AGDAŞ İÇ TESİSAT DOĞALGAZ TEKNİK ŞARTNAMESİ

Transkript

1 AGDAŞ İÇ TESİSAT DOĞALGAZ TEKNİK ŞARTNAMESİ İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 1 / 71

2 İÇİNDEKİLER Ekler listesi....3 Şekiller Listesi ve Çizelgeler Listesi.. 4 Kalite,Çevre,Güvenlik Politikamız...5 Vizyonumuz,Misyonumuz,Değerlerimiz Doğal Gaz İç Tesisat Teknik Şartnamesi 1.1. Amaç Hukuki Dayanak ve Kapsam,Tanımlar,Tarifler Amaç,Hukuki Dayanak ve Kapsam Tanımlar Tarifler Talimatlar ve Tavsiyeler Talimatlar Tavsiyeler Gaz teslim noktası Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri Malzeme Seçimi Kurallar 2.1. Malzeme ve özellikleri Borular Yeraltı Gaz Boruları Yer üstü gaz boruları Boru ekleme parçaları Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları Yer üstüne döşenecek boru ekleme elemanları Doğal gaz tesisatında kapasite ve tüketim değerinin belirlenmesi Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri Doğal gazın özellikleri İç tesisat boru,teçhizat ve cihazların yerleştirilmesi kuralları Yer altı gaz boruları Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması Yer üstü gaz boruları Boru Tesisatının Topraklanması Regülatör ve Emniyet Tertibatı Tamamı veya bir kısmı ahşap olan binalarda gaz tesisatı Boruların Birleştirilmesi Uygulama Kuralları 3.1. Çelik Borular: Kaynaklı Birleştirmeler Vidalı Birleştirmeler Polietilen Borular Bakır Borular Sızdırmazlık Testleri ve İşletmeye Alma Sayaçlar..30 İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 2 / 71

3 6.Doğal Gaz Yakıcı Cihazlar 6.1. A Tipi ( Bacasız ) Cihazlar B Tipi ( Bacalı ) Cihazlar: B 1 Tipi ( Fanlı Bacalı ) Cihazlar: C Tipi ( Denge Bacalı ) Cihazlar Yoğuşmalı Cihazlar Radyant tüplü ısıtıcı sistemleri Elektrik jeneratörleri Kazanlar-merkezi sistem kazanları Brülör Brülör seçimi Brülör seçimi ve gaz kontrol hattı Brülör gaz kontrol hattı genel donanım elemanları Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları Havalandırma 7.1. Tabii havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı.45 8.Elektrik tesisatı Kazan dairelerinde alınması gereken ilave tedbirler Konutlarda ve ısı merkezlerinde bacalar 10.1.Adi bacalar Ortak (Şönt) bacalar Müstakil (Ferdi) bacalar Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel hususlar Baca kesit hesabı Hava-atık gaz baca sistemi Gaz tesislerinin işletmeye alınması ve kontrolü İç tesisatta gaz kaçağına karşı alınacak tedbirler Doğal gaz tesisatında boru çapı hesabı Boru çaplarının hesaplanması İç tesisat projelerinde boru çapı tayininde kullanılan formüller ve semboller Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan tablolar İç tesisat projelerini hazırlama metodu Hesaplama örnekleri Ekler EK-1 Doğal Gaz Kullanan Kazan Dairelerinde Uyulacak Güvenlik Kuralları...62 EK-2 Doğal Gaz Kullanan Binalarda Uyulacak Güvenlik Kuralları EK-3 Atıf Yapılan Standartlar Yararlanılan Kaynaklar.71 İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 3 / 71

4 ŞEKİL LİSTESİ Şekil.1- Toprak altı çelik boru hat ( kanal ) ayrıntıları...18 Şekil.2- Toprak altı Polietilen boru hat ( kanal ) ayrıntıları...18 Şekil.3- Muhafaza kılıf koruma ( toprak altı hatları için ). 19 Şekil.4- Doğal gaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe 20 Şekil.5- Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması...22 Şekil.6- Yer tipi (gömülü) servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı Şekil.7- Duvar tipi servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı Şekil.8- Duvar ve döşemelerden geçiş.. 24 Şekil.9- Servis kutusunun ortak kullanımında ana kapatma vanası yerleşimi Şekil.10- Sıva üstü ve kanal içi boru kelepçeleri Şekil.11- Esnek bağlantı elemanı ( dilatasyonlu hat geçişlerinde ) yerleşimi Şekil.12- Esnek bağlantı elemanı boyutları Şekil.13- İç tesisat boru hattı üzerine regülatör bağlantısı Şekil.14- Sayaç gaz kapama vanası montajı Şekil.15- Sayaç muhafaza kutusu detayı Şekil.16- Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı Şekil.17- Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı Şekil.18- Kombi kabin detayı 34 Şekil.19- Kombi muhafaza kabini Şekil.20- Hermetik (konsantrik bacalı) cihazlar Şekil.21- Kaskad baca sistemi. 37 Şekil.22- Elektrik jeneratör dairesi...40 Şekil.23- QB 1200 kw ve Ani kapatmalı regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı...42 Şekil.24- QB < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı. 42 Şekil.25- QB < 1200 kw ve düz regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı..43 Şekil.26- QB 1200 kw ve düz regülâtörlü gaz kontrol hattı ayrıntısı.. 43 Şekil.27- Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Şekil.28- Bacalar 47 Şekil.29 Hava Atık gaz baca sistemi...48 Şekil.30- Örnek 1 e ait izometrik kolon şeması.60 ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge.1- Servis kutusu ve regülatör tipleri.. 15 Çizelge.2- Çelik borularda cidar kalınlıkları 16 Çizelge.3- Çeşitli tüketim cihazlarının tüketim debileri Çizelge.4- Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri..17 Çizelge.5- Doğal gaz özellikleri 17 Çizelge.6- Diğer tesisat hatları geçiş mesafeleri...19 Çizelge-7- Katodik koruma ömrü 20 yıl için uygun magnezyum anot boyutları...21 Çizelge.8- D profil magnezyum anot boyutları.21 Çizelge.9- Boru kelepçeleri tipi ve mesafesi..25 Çizelge.10- Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı boyutları.26 Çizelge.11- Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri...32 Çizelge.12- Kombi muhafaza kabini havalandırma boyutu Çizelge.13- Eşzaman faktörlerine bağlı debi değerleri...54 Çizelge.14- Akış hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu..55 Çizelge.15- Boru ekleme parçaları kayıp değerleri. 56 Çizelge.16- Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit formu.57 Çizelge.17- Boru çapı hesaplama formu...57 Çizelge.18- Örnek 1 e ait boru çapı hesapları..61 Çizelge.19- Örnek 1 e ait ξ değerleri tespit formu 61 Çizelge.20- Yerel basınç kayıpları.69 Çizelge.21- Bakır borular için azami debi ve çapa bağlı olarak akış hızı ve özgül sürtünme basınç kaybı..70 İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 4 / 71

