T.C. Resmi Gazete. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğünce Yayımlanır. 10 Ağustos 1992 PAZARTESİ.

Transkript

1 T.C. Resmi Gazete Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğünce Yayımlanır Kuruluşu : 7 Ekim Ağustos 1992 PAZARTESİ Sayı : YÜRÜTME VE İDARE BÖLÜMÜ Yönetmelikler Sanayi ve Ticaret Bakanlığından : Esnaf ve Sanatkarlar Odaları ve Üst Kuruluşlarının Yapacakları Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Toplantılarda Bulundurulacak Bakanlık Temsilcilerinin Görev ve Yetkileri Hakkında Yönetmeliğin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Yönetmelik MADDE 1 23 Mart 1992 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Esnaf ve Sanatkarlar Odaları ve Üst Kuruluşlarının Yapacakları Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Toplantılarda Bulundurulacak Bakanlık Temsilcilerinin Görev ve Yetkileri Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Yönetim Kurulu, toplantı salonunun, toplantıya katılacakların tümünün rahatlıkla katılmasını sağlayacak büyüklükte olmasını ve toplantının düzenli bir biçimde devamının gerektirdiği bütün güvenlik ve sağlık koşullarını taşımasını teminle görevli ve yetkilidir." MADDE 2 Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Genel Kurul toplantılarının devam etmesi sırasında gerek katılan üyelerin gerekse üyeler dışındaki davetlilerin müdahalesi suretiyle toplantının sağlıklı bir biçimde yürümesi engellenir ve bu husus sürekli bir şekilde genel kurul çalışmalarını aksatacak nitelik kazanırsa, Bakanlık temsilcisi Divan başkanlığının görüşünü de alarak toplantıya bir saate kadar ara verebilir. Ara karan süresinci üyelerin toplantı salonunu ve kontrol alanını terk etmemeleri esastır. Zorunlu hallerdeki çıkış ve girişler, Bakanlık temsilcisinin izni ve gözetimi ile mümkündür. Toplantının yeniden ve kaldığı yerden başlamak suretiyle açılmasından sonra, aynı şartlar toplantının devamına imkan vermeyecek boyutlara ulaştığı takdirde Divan başkanlığının uygun görüşü alınmak kaydıyla Bakanlık temsilcisince toplantı durdurularak tehir edilebilir. Tehir edilen toplantı onbeş gün içinde, aynı gündemle, aynı Divan başkanlığında kaldığı yerden, tehir edilen toplantının devamı olarak yapılır. Bu husus toplantıdan bir hafta evvel Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde yazılı şekilde ilan edilir. Tehir edilen toplantının devamı olarak yapılacak bu toplantıda da aynı ekseriyet aranır." Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 1 RESMI Gazete Kodu : İçindekiler 96. Sayfadadır.

2 Sayfa : 2 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : MADDE 3 Aynı Yönetmeliğin 20 nci maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Toplantıda kararlar çoğunlukla alınır." MADDE 4 Aynı Yönetmeliğin 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Madde sayılı Kanun'un 13, 16, 49, 72, 93 ve 98 inci maddeleri uyarınca oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon genel kurul toplantıları ile Konfederasyon Başkanlar Kurulu toplantısında, toplantı süresince temsilci bulundurulması şarttır." MADDE 5 Aynı Yönetmeliğin 24 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Esnaf ve sanatkarlar odaları ile üst kuruluşlarının genel kurul ve Konfederasyon Başkanlar Kurulu toplantılarında, temsilci görevlendirme yetkisi Bakanlığa aittir." Yürürlükten Kaldırma MADDE 6 Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası ile 22 nci maddesinin ikinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük MADDE 7 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 8 Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür. İstanbul Üniversitesinden : İstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekoloji ve Hidro-Klimatoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliğinin 6 ncı ve 8 inci Maddelerinin Değiştirilmesi ve 7 nci Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Yönetmelik MADDE 1 21/4/1989 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olan İstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekotoji ve Hidro-Klimatoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetmeliğinin 6 ncı Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Madde 6 Genel Kurul aşağıda belirlenen üyelerden oluşur; a) İstanbul Üniversitesi Rektörü veya Rektörün görevlendireceği Rektör Yardımcısı, b) Merkez Müdürü, c) İstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekoloji ve Hidro-Klimatoloji Anabilim Dalının içerdiği Balneoloji, Tıbbi Biometeoroloji, Sualtı Hekimliği, Hava Hekimliği Bilim Dallarını temsilen akademik kurullarınca seçilecek birer üye, d) İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp Fakülteleri Fizyoloji, Fizyopatoloji, İç Hastalıkları, Göğüs Hastalıkları, Kardioloji, Nöroloji, Halk Sağlığı, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Mikrobiyoloji Anabilim Dallarından akademik kurullarınca seçilecek birer üye, Mühendislik Fakültesi Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı akademik kurulu tarafından seçilecek bir üye, Fen Fakültesi Biyoloji Bölümünden, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsünden, Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dallarından akademik kurullarınca seçilecek birer üye, e) İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdür veya Yardımcısı, f) Türk Ekoloji ve Hidro-Klimatoloji Derneği Yönetim Kurulu tarafından seçilecek bir üye." MADDE 2 Aynı Yönetmeliğin 7 nci Maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. MADDE 3 Aynı Yönetmeliğin 8 inci Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. "Madde 8 Merkezin Genel Kurulu her yıl Ocak ayı içerisinde, genel hükümler uyarınca Merkez Müdürünün Başkanlığında toplanır." MADDE 4 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. MADDE 5 Bu Yönetmelik hükümlerini İstanbul Üniversitesi Rektörü yürütür. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 2

3 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : 3 Tebliğler Tarım ve Köyişleri Bakanlığından : Tebliğ No : Mecburi Standart- 1992/28 1 T.S "Çikolata" Standardı Resmi Gazete'de yayımı tarihinden itibaren engeç 6 ay içinde üretim ve satış safhalarında mecburi olarak uygulanacaktır. 2 Adı geçen Standart kapsamına giren malı üreten ve satanların standart hükümlerine uymaları gerekmektedir. 3 Bu Standarda ait hükümler 441 sayılı K.H.K. göre Bakanlığımızca (Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğünce) uygulanacaktır. TÜRK STANDARTLARI UDK /OCAK 1990 ÇİKOLATA 0 - KONU, TARİF, KAPSAM KONU Bu standard, çikolatanın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleriyle piyasaya arz şekline dairdir TARİFLER Çikolata Çikolata; kakao yağı, şeker (TS 861)1) ve çikolata tipine göre kakao kütlesi ve/veya toz kakao, süt ve/veya süt tozu ve çeşni maddeleri, ayrıca katkı maddeleri yönetmeliğinde müsaade edilen katkı maddelerinin de ilavesi ile tekniğine uygun şekilde hazırlanıp kalıplanarak elde edilen bir mamüldür Kakao Yağı Kakao yağı; çekirdek kakao ve/veya kakao kitlesinden elde edilen çikolata imaline uygun yağdır/ Kakao Kitlesi Kakao kitlesi, kabuklarından ayıklanmış kakao çekirdeklerinin öğütülmesi ile elde edilen, çekirdekten ayrılmayan kabuk miktarı kuru madde üzerinden en fazla % 5 (m/m), yağ miktarı ise kuru madde üzerinden en az % 48 (m/m) olan bir maddedir Katkı Maddeleri Katkı maddeleri; Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği'nde çikolataya katılması edilen maddelerdir. kabul Bitter Çikolota Bitter çikolata; Madde 0.2.1'de tarif edilen süt ve/veya süttozu ihtiva etmeyen ve özellikleri Çizelge-2'de belirtilen çikolatadır Sütlü Çikolata Sütlü çikolata; Madde 0.2.1'de tarif edilen kakao kitlesi ve/veya toz kakao, süt ve/veya süttozu ihtiva eden ve özellikleri Çizelge-2'de belirtilen çikolatadır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 3

