ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ

Transkript

1 ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ NESİBE TURAN Biyolog Kasım-2015

2 SUNUM İÇERİĞİ PROJENİN HEDEFİ İŞ PROGRAMI PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI PROJENİN İLERLEME DURUMU PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER İZLEME ÇALIŞMALARI

3 ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ ( ) Ülkemizin 25 havzasını kapsayacak şekilde envanter çalışmasının yapılması, Ülkemizin değişik coğrafi ve iklimsel özelliklerini temsil edecek 8 havzada fizikokimyasal, hidromorfolojik ve biyolojik kalite unsurlarının 1 yıl boyunca izlenmesi, 25 Havza için sucul flora ve fauna tür listelerinin hazırlanması, Biyolojik indekslerin geliştirilmesi, Tipe özgü referans alanların ve durumun belirlenmesi, Tipe özgü sınıf sınır değerlerinin belirlenmesi, 8 havzanın ekolojik durum/potansiyelin belirlenmesi hedeflenmektedir.

4 ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ ( ) tarihinde sözleşme imzalanmış olup, tarihinde işe başlanılmıştır yılı Eylül ayında tamamlanacaktır. Proje Bedeli: ,00 TL İş Programı İş Planı Başlangıç Raporu 1. İlerleme Raporu 2. İlerleme Raporu 3.İlerleme Raporu 4. İlerleme Raporu 5. İlerleme Raporu Nihai Rapor

5 ÜLKEMİZE ÖZGÜ SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI PROJESİ ( ) Aşağı Fırat Alt Havzası Ceyhan Havzası Aras Havzası Batı Akdeniz Havzası Sakarya Havzası Kuzey Ege Havzası Batı Karadeniz Havzası Doğu Karadeniz Havzası

6 PROJE KAPSAMI 8 Havza İl ve İlçeler Aşağı Fırat Alt Havzası Batı Akdeniz Havzası Ceyhan Havzası Aras Havzası

7 PROJE KAPSAMI Doğu Karadeniz Havzası 8 Havza İl ve İlçeler Batı Karadeniz Havzası Kuzey Ege Havzası Sakarya Havzası

8 DOKAY ÇED GENEL KOORDİNATÖRÜ Prof. Dr. Coşkun YURTERİ PROJE KOORDİNATÖRÜ Deniz YURTERİ KALİTE VE SEÇ YÖNETİCİSİ Deniz ÇİÇEK DOKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK LTD.ŞTİ DOKAY ÇEVRE LABORATUVARI PROJE KOORD. YARDIMCISI İrem SAĞCAN DOKAY ÇED ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ LTD. ŞTİ. FİZİKOKİMYASAL İZLEME BİYOLOJİK İZLEME HİDROMORFOLOJİK İZLEME CBS ÇALIŞMALARI PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ Prof. Dr. Coşkun YURTERİ LABORATUVAR ÇALIŞMA EKİBİ SAHA ÇALIŞMA EKİBİ PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ Prof. Dr. Muzaffer DÜGEL Doç. Dr Ahmet Emre YAPRAK Doç. Dr. Abuzer ÇELEKLİ Yrd. Doç. Dr. S. Cevher ÖZEREN Prof. Dr. Murat ÖZBEK Doç. Dr. Seray YILDIZ Doç. Dr. Esat Tarık TOPKARA Doç. Dr. Ayşe TAŞDEMİR Doç. Dr. Erdoğan ÇİÇEK Doç. Dr. Mehmet KOCABAŞ Doç. Dr. Hanife ÖZBAY Doç. Dr. Evren CABİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÇİÇEK Yrd. Doç. Dr. Seval ARAS Yrd. Doç. Dr. Özlem FINDIK Dr. Burak ÖRTERLER Doç. Dr. Tahir ÖZCAN Yrd. Doç. Dr. Banu KUTLU Prof. Dr. Hatim ELHATİP Y. Doç. Dr. M. Ali HINIS CBS EKİBİ LİDERİ Emre ÖZTOPRAK Naci ÖCAL İlhan ALTINTAŞ

9 PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI FİZİKOKİMYASAL ÇALIŞMALAR Havzalarda örnekleme noktalarındaki fizikokimyasal ölçüm çalışmaları, TÜRKAK tarafından akredite ve mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından Yeterlilik Belgesi verilmiş bağımsız bir birim olan DOKAY ÇEVRE LABORATUVARI (DÇL) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmalardaki Proje yürütücüsü Prof. Dr. Coşkun YURTERİ dir.