5 KALİTE, ÇEVRE, GÜVENLİK POLİTİKAMIZ Önce Müşteri Memnuniyeti ; Müşterilerimizin bize olan güvenlerine yakışacak şekilde gerek yaptığımız projelerde, gerekse müşteri ile iletişimimizde gösterdiğimiz titizlik ve disiplin karşısında, kendimizin gurur duyacağı müşteri beklentilerini aşan sonuçlarla müşterilerimizi memnun ederiz. Yaratıcı ve Yenilikçi Olmak ; Tüm kadromuzla yaptığımız her işte yaratıcı, gelişmeleri sürekli yakından takip eden,araştıran, birbirimizi gelişim için hırslandıran, denemekten ve sınırlarını zorlamaktan korkmayan daha iyisi olabileceğini unutmadan çalışırız. Yüksek Nitelikli Çalışanlar ; Verdiğimiz tüm hizmetlerde konusuna hakim, konusunda bilgili, işini gerçekten seven, yaptıkları her işten sorumluluk ve gurur duyan nitelikli ve kişisel çatışmalardan arınmış, hedeflere odaklı istekli bir takım olarak çalışırız. Kanunlara ve Mevzuatlara Uyum ; Yürüteceğimiz projelerde, sadece projeyi yerine getirmeyi değil Çevre ve İSİG (İşçi sağlığı, iş güvenliği) mevzuatlarına, yönetmeliklerine uymayı da taahhüt ederiz. Kirliliği Önlemek ; Tüm projelerde ve hizmet sürecimizde çevrenin en az oranda etkilenmesini, kirlenmenin asgari oranda tutulmasını sağlamak amacıyla doğal kaynakları optimum şekilde kullanmayı, atıklarımızı azaltmayı ve olabilecek tehlikeler için proaktif yaklaşımı ilke edindik. İnsan Sağlığını Korumak; Projelerde ve hizmet sürecimizde insan sağlığı ve güvenliğini olumsuz etkileyebilecek tüm riskleri azaltmayı, çalışanları, müşterileri ve toplumu bilinçlendirmeyi asli işimizin ayrılmaz bir parçası olarak kabul ederiz. VİZYONUMUZ Model bir şirket olarak doğalgaz sektöründe lider olmak. MİSYONUMUZ Müşteri memnuniyetini ön planda tutarak, takım ve kalite bilincine sahip yeniliklere ve öğrenmeye açık, sonuç odaklı, hukuka ve çevreye saygılı, sürekli arz ve iş güvenliği ilkesiyle doğalgaz dağıtım faaliyetlerini gerçekleştirmek. Bu vizyonumuz ve misyonumuzu gerçekleştirebilmek amacıyla aşağıdaki prensipleri politikamız olarak benimsedik. DEĞERLERİMİZ Dürüstlük, dinamizm,güven, kalite bilinci, müşteri odaklılık, sonuç odaklılık, takım ruhu ve yenilikçilik. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 5 / 71

6 1.BÖLÜM: DOĞAL GAZ İÇ TESİSAT TEKNİK ŞARTNAMESİ 1.1.Amaç,Hukuki Dayanak,Kapsam,Tanımlar ve Tarifler Amaç,Kapsam,Hukuki Dayanak, Amaç : Doğalgazın tüketimine yönelik olarak,bina,tesis,veya arsa içine yerleştirilecek her türlü doğal gaz boru, ekipman,cihazlarının ve ilgili tesisatın,ulusal ve/veya uluslar arası standartlara uygun olarak can ve mal emniyetini sağlayacak şekilde tesis edilmesini ve kontrol edilmesini belirleyen usul ve esasların düzenlemektir. Kapsam :Evsel ve küçük tüketimli ticari tesislerde;doğal gazın kullanımına yönelik oluşturulacak iç tesisatın tasarımı,yapımı,kontrolü,işletmeye alınması ve işletmeye alınmasından sonra yapılabilecek ilave ve tadilatları, her türlü doğal gaz teçhizat ve cihazların yerleştirilmeleri,gaz kaçak veya kazalarına karşı alınacak önlemlere ilişkin usul ve esasları kapsar. Bu şartname; binalarda ve tesislerde bulunan ;Evsel ( kombi,ocak,şofben,kat kaloriferi,soba,vb.) cihazlar ile ısı kapasitesi 70 kw. üzerinde olan cihazların doğalgaz tesisatları ve yeni kurulacak tesislerde uyulması gereken esasları tanzim eder. Hukuki dayanak : 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu uyarınca çıkarılan Doğalgaz piyasası iç tesisat yönetmeliğinin 7.maddesine dayanılarak hazırlanmıştır Tanımlar 1.Kanun : 18/4/2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununu, 2.Bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı dır, 3.Kurum : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu, 4.Kurul : Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu, 5.Bağlantı hattı : Ulusal iletim şebekesini veya dağıtım şebekesini serbest tüketici servis kutusuna veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattını ve servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı, 6.Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu : Ana dağıtım boru hattında veya istasyon çıkışındaki boru hattındaki doğal gazın basıncının istenen bir değere otomatik olarak düşürüldüğü,ayarlandığı ve doğal gaz miktarının ölçüldüğü,vana,filtre,regülatör,kontrol cihazları,havalandırma donanımı, kontrol hatları,boru donanımı ve bunları muhafaza eden yapıdan meydana gelen istasyonu, 7.Dağıtım : Doğal gazın müşterilere teslim edilmek üzere mahalli gaz boru hattı şebekesi ile naklini ve perakende satışını, 8.Dağıtım şebekesi : Bir dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği doğal gaz dağıtım tesislerini,bina ve tesisler gibi doğalgaz tüketimi olacak noktalara gaz taşıyan boru hatlarının bütününü, 9.Dağıtım şirketi : Belirlenen bir şehirde doğal gazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı şebekesi ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kişiyi,adapazarı dahilinde bu şirket AGDAŞ tır. 10.Doğal gaz : Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya fiziksel işlemlere tabi tutulmuş ( Sıvılaştırılmış Petrol Gazı-LPG hariç ) diğer hallerini, 11.İç tesisat : Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu veya servis kutusu çıkışından itibaren sayaç hariç, müşteri tarafından yaptırılan ve mülkiyeti müşteriye ait olan boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkış borusu, baca ve havalandırma sistemleri gibi tesisatı, 12.İletim : Üretime mahsus toplama hatları ve dağıtım şebekeleri haricindeki gaz boru hattı şebekesi veya sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) taşıma vasıtalarıyla gerçekleştirilen doğal gaz naklini, İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 6 / 71

7 13.İletim şirketi : İletim faaliyetlerini gerçekleştiren tüzel kişiyi, 14.Müşteri : Serbest veya serbest olmayan tüketiciyi, 15.Serbest tüketici : Yurt içinde herhangi bir üretim şirketi, ithalat şirketi, dağıtım şirketi veya toptan satış şirketi ile doğal gaz alım-satım sözleşmesi yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi, 16.Serbest olmayan tüketici (abone) : Doğal gazı kendi kullanımı için dağıtım şirketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel kişiyi, 17.Sertifika : Doğal gaz piyasasında şehir içi dağıtım şebekesine ait servis hatları proje-yapım-bakım-onarım İle iç tesisat proje,müşavirlik-kontrol-denetim,iç tesisat yapım-bakım-onarım hizmetlerini yapmaya yeterli olduklarını gösteren,dağıtım şirketi ile yetki belgesi sahibi resmi veya özel şirketler tarafından düzenlenen ve ilgili dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde geçerli olan ve gerçek veya tüzel kişilere verilen İç Tesisat ve Servis Hattı Sertifikası izin belgesidir. 18.Sertifikalı Firma,Sertifika Sahibi : Doğalgaz Piyasası Sertifika Yönetmeliği gereği İç Tesisat ve Servis Hattı Sertifikası sahibi gerçek veya tüzel kişiyi, 19.Servis hattı : Dağıtım şebekesini abone servis kutusuna veya servis regülatörü ( basınç düşürme ) ve ölçüm istasyonuna bağlayan boru hattı ve servis kutusu ya da basınç düşürme ve ölçüm istasyonu dahil ilgili teçhizatı, 20.Servis kutusu : Servis yada bağlantı hattının bitimine konulan ve içinde servis regülatörü ve/veya vana veya servis regülatörü-sayaç seti ve/veya vana bulunan kutuyu ya da ana kapama vanasını, 21.Servis regülatörü : Servis hattı basıncını tüketiciye sevk edilen gaz basınca düşüren cihazı, 22.EN : Avrupa standartlarını ( European Norm ) 23.IEC : Uluslar arası Elektroteknik Komisyonunu ( Internatıonal Electrotechnical Commission ) 24.ISO : Uluslar arası Standardizasyon Kuruluşunu ( Internatıonal Organization for Standardization ) 25.TS : Türk Stadartlarını, 26.TSE : Türk Standartları Enstitüsünü, 27.Ulusal iletim sistemi : Doğal gazın ülke çapında iletimini sağlayan ulusal iletim şebekesi ile dağıtım, depolama,sıvılaştırma,sıvılaştırılmış gazın gaz fazına dönüştürülmesi ve benzeri diğer iletim tesislerinden oluşan sistemi 28.Ulusal iletim şebekesi : Ulusal iletim sisteminin bir parçası olan yüksek basınçlı boru hatlarını, 29.Evsel ve Küçük Tüketimli Ticari Tesis : Gaz teslim noktası çıkış basıncının 300mbarg ve altında,gaz arzı debisinin ise 200 m³/h in altında olduğu tesisi, ifade eder Tarifler 1.Isıtma : Isıtma;bir veya birden çok odayı, konutu ya da büro hacmini vb' yi istenen sıcaklığa getirmek için gerekli ısı enerjisinin katı, sıvı. gaz. kombine vb. gibi yakıtların yakılması yolu ile üretimi ve ısıtma sistemlerine (ihtiyaç noktalarına) dağıtımıdır; ısıtma daha dar anlamda yakıtın yakılmasını yönetme işidir 2.Isıtma Tesisi : Isıtma Tesisi istenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticisi (ocak, kalorifer kazanı vb.) ısıtılan mahallerin uygun yerlerine yerleştirilmiş ısı yayıcıları ( radyatör -TS EN 442-1,2,3 vb.) ısıtıcı akışkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taşıyan boru hattı ile ısıtıcı akışkanı kontrolü vb. için açma kapatma ve ayar elemanları (vana, valf vb.) genleşme deposu, emniyet boruları veya emniyet sifonu ve/veya ventili ile ısı yalıtımı ( TS 3541 ) vb. den meydana gelen tesisin tamamıdır. ( TS 3818 ) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 7 / 71

