlik (fizibilite) çalışmalarında, her projenin kendi içinde yapılabilir olmasından öte, Çoruh Havzası için öngörülen tüm projelerle entegre bir şekilde yapılabilirlikleri değerlendirilmiştir. Bu projeler sadece enerji üretimi açısından birbirleri ile bağlantılı olmayıp, aynı zamanda ihtiyaç duydukları ve etkileyecekleri altyapı açısından da birbirleri ile bağlantılıdırlar. Japon Uluslararası İşbirliği Kurumu (JICA) tarafından 1986 yılında hazırlanan fizibilite raporuna dayanarak, önerilen Yusufeli Projesi yerinin ekonomik ve teknik olarak en yapılabilir tercih olduğu belirlenmiştir. Bunu takiben, Japon Elektrik Gücü Geliştirme (EPDC), Su-İş Proje Mühendislik ve Terzibaşoğlu Danışmanlık ve Mühendislik firmaları tasarım belgelerini Ekim 1990 yılında tamamlamış ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) tarafından onaylanmıştır. Yusufeli Projesi Türkiye Hükümeti tarafından ilk kez 1997 yılında yatırım programına konulmuştur. İki çeşit alternatife dayalı olan çalışmalar (proje alanı ve proje büyüklüğü) JICA tarafından hazırlanan Çoruh Nehri Hidroelektrik Gelişimi Projesi nde verilmektedir ve kamulaştırma ve yeniden yerleşimin kapsamları üzerinde etkileri olacaktır Alternatif Baraj Alanı Konumu Yusufeli Projesi için alternatif baraj alanının konumu, önerilen yer seçimi öncesi, JICA tarafından 1986 yılında yapılan fizibilite çalışmalarında göz önünde bulundurulmuştur. Yusufeli İlçe Merkezi nin su altında kalmaması için orta Çoruh üzerinde kurulacak alternatif bir plan da gözden geçirilmiştir. Bu düzen 3-baraj planı diye adlandırılır. Bu değerlendirmelerin sonucunda 2-baraj planının daha avantajlı olacağı kararına varılmıştır. Enerji üretimi, su altında kalan alan ve özellikleri, arazi kullanımı üzerine etkisi ve yeniden yerleşim gereksinimi, gerekli olan ikincil yapılar (iletim hatları ve relokasyon yolları) gibi sonuçlarına dayanarak değerlendirilen bu alternatifler, detaylı olarak ÇED Raporu nda sunulmaktadır (ENCON, 2005). Bu raporda değerlendirme sonuçlarının bir özeti ve verilen kararın gerekçeleri sunulmaktadır. Bu alternatifler için yapılan değerlendirme çalışmaları 3-baraj alternatifinin, Yusufeli İlçe merkezinin su altında kalmasını ve yeniden yerleşmesini önleyeceğini ve sonuçta 3-baraj alternatifi (yaklaşık 414 HH), 2-baraj alternatifi (yaklaşık 1,954 HH) ile karşılaştırıldığında daha az insanın yeniden yerleşeceğini gösterdi. Toplam su altında kalan tarım alanı arasındaki fark ise 1.11 km 2 dir, bu da 2-baraj alternatifi ile karşılaştırıldığında kaybın %12 az olduğunu gösterir. Her iki alternatifte su altında kalacak alanlar Şekil 3.1 ve Şekil 3.2 de verilmektedir. Yeni ilçe merkezinin kurulması dahil olmak üzere, 2-baraj alternatifinde verilen tazminat ve yeniden yerleşim bedeli 3-baraj alternatifi ile karşılaştırıldığında 151 milyon ABD Doları daha pahalıdır. Yeniden yerlelşim maliyetlerinin karşılaştırması, 2 baraj alternatifi nin yarattığı kayıplar ile yeniden yerleşim ihtiyaçlarının 3 baraj alternatifi nden %100 oranında daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ancak yatırım maliyeti tasarrufu ile uzun vadeli enerji kazancından faydalanabilmek için önlemler ve yeniden yerleşim sonuçlarının tazminatı için karşılaştırmadaki bugün planlandığı haliyle 2 baraj alternatifi toplam yatırım maliyetinin %110 u hesaplanmıştır. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 2 / 14