10 PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI HİDROMORFOLOJİK ÇALIŞMALAR Proje kapsamındaki hidromorfolojik çalışmalar, Aksaray Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hatim ELHATİP liderliğindeki bir ekip tarafından yürütülmektedir. Hidromorfolojik çalışmalar kapsamında akarsularda debi ölçümleri ELITE Enerji Sistemleri Elektronik ve Dış Ticaret Sanayi A.Ş. tarafından yapılmıştır.

11 PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI BİYOLOJİK ÇALIŞMALAR

12 Doç. Dr. Erdoğan ÇİÇEK PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI BİYOLOJİK ÇALIŞMALAR BALIK Aras, Aşağı Fırat, Batı Akdeniz, Ceyhan, Kuzey Ege Havzaları Doç. Dr. Mehmet KOCABAŞ Yrd. Doç. Dr. S. Cevher ÖZEREN Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları İndeks Çalışmaları Doç. Dr. Abuzer ÇELEKLİ Dr. Burak ÖTERLER Yrd. Doç. Dr. Banu KUTLU (Tuzlusu Fitoplankton) FİTOPLANKTON-FİTOBENTOZ Aras, Aşağı Fırat, Batı Akdeniz, Ceyhan, Kuzey Ege Havzaları İndeks Çalışmaları Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları Batı Akdeniz, Ceyhan, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları

13 PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI BİYOLOJİK ÇALIŞMALAR Prof. Dr. Muzaffer DÜGEL Prof. Dr. Murat ÖZBEK Doç. Dr. Seray YILDIZ Doç. Dr. Esat Tarık TOPKARA Doç. Dr. Ayşe Taşdemir Doç. Dr. Tahir ÖZCAN (Tuzlu Su) Doç. Dr. Özlem FINDIK Yrd. Doç. Dr. Seval ARAS BENTİK MAKRO OMURGASIZ İndeks Çalışmaları Batı Akdeniz, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya, Aras Havzaları Batı Akdeniz, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya, Aras Havzaları Batı Akdeniz, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya, Aras Havzaları Batı Akdeniz, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya, Aras Havzaları Batı Akdeniz, Ceyhan, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları Ceyhan Havzası Aşağı Fırat Alt Havzası

14 PROJE ÇALIŞMA GRUPLARI BİYOLOJİK ÇALIŞMALAR Doç. Dr. Ahmet Emre YAPRAK Doç. Dr. Hanife ÖZBAY Doç. Dr. Evren CABİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÇİÇEK MAKROFİT İndeks Çalışmaları Ceyhan Havzası Aras, Aşağı Fırat, Batı Akdeniz, Kuzey Ege Havzaları Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları Doç. Dr. Ergün TAŞKIN MAKROALG/ANGİOSPERM (Tuzlu Su) Batı Akdeniz, Ceyhan, Kuzey Ege, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Sakarya Havzaları

15 PROJENİN İLERLEME DURUMU 8 HAVZA Aşağı Fırat 1.H Batı Akdeniz Ceyhan Aras Doğu Karadeniz Batı Karadeniz Kuzey Ege Sakarya Nehir, Göl, Geçiş ve Kıyı Sularında 1 Yıllık İzleme Biyolojik Parametreler Fizikokimyasal Parametreler Hidromorfolojik Parametreler 25 HAVZA flora ve fauna envanter çalışması SU KALİTESİ EKOLOJİK DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KURULMASI