4 Sayfa : 4 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : Beyaz Çikolata Beyaz çikolata; Madde 0.2.1'de tarif edilen kakao kitlesi ve/veya toz kakao ihtiva etmeyen ve özellikleri Çizelge-2'de belirtilen çikolatadır Sade Çikolata Sade çikolata; Madde 0.2.5, Madde ve Madde 0.2.7'de tarif edilen çikolatalara herhangi bir çeşni veya dolgu maddesi katılmadan imal edilen ve özellikleri Çizelge-3'de belirtilen çikolatadır Çeşnili Çikolata Çeşnili çikolata; Madde 0.2.5, Madde ve Madde 0.2.7'de tarif edilen çikolatalara çeşni maddeleri katılarak imal edilen ve özellikleri Çizelge 3'de belirtilen çikolatadır Çeşni Maddeleri Çeşni maddeleri; çikolata, imalinde kullanılan antep fıstığı (TS 1280), yer fıstığı, fındık (TS 3075), kahve (TS 3117), Krokan, ceviz, badem, kuru üzüm (TS 3411), işlem görmüş hububat ürünleri (pirinç, mısır vb.), turunçgil meyvalarının kabuğu vb. maddelerdir Dolgulu Çikolata Dolgulu çikolata; Madde 0.2.5, Madde ve Madde 0.2.7'de tarif edilen çikolataların içine dolgu maddesi ilave edilerek imal edilen ve özellikleri Çizelge-3'de belirtilen çikolatadır. Dolgulu çikolatalarda, dolgu kısmı ile çikolata kısmı ayrı ayrı bulunur Dolgu Haddeleri Dolgu maddeleri; çeşitli kremalar, pralin, fondan, nuga, karamel, alkollü içkiler, kuruyemiş ezmeleri, krokan, meyve, bisküvi (TS 2383), gofret vb. maddelerdir KAPSAM Bu Standard, çikolatayı kapsar. 1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELİKLER SINIFLANDIRMA Sınıflar Çikolatalar bir sınıftır Tipler Çikolata ihtiva ettiği maddelerin çeşit ve miktarına göre; - Sütlü, - Bitter, - Beyaz, olmak üzere üç tipe ayrılır. 1, Çeşitler Çikolata ihtiva ettiği çeşni ve dolgu maddesine göre; - Sade, - Çeşnili, - Dolgulu, olmak üzere üç çeşide ayrılır. Sade çikolata; çikolata tipinin adı ile isimlendirilir. Örnek; bitter çikolata, çeşnili çikolata, çeşni maddesinin ve çikolata tipinin adı ile isimlendirilir. Örnek; fındıklı sütlü çikolata, dolgulu çikolata, dolgu maddesinin ve çikolata tipinin adı ile adlandırılır. Örnek, fondanlı bitter çikolata ÖZELLİKLER Genel Özellikler Çikolatanın genel özellikleri Çizelge-1'de verilenlere uygun olmalıdır. Yürütme ve idare Bölümü Sayfa : 4

5 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : 5 ÇİZELGE - 1 Çikolatanın Genel Özelikleri 1 - DUYUSAL Özelikler Değerlendirme ve Sınırlar 1 Görünüş çikolata üzerinde parmak i z i, böcek vb. parça ve kalıntısı, küf ve diğer yaban-1 cı maddeler bulunmamalıdır. 1 Yapı Çikolata uygun muhafaza şartlarında (Madde 3.3) 24 saat bekletildiğinde kırılabilir vasıfta bulunmalı, kırık yüzey, ince ve homojen bir yapıda ol- malıdır. 1 Tat ve Koku Çikolata tipine has tat ve kolcuda ol- 1 malı, yağdan kaynaklanan sabunumsu, acımsı, yabancı tat ve koku bulunmama- lıdır. [2 - KİMYEVİ Rutubet; kütlece % en çok İMetaiik maddeler Sütlü ve Bevaz 1 Bitter 1 (Kontaminasyon) liırsenik (As),mg/kg,en çok 0,5 t 1,0 İBakır (Cu), ıtıg/kg, en çok 15,0 30,0 İKurşun (Pb),mg/kg, en çok 1.0 2,0 3 - MİKROBİYOLOJİK Toplam bakteri sayısı adet/gram, en çok I Küf ve maya sayısı adet/gram, en çok 100 İKoliform mikroorganizma adet/gram, en çok 10 İPatogen mikroorganizma I adet/25 jtram Bulunmamalı 1 Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 5

6 Sayfa : 6 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : Tip Özelikleri Çikolatanın tip özelikleri Çizelge-2'deki gibidir. ÇİZELGE - 2 Çikolatanın Tip özelikleri Özelikler Tipler Sütlü B itteri Beyaz 1 1 Kakao yağı, kütlece yüzde en az 20,0 24,0 20,0 Yağsız kakao kitlesi, kütlece yüzde en az 5, ,0 - Yağsız süt kuru maddesi, kütlece yüzde en az Toplam şeker (sakaroz olarak) kütlece yüzde en tok I 10,0 j 60,0 60,0 60,0 Nişasta (1), kütlece yüzde en çok Kam sellüloz (2), kütlece yüzde en çok ,0-6,0 - Kül, kütlece yüzde en çok 2,5 2,0 2,5 Alkali ile işlem görmüş öğütülmüş kakao kullanıldğında kül, 4,0 6,0 - kütlece yüzde en cok 1) Kakao çekirdeğinin bünyesinden kaynaklanan nişastadır. 2) Çikolata kısmında aranır Çeşit Özellikleri Çikolatanın çeşit özellikleri Çizelge-3'deki gibidir. ÇİZELGE - 3 Çikolatanın Çeşit özellikleri 1 ÖZELLİKLER 1 ÇEŞİTLER 1 1 Çikolata kısmı. 1 Sade ICesnili 1 DoİRUİu kütlece yüzde en az i '.kütlece yüzde en cokl 1 90(1) ) Çeşni maddelerinin özgül ağırlığı 0,5 g'den az olanlarında (patlamış pirinç ve mısır vb.) I çikolata kısmı kütlece en cok yüzde 95 olabilir.1 Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 6