8 3.Merkezî Isıtma Tesisi : Merkezî ısıtma tesisi bir veya birden çok konutlu bir binanın altında (ya da çatı katında) veya birden çok binadan meydana gelen bir sitedeki (kampüs) mevcut binalardan birinin altında (ya da çatı katında) veya sitenin dışında uygun bir yere müstakil tesis edilen bir ısı merkezinde (kazan dairesinde) üretilen ısının; (genellikle kazandan çıkış suyu sıcaklığı 90 C 'lik sıcak su, 110 C kızgın su, 130 C kızgın su ve daha yüksek veya işletme basıncı, en az 10 kpa olan (doymuş buhar ve kızgın buhar) bir boru şebekesi yardımı ile dolaylı veya dolaysız olarak ısıtılması istenen binalara veya bina hacimlerine taşıyan boru şebekesinden meydana gelen bir tesisattır. ( TS 3818, TS 2736 ) 4.Bölgesel Isıtma (Şehir Isıtması) : Bölgesel ısıtma bir mahallenin veya bölgenin kendi içinde veya dışında tesis edilen ısı merkezinde üretilen ısının, ısıtılacak bölgelere bir boru şebekesi aracılığı ile taşınması ve dağıtımı suretiyle yapılan ısıtmadır. 5.Büyük Tüketimli Tesisler : Şehir içi doğal gaz dağıtım şebekesinden branşman alınmak suretiyle ısı merkezi kapasitesine uygun Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu kurularak bu istasyondan ısı merkezine doğal gaz verilen tesislerdir. 6.Konutlarda Merkezî Isıtma Sistemi : Mevcut orta veya alçak basınç hattından branşman alınarak konutlarda tesis edilen kalorifer kazanları ile yapılan ısıtmadır. 7.Brülör : Gazı yakma havası (oksijen) ile belli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karışım oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan: bu amaçla otomatik kumanda,kontrol,ayar,ateşleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları içeren bir cihazdır.gaz tüketim cihazlarında bulunan üflemeli veya atmosferik gaz yakma cihazlarıdır şeklinde de tanımlanabilmektedir. 8.Gaz Besleme Hattı : Gaz besleme hattı, brülöre gerekli miktardaki gazın taşınmasını sağlayan hat veya boru tesisatıdır. 9.Gaz Yakma Tesisi : Gaz yakma tesisi, gaz yakıtlarının yakılması amacıyla yakıtın hazırlanması, gaz ve yakma havasını sağlayan gerekli bütün donanım (teçhizat) ile atık gazın açık havaya taşınması, otomatik kumanda kontrol ayar ve güvenlik sistemlerinin toplamından meydana gelen bir tesistir. 10.Tam Yanma : Doğal gazın, kimyevi bileşimine uygun olarak hesaplanmış gerekli miktarda yakma havası ile kimyasal tepkimeye girmesi olayıdır. CH 4 + 2O 2 + 8N 2 CO 2 + 2H 2 O + 8N 2 + ENERJİ 11.Vent Hattı : Boru hattındaki gazın gerektiğinde tahliyesi için; boru hattına, emniyet kapama vanaları sistemine, basınç tahliye vanalarına, brülör öncesi gaz kontrol hatlarına monte edilen, küresel vana ve borulardan oluşan hattır. 12.Kumanda Boruları : Kumanda boruları, içinde basınç altında akan yanıcı gazın, bir mekanik kumanda tertibatı ve elemanının devreye sokulmasını sağlayan borulardır. Bu borular atmosfere kapalıdır. 13.Boşaltma (Tahliye) Boruları : Anormal şartlarda (emniyet valfı nın açılması, diyaframın yırtılması vb. durumlarda) gaz dolan ve gazı açık havaya boşaltan borular olup, normal olarak nefeslik boruları olarak kullanılırlar. 14.Havalık Boruları : Havalık boruları, gaz boru hattının havaya veya inert gazlar (azot vb.) boşaltılarak havalandırılmasını sağlayan gaz boru hatlarıdır. 15.Sızıntı Gaz Boruları : Sızıntı gaz boruları, iki otomatik ayar elemanı (kontrol valfi) arasına yerleştirilen gaz boşaltma boruları "ara havalandırma boruları" olarak bilinir. 16.Alçak Basınçlı Buhar Kazanı : Alçak basınçlı buhar kazanı, izin verilen işletme üst basıncı (TS 3390 EN 764) en çok 0,5 Atü olan TS 377, TS 497, TS 3101'e göre projelendirilip imal edilen ve TS 2838'e uygun güvenlik tertibatı ile donatılan bir buhar üreticisidir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 8 / 71

9 17.Yüksek Basınçlı Buhar Kazanı : TS 2736 da belirtilen ve işletme üst basıncı 0,5 Atü den yüksek olan bir buhar üreticisidir. 18.Malzemenin Takviye Edilmesi : Malzemenin takviye edilmesi, metal dışı bir malzemeden imal edilen bir mamulün ( bir tesisat elemanının ), boru ( hortum vb.) kısımlarının maruz kalacağı fiziksel etkilere karşı uygun herhangi bir metod ve malzeme ile daha dayanıklı hale getirilmesi işlemidir. 19.Koruyucu Dış Yüzey Kaplaması : Domestik hatların yeraltında kalan kısımları için kullanılacak hazır Polietilen kaplı borular Three Layer (üç tabaka kaplı) olacaktır. Dirsek ve fittings malzemelerde flexclad bant kullanılacak düz borularda ise CPSM yekpare kaplamalar kullanılacaktır. DIN ve standartlarına uygun olacaktır. Heat Shrinkable Polietilen kaplama malzemesi iç yüzeyleri mastik kaplı olanları kullanılacaktır.güneşi gören dış yüzey kaplamalarında hortum şeklinde Cross Link bağlantılı Heat-Shrink malzeme kullanılarak (sıcak) izolasyon yapılmalıdır.(toprak altından yer üstüne çıkan borularda yaklaşık 60 cm yüksekliğe kadar izolasyon yapılacaktır). 20.Yük ( q ) : Bu yönetmelik ve teknik şartnamenin amacı bakımından,gaz tüketim cihazında 1 saatte yanan gazın verdiği ısı miktarı (kcal/h veya kwh). 21.Anma Isı Yükü ( Gücü ) ( Q n ) : Cihazın anma basıncında bir saatte yakabileceği gazın verdiği alt ısı miktarı (kcal/h veya kwh). 22.Sınır Yükü : Yanma tekniği, ısı ekonomisi ve sağlık bakımlarından ve ayrıca cihazın dayanıklılığı ve ömrü de göz önünde bulundurularak,anma yükünden fazla veya eksik olmasına müsaade edilebilecek yük değeri (kcal/h veya kw/h). 23.Üst Sınır Yükü : Anma yükünün 1,15 katına eşit olan yük. 24.Alt Sınır Yükü : Anma yükünün 0,55 katına eşit olan yük. 25.Statik Gaz Basıncı ( Pst ) : Gazın durgun haldeki basıncı (birimi bar'dır). 26.Dinamik Gaz Basıncı ( Pd ) : Gazın hareket halindeki basıncı (birimi bar'dır). 27.Şebeke Gaz Basıncı : Gaz teslim noktası vanası çıkışında ölçülen gaz üst basıncı. 28.Bağlantı Basıncı : Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı. 29.Bek Basıncı : Bek çalışırken bekten önce meme çıkışında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava karışımsız basıncı (bek basıncı bekten önce ölçülür). 30.Meme Basıncı : Hava karışmış bekteki hava karışımından önceki gazın meme girişindeki akış basıncı (meme basıncı memeden önce ölçülür). 31.Isı Gücü : Su,buhar veya hava gibi bir ısı taşıyıcı akışkana,bir ısı üreticisi tarafından birim zamanda aktarılan yararlı ısı miktarıdır.(kw,kcal/h). 32.Anma Isı Gücü ( Q N ) : Belirli bir yakıt türü ( katı,sıvı veya gaz ) için TS 4040 da yer alan şartları sağlamak üzere önceden belirtilen ve kararlı durumda,ısı üreticisinden ısı taşıyıcısı akışkana sürekli olarak aktarılan ısı miktarıdır ( kw,kcal/h ). 33.Anma Isı Gücü Alanı ( A N ) : Anma ısı gücü alanı (AN); belirli bir yakıt türü (katı, sıvı, gaz) için, ısı üreticisinin kararlı duruma erişmesinden sonra anma ısı gücünü sürekli olarak veren, bir tarafında ısıtıcı akışkanın bulunduğu, diğer tarafını alev ve sıcak yanmış gazların yaladığı, imalatçı tarafından ısı üreticisinin (sıcak su kazanı, buhar kazanı vb.) etiketinde belirtmiş olduğu alan olup birimi "m²"dir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 9 / 71