16 PROJENİN İLERLEME DURUMU 1. Dönem İzleme 2. Dönem İzleme 3. Dönem İzleme 4. Dönem İzleme 25 Havza envanteri ve 8 Havza İzleme Sonuçları ile Sucul Flora ve Fauna Tür Listelerinin Oluşturulması Biyolojik İndekslerin Geliştirilmesi Tipe Özgü Referans Noktaların ve Durumun Belirlenmesi Tipe Özgü Sınıf Sınır Değerlerinin Belirlenmesi Ekolojik Durum/Potansiyelin Belirlenmesi

17 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Ülkemizin 25 Havzasını Kapsayacak Şekilde Envanter Çalışmasının Yapılması Akademik çalışmalar Literatür bilgisi Yürütülmüş ve yürütülmekte olan projelerin çıktıları Rutin izleme sonuçları

18 Ülkemizin 25 Havzasını Kapsayacak Şekilde Envanter Çalışmasının Yapılması Sunulan raporlarda envanter çalışması hazırlanan havzalar 2. Ara Rapor 3. Ara Rapor 4. Ara Rapor 5. Ara Rapor Yeşilırmak* B. Menderes* Seyhan* Marmara Meriç-Ergene* Susurluk* Van Gölü* K. Menderes Havzalar Asi* Kızılırmak* Akarçay* Konya Çoruh* D. Akdeniz* Antalya Burdur* Gediz

19 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Ülkemizin Değişik Coğrafi ve İklimsel Özelliklerini Temsil Edecek 8 Havzanın 1 Yıl Boyunca İzlenmesi İzleme işi kapsamında; Nehir, göl, kıyı ve geçiş sularındaki izleme noktaları havzadaki biyolojik çeşitliliği yansıtacak ve her tipolojide en az 1 nokta olacak şekilde belirlenmiştir. Havzada referans nokta özelliği taşıyan su kütlelerinin mevcut olduğu durumda ise referans noktaya ilaveten aynı tipolojideki en az 1 su kütlesinde daha izleme noktası belirlenmiştir. Pilot havzalardaki tüm doğal göller izlenmiştir. İzleme noktalarında fizikokimyasal, hidromorfolojik ve biyolojik parametreler için 1 yıl boyunca mevsimsel olarak AB Su Çerçeve Direktifi nin 8. maddesi ve Ek-5 ine uygun izleme yapılmıştır.

20 1. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI Havza Akarsu Göl Nokta Kıyı Suyu Geçiş Suyu Nokta Sayısı Sayısı Nokta Sayısı Nokta Sayısı Aşağı Fırat Kuzey Ege Aras Batı Karadeniz Batı Akdeniz Sakarya Ceyhan Doğu Karadeniz TOPLAM

21 2. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI Havza Kıyı Suyu Geçiş Suyu Akarsu Göl Nokta Nokta Nokta Nokta Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Aşağı Fırat Kuzey Ege Aras Batı Karadeniz Batı Akdeniz Sakarya Ceyhan Doğu Karadeniz TOPLAM

22 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI REFERANS ADAYI NOKTALARIN BELİRLENMESİ Referans Nokta Belirleme Kriterleri Referans nokta belirlenmesi için aşağıdaki kriterlere bakılmıştır; Yapay Alanlar (Yerleşim Yerleri, Endüstriyel Alanlar) (Corine verileri) Tarım Alanları (Corine verileri) Baraj ve Regülatör olup olmadığı Noktanın çevresinde evsel ve endüstriyel deşarj olup olmadığı Noktanın çevresinde çöp deponi sahası olup olmadığı

23 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI REFERANS ADAYI NOKTALARIN BELİRLENMESİ Referans Nokta Belirleme Kriterleri Öncelikle; proje başlangıcında izleme noktalarımızı belirlerken Strahler ölçeğinde 3 ve sonrasında sınıflandırılan kollara bakılmıştı.

24 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI REFERANS ADAYI NOKTALARIN BELİRLENMESİ Referans Nokta Belirleme Kriterleri Bu kollarda referans oluşturabilecek nokta sayısı çok az olduğu için 3. dönem itibari ile yaptığımız bu çalışmada Strahler ölçeğine göre 1 ve 2 olarak sınıflandırılan kollara bakılmıştır. Bunların arasından bahsedilen baskılardan uzak olan kollar seçilmiştir.