7 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : ÖZELLİKLER, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI Çikolatanın özellikleri ile muayene ve deneylerine ait madde numaraları Çizelge-4'de verilmiştir. ÇİZELGE - 4 Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaraları Sıra Özellikler Özellik Madde Muayene ve Deney No 1 No Madde No 1 Ambalaj Özellikleri Duyu Özellikler Kimyevi Özellikler i -Rutubet ı rkül i Kakao yağı I ı Yağsız kakao kütlesi 1 ı Yağsız süt kuru maddesi I ı Nişasta I Toplam şeker I Ham selüloz I ı a -Çikolata Kısmı I Metalik Haddeler i (Kontaminasyon) 1 ı Mikrobiyolojik Özellikler j -Toplam bakteri I ı Küf ve maya Koliform mikroorganizma i E.coli 1 ı Salmonella, shikella NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER NUMUNE ALMA Tipi, çeşidi, ambalaj büyüklüğü, ambalaj cinsi, İmalat tarihi ve seri kod numarası aynı olan ve bir defada muayeneye sunulan çikolatalar bir parti sayılır Numune Alınacak Büyük Ambalajların Ayrılması Muayeneye sunulan ve tüketici ambalajlarını ihtiva eden, büyük ambalajların sayısı parti büyüklüğü N kabul edilerek Çizelge-5'de karşısında gösterilen miktarda (n) ambalaj yığından sistematik olarak ayrılır. Bu maksatla partiyi teşkil eden birimler birden başlayarak 1, 2, 3 N şeklinde numaralanır. N/n tam sayı değilse r tam sayıya tamamlanır ve r' inci ambalaj, numune alınmak üzere ayrılır ve ayırma işlemi çizelge-5'deki sayıya (n) ulaşıncaya kadar devam edilir. Alınacak ağırlık sade çikolatalar için 300 g, çeşnili çikolatalar için asgari 400 g, dolgulu çikolatalar için ise asgari 1250 g'dan az olmamalıdır Büyük Ambalajlardan Numune Birimlerinin Ayrılması Numune alınmak üzere ayrılan büyük ambalajlardaki küçük ambalajların toplam sayısı N kabul edilerek çizelge-5'de karşısında gösterilen sayıda (n) olmak üzere küçük ambalaj, ayrılan büyük ambalajlardan ve herbirinden eşit miktarda olmak üzere ayrılır. ÇİZELGE - 5 Numune Alma Çizelgesi Parti Büyüklüğü Numune Miktarı Kabul Edilebilir Kusur Sayısı (N) 1 (n)! 1) 15'e kadar "den büyük I ) Kabul edilebilir kusurlu numune sayısı, ambalaj ve işaretleme içindir. Yürütme veidarebölümü Sayfa : 7

8 Sayfa : 8 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : MUAYENELER Ambalaj Muayenesi Ambalajlar, bakılarak ve tartılarak muayene edilir ve Madde 3.1'deki özelliklerle, Madde 3.2'deki işaretleri taşıyıp taşımadığına bakılır Duyu İle Muayene Duyusal özellikler (görünüş, yapı, tad ve koku) bakılarak, koklanarak, tadılarak ve kırılarak muayene edilir ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır DENEYLER Deneylerde damıtık su veya buna eşdeğer saflıkta su kullanılmalıdır. Kullanılan reaktifler analitik saflıkta olmalı, ayarlı çözeltiler TS 545'e göre, indikatör çözeltiler ise TS 2104'e göre hazırlanmalıdır Analiz Numunesinin Hazırlanması Numune, buzdolabına konularak iyice sertleşmesi sağlandıktan sonra rendelenir veya bir bıçak ile traşlanarak ufak parçalar haline getirilir, iyice karıştırılır ve ağzı sıkıca kapanabilen bir şişeye konularak serin yerde muhafaza edilir. Buzdolabında sertleşmeyen veya rendelenmesi mümkün olmayan çikolatalarda yeterli miktarda numune bir behere konularak yaklaşık 50 C'deki su banyosuna, behere su girmeyecek şekilde daldırılır. Beher içindeki numune 40*C-45*C*a gelinceye ve eriyinceye kadar sık sık karıştırılır. Numune eriyince su banyosundan alınır, karıştırmaya devam edilerek 4 mm-10 mm çapındaki bir cam tüpe analizler için gerekli numune alınır ve ağzı sıkıca kapatılır. Çeşnili ve dolgulu çikolatalarda; çeşni veya dolgu maddeleri bir bıçakla mümkün olduğu kadar ayrılarak ağzı sıkıca kapatılabilen bir şişeye konur, çikolata kısmı, yukarıda belirtildiği şekilde işleme tabi tutulur Rutubet Miktarı Tayini Analiz numunesinden, sabit tartıma getirilerek ağırlığı belli platin kapsül içine yaklaşık 5 g tartılır. 103 C + 2 C'deki hava ısıtmalı etüvde sabit tartıma gelinceye kadar kurutulur. Numunedeki ağırlık kaybından, yüzde rutubet kaybı hesaplanır. Neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır Kül Miktarı Tayini Analiz numunesinden 5 g - 10 g; 600C'a kadar ısıtılmış, üzeri saat camı ile kapatılarak desikatörde soğutulmuş ve sabit tartıma getirilmiş; sabit tartımı belli olan 25 ml - 50 ml'lik bir platin kapsüle tartılır ve kül fırınına konularak, fırın ısısı yavaş yavaş 600 C'a yükseltilir. Bu sırada fırının duman bacası açık tutulur veya fırın kapağı tam kapatılmaz. Veya numune infrared (IR) lambası altında dumanlar kesilinceye kadar ısıtılır, sonra 600 C'daki fırına konur. 600 C'daki fırında 4 saat bekletilir. Platin kapsül fırından alınarak oda sıcaklığına kadar soğutulup içindeki kül % 96'lık e t i l alkolle rutubetlendirilerek infrared (IR) lamba altında veya su banyosu üzerinde kurutulur. Birer saat aralıkla iki tartı arasındaki fark 1 mg'dan az oluncaya kadar 600 C'daki fırında yakma işlemine devam edilir. Tamamen kül haline gelmiş olan numune saat camı i l e kapatılır, desikatörde soğutulur ve hemen tartılarak numunedeki % kül miktarı aşağıdaki formül yardımı ile hesaplanır. m2 - m1 Toplam Kül Miktarı % = x 100 m m2 = Boş kapsül kütlesi + kül, g m1 = Boş kapsül kütlesi, g m = Deney numunesi kütlesi,g Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Kakao Yağı Tayini Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 8