4 Kaynak: Uydu Fotoğrafları ve Konsorsiyum dan Derlenmiştir, 2005 Şekil 3.1. İki Baraj Alternatifine göre Su Atında Kalacak Alan Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 02 Bölüm 3 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 3 / 14

5 Kaynak: Uydu Fotoğrafları ve Konsorsiyum dan Derlenmiştir, 2005 Şekil 3.2. Üç Baraj Alternatifine göre Su Altında Kalacak Alan Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 02 Bölüm 3 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 4 / 14

6 JICA nın 1986 tarihli fizibilite raporunda olduğu gibi bütün barajların beton olduğu (Senaryo 1) dikkate alındığında baraj ile ilgili yapıları, E&M ekipmanı, relokasyon yolları ve nakil hatları dahil ancak relokasyon maliyetleri hariç olmak üzere 2 baraj alternatifinin teknik yatırım maliyeti, 3 baraj alternatifine göre 427 milyon ABD dolarıdır.2-baraj alternatifi için toplam yatırım bedeli (yeniden yerleşim maliyeti dahil) 2,074 milyon ABD Doları olmasına karşın 3-baraj alternatifi için 2,387 milyon ABD Doları dır. 2-baraj alternatifinin toplam yatırım bedeli, 3-baraj alternatifinin toplam yatırım bedelinden 398 milyon ABD Doları daha azdır. Genel olarak baraj inşaat maliyeti, 2 baraj ve 3 baraj alternatifleri arasındaki başlıca farkı teşkil eder 1 : Senaryo 1 de (barajların hepsinin beton olduğu durumda) 2 baraj alternatifi toplam yatırım maliyeti (yeniden yerleşim maliyeti dahil) 2,230 milyon ABD dolarıdır; buna karşın 3 baraj alternatifi maliyeti 2,506 milyon ABD dolarıdır. Böylece 2 baraj alternatifi toplam yatırım maliyeti, 3 baraj alternatifine göre 276 milyon ABD doları azdır. Senaryo 2 de (kaya dolgu barajı) 2 baraj alternatifi toplam yatırım maliyeti 1,976 milyon ABD doları iken bu malilyet 3 baraj alternatifi için 2,223 milyon ABD dolarıdır. 2 baraj alternatifi toplam yatırım maliyeti 3 baraj alternatifinin maliyetinden yaklaşık 247 milyon ABD doları azdır. İki alternatifin (2 baraj alternatifi ile 3 baraj alternatifi) yıllık enerji üretimleri 2 baraj alternatifinin Yusufeli ve Artvin barajlarının optimizasyonundan önce 380 GWh/yıl, optimizasyondan sonra da 511 GWh/yıl kadar daha avantajlı olduğunu göstermiştir. Yıllık 0.06 USD/kWh 2 üretim oranı ile 2 baraj ve 3 baraj alternatiflerinin enerji üretimi sırasıyla milyon ABD doları ve milyon ABD doları olarak hesaplanmıştır. Diğer bir deyişle, 2 baraj alternatifinin yıllık geliri 3 baraj alternatifinden 22.8 milyon ABD doları daha avantajlı ve 50 yılda 1,140 milyon ABD doları daha avantajlıdır. Yıllık %4.5 indirgeme oranı ile optimize edilmemiş durumun 1,140 milyon ABD doları net bugünkü değeri (NBD) milyon ABD dolarıdır. 3 Tablo 3.1 de 2 baraj ve 3 baraj alternatiflerinin kıyaslamasında kullanılan bütün durumların fayda maliyet oranları özeti sunulmuştur. Bu tablo aynı zamanda 2 baraj 1 Maliyet rakamları optimize edilmemiş 2 baraj alternatifi ile 3 baraj alternatifinin karşılaştırmasıdır. 2 DSİ nin fizibilite çalışmalarında 6 cent/kwh tarife varsayılmıştır. Bu varsayım burada da kullanılmıştır. JICA Fizibilite Raporu nda yer alan tarifenin 27 TL/kWh olduğu, bunun da Nisan 1985 kuruyla (462.5 TL/$) ABD doları/kwh olduğuna dikkat etmek gerekmektedir. DSİ bu tarifenin, ileri yıllarda ülkenin ekonomik durumu, özellikle yakın gelecekte Türkiye nin artan enerji eksiklikleriyle yüzleşileceği dikkate alınarak artırılabileceğini belirtmiştir. Uygulanabilir tarife; tüketici tarifesine yakın, yani 8 cent veya 9 cent hesaplanabilir. 3 Yusufeli ve Artvin projeleri (Yusufeli barajı su seviyesi 710 m) optimizasyonundan sonra 2 baraj alternatifi yıllık enerji üretimi, 3 baraj alternatifine göre 511 GWh/year yüksektir. Optimize edilen 2 baraj alternatifi enerji üretim faydası, 3 baraj alternatifininkine göre milyon ABD doları/yıl yüksek olup bu rakam 50 yıl için 1,533 milyon ABD dolarıdır. 1,533 milyon ABD doları olarak hesaplanan gelir farkı iç karlılık dönüş oranı (İKO) milyon ABD dolarıdır. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 5 / 14