25 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI REFERANS ADAYI NOKTALARIN BELİRLENMESİ Referans Nokta Belirleme Kriterleri Daha sonra, Corine verilerine bakılarak, çevresinde yapay alan ve tarım alanları olan noktalar çıkarılmıştır. Son olarak bu noktalara Google Earth üzerinde bakılmış ve en kolay şekilde ulaşım sağlanabilecek noktalar seçilmiş ya da noktalar ulaşım sağlanabilecek yerlere kaydırılmıştır.

26 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI REFERANS ADAYI NOKTALARIN BELİRLENMESİ Havza 8 Havza Seçilen Nokta Sayısı Eklenen Nokta Sayısı Kuzey Ege 13 5 Batı Akdeniz 21 4 Ceyhan 5 3 Aşağı Fırat 7 6 Sakarya 11 9 Batı Karadeniz 8 5 Doğu Karadeniz 10 6 Aras 4 3 TOPLAM 79 41

27 Havza 8 Havza Akarsu Nokta Göl Nokta Kıyı Suyu Geçiş Suyu Sayısı Sayısı Nokta Sayısı Nokta Sayısı Aşağı Fırat Kuzey Ege Aras Batı Karadeniz Batı Akdeniz Sakarya Ceyhan Doğu Karadeniz TOPLAM 3. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI

28 4. DÖNEM İZLEME ÇALIŞMALARI 8 Havza Akarsu Nokta Göl Nokta Kıyı Suyu Havza Sayısı Sayısı Nokta Sayısı Geçiş Suyu Nokta Sayısı Aşağı Fırat Kuzey Ege Aras Batı Karadeniz Batı Akdeniz Sakarya Ceyhan Doğu Karadeniz TOPLAM

29

30

31

32

33 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Ülkemizin Değişik Coğrafi ve İklimsel Özelliklerini Temsil Edecek 8 Havzanın 1 Yıl Boyunca İzlenmesi Fizikokimyasal izleme çalışmaları Proje yürütücüsü Prof. Dr. Coşkun YURTERİ ve DOKAY ÇEVRE LABORATUVARI (DÇL) çalışma ekibi tarafından yürütülmektedir.

34 Sıra No Parametre Metot 1 Sıcaklık SM 2550 B 2 ph TS EN ISO Elektriksel İletkenlik (μs/cm) SM 2510 B 4 Çözünmüş Oksijen (mg/l O2) SM 4500-O C TS 5677 EN Işık Geçirgenliği-Seki Derinliği IN-LB-089 İşletme İçi Metot 6 Askıda Katı Madde (mg/l SS) TS EN Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOİ) (mg/l O2) SM 5210 B 8 Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/l O2) SM 5220 D SM 5220 B 9 Toplam Organik Karbon (TOK) (mg/l) EN Toplam Azot (mg/l N) SM 4500 N- C 11 Amonyum Azotu (mg NH4+-N/L) SM 4500 NH 3 B, F 12 Nitrit azotu (mg NO2 -N/L) SM 4500 NO 2 B 13 Nitrat azotu (mg NO3 -N/L) SM 4500 NO 3 E 14 Toplam Kjeldahl Azotu (mg/l) SM 4500 N org B 15 Toplam fosfor (mg /L P) SM P (B, C) 16 Orta Fosfat (mg/l o-po4) SM 4500-P C 17 Tuzluluk SM 2520 B 18 Çözünmüş İnorganik Azot (mg/l DIN) Hesaplama Yöntemi 19 Toplam İnorganik Azot (mg/l TIN) Hesaplama Yöntemi 20 Çözünmüş İnorganik Fosfor (mg/l DIP) Hesaplama Yöntemi Silisyum (mg/l) SM 3030 D,K 21 EPA Method200.7