9 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMÎ GAZETE Sayfa : 9 Metodun Prensibi: Sütsüz çikolata numunesinde; toplam yağ, kakao yağına eşittir. Sütlü çikolata numunesinde; kakao yağı miktarını analitik olarak doğrudan tayin etmek mümkün olmadığı için; toplam yağ bulunup bundan süt yağı miktarının çıkarılması esasına dayanmaktadır. Hesaplama: 1 - Sütsüz Çikolatalar İçin: Kakao yağı (KY) = Toplam yağ (TY) 2 - Sütlü çikolatalar İçin: Kakao yağı (KY) = Toplam yağ (TY) - Sütyağı (SY) Sonucun Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Toplam Yağ Tayini Metodun Prensibi: çikolatada, selülozlar tarafından sarılan kakao yağı ve süt içindeki proteinler tarafından sarılan süt yağı; ısı uygulanarak hidroklorik asit etkisiyle açığa çıkarılır, süzülür, yıkanır ve kurutulur. Petrol eteri ile ekstrakte edilir. Petrol eteri damıtıldıktan sonra kalan yağ kurutulur ve tartılır. Alet ve Malzeme - Genel laboratuvar alet ve malzemeleri, - Soxhelet cihazı, - Etüv, 103 C + 2 C, - Analitik terazi, 0,001 g hassasiyette. Reaktifler - Hidroklorik Asit (HC1) Çözeltisi; %25'lik (d=1,12 g/ml), 8 N'lik. - Gümüş Nitrat (AgNO 3) Çözeltisi; 0,1 N'lik. - Petrol Eteri, yeni damıtılmış, kaynama noktası 40 C - 60 C olan. İşlem 300 ml ml'lik bir beher içine hazırlanmış numuneden bitter çikolata için 4' g - 5 g, sütlü çikolata için 9 g - 10 g hassas olarak tartılır. Homojen bir süspansiyon elde etmek için 45 ml kaynar saf su; numune devamlı karıştırılarak yavaş yavaş ilave edilir. 55 ml % 25'lik hidroklorik asit çözeltisi ve birkaç tane kaynama taşı konulur, karıştırılır. Erlenin ağzı saat camı ile kapatılır, kaynayıncaya kadar yavaş yavaş ısıtılır ve 15 dakika müddetle çok hafif kaynatılır. Bu müddet sonunda saat camı, 100 ml kaynar su ile beherin içine yıkanır. 15 cm'lik kırmalı (orta gözenekli) süzgeç kağıdından süzülür. Beher, su ile üç kere yıkanır. Yıkama suyu 0,1 N gümüş nitrat çözeltisi ile klorür reaksiyonu vermeyinceye kadar süzgeç kağıdındaki çökeltinin yıkanmasına devam edilir. Islak süzgeç kağıdı ve, içindeki numune; yağsız bir ekstraksiyon kartuşu içine yerleştirilir. Kartuş; küçük bir beher içine konularak, 103 C + 2"C'deki etüvde 6 saat - 18 saat müddetle kurutulur. Kartuşun ağzı cam yünü ile kapatılır. 250 ml'lik soxhelet balonu içine birkaç tane cam boncuk atılır, 103 C + 2 C'de bir saat tutulur, desikatörde oda sıcaklığına kadar soğutulur, tartılır. Kartuş içindekilerle birlikte soxhelet cihazına yerleştirilir ve kartuşun altı cam boncuklarla desteklenir. Soxhelet cihazındaki eter, 30 defadan az sifone etmeyecek şekilde ısı ayarlanarak 4 saat müddetle ekstraksiyon işlemine devam edilir. Soxhelet balonu alınır ve damıtma cihazında eter ayrılır. 60 C'deki su banyosunda daha sonra 103'C + 2 C'deki etüvde, sabit ağırlığa kadar (yaklaşık 1,5-2 saat) tutulur. Desikatörde oda sıcaklığına kadar soğutulur ve tartılır. Arka arkaya yapılan iki tartım arasındaki fark % 0,5'i geçmeyinceye kadar işleme devam edilir. Toplam yağ miktarı aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 9

10 Sayfa : 10 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : m2 - m1 Toplam Yağ Miktarı (G), % = x 100 m0 Burada; m.2= Soxhelet balonunun ekstraksiyondan sonraki kütlesi, g, m1= Boş soxhlet balonunun (cam boncuk ile) kütlesi, g, m0= Deney numunesi kütlesi, g, dır. Paralel iki çalışma arasındaki toplam yağ miktarları arasındaki fark % 0,1'i geçmemelidir. NOT - Kuru maddede toplam yağ miktarı Toplam yağ miktarı, kurumaddede, % = Burada; S - Çikolatadaki rutubet % ' s i, dir. tayini aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır. G x S Süt Yağı Tayini Sütlü çikolata içindeki süt yağı miktarını bulmak için, numunede kakao ve süt yağından başka yağ yok ise çikolatadan elde edilen yağın Reichert Meissl sayısı ve çikolatadaki süt yağı oranı aşağıdaki formül yardımı ile hesaplanır. Çikolatada Süt Yağı Miktarı (kütlece) = C - Y X - Y Burada; C = Numuneden ekstrakte edilen yağın Reichert Meissl sayısı, Y = Saf kakao yağının Reichert Meissel sayısı (yaklaşık 0,3), X = Saf süt yağının Reichert Meissel sayısı (yaklaşık 27), G = Numunenin toplam yağ yüzdesi, dir Çikolatada Kakao ve Sütyağından Başka Yağın Aranması Madde 2.3.1'e göre hazırlanan numuneden 0,1 mg hassasiyetle tartılan yaklaşık 30 g - 40 g numunede Madde 'e göre toplam yağ ekstrakte edilir, elde edilen yağda aşağıdaki deneyler yapılır Kırılma İndisi Tayini Kırılma indisi tayini TS 4960'a göre yapılır Erime Noktası Tayini Erime noktası tayini TS 2812'ye göre yapılır İyot Sayısı Tayini İyot sayısı tayini TS 4961'e göre yapılır Reichert Meissel Sayısı Tayini Reichert Meissel sayısı tayini TS 1331'e göre yapılır. Elde edilen neticeler literatürdeki değerlere uygun değilse aşağıdaki deneyler (Madde ), sütsüz ve sütlü çikolatalarda yapılır. x G Hindistancevizi ve Hurmaçekirdeği Yağı Aranması Reaktifler - Alkollü potasyum hidroksit çözeltisi, 200 ml % 96'lık e t i l alkolde, 25 g potasyum hidroksit çözülerek hazırlanır. - Sodyum klorür çözeltisi, doymuş - Hidroklorik asit, (1 asit + 3 su) Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa ; 10

11 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa": Sütsüz Çikolatalarda : Ekstraksiyondan elde edilen 5 g numune yağ. 15 ml alkollü potasyum hidroksit çözeltisi ile sabunlaştırılır ve alkol su banyosunda uçurulur. Aynı zamanda saf kakao yağı ile de bir şahit numune hazırlanır. Alkolün son kalıntısını gidermek için 5 ml damıtık su katılır ve yeniden uçurulur. Sabun 100 ml suda çözülür, oda sıcaklığına soğutulur ve karıştırılarak 100 ml doymuş sodyum klorür çözeltisi katılır. Ara sıra çalkalamak suretiyle 15 dakika bekletilir ve sonra sabun, Buchner hunisinden süzülerek ayrılır, 100 ml süzüntüye çalkalayarak 100 ml doymuş sodyum klorür çözeltisi katılır ve 15 dakika bırakılır (yalnız hafif çökelti görülünceye kadar) süzülür, süzüntüye bir damla fenolftaleyn çözeltisi katılır, seyreltik hidroklorik asit çözeltisi ile nötralleştirilir ve 0,5 ml fazlası katılır. Numune saf kakao yağından ibaret ise asitlendirilmiş çözelti berrak kalır. Hindistan cevizi ve hurma çekirdeği yağı varsa çözelti bulanır veya süt görünümünü alır. 2-3ütlü Çikolatalarda : Ekstre edilen numunedeki kakao yağı yanında süt yağı da varsa; süt yağı bulunmayan kakao yağındaki aynı yüzdedeki hindistan cevizi veya hurma çekirdeği yağı ihtiva edenden daha az şiddette bulanıklık olur. Mesela, % 10, % 15 veya % 20 sütyağı ihtiva eden kakao yağı sırası ile % 10 için hiç opelesans vermez, % 15 için soluk opelesans ve % 20 için daha b e l i r l i opelesans gösterir." Bu sebeple incelenecek yağ; laktoz veya kazein ihtiva eden çikolatadan ekstrakte edilmiş ise üründeki süt yağı %sini bulmak için laktoz %si 0,8 ile veya kazein yüzdesi 1,1 ile çarpılır ve bundan toplam yağdaki süt yağı %'si hesaplanır. Bulunan değer % 15'den küçük veya ona eşitse; % 15 sütyağı içeren kakao yağı şahit numune olarak; yoksa hesapla bulunan orantılarda kakao yağı ve süt yağı karışımı şahit numune olarak kullanılır. İncelenen numuneden ekstrakte edilen yağa Madde 1'deki deney uygulanır. Fakat şahit deney için saf kakao yağı yerine kakao yağı ve süt yağından hazırlanan karışım kullanılır. İncelenen yağda hindistan cevizi yağı veya hurma çekirdeği yağı varsa son süzüntü eşitlendirilince şahit deneyden daha fazla bulanıklık veya süt görünümü olur. 3 - Gümüş Sayısı Tayini İle Hindistan Cevizi ve Hurma Çekirdeği Yağı Aranması Alet ve Malzemeler - Beher, 250 ml'lik - ölçülü balon, 250 ml'lik - Erlen, 500 ml'lik - Su banyosu - Buchner hunisi - Katlı süzgeç kağıdı Reaktifler - Potasyum hidroksit çözeltisi, % 7,5'luk (m/v) 75 g KOH bir miktar suda çözülür ve suyla litreye tamamlanır. - Magnezyum sülfat çözeltisi, 150 g MgSO 4 7H 2 O bir miktar suda çözülüp litreye tamamlanır. - Sodyum nitrat; kristal halde, klorür ihtiva etmeyen (klorür miktarı < % 0,002) - Demir (III) amonyum sülfat indikatör çözeltisi, FeNH4 (SO4)2. 12H2O (sudaki doygun çözeltisi) - Alkol, % 96'lik - Sülfürik asit, 0,5 N - Gümüş nitrat, 0,2 N - Nitrik asit, (4HN0 3 3H2O) - Amonyum tiyosiyanat, 0,1 N Deneyin Y a p ı l ı ş ı E k s t r a k s i y o n l a e l d e e d i l e n 10 g y a ğ, 250 m l ' l i k b i r beher i ç i n e t a r t ı l ı r. 40 rol a l k o l ve 5 ml potasyum h i d r o k s i t ç ö z e l t i s i i l a v e e d i l i r. K a r ı ş ı m s a b u n l a ş t ı r ı l ı r ve kuruyuncaya k a d a r buhar banyosunda t u t u l u r. Sabun, 150 ml suda ç ö z ü l ü r, g e r e k i r s e ı l ı t ı l ı r ve 250 m l ' l i k ö l ç ü l ü b a l o n a a k t a r ı l ı r. Oda s ı c a k l ı ğ ı n a g e t i r i l i r ve s u y l a i ş a r e t ç i z g i s i n e k a d a r s e y r e l t i l i r, bu ç ö z e l t i d e n p i p e t l e 200 ml a l ı n a r a k Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa:11