7 alternatifi için optimize edilmemiş ve optimize edilmiş durumlar için rakamları verir ancak optimizasyon verileri 3 baraj alternatifi için mevcut değildir. Tablo 3.1. Orta Çoruh Kalkınma Projesi için 2 Baraj ve 3 Baraj Alternatiflerinin Ekonomik Değerlendirmesi Fayda-maliyet oranı 2 baraj alternatifi 3 baraj alternatifi Yusufeli optimize Senaryo Yusufeli optimize edilmemiş, su seviyesi (optimizasyon su seviyesi 710m 700m yapılmamıştır) Bütün barajlar beton 1 : : : 1.42 Artvin barajı beton, diğerleri kaya 1 : : : 1.60 dolgu Yukarıdaki fayda maliyet analizine göre sadece inşaat maliyeti ve su tutma parametrelerine dayanan JICA 1986 fizibilite çalışması 2 baraj alternatifine karar kılınmış olması günümüzde de ekonomik açıdan geçerlidir. Tablo 3.1 den de görüleceği üzere bugün planlanan 2 baraj alternatifi (710 m su seviyeli Yusufeli kaya dolgu barajı) birim başına en yüksek fayda maliyet oranını sağlar (2.1). Aynı zamanda herhangi bir 2 baraj alternatifinin 3 baraj alternatifine üstün olacağını görmek de mümkündür. Bunun nedeni yatırım maliyeti farkı olup aynı zamanda uzun vadeli enerji faydalarının, uygulanan tarifeye bakılmaksızın 2 baraj alternatifinin uygulanması lehine olduğudur. Son olarak günümüz bakış açısından 3 baraj alternatifi planlanan ve uygulamaya hazırlık aşamasında kayda değer yol kat etmiş Çoruh Kaskadı ile uyumlu olmayacaktır Alternatif Proje Büyüklükleri Mevsimsel ve yıllık akım dalgalanmaların ayarlanması ve su kaynaklarının en etkili şekilde kullanılması için rezervuar içine akışın etkili bir şekilde kullanılabilmesi için uzun vadede üretimin kararlı kılınması için sadece kuru mevsimlerde değil kuru yıllarda su takviyesi için yeterli su tutum kapasitesinin sağlanması gerekmektedir. Rezervuar su seviyesi ve efektif su tutma kapasitesi, enerji üretiminin ekonomisinin sonuçlarına göre daha fazla optimize edilmelidir. Su seviyesinin 4 farklı durumu için karşılaştırma çalışmaları yürütülmüştür: 690 m, 700 m, 710 m ve 720 m. Tazminat maliyetleri, sedimantasyon, baraj yüksekliği ve etkili su tutum kapasitesi gibi etkenler dikkate alınmıştır. Yusufeli rezervuarı efektif su tutum kapasitesiyle ilgili olarak bu durumlar m 3 ila 1, m 3 lük bir aralık için seçilmiştir. Bunlar yukarıda bahsedilen su seviyelerine tekabül etmektedir. Değerlendirmelerin ayrıntıları ÇED raporunda mevcuttur. Kilowatt-saat başına enerji maliyeti, iç karlılık dönüş oranı (İKO) ve fayda-maliyet (F/M) oranları karşılaştırılmıştır. Bu alternatiflerin ekonomik değerlendirmesi, YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 6 / 14