10 34.Isıtma Yüzeyi ( F ) : Arkasında ısıtılan su vb. akışkanın bulunduğu, alevin ve/veya sıcak gazların temas edip ısı geçişinin sağlandığı (su borulu kazanlarda bunun tersi) kazan yüzeylerinin toplamı olup birimi "m² "dir. 35.Akış Kesme Düzenleri : Akış kesme düzeni;akışkanın cinsine ve taşıyıcı borunun iç çapına göre en az basınç kaybı ve sürekli sızdırmazlığı sağlayacak yapı,biçim,boyut ve özellikte, akışkanlara kısmen veya tamamen yol veren yada akışı tamamen kesen bir tesisat elemanıdır.akış kesme düzeni sızdırmazlık (kapatma) elemanının kapatma yönüne göre,musluk,valf,vana ve klape şeklinde adlandırılır. 36.Musluk : Musluk;sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yüksekliğini değiştirmeksizin sızdırmazlık yüzeyi üzerinde ve ana ekseni etrafına dönerek akışı kesen tesisat elemanıdır. 37.Valf ( Ventil ) : Sızdırmazlık (kapatma) elemanı, akış yönüne karşı hareket ederek sızdırmazlık yüzeyinden uzaklaşmak ( valfin açılması ) veya yaklaşmak ( valfin kapanması ) suretiyle akış kesen bir tesisat elemanıdır. 38.Vana : Akış kesme tesisat elemanıdır. ( TS EN 331,TS 9809:2001 ) 39.Klape : Klape, sızdırmazlık (kapatma) elemanı, yatay veya düşey bir eksen etrafında (menteşe gibi) dönerek akış doğrultusuna zıt yönde oturma yüzeyinden açılmak (açma durumu) veya oturma yüzeyine yaklaşmak (kapatma durumu) suretiyle akışı kesen bir tesisat elemanıdır. 40.Gaz Servis Hattı : Gaz servis hattı, ana dağıtım boru hattı ile boru veya diğer gaz kaynakları ile ölçme merkezi arasına tesis edilen boru donanımıdır.( TS 8415 ) 41.Sayaç : Harcanmak (yakılmak) üzere tüketim noktasına sevk edilen doğal gazın miktarını ölçmekte kullanılan cihazdır.( TS 8415, TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN ) 42.Gaz Teslim Noktası : Müşteriye gaz arzının sağlanacağı,servis kutusu veya basınç düşürme ve ölçüm istasyonudur. 43.Gaz Teslim Noktası Regülatörü : Gaz teslim noktasında tesis edilen ve dağıtım şebekesi hattındaki basıncın gerek duyulan basınca düşürülmesi amacı ile tesis edilen regülatördür. 44.Domestik Regülatör : Gaz teslim noktası ile gaz yakan cihazlar arasında bulunan boru hattındaki mevcut basıncın gerek duyulan tüketim basıncına düşürülmesi amacı ile tesis edilen regülatörlerdir. 45.Rakor : Gaz hattının bir kısmını her hangi bir sebepten dolayı sökmek,tamir etmek vb. işler için kullanılan uzun dişli boru parçası,manşon ve kontra somundan oluşan bağlantı elemanıdır. 46.Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu : Basınç düşürme istasyonu, istasyon çıkışındaki boru hattında veya ana dağıtım boru hattındaki gaz basıncını istenen bir değere otomatik olarak düşüren veya ayarlayan donanımdır.basınç düşürme istasyonu, boru donanımı, vana, filtre. regülatör, sayaç, kontrol cihazları, kontrol hatları, havalandırma donanımı ve bunları muhafaza eden yapıdan meydana gelir. 47.Besleme Hattı Vanası : Gaz tüketim noktasına verilen gazı tamamen kesebilmek üzere ana kesme vanasından sonra,hattın cihazın bulunduğu mahale girişinden önce hat üzerine konulan küresel vanadır. 48.Filtre : Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç,gaz hattı elemanları veya yakıcı cihazlara geçişini engellemek amacı ile kullanılan elemandır. 49.Brülör Servis Vanası : Brülöre giden gazı kesebilmek üzere brülör gaz kontrol ve ayar grubu hattı öncesine konulan küresel vanadır. 50.Süpürme "T" si : Kazan gaz besleme hattı vanası ile brülör servis vanası arasındaki boru hattının ilk çalıştırma esnasında havasını, bakım ve onarımlar esnasında gaz ve havasını tahliye etmek için brülör servis vanası sonrasına konulan " T " elemanıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 10 / 71