35

36 HAVZA ADI İl Adı / Mevki Sinop / Dikmen Akarsu Adı Dikmen Çayı Nokta Kodu A1 GPS Koordinatları (x) 35, , ,38907 GPS Koordinatları (y) 41, , ,68105 BATI KARADENİZ AKARSU Parametre Kalite Sınıfı Yükseklik(m) DOKAY Numune Kayıt Numarası SP2-171 SP2-314 SP2-809 Numune Alma Tarihi YSKYY TABLO 5 Dönem 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem I II III IV 1. D ö n e m 2. D ö n e m 3. D ö n e m ph 8,59 8,02 8,72 6,5-8,5 6,5-8,5 6,0-9,0 <6,0 veya >9,0 III I III Sıcaklık( 0 C) 33,0 20,2 19, >30 IV I I Elektriksel iletkenlik (µs/cm) 272,0 437,0 324,00 < >3000 I II I Çözünmüş Oksijen (mg/l) 9,43 9,25 10,35 >8 6 3 <3 I I I Askıda Katı Madde (mg/l) <2,00 20,4 <2, Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOI) (mg/l) 28 25,4 9,80 < >20 IV IV III Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOI) (mg/l) 93,47 91,46 42,00 < >70 IV IV II Toplam Organik Karbon (TOC) (mg/l) 4,0 1,3 <1, Toplam Azot (mg/l) 1,07 1,0 0, Amonyum Azotu (mg/l) <0,10 <0,1 <0,1 <0,2 1 2 >2 I I I Nitrit Azotu (mg/l) 0,01 0,01 0,012 <0,01 0,06 0,12 >0,3 I I II Nitrat Azotu (mg/l) 0,42 0,77 0,73 < >20 I I I Toplam Kjeldahl Azotu (mg/l) 0,6 0,15 0,20 <0,5 1,5 5 >5 II I I Toplam Fosfor (mg/l) 0,95 0,14 <0,03 <0,03 0,16 0,65 >0,65 IV II I Orta-Fosfat (mg/l) 0,2 <0,2 <0, Tuzluluk ( ) 0,13 0,21 0, Klorofil-a (µg/l) <3,1 <3,1 <0, Alkalinize (mgcaco3/l) 15,00

37

38 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Hidromorfolojik izleme çalışmaları Proje yürütücüsü Prof. Dr. Hatim ELHATİP ve proje ekibi tarafından yürütülmektedir. Hidromorfolojik Parametreler: Debi Yeraltı Suyu Bağlantısı Hidrolojik Bütçe Derinlik ve Değişimi Yatak Yapısı ve Miktarı Kıyı Yapısı Akım Hızı Süreklilik Göle Giren ve Çıkan Su Miktarı Su Miktarı Yenileme Zamanı Hidrolojik Bütçe Göl Yatağı Yapısı ve Miktarı Baskın Akıntı Yönü Tatlısu Akışı

39 Batı Karadeniz Havzası A1 Hidromorfolojik Parametreler Birinci Dönem İkinci Dönem Üçüncü Dönem Örnekleme Tarihi Debi (m 3 /sn) 0,075 0,338 1,275 Genişlik (m) 1,80 3,50 12,00 Müdahale Yok Yok Yok Taban Yapısı Kayalık Çakıl Küçük Kayalar Renk ve Koku Durumu Az bulanık, yeşil renk, koku Az bulanık, kahverengi, koku Az bulanık, yeşil renk, yok yok koku yok Güneşlenme Durumu Yok Yok Yok Kıyı Yapısı Sağ/sol sahil eğim 20 den Sağ/sol sahil eğim 20 den Sağ/sol sahil eğim küçük küçük 20 den küçük Su Sıcaklığı 33,0 20,2 19,10 En Kesit Morfolojik Durumu Doğal Doğal Doğal Akış Değerlendirmesi Normal Normal Normal Akış Tipi Yavaş Yavaş Yavaş Akarsu Çevresindeki Çöp Mevcudiyeti Akarsu İçindeki Çöp Mevcudiyeti Açıklamalar Var Var Var Yok Yok Yok Akarsu yatağındaki su, Akarsu yatağındaki su, çevredeki Akarsu yatağındaki su, çevredeki çevredeki fabrikaların fabrikaların atıkları ile ve sulama fabrikaların atıkları ile ve sulama atıkları ile ve sulama suyu suyu olarak kullanılmasından suyu olarak kullanılmasından olarak kullanılmasından dolayı oldukça kirletilmiş dolayı oldukça kirletilmiş dolayı oldukça kirletilmiş durumdadır. durumdadır.