8 rezervuar su seviyesi için 710 m ve etkin su tutma kapasitesi için 1, m 3 seçiminin en ekonomik ve dolayısıyla en optimal seviye olacağını göstermiştir. Buna göre karar, ekonomik sebepler (örneğin fayda-maliyet oranları karşılaştırması) ile teknik geçerliliğe dayandırılmıştır ve proje için 710 m su seviyesi önerilmiştir. Alternatif su tutma seviyelerinin bazıları karşılaştırıldığında 720 m su seviyesi için 36 km 2 lik bir alan, 710 m için 32.4 km 2 lik alan, ve 690 m için 25.7 km 2 lik alanın su altında kalacağı anlaşılmıştır (bkz. Tablo 3.2, Tablo 3.3 ve Şekil 3.3). Tablo 3.2. Alternatif Su Seviyelerine Göre Su Altında Kalan Alanların Arazi Kullanımı Arazi Kullanım Türü Tarım Sulu Kuru Su Seviyesi 720 m ASL 710 m ASL 700 m ASL 690 m ASL Sebze (ha) Mısır (ha) Pirinç (ha) Yonca (ha) Bahçe (ha) Buğday (ha) Nadas (ha) Otlak (kuru) (ha) Yerleşimler Özel mülk (ha) Kamu alanı (ha) Yollar (ha) Orman alanlar (ha) Nehir Habitatı (ha) Nehir (ha) Başka (Kurakçıl çalılar, step, kayalık alanlar, çıplak kaya, 2,174 1,917 1,680 1,452 vs.) (ha) TOPLAM 3,591 3,241 2,901 2,572 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 7 / 14

9 Kaynak: Topografik Haritadan Derlenmiştir, ENCON, 2005 Şekil m, 710 m, 700 m ve 690 m Kotları için Su Altında Kalan Alanlar Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 02 Bölüm 3 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 8 / 14

10 Tablo 3.3. Fizibilite Raporu nda İncelenen Su Seviyelerinin Bazı İlgili Konularla Birlikte Karşılaştırması Su altında kalacak toplam alan (ha) Su altında kalacak tarım arazisi (ha) Etkilenecek toplam bina sayısı Su altında kalacak tarihi yapılar Etkilenecek yerleşim sayısı 2005 YYEP anket çalışmaları sonuçlarına göre doğrudan etkilenecek nüfus Etkilenecek yerleşimler Su Seviyesi 720 m ASL 710 m ASL 700 m ASL 690 m ASL 3,591 3,241 2,901 2, ,704 2,499 2,342 2,108 Tekkale kalesi 19 köy ile ilçe merkezi Tekkale kalesi 19 köy ile ilçe merkezi Tekkale kalesi 18 köy ile ilçe merkezi Tekkale kalesi 15 köy ile ilçe merkezi 12,124 12,124 11,711 9,702 Alanbaşı, Arpacık, Bahçeli, Bostancı, Çeltikdüzü, Çevreli, Çıralı, Darıca, Dereiçi, Irmakyanı, İşhan, Kılıçkaya, Kınalıçam, Küplüce, Morkaya, Pamukçular, Sebzeciler, Tekkale, Yeniköy, Yusufeli ilçe merkezi Alanbaşı, Arpacık, Bahçeli, Bostancı, Çeltikdüzü, Çevreli, Çıralı, Darıca, Dereiçi, Irmakyanı, İşhan, Kılıçkaya, Kınalıçam, Küplüce, Morkaya, Pamukçular, Sebzeciler, Tekkale, Yeniköy, Yusufeli ilçe merkezi Arpacık, Bahçeli, Bostancı Çeltikdüzü, Çevreli, Çıralı, Darıca, Dereiçi, Irmakyanı, İşhan, Kılıçkaya, Kınalıçam, Küplüce, Morkaya, Pamukçular, Sebzeciler, Tekkale, Yeniköy, Yusufeli ilçe merkezi Arpacık, Bahçeli, Çeltikdüzü, Çevreli, Çıralı, Darıca, Dereiçi, Irmakyanı, İşhan, Kınalıçam, Morkaya, Pamukçular, Sebzeciler, Tekkale, Yeniköy, Yusufeli ilçe merkezi Tablo 3.3 ten görüleceği gibi alternatiflerin hepsinde Yusufeli ilçe merkezinin su altında kalması kaçınılmazdır. 720 m ve 710 m su seviyeleri için etkilenen köy sayısı 19 olarak kalırken 700 m de sadece bir köyün su altında kalması önlenmektedir. 690 m de 3 köyün su altında kalması önlenebilmektedir. Su altında kalacak özel mülkün söz konusu olduğunda alternatif su seviyelerinin önerilen 710 m su seviyesi ile karşılaştırmasında yerleşimler nedeniyle kaybedilecek (binalar tarafından kaplanacak) özel mülkiyetin 720 m seviyesinde bunun %10 daha fazla, 700 m için %5 daha az ve 700 m için %10 daha az olacağı görülmüştür. 700 m ve 690 m seviyelerinde su altında kalacak bina sayısı 710 m seviyesinde kaybedileceklerin sırasıla %94 ve %84 ü kadardır. Öte yandan bu kayıp 720 m de 710 m seviyesinin 1.08 i kadardır. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 9 / 14