12 Sayfa : 12 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : m l ' l i k e r l e r i i ç i n e a k t a r ı l ı r. Termometre monte e d i l m i ş l a s t i k kapak i l e e r l e n a ğ z ı k a p a t ı l ı r. E r l e n, 8 0 C ' d a k i su banyosuna y e r l e ş t i r i l i r Numune 8 0 ' C ' a ı s ı n ı n c a ; e r l e n i n k a p a ğ ı g e v ş e t i l i r ve 50 ml magnezyum s ü l f a t ç ö z e l t i s i i l a v e e d i l i r. E r l e n d ö n d ü r ü l e r e k ç a l k a l a n ı r. Termometre b u l u n a n e r l e n k a p a ğ ı k a p a t ı l ı r, e r l e n 70 C - 80 C'da 8 10 d a k i k a daha su banyosu ü z e r i n d e t u t u l u r ve ara s ı r a ç a l k a l a n ı r. E r l e n a l ı n ı r, 20 C C musluk a l t ı n d a s o ğ u t u l u r. Termometre k a p a ğ ı ç ı k a r ı l ı r, e r l e n a ğ z ı k a p a k l a k a p a t ı l ı r, d ö r t d a k i k a k u v v e t l e ç a l k a l a n ı r. S u l u faz a l t t a t o p l a n ı n c a y a kadar musluk a l t ı n d a 20 C C ' d a t u t u l u r. Buchner h u n i s i n d e n b ü t ü n s ı v ı k ı s ı m s ü z ü l ü r. Kakao y a ğ ı i l e y a p ı l a n ş a h i t numuneye de a y n ı i ş l e m l e r u y g u l a n ı r. S ü z ü n t ü d e n 200 ml a l ı n a r a k 250 m l ' l i k ö l ç ü l ü b a l o n a a k t a r ı l ı r. 0, 5 N s ü l f ü r i k a s i t ç ö z e l t i s i y l e, f e n o l f t a l e y n ç ö z e l t i s i r e n g i g i d i n c e y e k a d a r n ö t r a l i z e e d i l i r. 20 g k r i s t a l sodyum n i t r a t i l a v e e d i l i r ve çözününce 22,5 ml 0,2 N gümüş n i t r a t ç ö z e l t i s i i l a v e e d i l i r, i ş a r e t ç i z g i s i n e kadar su i l a v e e d i l i r ve d ö r t d a k i k a ç a l k a l a n ı r. K ı s a b i r müddet b e k l e t t i k t e n sonra k a t l ı s ü z g e ç k a ğ ı d ı n d a n s ü z ü l ü r. 200 ml s ü z ü n t ü y e 6 Ml demir (III) amonyum s ü l f a t i n d i k a t ö r ü ve 4 ml n i t r i k a s i t ç ö z e l t i s i i l a v e e d i l i r, 0,1 N amonyum t i y o s i y a n a t ç ö z e l t i s i i l k k ı r m ı z ı m s ı kahve r e n g i t e ş e k k ü l e d i n c e y e kadar t i t r e e d i l i r. Hesaplama Gümüş S a y ı s ı ( K u l l a n ı l a n mg, Ag/gr Y a ğ ) = (a - b) x 2,107 B u r a d a ; a - 1,6 x i l a v e e d i l e n 0, 2 N gümüş n i t r a t ç ö z e l t i s i m i k t a r ı, ml, b = G e r i t i t r a s y o n d a k u l l a n ı l a n 0,1 N amonyum s i y a n a t ç ö z e l t i s i m i k t a r ı, m l, 2,107 F a k t ö r, d ü r. NOT - Gümüş s a y ı s ı d e ğ e r i, süt y a ğ ı i ç i n y a k l a ş ı k 11,6 ve kakao y a ğ ı i ç i n 0, 6 ' d ı r N i ş a s t a T a y i n i A l e t ve M a l z e m e l e r - Genel l a b o r a t u v a r a l e t ve m a l z e m e l e r i, - P o r s e l e n h a v a n, - Gooch k r o z e s i, - E t ü v, 100 C'de t u t u l a b i l e n R e a k t i f l e r - E t e r, - H i d r o k l o r i k a s i t (HCl), d = 1,19 g/ml - Sodyum h i d r o k s i t (NaOH) ç ö z e l t i s i, 1 N - B a k ı r s ü l f a t ç ö z e l t i s i ; 34,639 g CuSO 4.5H 20 Suda ç ö z ü l ü p s u y l a 500 m l ' y e t a m a m l a n ı r. Cam yününden s ü z ü l ü r. Ç ö z e l t i n i n 25 m l ' s i n d e 4 4 0, 9 mg b a k ı r v a r d ı r. - A l k a l i t a r t a r a t ç ö z e l t i s i ; 173 g C 4 H 4 O 6 N a K. 4 H 2 O ( R o c h e l l e tuzu) ve 50 g NaOH suda ç ö z ü l ü p su i l e 500 m l ' y e t a m a m l a n ı r. - i k i saat b e k l e t i l i r ve s ü z ü l ü r. - E t i l a l k o l, %96 ' l ı k (v/v). İ ş l e m Numuneden 10 g p o r s e l e n havana t a r t ı l ı r, ü z e r i n e 25 ml e t e r i l a v e e d i l e r e k e z i l i r. İ r i p a r ç a l a r d i b e ç ö k t ü k t e n sonra ü s t t e k i faz ham n i ş a s t a y ı t u t a c a k ö z e l l i k t e b i r k a ğ ı t ü z e r i n e a l ı n ı r. Bu i r i p a r ç a l a r e t e r i l a v e s i y l e e z i l i r. E t e r s ü z ü n t ü d e n tamamen u ç u r u l d u k t a n sonra y a ğ s ı z k a l ı n t ı t a z y i k l i s o ğ u k su i l e, p o r s e l e n havana a l ı n ı r. K a l ı n t ı d a k i ş e k e r tamamen u z a k l a ş t ı r ı l ı n c a y a k a d a r s u y l a y ı k a n ı r ( s ü z ü n t ü m i k t a r ı, 500 m l ' d e n f a z l a o l u n c a y a k a d a r ). Elde e d i l e n bu k a l ı n t ı d a n 5 g, 250 m l ' l i k behere konur, ü z e r i n e 50 ml soğuk su i l a v e e d i l i r ve b i r saat m ü d d e t l e k a r ı ş t ı r ı l ı r, daha s o n r a s ü z ü l ü r. 250 ml soğuk su k u l l a n ı l a r a k y ı k a n ı r, çözünmeyen k a l ı n t ı ise 200 m l su ve 20 ml h i d r o k l o r i k a s i t i l e g e r i s o ğ u t u c u a l t ı n d a 2,5 saat Yürütme ve İdare BÖLÜMÜ Sayfa:12