40

41

42 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Ülkemizin Değişik Coğrafi ve İklimsel Özelliklerini Temsil Edecek 8 Havzanın 1 Yıl Boyunca İzlenmesi Biyolojik izleme çalışmaları Proje yürütücüsü Doç. Dr. Ergün TAŞKIN ve her biyolojik parametre için alanında uzman diğer hocalarımız tarafından yürütülmektedir. Fitoplankton Fitobentoz Makrofit/Makroalg/Angiosperm Bentik Omurgasız Balık

43

44

45

46 Sucul Floranın kompozisyonu ve bolluğu Bentik Omurgasız faunasının kompozisyonu ve bolluğu Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı Nehir Göl Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biokütlesi Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biokütlesi Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu Kıyı Geçiş Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biokütlesi Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu Balık faunasının kompozisyonu ve bolluğu

47 BENTİK MAKRO-OMURGASIZ No TS No Türkçe Adı 1 TS EN ISO TS EN ISO TS EN ISO TS EN TS EN ISO TS EN Su kalitesi-tatlı Sularda Nehir Dibi Makro Omurgasızlar İçin Numune Alma Metodunun Ve Cihazlarının Seçimi Su Kalitesi-Nehirlerin Biyolojik Sınıflandırılması-Bölüm 1: Nehir Dibi Makro Omurgasızların İncelenmesinden Elde Edilen Biyolojik Kalite Verilerinin Yorumlanması İçin Kılavuz Su Kalitesi-Nehirlerin Biyolojik Sınıflandırılması-Bölüm 2: Nehir Dibi Makro omurgasızlarının İncelenmesinden Elde Edilen Biyolojik Kalite Verilerinin Sunumu İçin Kılavuz Su kalitesi - Ekolojik değerlendirme için pupal exuviae of Chironomidae (Order Diptera) numunesinin alınması ve işlenmesine dair kılavuz Su kalitesi- Deniz yumuşak dip makrofaunasından kantitatif olarak numune alınması ve numunelerin hazırlanması kılavuz BALIK Su kalitesi - Balık numunesi alma metotlarının kapsamı ve seçimine dair kılavuz 7 TS EN Su kalitesi- Değişen göz açıklıklı sık örgülü ağlarla balık numunesi alınması 8 TS EN Su kalitesi-elektrikle balık numunesi alma MAKROFİT 9 TS EN Su Kalitesi-Göllerdeki makrofitlerin araştırılması için kılavuz standard 10 TS EN (2014) Su Kalitesi-Akarsularda sucul makrofitlerin araştırılması için kılavuz

48 FİTOBENTOZ 11 TS EN TS EN TS EN Su kalitesi -Sığ akarsulardaki Fitobentozların araştırılması, numune alınması ve laboratuvar analizleri için kılavuz standard Su kalitesi - Akar sulardan ikiatomlu bentik numunelerin, tanıtılması, sayılması ve yorumlanması için kılavuz sandart Su kalitesi- Nehirlerden bentik diatomlardan rutin numune alınması ve ön işleme tabi tutulması için standard kılavuz FİTOPLANKTON 14 TS EN TS EN TS 9548 Su kalitesi-deniz fitoplanktonlarının nitel ve nicel araştırmalarına dair kılavuz Su kalitesi - Değiştirilmiş mikroskopi yöntemi (Utermöhl technique) kullanılarak fitoplanktonların sayılmasına dair standart kılavuz Su Kalitesi-Yüzey Sularında Fitoplankton Numune Alımında Kullanılan Aletlerin Sınıflandırılması ve Kullanma Tekniği 17 TS 9841 Su Kalitesi - Fitoplankton Numunelerinin Muhafaza Kuralları GENEL 18 TS 9092 ISO Su Kalitesi-Biyokimyasal Parametrelerin Ölçülmesi-Klorofil-A Derişiminin Spektrometrik Tayini 19 TS EN Su kalitesi - Sulu ortamlarda biyolojik ve ekolojik değerlendirmelerin kalite güvencesine dair kılavuz 20 TNI CEN/TR Su kalitesi - Multimetrik indekslerin önerilmesine ilişkin kılavuz standart

49 Proje kapsamında dört döneme ait arazi çalışmaları tamamlanmış olup 3. ve 4. dönemde örneklenen biyolojik kalite unsurlarının teşhis çalışmaları devam etmektedir.