11 51.Test Nipeli : Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile doğal gaz boru hatları üzerine konulan elemanlardır. 52.Brülör Gaz Kontrol Hattı ( Gas Train ) Grubu : Brülör gaz işletme ve emniyet elemanlarından ( küresel vana, manometre, filtre, minimum gaz basınç presostatı, maksimum gaz basınç presostatı, selenoid vanalar,vb.) oluşan armatür grubudur. 53.Boru Kılıfı : Gaz boru hatlarının döşeme ve duvar geçişlerinde kullanılan koruyucu malzemelerdir. 54.Kazan Yoğuşma Tavası : Doğal gaza dönüşümü yapılan mevcut çelik kazanlarda oluşan yoğuşma suyunu toplayan ve tahliye etmek için ön kapak altına monte edilen, galvaniz saçtan veya paslanmaz çelikten imal edilmiş bir elemandır. 55.Tabii Havalandırma Sistemi : Yakma havasını,bulunduğu ortamdan alan yakıcı cihazların bulunduğu mahallerin havalandırmasının dış atmosfere açık bölümlerinden tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.) 56.Cebrî ( Mekanik ) Havalandırma Sistemi : Alt ve/veya üst havalandırmanın cebri olarak, vantilatör, aspiratör gibi mekanik sistemlerle havalandırma kanalları kullanılarak sağlandığı sistemdir. 57.Alt Havalandırma : Yakıcı cihaz için gerekli yakma havasını ( taze hava ) temin için tesis edilen sistemdir. 58.Üst Havalandırma : Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dış ortama tahliyesi ve yakma havasının alt havalandırma noktasından ortama girişinin rahat yapılabilmesi için tesis edilen sistemlerdir. 59.Üst Isı Değeri ( H o ) : Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m³ gaz, tam yanma için gerekli asgari hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğunlaştırıldığında açığa çıkan ısı miktarı. ( kcal/m³' ). 60.Alt Isı Değeri ( H u ) : Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m³ gaz, belirli oranda hava ile karıştırılarak, herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su buharı yoğunlaştırılmadan başlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarı ( kcal/m³ ). 61.Kullanma ısı değeri : Kullanım yerindeki (gaz sayacının bulunduğu yer) şartlara göre 1 m3gazın (Örneğin; 20 C 'ta ve 0,95 bar basıncında ve % 60 nispi rutubette) alt ısı değeri ( kcal/m³ ). 62.Wobbe Sayısı ( W ) : Gaz cihazlarının ısıl yükleri bakımından birbirlerinin yerlerine ikame edebilmeleri hakkındaki katsayı. Üst veya alt ısıl değere bağlı olarak yine üst (Wo, n) ve alt (Wu, n) Wobbe sayısı ayırt edilmektedir. 63.Gaz Modülü : Bir cihazın wobbe sayısı farklı başka bir gazla çalışabilir hale dönüştürülmesinde, ısı girdi paritesi ve primer hava sürüklenmesinin doğru değerini elde etmek için, cihazın daha önce çalıştığı gazla aynı olması gereken orandır. 64.II. Gaz Ailesi : II. gaz ailesi, standart şartlar altında, wobbe sayıları 11,46-16,1 kwh/m³ arasında olan gazlar olup, doğal gaz bu gaz ailesindendir. 65.Ana Kapatma Vanası : Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde bir veya birden fazla binaya verilen gaz akışının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan gaz kapatma tertibatı. 66.Bina Bağlantı Hattı : Gaz teslim noktası ile ana kapatma vanası arasındaki hattı. 67.Kolon Hattı : Ana kapama vanası ile sayaç bağlantısı arasında ölçülmemiş gazı ileten hat bölümü. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 11 / 71

12 68.Tüketim Hattı : Sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisat. 69.Ayrım Hattı : Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki hat. 70.Cihaz Bağlantı Hattı : Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı hattı. 71.Sayaç Bağlantı Hattı : Sayaç girişi vanası ile sayaç girişi arasında bulunan esnek bağlantı elemanı. 72.Tesisat Galerisi : Bina dışında,doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırma ve aydınlatması temin edilmiş istenildiğinde kontrolü, bakım ve onarımı yapılabilen toprak altı tesisat kanallarıdır. 73.Tesisat Şaftı : Bina içinde, gerekli mesafe bırakılması şartıyla doğal gaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırması temin edilmiş, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol maksatlı ulaşılabilen tesisat kanallarıdır. 74.Tesisat Kanalı : İçinden bir veya birkaç tesisatın boru hattının geçirilmesi düşünülerek özel olarak inşa edilmiş kanallardır. 75.Toplam Kapasite : Bir binada bulunan bütün aboneler tarafından eş zamanlı kullanım dikkate alınarak birim zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirlenmesinde esas alınan toplam(azami) gaz tüketim miktarı (m3/h). 76.Abone Tüketim Değeri : Abonenin bir saatte,tüketilebileceği kabul edilen gaz tüketim miktarı (m3/h). 77.Gaz Tüketim Cihazı : Gaz yakarak ısı üreten cihaz (Ocak, fırın, şofben, soba, kat kaloriferi, sıcak su kazanları, elektrik jeneratörü,klima vb.). 78.Şofben : Sürekli akış halindeki kullanım sıcak suyu üretme maksatlı cihaz. 79.Termosifon : Deposundaki suyu ısıtan cihaz. 80.Kombi ( Birleşik ısıtma cihazları ) : Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu kullandıkları gazın yanma ısısından yararlanarak elde eden,genellikle B ve C tipi olarak imal edilen atmosferik brülörlü anma ısı gücü 70 kw yı geçmeyen cihazlar. 81.Kazan : Isıtma ve/veya proses amaçlı sıcak su veya su buharı üreten, bazı hallerde kullanım amaçlı sıcak suyu da temin cihazı. 82.Boyler : Kazan ile eşgüdümlü çalışan veya kendine ait yakma sistemi bulunan kullanım amaçlı sıcak su üretim cihazı. 83.Kat Kaloriferi : Bireysel veya küçük tüketimli bina merkezi ısıtma sistemlerindeki kalorifer tesisatı suyunu ısıtmak için kullanılan anma ısı yükü 70 kw yı aşmayan,yer veya duvar tipi cihazlardır.bazı hallerde kullanma amaçlı sıcak suyu da temin eden bir sıcak su üreten cihaz. 84.Soba : Gaz yakarak elde ettiği ısıyı doğrudan ısıtma yüzeyleri üzerinden ortama veren cihazlar. 85.Şömine tipi sobalar : Isıtılmış havanın konveksiyonla yayılımı ile bir odayı ısıtmak için tasarlanmış, alevi veya akkor bölgeleri açıkça görülen, net ısıl değere dayanan anma ısı yükü 20 kw ı geçmeyen atık gaz sistemine göre denge bacalı veya bacalı olan cihazlar. 86.Sıcak hava üreticisi : Uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan ısıtan ve gaz yakıtla çalışan bir ısıtma cihazı. 87.Yansıtıcı ısıtıcı ( gaz yakıtlı ) : Yanan gazın verdiği ısıyı ısı yansıtıcısı vasıtasıyla yansıtarak hacimleri ısıtan ve gazla çalışan cihaz. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 12 / 71

13 88.A Tipi Cihazlar ( Bacasız Cihazlar ) : Yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı olmayan, yanma ürünlerini bulundukları ortama veren cihazlar. 89.B Tipi Cihazlar ( Bacalı Cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun baca vasıtası ile dış ortama veren cihazlar. 90.B 1 Tipi Cihazlar ( Fanlı-Bacalı Cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dış ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile aynı kategoride mütalaa edilen cihazlar. 91.C Tipi ( Hermetik ve denge bacalı cihazlar ) : Yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak özel hava bağlantısı ile dış ortamdan alan, kapalı yanma odalı, yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dış ortama veren havalandırmaları bulundukları ortamdan bağımsız olan cihazlar. 92.Yoğuşmalı Cihazlar : Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için, kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan genellikle C tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazlar. 93.Ocak : Yemek pişirme ve/veya yemek ısıtma maksatlı açık yanmalı cihazlardır. 94.Atık Gaz : Gazın hava ile karışarak yanması sonucu oluşan ve atmosfere atılması gereken gaz. 95.Atık Gaz tesisatı : Cihazda yanma sonucu oluşan gazların cihazdan uzaklaştırılmasını sağlayan tesisat. 96.Atık Gaz Klapesi : Bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalışan bir klape. 97.Atık Gaz Bacası : Gaz tüketim cihazında yanma sonu oluşan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan eğik veya dik konumlu iyi çekiş yapan duman bacası. 98.Atık Gaz Çıkış Borusu ( Duman Kanalı ) : Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya dikdörtgen en kesitli bir boru. 99.Atık Gaz Akış Sigortası : Yanma ocağı ( cihaz ) entegre edilmiş,bacada meydana gelen kuvvetli çekiş, tıkanma ve geri tepme durumlarında yakma sistemi gazının kendiliğinden kesilmesini sağlayan elemanı. 100.Baca başlığı : Bacanın çekiş etkisini düzenleyen ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapka. 101.Atık gaz çıkış ağzı : Bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkış borusunun cihaza bağlandığı ağız. 102.Etkili Baca Yüksekliği : Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası arasındaki mesafe. Cihazlar için müstakil bacaların etkili yüksekliği en az 4 metre olmalıdır.ancak cihaz davlumbazına bağlanan atık gaz tesisatı en az 1,0 metrelik düşey bir hızlandırma yoluna sahipse, bu hızlandırma yolunun 1,5 katına eşit olan daha küçük etkili baca yüksekliği de yeterli olur. 103.Hat numarası : Doğal gaz tesisatlarının projelendirilmesinde belirli debi, çap ve uzunluktaki tesisat bölümlerine verilen numara. 104.Sızdırmazlık Macunu : Gaz boru hatları ve donanımlarının dişli bağlantılarında gaz sızdırmazlığını sağlamak amacı ile kullanılan özel bir macundur. 105.Patlama Kapağı : Çelik kazanlarda yanma hücresinin arka duvarına veya duman sandığı üzerine takılan ağırlıklı veya yaylı kapaktır. 106.Yaylı Emniyet Ventili : Kalorifer tesisatını ve kazanı aşırı su basıncına karşı korumak amacı ile konulan bir emniyet elemanıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 13 / 71

