Gürültü Modelleme. Simon SHILTON, Kilit Uzman 2

Transkript

1 Çevresel Gürültü Direk$finin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım Projesi Technical Assistance for Implementa6on Capacity for the Environmental Noise Direc6ve Gürültü Modelleme Simon SHILTON, Kilit Uzman 2

2 İçerik Gürültü Hesaplama Modelleri AB tara6ndan önerilen geçici yöntemler CNOSSOS- AB Gürültü standartlarının yazılıma uygulanması Belirsizliğin kaynakları İyi uygulamalar Sonuçlar

3 Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriye6 tara8ndan finanse edilmektedir. TR2009/ /001 Çevresel Gürültü Direk6finin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım (EuropeAid/ GÜRÜLTÜ HESAPLAMA MODELLERİ Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

4 Gürültü Hesaplama Modelleri Gürültü hesaplama modelleri ve sayısal metodolojiler, hesaplamaların yapılabilmesi için gerekli olan girdi verileri ile desteklendiği zaman tasarlanabilirler. Model, Kağıt, cetvel ve hesap makinesi Hesaplama tablosu Gürültü hesaplama yazılımı Komut dosyaları veya uyumlu ekleri (plugin leri) olan CBS / CAD yazılımı Uzamsal analiz araçlarına sahip olan veri tabanı şeklinde olabilir. Kullanılacak modelin türü analiz edilecek durumun karmaşıklığına ve ölçeğine bağlıdır.

5 Gürültü hesaplama metodolojileri Genelde benzer bir yapıları vardır Kaynak Modeli Gürültü emisyonunu etkileyen girdi verileri bazında kaynaklardan gürültü emisyonunun hesaplanması Yayılım Modeli Alıcı konumuna doğru yol alırken yayılan gürültünün zayıflamasının hesaplanması Mesafe, engele bağlı azalma, zemin absorpsiyonu, atmosferik absorpsiyonu, yansımalar, meteoroloji gibi hususların dahil edilmesi Alıcı Bina kullanımı, binalardaki meskenlerin konumu, meskenlerdeki insanların konumu Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

6 AB TARAFINDAN ÖNERİLEN GEÇİCİ YÖNTEMLER

7 2002/49/EC sayılı AB Direk[fi Direk[f 2002 de çık]ğında Ek II deki metotların bu zamana kadar iyi bir şekilde oluşturulması gerekiyordu Karayolları - NMPB- Routes- 96, Guide du Bruit 1980 Demiryolları RMR 1996 Sanayi ISO , 1996 Havaalanı ECAC Doc Baskı, 1997 Buna rağmen, 2. baskı ar] 2002/613/EC deki bölme tekniğine çok benzer olduğu için ECAC Doc Baskı 2012 de AB deki 2. Tur haritalama için sıklıkla kullanılmış]r Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

8 2003/613/EC sayılı Avrupa Komisyonu Tavsiyesi Ağustos 2003 de Avrupa Komisyonu sanayi gürültüsü, uçak gürültüsü, karayolu trafiği gürültüsü ve demiryolu gürültüsü için gözden geçirilmiş geçici hesaplama metotları ve ilgili emisyon verileri konusunda kılavuzlara ilişkin 2003/613/EC sayılı öneriyi ÇGD kapsamında stratejik gürültü haritalama için kullanılacak Geçici Metotlar için önerilen uyarlamaları ortaya koyar Bu nedenle Önerilen Geçici Metotlar : 2002/49/EC Ek II de listelenen orijinal metotlar, ar] 2003/613/EC de ortaya konan uyarlamalar dır Gürültü hesaplama yazılımı kullanılırken orijinal versiyondan ziyade Avrupa Komisyonunun önerdiği Geçici Metodun kullanılmasını sağlamak önemlidir