13 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : 13 ısıtılır. İşlem sonunda soğutulur ve sodyum hidroksit çözeltisi ile nötralize edilir. Karışım 250 ml'lik balona alınır, işaret çizgisine tamamlanır ve süzülür. 400 ml'lik behere 50 ml süzüntü, 25 ml bakır sülfat çözeltisi ve 25 ml alkali tartarat çözeltisi konulur ve toplam hacim 100 ml'ye tamamlanır. Beher, üzerinde asbest levha olan bunsen bekinde dört dakikada kaynamayı başlatacak şekilde ayarlanmış alevde iki dakika müddet ile kaynatılır (işlem sırasında beherin üzeri saat camıyla kapatılır). Sıcak olan çözelti, vakum tatbik edilerek Gooch krozesinden süzülür. Çökelti halinde olan bakır oksit önce yaklaşık 60 c'ta olan su ile sonra 10 ml alkol ve daha sonra da 10 ml eter ile yıkanır. Önce su banyosunda daha sonra otuz dakika müddet ile 103 C + 2 C'deki etüvde kurutulup soğutulur ve tartılır. Bulunan bakır oksit ağırlığından Meissel tablosu (TS 522) yardımı ile invert şekere karşılık olan değer glukoz miktarını verir. Hesaplama: Numunedeki nişasta miktarı aşağıdaki eşitlik yardımıyla bulunur. % Nişasta Miktarı = Glukoz Miktarı x 0,925 Sonucun Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Toplam Şeker Miktarı Tayini Reaktifler - Bazik kurşun asetat, Pb(CH 3COO)2, 3H2O çözeltisi: Aktif litarj 650'C C'da 2,5-3 saat müddetle fırında ısıtılır (soğuyunca limon renginde olmalıdır). 430 g nötral bazik kurşun asetat, 130 g yeni aktive edilmiş litarj ve bir litre su karışımı otuz dakika kaynatılır. Karışım soğutulur ve çökmesi beklenir, üst kısım yoğunluğu 1,25 g/ml oluncaya kadar yeni kaynatılmış suyla seyreltilir. - Hidroklorik asit, d = 1,1029 g/ml Potasyum oksalat (K2C2O4), kuru toz halinde İşlem Hadde 2 3.1'de hazırlanan numuneden 26 g, 250 ml'lik santrifüj şişesine tartılır. Ü z e r i n e 100 ml petrol e t e r i ilave edilerek beş dakika çalkalanır ve santrifüj edilir. Eter fazı alınır ve geri kalan kısım tekrar 100 ml petrol eteri ilavesiyle s a n t r ı f ü j edilir. Eter fazı alınır ve şişe içinde yağı, alınmış katı kısımdaki e t e r, ç i ş e 60 C'daki su banyosuna konularak, eteri tamamen uçuncaya kadar bekletilir. 100 ml su ilave edilerek şişe kenarına yapışan çikolata homojen hale getirilir, şişe kapağı gevşetilir ve dikkatle 85 C - 90 C daki su banyosunda onbeş dakika bekletilir, arasıra karıştırılır. Su banyosundan alınır, oda sıcaklığına kadar soğutulur ve bazik kurşun asetat çözeltisi ilave edilir (5 ml çöktürme için yeterlidir). Su ile 110 ml'ye tamamlanır. Santrifüj edilir ve üst kısım süzgeç kağıdından süzülür. Süzüntüdeki fazla kurşun, kuru toz potasyum oksalat ilavesiyle çöktürülür ve süzülür. 10 ml veya 20 ml süzüntü eşit hacimde su ile seyreltilir, karıştırılır ve 200 ml'lik tüple 20 c'da polarimetredeki çevirme okunur. İnvert Seker Okuması 50 ml'lik kurşunsuz süzüntü 100 ml'lik ölçü balonuna alınır ve üzerine 20 mı su ilave edilir. 10 ml hidroklorik asit, ölçülü balon döndürülürken yavaş yavaş ilave edilir. 60 C'daki su banyosunda, üç dakika ve devamlı karıştırılarak yedi dakika karıştırmadan tutulur. Sonra ölçülü balon 20 C'daki su içine konur. Otuzbeş dakika daha bekletilir ve işaret çizgisine kadar su ile seyreltilir. İyice karıştırılıp 20 c da 200 mm tüple polarimetrede çevirme okunur. Her i k i okuna 2 ile çarpılır Hesaplama % Sakkaroz (S) = (P - I) (110 + X) 143,0 - t/2 Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 13

14 Sayfa : 14 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : X = 0,2244 (P - 21d) 1-0,00204 (P - 21d) P -I d = 143,0 - t/2 Burada; P = Direkt polarizasyon, 1 = İnvert polarizasyon, t = Okumanın yapıldığı sıcaklık, tır. Çikolatada şeker tayini TS 1466'ya göre titrimetrik olarak da yapılabilir. Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Yağsız Süt Kuru Maddesi Tayini Yağsız süt kuru maddesinin tayini prensibi : Laktoz tayini esasına dayanır Laktoz Tayini TS 1466'ya göre yapılan titrimetrik şeker tayininde, inversiyondan önceki invert şeker miktarına (B), inversiyondan sonraki invert şeker miktarına (A) denilirse; miktarına tekabül eden kaba laktoz miktarı, Meissel (TS 522) tablosu yardımı ile bulunur. İnvert şeker cinsinden laktoz = % kaba laktoz miktarı x 0,625 Saf invert şeker cinsinden sakkaroz = % toplam indirgen şeker (A) - invert şeker cinsinden laktoz- % sakkaroz = Saf invert şeker cinsinden sakkaroz x 0,95 Inversiyondan önce laktoz tayininde sakkarozun indirgeme etkisi = Saf invert şeker cinsinden sakkaroz x 0,11 % laktoz = % kaba laktoz - inversiondan önce laktoz tayininde sakkarozun indirgeme etkisi. Düzeltilmiş laktoz = % laktoz - 0,21 NOT - Yağsız süt kuru maddesi yüzdesi, bulunan düzeltilmiş aşağıdaki formüle göre hesaplanır. laktoz yüzdesinden Yağsız süt kuru maddesi %si = 2,0 X laktoz anhidr %si Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Ham Selüloz Tayini Ham selüloz tayini TS 3076'ya göre yapılır. Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Çikolata Kısmı Tayini Metodun Prensibi- Belirli miktar çikolatanın, dolgu ve çeşni maddeleri ile birlikte ve ayrıldıktan sonra tartımı esasına dayanmaktadır. Çeşnili çikolatalarda çeşni maddesini çikolata kısmından ayırmak güç olduğu için bu deney üç defa hassasiyetle tekrarlanır, ortalama, değer netice olarak verilir. YürütmeveİdareBölümü Sayfa : 14