14 107.Müstakil ( Bireysel ) Baca : Tek bir birime hizmet vermek üzere inşa edilmiş, binanın bir katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla cihaz bağlantısı olmayan bacadır. 108.Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacadır. (Doğalgaz baca bağlantılarında kullanılamaz.) 109.Ortak Baca ( Şönt Baca ) : Çatı üstüne çıkan bir ana baca ile cihazın bağlandığı kattan bir kat yukarıda ana baca ile birleşen ve ana bacaya paralel bacalardan oluşan ve birden fazla birime hizmet vermek için inşa edilmiş bacadır.(doğalgaz baca bağlantılarında kullanılamaz.) 110.Hidrolik Çap : Kanal kesit alanının ( A ), kanal çevre uzunluğuna ( U ) bölümünün 4 katıdır. D h = 4.A/U A : Kanal kesit alanı U : Kanal çevre uzunluğu D h : Hidrolik çap 111.Deprem Güvenlik Cihazı : Deprem anında harekete geçen ve boru tesisatındaki gaz akışını kesen; mekanik, elektronik veya elektro-mekanik cihazlardır. 112.Metreküp ( m 3 ) : 1,01325 bar mutlak basınç ve 15ºC sıcaklıkta 1m 3 hacim kaplayan doğal gaz miktarıdır. 1.2.Talimatlar ve Tavsiyeler Talimatlar 1) Sertifikalı firmalar bünyelerinde çalıştıracakları ve görevlendirecekleri elemanları, doğalgaz çalışmalarında emniyet kuralları. teknik kurallar, müşteri ilişkileri ve ayrıca acil durumlarda alınacak önlemler ile ilgili bilgilendireceklerdir. 2) Firmalar AGDAŞ 'ın kontrolündeki gaz hatlarına veya şebekeye takılmış olan herhangi bir ekipmana kesinlikle müdahale etmeyecek. çalışmalarda böyle bir ihtiyaç ortaya çıkarsa konu acilen gaz kuruluşlarının acil arıza servis telefonuna (187) bildirilecektir. 3) Firmalar dönüşüm işlerini tamamladıktan sonra apartman yöneticisi ve kapıcıya veya ilgili kişiye doğalgaz kullanımında genel emniyet kuralları ve acil durum önlemleri konusunda eğitim verecek ayrıca tüm malzemeler için de yazılı işletme talimatları hazırlayıp imza karşılığı aynı şahıslara teslim edecektir. Kazan dairesi talimatnameleri kazan dairesinin kolay görünür bir yerine firmalarca asılacaktır. 4) Firmalar çalışma esnasında her türlü emniyet tedbirini almak mecburiyetindedir.isı üretici cihazlar TS 1257 ve TS 2192 'ye uygun kazan dairelerine yerleştirilmelidir ve gerekli yanma havası her şart altında sağlanmalıdır. 5) Can ve mal emniyeti açısından gaz kaçağı durumunda, tüm kazan dairelerinde selenoid vana ve selenoid vanaya kumanda edilebilecek şekilde tercihen sesli ve ışıklı sinyal verecek 2 adet exproof gaz alarm cihazı takılması zorunludur. 6) Bu şartname de belirtilmemiş olan diğer mevzuat tan kaynaklanan yükümlülüklere uyulması zorunludur Tavsiyeler Yakıtta ekonomi sağlanması ve çevre kirliliğini en aza indirmek bakımından gazlı merkezî yakma tesisleri,dış hava sıcaklığına bağlı otomatik ( 3 veya 4 yollu vanalı vb.) kumanda tertibatı ile donatılacak biçimde tasarlanmalı ve yapılmalıdır ( TS 3818'e göre mecburidir ). Otomatik kumandanın fonksiyonunu gereğince yapılabilmesi için ısıtma sisteminin bütün devreleri (TS 2164) eş dirençli olarak tasarımlanmalıdır. Sistem ile proje ve detaylarının düzenlenmesinde TS 2164'de yer alan kurallara tam olarak uyulmalıdır. Otomatik kumanda sisteminde kullanılacak alet ve cihazlar, amaca uygun boyut yapı ve özellikte olmalıdır. Sistemin, yönetmeliğin 24. madde hükmü saklı kalmak kaydı ile makul bir süre garantili çalışması için yapımcısı tarafından kontrol ve garanti edilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla sistemin bakım ve ayarlanması için periyodik bakım sözleşmelerinin yapılması teklif ve tavsiye edilmelidir. Bireysel kalorifer tesisatlarında ısı ekonomisi sağlanması amacıyla ısıtılan hacimlere oda termostatı ve/veya radyatörlere termostatlı vanalar takılması tavsiye edilir. Isı ekonomisi bakımından, ısı üreticilerinin yerleştirildiği mahallerdeki bütün sıcak su boruları, ısı yalıtımına tabi tutulmalıdır. Isı yalıtımının ısı geçirgenlik direnci en az 0.65 m².k/w olmalıdır. Doğal gaz tesisatlarında;deprem anında tesisattaki gaz akışını kesecek deprem güvenlik cihazının konulmalı ve bu cihazlar ( mekanik,elektronik veya elektro-mekanik ) bina dışına yerleştirilmelidir.bunun mümkün İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 14 / 71

15 olmadığı durumlarda AGDAŞ 'ın onayı alınmalıdır.cihaz montajları yapılırken standartlar da belirtilen montaj kurallarına riayet edilmeli ve verimlilik esasına göre montaj yapılmalıdır. 1.3.Gaz teslim noktası Çelik ve/veya PE ana dağıtım şebekesindeki mevcut basıncın ihtiyaç duyulan basınca düşürülmesi için kurulan tesislerdir.gaz teslim noktası,servis kutusu ya da basınç düşürme ve ölçüm İstasyonu şeklinde olabilir. Servis kutularının giriş tarafındaki hat PE olup taşıdığı basınç 1-4 barg, çıkış tarafındaki basınç ise 21 mbarg veya 300 mbarg olmak üzere iki ayrı değerde olabilecek şekilde tesis edilmektedir. Servis kutusu çıkış basıncının hangi değerde olacağı, ihtiyaç duyulan gaz debisi ve gaz basıncı gibi değişkenlere bağlıdır. Çıkış debileri ise servis kutusu içinde bulunan basınç düşürme regülatörlerinin tipine ve sayısına göre değişkenlik gösterir. Servis regülatörlerinin tipi ve sayısı onaylanan projeye göre firmanın yapacağı talep doğrultusunda AGDAŞ tarafından belirlenir. Ayrıca servis kutuları tesis edilecekleri mahalin fiziksel şartlarına, (Duvar tipi servis kutusu, yer tipi servis kutusu) ihtiyaç duyulan gaz debisine ve basıncına göre S 200,S 700, S 300, CES 200 v.b. tiplere ayrılır. 1.4.Servis Kutusu ve Regülatör Tipleri AGDAŞ gaz teslim noktasında tesis edilen servis kutuları tipleri Çizelge-1 de verilmiştir. Basınç 21 mbarg 300 mbarg Ser.Kutusu CES 200 S 200-S 700 S 300 CES 200 S 200- S 700 S 300 Debi (m³/h) Çizelge.1 Servis kutusu tipleri ve verebileceği debiler. AGDAŞ yukarıda belirtilen servis kutusu ve servis kutusu içinde kullanılacak regülatör tiplerinde değişiklik yapma hakkına sahiptir. 1.5.Malzeme Seçimi Tüm tesisat bileşenleri ve yakıcı cihaz seçiminde TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartları haiz olmayan malzemeler,tse tarafından kabul gören diğer standartlardan birine uygun olmalıdır.standartlarda yapılabilecek değişikliklerde yeni tarihli standardın resmi gazetede yayınlanmasından sonra yeni standart geçerli olur.gaz yakan cihaz seçimlerin de ayrıca gaz yakan cihazlar direktifine uyulması gereklidir. 2. Kurallar 2.1. Malzeme ve özellikleri Borular; Yeraltı Gaz Boruları: Yeraltı (bina dışında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS 6047 EN 10208, polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun olmalıdır. Çelik borularda, boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge-2 ye uygun olmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 15 / 71