9 AR- GEÇİCİ- CM, Wolfel ve ark. Kılavuzların ve gerekli uyarlamaların geliş[rilmesinde Komisyonu desteklemek için Wolfel Meßsysteme Sopware GmbH & Co tara6ndan yürütülen bir konsorsiyum AR- INTERIM- CM projesini gerçekleş[rmiş[r Bir nihai rapor ar] her metot için raporlar serisi yayınlanmış olup, bunlar aşağıdakileri içermektedir: Guide du Bruit ve RMR nin me[ne bire bir bağlı olmayan çevirileri Metotların kullanımı ve yazılım gereklilikleri konusunda kılavuzlar Komisyonun dikkate alması için metotların uyarlamaları için öneriler NOT: Wolfel tara6ndan önerilen uyarlamaların gözden geçirilmesinde dikkat edilmelidir, çünkü bunların bazıları 2003/613/EC nihai metnine dahil edilmemiş[r Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

10 WG- AEN için DEFRA Araş]rması 2005 ve 2007 de Hepworth Acous[cs in liderliğini yürüuüğü konsorsiyum WG- AEN İyi Uygulama Kılavuzu desteğinde Birleşik Krallık ta DEFRA nın finanse evği iki araş]rma projesi yürütmüştür Amaç, GPG v2 araç ki[ için, db cinsinden, sayısal doğruluk beyanı geliş[rmek[ XPS Geçici, RMR Geçici ve meskenlere nüfusun ve gürültü seviyelerinin tayin edilmesini de içermektedir İki seri nihai rapor yayınlandı, bunların içerisinde yer alanlar: Metodolojilerin incelemesi Girdi verileri kalitesinin gürültü seviyesi sonuçlarına etkisini göstermek için metotların hata dağılım tes[ ve hassasiyet analizi sonuçları Stratejik gürültü haritalama için metotların uygulanması konulu uygulama kılavuzlar Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

11 CNOSSOS- AB

12 EC Direc[ve 2015/966 AB Direk[fi 19 Mayıs 2015 tarihinde uyarlanmış]r 2002/49/EC Direk[fi uyarınca ortak gürültü ölçüm yöntemlerinin belirlenmesi ÇGD nin Ek II sini ikame eder AB Bilimsel araş]rma merkezinin Avrupa için ortak gürültü ölçüm yöntemleri (CNOSSOS- AB) belgesine dayanır 2017 yılında 3. tur haritalamada isteğe bağlı kullanılabilir 2022 yılında 4. tur haritalamada zorunlu kullanılmak üzere Ulusal mevzuata aktarılmak üzere 823 sayfalık teknik tanımlama Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

13 GÜRÜLTÜ STANDARTLARININ YAZILIMA UYGULANMASI

14 Uygulama Bir tahmin standardı: Standart (tarif) Yorum (aşçı) Yazılım (akşam yemeği) Bir dokümanda tarif edilen ve mevzuatla belirlenmiş bir standart, norm veya kılavuzdur. Bir tahmin standardı: Bir bilgisayar yazılımı değildir. Bilgisayar yazılımı daima bir dokümanın yorumudur. Aynı standarda dayalı iki yazılım programının aynı sonuçları sağlaması şart değildir. (Farklı aşçılar, farklı şekilde yemek pişirirler)

15 TR2009/ /001 Çevresel Gürültü Direk6finin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım (EuropeAid/ Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriye6 tara8ndan finanse edilmektedir. 3D Yayılım Yolu Modeli 3D yayılım yolu modelini geliş[rmek için gürültü haritalaması yazılımı içerisine model unsurlarının entegre edilmesi Kaynağa yakın 3D kırılma hatları Eş yüksel[ eğrileri Nokta yükseklikleri Binalar Bariyerler Köprüler Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

16 Gürültü hesaplamaları Yazılım, modeli dikey planla keser Kaynak ile alıcı arasındaki doğrudan ve kırılan ray pa[kalarını tanımlar Pa[ka boyunca azalmayı hesaplar Milyonlarca kaynak- alıcı arası pa[ka için tekrar edilir Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