15 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : 15 Alet ve Malzemeler - Genel laboratuvar alet ve malzemeleri, - Analitik terazi, 0,001 g duyarlıkta. İşlem Buzdolabında bekletilerek sertleştirilmiş olan çikolatadan bir satış birimi tartılır, çikolata kısmı, dolgu ve çeşni maddelerinden f i z i k i yolla (kazıma vb.) ayrılır ve tartılarak ağırlığı bulunur. Hesaplama Çikolata kısmı aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanır. m ı Ç i k o l a t a K ı s m ı (X) = x 100 m o Burada; m 0 - ç i k o l a t ı n ı n toplam kütlesi, g, m1= ç e ş n i ve dolgu maddeleri ayrıldıktan sonraki kütlesi, g, dır. Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır. NOT - Çikolata kısmı kolaylıkla ayrılamadığı takdirde, toplam kütlede bulunan kakao yağı Madde 2.3.4'e göre tayin edilir. Bu yağ oranına tekabül eden çikolata miktarı Madde 1.2.2'ye göre hesaplanır. Ambalajda belirtilen çikolata kısmına uygun olup olmadığı kontrol edilir Yağsız Kakao Kütlesi Tayini Yağsız kakao kütlesi tayini, referans olarak Madde 'e göre rutin olarak Hadde 'ye göre tayin edilir Referans Metot Metodun Prensibi: Spektrofotometrik yolla numunede teobromin miktarı tayini i l e, teobromin miktarından yağsız kakao kitlesinin hesaplanması esasına dayanmaktadır. Alet ve Malzemeler : - UV spektrofotometre; 1 cm ışık yollu, 250 mm ve daha yüksek dalga boyunda okuma yapabilen, - Ölçülü balon; 100 ml'lik, - Katlı f i l t r e kağıdı (siyah bant), - Erlen; 300 ml'lik, - Pipet; 0,5 ml, 4,0 ml, 5,0 ml, 10,0 ml'lik. - Kaynama tası. Reaktifler: - Kurşun Asetat çözeltisi; Kaynamakta olan 350 ml su içinde 115 g kurşun asetat Pb(CH 3COO) 2.3H 2Oçözülür ve yavaş yavaş karıştırılarak üzerine 60 g kurşun oksit ilave edilir. Kurşun oksitin olabildiğince çözünmesi sağlanarak çözelti sıcak iken f i l t r e edilir. Filtre kaynar su ile yıkanır ve süzüntü, 20 C'a soğutulduktan sonra su ile 500 ml'ye tamamlanır. - Sodyum bikarbonat (NaHCO3), - Hidroklorik asit çözeltisi (%10'luk). İşlem: Ekstraksiyon ve Durultma- Numuneden 3 g tartılır ve 300 ml'lik bir erlene konur, içine birkaç kaynama taşı konularak erlenin ağırlığı bulunur. Üzerine 96 ml su ilave edildikten sonra, zaman zaman çalkalamak suretiyle kaynayıncaya kadar ısıtılır ve beş dakika hafif kaynar durumda tutulur. Erlen, bunzen beki üzerinden alınır, üzerine hemen ve devamlı çalkalayarak 4 ml kurşun asetat çözeltisi ilave Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 15

16 Sayfa : 16 RESMÎ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : edilir. Erlen soğutulur, dış yüzeyi kurulandıktan sonra yeni den tartılır, sıvı ağırlığı 101 g oluncaya kadar su ilave edilir (4 ml kurşun asetat çözeltisi yaklaşık 5 g ağırlıktadır) ve iyice karıştırıldıktan sonra katlı filtre kağıdından süzülür. Süzüntünün ilk 10 ml'si atılır. Elde edilen ve berrak veya hafif bulanık olması gereken yaklaşık 50 ml süzüntü üzerine 0,5 g katı sodyum bikarbonat konulur, iyice karışması ve kurşun karbonatın çökmesi sağlanır. Yeniden katlı filtre kağıdından süzülür ve süzüntünün ilk 10 ml'si atılır. Elde edilen berrak süzüntüden 5 ml - 10 ml alınır ve 100 ml'lik ölçülü balona konulur. Üzerine 0,5 ml %10"luk hidroklorik asit çözeltisi ilave edildikten sonra karıştırılır ve balon çizgisine tamamlanır. Spektrofotometrik Okuma: Hazırlanan çözeltinin absorbansı, suya karşılık olmak üzere, 1 cm'lik kuvarz küvet içinde ve 306 mm'de UV spektrofotometre ile okunur (D1) Daha sonra 260 mm'den başlanarak, maksimum absorbans değeri (D2) ve bu değerin okunduğu dalga boyu (yaklaşık 272 mm) okunur. Hesaplama: Numunedeki teobromin miktarı aşağıdaki eşitlik yardımıyla bulunur. 17,7 (A2 - Al) Teobromin (%) = m x V Numunedeki yağsız kakao kitlesi oranı aşağıdaki eşitlik yardımıyla bulunur: T Yağsız Kakao Kitlesi (%) = 0,0317 Burada; Al = 306 mm'de okunan absorbans, A2 = Maksimum dalga boyundaki absorbans, m = Numune miktarı, g, V = Süzüntüden alınan miktar, ml, T = Teobromin miktarı, %, dir. NOT - Kahveli ve kolalı çikolatalarda bu metot kullanılmaz Rutin Metot Yağsız kakao kitlesi sütlü ve sütsüz çikolatalarda aşağıda verilen eşitlikler yardımıyla bulunur. Sütlü Çikolatalarda; YKK = 100 -(S + TY + YSK + R) Sütsüz çikolatalarda; YKK = 100 (S + TY + R) Burada; YKK= Yağsız kakao kitlesi, S = Sakaroz, % TY = Toplam yağ, % YSK= Yağsız süt kitlesi, % R = Rutubet, % dir. Neticenin Madde 1.2.2'ye uyup uymadığına bakılır Metalik Maddeler (Kontaminasyon) Tayini TS 3606'ya göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır Toplam Bakteri Sayımı TS 1019'a göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 16