16 Çap (mm) Dış çap (mm) Cidar kalınlığı (mm) 15 21,3 2, ,9 2, ,7 3, ,4 3, ,3 3, ,3 3, ,0 5, ,9 5, ,3 6, ,0 6, ,3 7, ,1 8, ,0 9, ,0 9, ,0 9,50 Çizelge.2 - Çelik borularda cidar kalınlıkları ,0 9, Yer üstü gaz boruları : Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208, dikişsiz bakır borular TS 9872 EN 1057 standardına uygun olmalıdır. Doğal gaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS 10670, TS ve TS EN standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge.2 ye uygun olmalıdır Boru ekleme parçaları Yer altına döşenecek boru ekleme elemanları : Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN , flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO ve contalık malzemeler TS EN standardına uygun olmalıdır Yer üstüne döşenecek boru ekleme elemanları : Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, dişli bağlantı elemanı TS 11 EN 10242, flanşlar (kaynak boyunlu) TS ISO , esnek borular ve bağlantı elemanları TS 11394, TS 10670, TS 10880, TS 10878,contalık malzemeler TS EN standardına uygun olmalıdır. Duvar geçişlerinde borular, uygun boyuttaki çelik boru kılıflları içinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karşı yalıtımlıdır. Başkaca belirtilmedikçe, kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır Doğal gaz tesisatında kapasite ve tüketim değerinin belirlenmesi Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerleri: Bina bağlantı hattı, kolon hattı, tüketim hattı, ayrım hattı ve cihaz bağlantı hatlarının boru çapları, tüketicilerin kullandıkları cihazların tüketim değerlerine göre hesaplanmalıdır. Debiler, kullanılan cihaz tüketimine (kapasitesine) uygun olarak hesaplanır. Doğal gazla çalışan bazı cihazların kapasitesi Çizelge-3 ve Çizelge-4 te verilmiştir. Bu konuda tabloda gösterilmeyen tüketim değerlerinde imalatçıların verdiği tüketim değerleri de kullanılabilir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 16 / 71

17 Cihaz Adı Kapasite ( kcal/h ) Debi ( m³/h ) Ocak Fırın ve 4 bekli 1,6 Kombi ,5 Kombi ,2 Şofben ,2 Soba ,7 Soba ,2 Kalorifer kazanı, buhar kazanları, sıcak hava üreteçleri gibi büyük cihazların debileri; doğal gazın alt ısıl değeri 8250 kcal/m³ ve % 90 verim alınarak kapasitelerine göre hesaplanır. Çizelge.3 - Çeşitli tüketim cihazlarının tüketim debileri Cinsi Boyut Kapasite(kcal/h) Tüketim(m3/h) Bek ,27 Bek ,64 Bek ,82 Bek ,94 İkili Bek ,76 Kuzine altı fırın _ ,97 Pasta Fırını _ ,4 Benmari ,5 Boru Bek ,85 Radyant (döner) ,48 Not : Boru bek üzerinde paralel olarak çift göz delinmiş ise kapasite 1,5 ile çarpılır. a : Dış çap (cm) b : Uzunluk (cm) c : Göz (adet) Çizelge.4 - Sanayi ve ticari tip ocaklarda tüketim değerleri Bireysel kullanım olan mahallerde gerekli debi, kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre ( Çizelge.14 Eşzaman faktörlerine bağlı debi değerleri, bkz.sayfa 73) bulunmalıdır.doğal gaz yakıcı cihazlarda gerekli debi; cihaz kapasitesinin doğalgazın alt ısıl değerine ( hesaplamalarda bu değer 8250 kcal/m 3 alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile bulunur veya cihaz imalatçı kataloglarından alınır Doğal gazın özellikleri : Bina iç tesisatına ait boru çaplarının belirlenmesinde Çizelge-5 de verilen gaz özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikler Doğal gaz Kinematik Vizkozite m2/s 14, Gaz Sıcaklığı T (ºK) 288,15 Gaz Basıncı p (mbar) 22,4 Barometre basıncı B (mbar) Yörenin hava basıncı Bağıl yoğunluk d 0,58-0,64 Gaz yoğunluğu (kg/m3) 0,65 0,70 Çizelge.5 - Doğal gaz özellikleri İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 17 / 71

18 2.3. İç tesisat boru,teçhizat ve cihazların yerleştirilmesi kuralları Yer altı gaz boruları; 1. Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya birden fazla bağlantı hattı yapılmamalıdır. Ancak, mecburi durumlarda gaz dağıtım şirketinden izin almak şartıyla gerekli hallerde birden fazla bağlantı yapılabilir. 2.Yeraltına yerleştirilen çelik borular hazır Polietilen (PE) kaplı veya TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmış olmalıdır. Bağlantı yerleri ( kaynak yerleri ) TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmış olmalı ve tüm borular TS 5141 EN standardına uygun katodik koruma ile korozyona karşı koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS standardına uygun olarak tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile olmalıdır.hazır PE kaplı borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir.sıcak PE sargı uygulamasında, uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilmeli, işlem esnasında sargı malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boşluk olmamalıdır. PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm yukarıya kadar devam etmelidir. 3. Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının TS EN 1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleştirilmesi elektrofüzyon tekniği ile yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dış darbelere ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüşlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır.pe borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne çıkmadan önce PE-çelik geçiş parçası kullanılarak çelik boruya geçiş yapılmalıdır. Bu parçanın çelik tarafı PE borunun zarar görmemesi için soğuk sargı yapılarak korozyona karşı korumaya alınmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan bodrumdan binaya giriş yapılacak ise, bina girişinden en az 1 m önce çelik boruya geçiş yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır. Toprakaltına döşenecek doğal gaz hattı için gerekli olan tranşe derinlikleri Şekil-1 ve Şekil-2 de verilmiştir. Kullanılacak olan ikaz bandı en az 20 cm. genişliğinde, sarı renkli zemin üzerinde kırmızı ile 187 DOĞAL GAZ ACİL ibaresi bulunur şekilde olmalıdır. 4. Bina bağlantı hatları; p 4 bar ise çelik veya polietilen borudan, p>4 bar ise çelik borudan döşenebilir. 5. Toprakaltına döşenecek doğalgaz hattı için gerekli olan tranşe ( toprak altı boru döşeme kanalı ) Derinlikleri şekil-1 ve şekil 2 de verilmiştir. Şekil.1 Toprak altı çelik boru hat (kanal) ayrıntıları Şekil.2 Toprak altı Polietilen boru hat (kanal) ayrıntıları İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 18 / 71

19 6.Geri dolgu işlemi esnasında boru altına, boşluk kalmayacak şekilde sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır.boruya zarar verebilecek büyüklükte taş ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik borunun aşırı yüke maruz kalabileceği (yol geçişi, araç geçişi v.b.) durumlarda tranşe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranşe üst seviyesine olan mesafesi 80 cm. olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı durumlarda çelik kılıf ( muhafaza borusu ) kullanmak şartı ile tranşe derinliği en az 60 cm olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğal gaz borusunun birbirine temasını önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır. İlaveten kılıf ve doğal gaz borusu arasına su ve yabancı madde girişini önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf borusu ve doğal gaz borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı olmalı veya sıcak PE sargı ile izole edilmelidir. ( Şekil.3 ) Açıklama 1 PE kaplı doğalgaz borusu 2 Kılıf borusu ile boru arasına kurulan ayırıcı (separatör) 3 PE kaplı kılıf borusu (çelik) 4 Kılıf borusu ile borunun arasını kapama yüksüğü (kauçuk, plastik vb.) 5 Yüksük bileziği (paslanmaz çelik) Şekil.3 Muhafaza kılıf koruma ( toprak altı hatları için ) 7.Doğal gaz boru hattı güzergahında tesisat,yakıt depoları, drenaj kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon v.b. yerlere Çizelge-6 da belirtilen mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aşırı gerilime maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçirilmelidir. PARALEL VEYA DİKİNE GEÇİŞ Elektrik Kabloları Kanalizasyon Boruları Agresif Akışkan Boruları Oksijen Boruları Metal Borular Sentetik Borular Açık Sistemler (Kanal Vb.) Diğer Altyapı Tesisleri MİNİMUM MESAFE 50 cm. Dikine Geçiş = Paralel Geçiş = 50 cm. 30 cm. Dikine Geçiş = Paralel Geçiş = 50 cm. 50 cm. 100 cm. 50 cm. 150 cm. Çizelge.6 - Diğer tesisat hatları geçiş mesafeleri İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 19 / 71