50 Birey Sayısı % Bulunurluk İstilacı Endemik Temiz Su Kirli Su Min. Boy Max. Boy Ortalama Boy Min. Ağırlık Max Ağırlık Ortalama Ağırlık BİYOLOJİK İZLEME - BALIK No Türler 1 Alburnoides bipunctatus 1 6,66 6,7 6,7 6,7 5,2 5,2 5,2 2 6,0 8,2 Barbus plebejus 3 20,00 X 3 6 7,13 2,0 4,62 3,31 3 Squalius 12, 17, 38, 104, 9 60,00 16,51 cephalus , , 15, 35, 37,4 Capoeta sp. 2 13,33 14, ,22 Toplam 15

51

52 BİYOLOJİK İZLEME - FİTOPLANKTON Tür Adı Biyohacim (µm 3 /ml) İndikatör Temiz/Kirli 1 Pediastrum duplex ,00 2 Fragilaria ulna ,20 3 Pediastrum integrum 96690,23 4 Pinnularia viridis 67725,00 5 Encyonema silesiacum 12136,32 6 Cosmarium botrytis 9782,50 * 7 Cymbella tumida 8861,44 8 Gyrosigma scalproides 5159,14 9 Diatoma vulgaris 4346,44 10 Oscillatoria formosa 3311,00 * 11 Oscillatoria limosa 2603,65 * 12 Scenedesmus dimorphus 2347,80 13 Cymbella naviculiformis 1285,27 14 Diatoma mesodon 1023,40 15 Komvophoron crassum 541,80 * 16 Chlamydomonas sp. 195,65 *

53 BİYOLOJİK İZLEME - MAKROOMURGASIZ Ordo/Familya Tespit edilen türler Birey Sayısı Baskınlık (%) Açıklama 1 2 Trichoptera/ Hydropsychidae Hydropsyche angustipennis (Curtis, 1834) ,90 Trichoptera/ Hydropsychidae Hydropsyche p. 5 4,10 Türler Çok Hassas Hassas Toleranslı Yüksek Toleranslı Hydropsyche angustipennis (Curtis, 1834) X Hydropsyche sp. X

54 BİYOLOJİK İZLEME - MAKROFİT Takson Familya Türkçe Adı Bolluk (Ki) İndikatör Temiz/Kirli Yaşam Formu Carex riparia Curtis subsp. riparia Cladophora fracta (Müll. ex Vahl) Kütz Lycopus europaeus L. Mentha aquatica L. Paspalum distichum L. Cyperaceae Yılan sazotu 3 Emergent Cladophoracea İpliksi su 2 Submergent e yosunu Lamiaceae Kurtayağı 1 Emergent Lamiaceae Su nanesi 2 Emergent Poaceae Yalan darısı 4 Emergent 6 Polygonum lapathifolium L. Polygonaceae Tirşon 3 Emergent

55 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Sucul Flora ve Fauna Listelerinin Hazırlanması 8 havzada sucul flora ve fauna tür listelerinin hazırlanması Bir yıl süre ile mevsimsel olarak gerçekleştirilmiş olan biyolojik izleme sonuçları Envanter çalışmasından gelecek veriler 25 havzada sucul flora ve fauna tür listelerinin hazırlanması Envanter çalışmasından gelecek veriler