11 Tekkale kalesi, Hamzat 1 and Hamzat 2 şapelleri, bütün su seviyelerinde su altında kalacak tarihi yapılardır. Tekkale kalesi 670 m ile 697 m rakım arasındadır (bkz. Şekil 3.4 ve Şekil 3.5). DSİ, bu kale ile 2 şapelin relokasyonu için 2005 mali yılında Yusufeli Barajı ve HES Proje Ödeneği Bölümü nün beşinci sırasında bütçe 240,000 US$ ayırmıştır. Relokasyon su tutumundan önce gerçekleştirilecektir. Su altında kalacak toplam tarım alanları benzer farklılıklar göstermektedir. 720 m de kaybedilecek tarım arazisi %9 daha fazla (63 ha) iken bu değer, 700 m de %9 (64 ha) daha az ve 690 m de %17 (125 ha) daha azdır. Ormanlık alanlar rakımla artar. Böylece kaybedilecek orman alanları 720 m de, önerilen alternatife göre %40 (4 ha) daha fazladır. Öte yandan bu kayıp 700 m ve 690 m için sırasıyla %30 (3 ha) ve %60 (6 ha) daha fazladır. Rezervuarın dolumuyla oluşacak nehir habitatı kaybı da su seviyesi ile değişmektedir. 720 m su seviyesinde bu habitatlar önerilen 710 m su seviyesine göre %5 oranında (4 ha) daha fazla su altında kalacaktır. 700 m ve 690 m de bu kayıp %11 (8 ha) ve %22 (17 ha) olur. 720 m de su altında kalması beklenen alan önerilen 710 m seviyesininkine göre %11 (350 ha) daha fazladır. 700 m de su altında kalacak toplam alan %11 (340 ha) daha azdır. 710 m ile 690 m arasında benzer karşılaştırmalar bu farkları %21 (669 ha) olduğunu göstermiştir. Fizibilite çalışmaları sırasında 700 m ve 690 m seviyelerinin, efektif su tutma kapasitesinin sırasıyla %12 ile %22 oranında düşmesi nedeniyle ekonomik ve teknik açıdan geçerli olmadığı kadar daha az enerji üreteceğini anlaşılmıştır. 700 m su seviyesinin nispeten daha az arazi ve bina kaybına neden olacağı saptanmakla beraber bu kayıp farkının 700 m ile 710 m arasında çok önemli olmadığı tespit edilmiştir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 10 / 14

12 Kaynak: Uydu Fotoğraflarından ve Arazi Çalışmalarından Derlenmiştir, ENCON, 2005 Şekil 3.4. Su Tutmadan Sonra Tekkale Kalesi nin Durumu Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 02 Bölüm 3 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 11 / 14

13 Kaynak: Uydu Fotoğraflarından ve Arazi Çalışmalarından Derlenmiştir, ENCON, 2005 Şekil 3.5. Su Tutmadan Sonra Hamzat I ve Hamzat II Kiliselerinin Durumu Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 02 Bölüm 3 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 12 / 14