17 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : Küf ve Maya Sayımı TS 1330'a göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır Koliform Mikroorganizma Sayımı TS 1019'a göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır E.Coli Aranması TS 4265'e göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'e uyup uymadığına bakılır Salmonella Aranması TS 3446'ya göre yapılır ve neticenin Madde 1.2.1'E uyup uymadığına bakılır DEĞERLENDİRME Muayene ve deney neticelerinin herbiri bu standarda uygun ise parti standarda uygun sayılır MUAYENE VE DENEY RAPORU Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: - Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın, muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayene ve deneyde uygulanan standardların numaraları, - Neticelerin gösterilmesi, - Muayene ve deney neticelerini değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarına mani olmak üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler, - Standarda uygun olup olmadığı, - Rapor tarih ve numarası. İhracatta malın standarda uygun çıkması durumunda ihracatçıya verilecek olan kontrol belgesinin muteberlik süresi 90 gündür. 3 - PİYASAYA ARZ AMBALAJLAMA Ambalaj olarak; sağlığa zararlı olmayan ve çikolatanın hususiyetlerini koruyacak vasıfta kağıt, alüminyum, plastik esaslı malzemeler veya bunların kombinasyonları kullanılır. Küçük ambalajlar daha büyük dış ambalajlara konulabilir İŞARETLEME Ambalaj üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır veya basılır ((TS 4331). - Firmanın ticaret ünvanı veya kısa adı, adresi ve tescilli markası, - Malın adı, tipi ve çeşidi, - Çeşnili ve dolgulu çikolatalarda; çikolata miktarı % g olarak, - Bu standardın işaret ve numarası (TS 7800 şeklinde) - Hazırlandığı başlıca maddelerin adı, - Kullanılan kakaonun tipi, - Kullanılan katkı maddelerinin adı, - İmalat tarihi (ay, ve yıl olarak), - Seri/kod numarası, - Net ağırlığı (tüketici ambalajına). - Firamaca tavsiye edilen raf ömrü veya son kullanma tarihi Bu bilgiler gerektiğinde yabancı d i l ile de yazılabilir SAKLAMA VE TAŞIMA çikolatanın depolanmasında ve taşınmasında; ambalajların doğrudan güneş ışığı almasından kaçınılmalı, serin ve kuru yerde muhafaza edilmesi ve koku veren maddelerden uzak tutulması temin edilmelidir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 17

18 Sayfa : 18 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : Uygun muhafaza sıcaklığı 16"C - 20 C arasında olmalıdır. 4- ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER İmalatçı veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği çikolatalar için, istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu beyannamede satış konusu çikolatının: - Madde 1 deki özelliklerde olduğunun, - Madde 2 deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun netice alınmış bulunduğunun, belirtilmesi gerekir. NOT - Bu standardda yer almayan konularda Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne göre işlem yapılır. ŞEKİL - 2 Beckel Tüpleri Yürütme ve idare Bölümü Sayfa : 18

19 10 Ağustos 1992 Sayı : RESMİ GAZETE Sayfa : 19 Tanın ve Köyişleri Bakanlığından : Tebliğ No : Mecburi Standart- 1992/29 1 T.S 8444 "LOKUM 3" Standardı Resmi Gazete'de yayımı tarihinden itibaren engeç 6 ay içinde üretim ve satış safhalarında mecburi olarak uygulanacaktır. 2 Adı geçen standart kapsamına giren malı üreten ve satanların standart hükümlerine uymaları gerekmektedir. 3 Bu Standarda ait hükümler 441 sayılı K.H.K.ye göre Bakanlığımızca (Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğünce) uygulanacaktır. UDK /149 TÜRK STANDARTLARI 8444/NİSAN 1990 LOKUM 0 - KONU, TARİF, KAPSAM KONU Bu Standard lokumun tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleriyle piyasaya arz şekline dairdir TARİFLER Lokum Lokum, şeker (TS 861)1), nişasta (TS 2970), su (TS 266), katkı maddeleri ile hazırlanan lokum kütlesine gerektiğinde çeşni maddeleri, kuru ve/veya kurutulmuş meyveler vb. maddelerin ilavesiyle tekniğine uygun olarak hazırlanan bir mamüldür Katkı Maddeleri Katkı maddeleri, lokum yapımında kullanılan sitrik asit, tartarik asit, krem tartar, ile gerektiğinde glikoz ve Gıda Katkı Maddeleri yönetmeliğinde izin verilen diğer maddelerdir Çeşni Maddeleri Çeşni maddeleri, lokum yapımında kullanılan gül, sakız, vanilin, nane, vişne, çilek, portakal,kakao ve çikolata, haşhaş tohumu vb. kendine has renk, tat ve koku veren maddelerdir Kuru Meyveler Kuru meyveler, lokum yapımında kullanılan fındık, antep fıstığı, badem, ceviz hindistan cevizi rendesi vb. meyvelerdir Kurutulmuş Meyveler Kurutulmuş meyveler, lokum yapımında kullanılan üzüm, incir, kayısı, erik vb. meyvelerdir Yaş Meyve Şekerlemeleri Yaş meyve şekerlemeleri, muhtelif meyvelerin şeker şurubu ile tekniğine uygun olarak şekerlendirilmesiyle elde edilen mamüllerdir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 19

20 Sayfa : 20 RESMİ GAZETE 10 Ağustos 1992 Sayı : Lokum Kaymağı Lokum kaymağı, rulo lokum yapımında kullanılan 100 gramında en az 60 gram süt yağı bulunan, pastörize edilmiş bir krema çeşididir (TS 1864) Sade Lokum Sade lokum, çeşni maddeleri, kuru ve kurutulmuş meyveler, yaş meyve şekerlemeleri, kaymak, renk ve koku verici maddeler ihtiva etmeyen, lokumdur Meyveli Küp veya Dikdörtgen Prizma Şeklinde Lokum Meyveli küp veya dikdörtgen prizma şeklinde lokum, pişmiş lokum kütlesine kuru ve/veya kurutulmuş meyveler ve/veya yaş meyve şekerlemelerinin katılmasıyla hazırlanan, küp veya dikdörtgen pirizma şeklinde dökülmesi veya kesilmesiyle elde edilen bir lokumdur Meyveli veya Kaymaklı Rulo Lokum Meyveli veya kaymaklı rulo lokum, lokum kitlesi düz bir satha ince tabak halinde dökülerek içme Madde 0 2.4, Madde C.2.5, Madde ve Madde 0.2.7'de tarif edilen maddelerden birinin konularak rulo haline getirilmesi ve rulonun enine kesilmesiyle elde edilen bir lokumdur Sucuk Tipi Lokum Sucuk tipi lokum Madde 0.2.4'de tarif edilen maddelerden birinin ipe dizilmesi ve sıcak lokum kitlesine batırılması suretiyle elde edilen çubuk (baton) şeklindeki lokumdur Çeşnili Lokum Çeşnili lokum, pişmiş lokum kütlesine Madde 0.2.3'de tarif edilen maddelerin katılması ile elde edilen lokumdur Kuru, Kurutulmuş ve Yaş Meyve Şekerlemeli Lokum Kuru, kurutulmuş ve yaş meyve şekerlemeli lokum, pişmiş lokum kitlesine Hadde 0.2.4, Madde ve Madde 0.2.6'da tarif edilen maddelerden bir veya bir kaçının katılması ile elde edilen lokumdur. C Yabancı Madde Yabancı madde, lokumun imalinde kullanılan ve katılmasına müsaade edilenlerin dışındaki her türlü maddedir KAPSAM Bu Standard, Madde 0.2.1'de tarif edilen lokumu kapsar. Üretim teknolojisinin farklılığı sebebiyle çifte kavrulmuş lokumu kapsamaz. 1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER SINIFLANDIRMA Sınıflar Lokum, Madde 1.2'deki özelliklerine Birinci, - İkinci olmak üzere iki sınıftır. göre; Tipler Lokum, ihtiva ettiği maddelere ve işlemede verilen şekle göre; - Sade, - Küp ve dikdörtgen prizma şeklinde meyveli (kuru veya kurutulmuş meyveli veya yaş meyve şekerlemeli), Rulo meyveli, - Rulo kaymaklı, - Sucuk, - çeşnili, olmak üzere altı tipe ayrılır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 20