17 TR2009/ /001 Çevresel Gürültü Direk6finin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım (EuropeAid/ Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriye6 tara8ndan finanse edilmektedir. Yayılım Yolları Mühendislik metotları çoğunlukla basit yolları tarif ederler Tip 1 Kırınım Tip 2 Yansıma Her zaman çoklu engeller üzerinden tarif etmezler Her zaman çoklu yansımaları tarif etmezler Tip 3 Yanal kırınım Genelde tarif edilmez Ancak karmaşık yayılım yollarını tarif etmez Tip 2 yansıma ar] kırınım Tip 4 yansıma ar] yanal kırınım Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

18 BELİRSİZLİK KAYNAKLARI

19 Belirsizlik kaynakları Gürültü haritalama gibi, gerçek dünya ortamını yeniden oluşturmak üzere tasarlanmış her türlü modelleme sisteminde dört ana belirsizlik alanı vardır: Girdi belirsizliği Model belirsizliği Hatanın aktarımı veya hassasiyet Değerlendirme verilerinin belirsizliği Bakınız WG- AEN GPG versiyon 2 Ek 4 Defra NANR 93 raporu HAL /3/2 temelinde Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

20 Girdi belirsizliği Model girdileri ve parametrelerde belirsizlik Ham veriler ne kadar iyi? Doğruluğu nedir Kapsamı nedir Bir gürültü modeline dönüştürülürken ham verilere ne olur? Basitleş[rme/sadeleş[rme Tanı]lan Hatalar Varsayılanlar Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

21 Model belirsizliği Farklı model yapıları ve model formülasyonları ile ilişkili belirsizlikler Belir[len hesaplama standardı gerçek dünya durumunu temsil etmekte ne kadar doğrudur? Basitleş[rilmiş mühendislik modelleri Standart yazılıma ne kadar iyi aktarılmış]r? Standaruaki tanım eksikliği Verimlilik teknikleri Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

22 Hata yayılımı veya hassasiyet Model girdileri ve model parametrelerindeki belirsizlikler sonucu model çık]larında oluşan belirsizlik Girdi verilerindeki hatalar veya belirsizlikler çık] sonuçlarını nasıl etkiler? Model en çok hangi değişkenlik kaynaklarına karşı hassas]r? Bilgi türü değişim (domain) Modelden gürültü seviyelerine Gürültü seviyelerinden maruz kalan insan sayılarına

23 Değerlendirme verilerindeki belirsizlik Değerlendirme verilerindeki belirsizlikler sonucunda model tahminlerinde oluşan belirsizlikler Metodu formüle etmek için kullanılan ölçüm çalışmaları Hesaplanan sonuçları değerlendirmek için kullanılan ölçüm çalışmaları (doğrulama?) Ölçümlere; ölçüm sonuçlarının belirsizliğine ilişkin bir analizin yanı sıra modellenen sonuçların değerlendirilmesine temel teşkil edecek belirsizlik ve ölçülen seviye bilgisinin de mutlaka eşlik etmesi gerekmektedir

24

25 Veri kalitesine ilişkin genel öneriler Model doğruluğu, kaynak çevresinde en yüksek olmalıdır Z deki doğruluk X ve Y dekinden daha önemlidir Karayolu ve demiryolu koridorlarının kırılma hatları modellemesi, eşyüksel[ eğrileri veya noktasal yükseklik bilgisi kullanımına tercih edilmektedir Kentsel alanlarda CORINE arazi örtüsü sistemi yeterince detaylı bir zemin örtüsü modeli sunabilmektedir Tüm sonuçlar toplam model belirsizliğinin, münferit girdi veri setlerinin belirsizliğinden daha büyük olduğunu göstermektedir Veri temini için ayrılan kısıtlı bütçeler, en yüksek doğruluk gerekliliklerine sahip veri setlerine odaklanmalıdır

26 Belirsizlik yöne[mi Metotlar ve kılavuzların gözden geçirilmesi: AR- INTERIM- CM Wolfel et al. NMPB- Routes- 96 Guide du Bruit 1980 RMR 1996 GPG araç kitleri ve arka plan araş]rmasının gözden geçirilmesi: WG- AEN İyi Uygulama Kılavuzu versiyon 2 WG- AEN Defra NANR 93 araş]rma projesi karayolları WG- AEN Defra NANR 208 araş]rma projesi demiryolları Kullanıcı tanımlı ayarların test edilmesi: Maliyet fayda analizi zaman kazandırır / gürültü seviyesi değişimi takdim edilir DIN / Beklenen ISO (muhtemelen 2014?)