14 3.2. Projenin Uygulaması Esnasında Yeniden Yerleşimim Minimize Edilmesi Yusufeli Projesi Konsorsiyum tarafından inşa edilecek olup, bu esnada planlama aşamasında öngörülenden fazla yeniden yerleşim ihtiyacına yol açmamak için gerekli önlemler alınacaktır. Bu nedenle, işletme aşamasında ihtiyaç duyulmayacak proje üniteleri (inşaat şantiyesi, malzeme sahaları bir sahanın sınırlı bir kesimi hariç-, depolama sahaları vb.) için seçilen alanlar, ariyet sahaları hariç, oluşacak rezervuarın altında kalacak şekilde planlanmıştır. Esas olarak, bir geçirimsiz malzeme sahası su altında kalan alanın dışına kadar uzanmaktadır. Kayalık alan olan bu malzeme sahasının önemli bir kısmı tamamen taşınacak olan Kınalıçam Köyü nün sınırları içerisinde yer almaktadır. Bundan dolayı, bu malzeme sahası herhangi bir yeniden yerleşim ihtiyacının artmasına neden olmayacaktır. İnşaat aşamasında ortaya çıkabilecek yeni ihtiyaç ve değişiklikler aynı yaklaşımla, kamulaştırma ve yeniden yerleşime yol açmayacak şekilde değerlendirilecektir. Projenin uygulanma aşamasında yeniden yerleşim ihtiyacının minimize edilmesinin bir diğer yolu, yeniden yerleşim alanlarının uygun şekilde seçilmesi ve hazırlanmasıdır. Yusufeli ilçe merkezi için yeniden yerleşim alanı seçilmesi süreci Bölüm 6 da detaylı olarak sunulmaktadır. Bu süreçte yeniden yerleşim alanı için öncelikle belli kriterler belirlenmiştir. Bahse konu kriterler arasında şunlar yer almaktadır: Kullanılabilir alan, Mevcut nüfus, Ana ulaşım yollarına ve merkezlere mesafe, Köylere mesafe, Verimli tarım topraklarının mevcudiyeti, Orman alanlarının mevcudiyeti, Turizm alanlarının mevcudiyeti, Oluşacak baraj gölüne uzaklık, Mülkiyet durumu (hazine arazileri), Yeraltı suyu durumu, Taşkın riski, Deprem riski, Jeolojik yapı, Deniz seviyesinden yükseklik, Kamu ve sosyal tesislerin mevcudiyeti, Mevcut altyapı durumu. Ev sahibi nüfusla ilgili herhangi bir kamulaştırma ve yeniden yerleşim riskini en aza indirmek amacıyla alternatif yeniden yerleşim alanları belirlenirken alandaki sahiplilik durumuna özel bir önem verilmiştir. Ancak, kentsel yeniden yerleşim alanı Türk Hükümeti tarafından Temmuz 2005 de, Yansıtıcılar ve Sakut Deresi mevkiinde (bundan sonra Yansıtıcılar diye bahsedilecektir) seçilmiştir. Bu alandaki çoğu arazinin sahibi devlettir ve bu alanlarda kimse yaşamamaktadır. Bu alanın sadece 1.2 hektarı (174.5 ha olan toplam alanın %0.7 i) tarım arazisidir (yonca) (Ek B.3). Bu alandaki çoğunlukta olan arazi kullanım çeşitleri Tablo 3.3 de verilmektedir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 13 / 14

15 Tablo 3.3. Yerleşim Alanındaki Arazi Kullanımı (Yansıtıcılar) Arazi Kullanımı Alan (ha) Yüzde Çıplak Alan %71.2 Orman 1.6 %0.9 Nehir Yatağı 1.4 %0.8 Tarım Alanı 1.2 %0.7 Çalılık 46.1 %26.4 Toplam %100.0 Uygulama sırasında yeniden yerleşim gereksinimini azaltmak için, Yusufeli İlçe Merkezi nin taşınacağı yer, proje tesisleri ve relokasyon yollarının güzergahı (öncelikle, sadece kavramsal planı olan Artvin-Bayburt Yolu) daha fazla yeniden yerleşim gerektirmeyecek şekilde dizayn edilecektir. Sonuç olarak, projenin sosyoekonomik etkilerini arttırmamak ve proje ekonomisi de göz önünde bulundurmak suretiyle uygulama sırasında daha fazla yeniden yerleşimi önlemek için her türlü çaba sarf edilecektir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 14 / 14