56 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Biyolojik İndekslerin Geliştirilmesi Her bir biyolojik kalite unsuru için kullanılan uluslararası biyolojik indeksler araştırılarak en uygun biyolojik indeksler belirlenecek veya havza / bölge / ülke koşullarına özgü indeksler geliştirilecektir. Uluslararası biyolojik indekslerin kullanılması durumunda, belirlenen biyolojik indeksler havzalara özgü sucul flora ve fauna listeleri kullanılarak havza veya bölge koşullarına adapte edilecektir. Geliştirilecek biyolojik indeksler, havzalardan elde edilecek biyolojik izleme sonuçları ve envanter çalışmasından elde edilecek veriler ile değerlendirilecek ve sonuçlar uluslararası indekslerle karşılaştırılarak avantajları ortaya konacaktır. Biyolojik izleme sonuçlarının değerlendirilmesi için çoklu indeksler içeren ve OMNIDIA ve ASTERICS programları benzeri yazılımlar geliştirilecektir.

57 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Tipe Özgü Referans Noktaları ve Durumun Belirlenmesi Havzada yeterli sayıda referans durumda göl, nehir, kıyı ve geçiş suyunun mevcut olduğu tipolojiler için referans durum bu su kütlelerinde, tüm parametreler izlenerek belirlenecektir. Havzada yeterli sayıda referans göl, nehir, kıyı ve geçiş suyunun mevcut olmadığı veya referans durumda su kütlesi bulunamayan tipolojiler için referans durum su kütlesine ait tarihi veriler ve paleorekonstrüksiyon yöntemi kullanılarak, tahmini modelleme sonuçlarına dayalı olarak, benzer su kütlesi/benzer ülke verileri kullanılarak veya tüm bu yöntemlerin kombinasyonu kullanılarak belirlenecektir. Doğal su kütleleri için referans durum ve iyi ekolojik durum, yapay ve büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri için ise maksimum ekolojik potansiyel ve iyi ekolojik potansiyel değerleri belirlenecektir.

58 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Tipe Özgü Sınıf Sınır Değerlerinin Belirlenmesi Biyolojik parametreler ile ilgili olarak havzalarda yapılacak biyolojik izleme sonuçları, envanter çalışması ve referans durum kullanılarak her bir biyolojik kalite unsuru ve her tipoloji için ekolojik kalite oranının belirlenmesinde kullanılacak çok iyi/iyi, iyi/orta, orta/zayıf, zayıf/kötü sınıfları arasındaki sınıf sınır değerleri belirlenecektir. Fizikokimyasal parametreler ile ilgili olarak havzalarda yapılacak fizikokimyasal izleme sonuçları, envanter çalışması ve referans durum kullanılarak her tipoloji için ekolojik kalite oranının belirlenmesinde kullanılacak çok iyi/iyi, iyi/orta, orta/zayıf, zayıf/kötü sınıfları arasındaki sınıf sınır değerleri belirlenecektir.

59 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Ekolojik Durum/Potansiyelin Belirlenmesi Havzalardaki izleme sonuçları, envanter çalışması, havza / bölge / Ülke koşullarına özgü geliştirilen biyolojik metrik ve indeksler, belirlenen tipe özgü referans durum ve sınıf sınır değerleri kullanılarak tüm havzalar için ekolojik kalite oranları belirlenecektir. Belirlenen ekolojik durum veya potansiyel AB Su Çerçeve Direktifinde belirtildiği şekliyle harita biçiminde sunulacaktır. Havzalarda iyi ekolojik durum ve iyi ekolojik potansiyele ulaşılabilirlik durumu belirlenecek ve bu duruma ulaşmak için hedefler ortaya konacaktır.

60 PROJE KAPSAMINDA TALEP EDİLEN HİZMETLER Biyolojik kalite unsurları açısından risk analizi yapılacaktır. (Makroalg ve/veya fitoplanktonların çoğalma potansiyeli değerlendirilecek, biyolojik kalite unsurlarının yok olan ve yeni gelen türler açısından değişim durumları belirlenecektir). Biyolojik İndeks geliştirilmesi Referans koşulların ve maksimum ekolojik potansiyelin belirlenmesi Sınıf sınır değerlerinin belirlenmesi Ekolojik statü ve potansiyelin belirlenmesi ile ilgili kılavuz dokümanlar hazırlanacaktır.

61