27 Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriye6 tara8ndan finanse edilmektedir. TR2009/ /001 Çevresel Gürültü Direk6finin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım (EuropeAid/ İYİ UYGULAMALAR Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

28 İyi Uygulamalar: Kullanıcılar Standartların kullanıcılar tara6ndan okunması gerekmektedir! Hangi girdi parametrelerinin sonuçlar üzerindeki etkisi hangi durumlarda, en fazla olur? WG- AEN İyi Uygulamalar Kılavuzunun 2.versiyonuna başvurulmalıdır Ulusal kılavuzlar kullanılmalıdır, örneğin Hollanda demiryolu veya Fransa karayolu Deneyimler & Doğruluğa ilişkin Tavsiyeler içeren konferans dokümanlarına başvurulmalıdır Yazılım ve seçilmiş bir metodu kullanarak [pik veya güncel çalışmalar üzerinden sadeleş[rmelerin etkileri test edilmelidir Lüzumsuz doğruluk kayıplarına mahal vermeden model girdi verilerinin sadeleş[rilmesi gerekliği ve gerek[ği takdirde en iyi ne şekilde yapılacağının belirlenmesi amacı ile standarda ilişkin bilgi edinilmesi Hesaplama yönteminin girdi parametresinin değişikliğine olan hassasiye[nin incelenmesi Sonuçların görsel olarak incelenmesi, sonuçlar inandırıcı / akla yatkın mı?

29 İyi Uygulamalar: Kullanıcılar Hesaplama ayarlarının yazılımın performansını nasıl etkilediği bilinmesi gerekir....ancak Bunların sonuçları nasıl etkilediğinin de bilinmesi gerekmektedir! Yazılımın kullanıcı el kitabını okuyunuz Tedarikçi tara6ndan temin edilen temel eği[me mutlaka dahil olunuz Bir yazılım ve seçilmiş bir metot kullanarak [pik veya güncel vakalar üzerinden sadeleş[rme etkilerine ilişkin test çalışmaları gerçekleş[riniz Bir referansa karşı farklı ayarlar ile farklı haritalar üre[niz Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

30 İyi Uygulamalar: Kullanıcılar (İlave) test vakalarının geliş[rilmesi Sonuçların etkisine ilişkin genel bir fikir elde etmek amacı ile, farklı seviyedeki girdi veri detaylarına sahip çoklu modellerin karşılaş]rılabilir olduğu test vakaları Standarda ilişkin bilgi birikimini geliş[rir Sonuçların gürültü ölçümleri ile karşılaş]rılması Aynı duruma dayalı ölçüm sonuçlarının ve hesaplamalarının karşılaş]rılması ancak belirsizliğin unutulmaması gerekmektedir Standarda ilişkin bilgi birikimini geliş[rir Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

31 SONUÇLAR

32 Sonuçlar Gürültü modelleri aşağıdakilerini tahmin etmek için kullanılır: Kaynaklardan gelen ses emisyon seviyelerini Kaynaklardan alıcılara ses yayılımını Alıcılarda ses imisyon seviyelerini Pek çok faktör, modellerin kalitesini ve çık]ların kalitesini etkilemektedir Hiçbir gürültü modelleme işlemi mükemmel olmayacak]r Ancak sonuçları, sağlık ve ekonomiye ilişkin sonuçları olan kararların alınmasını desteklemek için kullanılmaktadır Sonuçlara duyulan güven, sonuçların belirsizliğini anlamaktan geçer Eği$cilerin Eği$mi Ekim Ankara

33 TEŞEKKÜRLER!