20 Şekil.4 Doğal gaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe Toprak altı doğal gaz hattının tesisat galerisi içerisinden geçirileceği durumlarda; Tesisat galerisi, doğal gaz hattının kontrolü yapılabilecek boyut ve biçimde olmalıdır.tesisat galerisinin havalandırılması sağlanmalıdır.tesisat galerisinde kullanılacak doğal gaz borusu hazır PE kaplı olmalıdır.tesisat galerisinde tesis edilen doğal gaz hattı,diğer tesisatların üst seviyesinden ve minimum 15 cm mesafeden geçmelidir.tesisat galerisi aydınlatması ex-proof olmalı, doğal gaz hattından daha düşük seviyede bulunmalıdır Boru Tesisatının Korozyona Karşı Korunması 1.Yer altına döşenecek borular hazır PE kaplı olmalı,kaynak yerleri ve ekleme parçaları PE sıcak sargı ile izole edilmelidir.yapılacak izolasyonla ilgili olarak teknik şartnamede 2.19 maddesinde belirtildiği şekliyle uygulanmalıdır. Yer altına döşenen boruların korozyona karşı (TS 2169'a uygun) korunması için boru üzerindeki hadde pası korozyon ürünleri yağ ve nem tamamen giderilerek tam olarak izole edilmelidir.izolasyon standarda uygun sıcak sargı ile yapılmalıdır.yer altı gaz tesisatlarındaki çelik boru TS 5139 'a göre polietilen ile kaplama yapılmalıdır. Kaplama toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60 cm. yukarıya kadar devam etmelidir. Yer üstü boruları ise astar boya (antipas ) üzerine sarı renkli (krom sarısı) yağlı boya ile boyanmalıdır. Sıcak sargılı ve hazır izoleli çelik yer altı boruları TS 5141 EN 12954'e göre katodik koruma yapılacaktır. Ayrıca yer tipi servis kutusu çıkışındaki flanşlar sıcak sargı ile izole edilecektir.galvanik anotlarla yapılacak katodik koruma sistemlerinde galvanik anot olarak magnezyum anotlar kullanılmalı ve doğal gaz tesisatı ile arasındaki yatay mesafe toprak altı hat uzunluğuna bağlı olarak mümkün olduğunca fazla olmalıdır. Magnezyum anotlar TS 5141 EN e uygun olacaktır. Magnezyum anotların kimyasal bileşimleri şu şekilde olmalıdır; % Al : 0.05 max. % Zn: 0.03 max. % Mn: 0.17 max. % Si : 0.2 max. % Cu: 0.05 max. % Ni : 0.01 max. % Fe : 0.02 max. % Pb: max. % Sn : max. % Mg : Geri kalan. Magnezyum anotların anot yatağı malzemesi; (B tipi) Jips (Ca5042H20) : % Bentonit : % Sodyum Sülfat (Na2504) : % Özgül Elektrik Direnci (ohm.cm) : özelliklerinde olmalıdır. Kullanılacağı Zeminin Özgül Elektrik Direnci : 4000 ohm.cm (Max) olmalıdır. Magnezyum anotların kimyasal özellikleriyse; Elektrod Potansiyeli (Referans Cu/CuSO 4 elektrod) : mvolt (Deniz suyu içinde) Teorik Akım Kapasitesi : 3.94 amper.saat/kg Anot Verimi : % 50 Çeliğe Karşı Devre Potansiyeli : 650 mvolt PE kaplı borularda ortalama 20 yıl katodik koruma ömrü için uygun anot boyutları, boru çapı ve metrajına göre Çizelge-7 de, TS 5141 EN 12954'e göre D profil magnezyum anot boyutları Çizelge-8 de verilmektedir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 20 / 71

21 Boru Çapı Anot Boyutu 2 lb 3.5 lb 6.5 lb 11 lb 17 lb kg kg kg kg kg DN m 260 m 480 m 760 m 1270 m DN m 190 m 380 m 600 m 1000 m DN m 160 m 300 m 480 m 800 m DN m 130 m 240 m 380 m 640 m DN m 100 m 190 m 290 m 490 m DN m 80 m 150 m 240 m 400 m DN m 70 m 120 m 190 m 320 m DN m 50 m 100 m 155 m 250 m DN m 40 m 80 m 130 m 210 m Çizelge. 7- Katodik koruma ömrü 20 yıl için uygun magnezyum anot boyutları Anod Tipi Çıplak Anod * Anod Yatağı Dolgu Malzemesi Paketlerin Anod a (mm) b(mm) 1 (mm) Anod Anod Ağırlığı (kg) D L Ağırlığı (kg) Dolgusu (kg) M M M M M M M M * Çıplak anod kütlesinde tolerans % 5, uzunluk ölçülerinde tolerans % 3 tür. Çizelge.8 D profil magnezyum anot boyutları 2.Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması: Uygulama 1 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut değil, B binası bağlantı yapacak ise; B binası için daha önce bir branşman vanası mevcut olsun veya olmasın, 1 nolu hattın tamamı yenilenmeli, 1 ve 2 nolu hatlar katodik koruma altına alınmalıdır. A ve B binalarına ait hatlara izolasyon flanşı tesis edilmelidir.(şekil-5) Uygulama 2 : A binası gaz kullanıyor ve katodik koruma mevcut, B binası bağlantı yapacak ise; Toprak altı hattın tamamı için katodik koruma ölçüm değeri doğru okunabiliyor ise B binası için ayrı bir anot sistemi koyulmayabilir. B binası hattına izolasyon flanşı tesis edilmelidir.(şekil-5) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 21 / 71

22 UYGULAMA 1 UYGULAMA 2 A B A B 1 2 Mg anot Mg anot Şekil.5 Servis kutusu ortak kullanımlarında katodik koruma uygulaması Yer üstü gaz boruları; 1.Binalara ait servis hatları ve servis kutularının yerleri,tipleri işletmece belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı hattı Şekil 6 ve Şekil 7 ye göre yapılır.duvar tipi kutular da yandan çıkış da yapılabilir. MERDİVEN SAHANLIĞI Şekil.6 Yer tipi (gömülü) servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 22 / 71

23 MERDİVEN SAHANLIĞI Şekil.7 Duvar tipi servis kutusu-bina iç tesisat bağlantısı 2.Yer altından yer üstüne çıkış ve bina içine giriş noktaları arasında kalan kısımları korozyona ve mekanik darbelere karşı tam korunmuş olmalıdır. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm. daha büyük olmalıdır.toprak altından zemin üstüne çıkan borular zemin seviyesinden itibaren 60 cm. yüksekliğe kadar sıcak polietilen sargı ile sarılmalı veya hazır PE kaplı boru kullanılmalıdır. 3.Bina bağlantı hatları binaya,binanın girişine yakın,doğal olarak havalanabilen,yeterince aydınlatılmış, kuru ve kolayca ulaşılabilen bir yerinden girmelidir.gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuş,gaz dağıtım şirketi tarafından gerektiğinde görülebilecek ve kontrol edilebilecek, kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir.doğal gaz boruları, bina ortak mahal olmayan yerler, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu bulunan mahal,yangın merdiveninin içinden veya bitişiğinden vb. yerlerden geçirilmemelidir. 4.Doğal gaz bina bağlantı hattı üzerinde şartnamede belirtilen şartlara uygun olan müşterek alanlara (bina ana giriş kapısına mümkün olduğunca yakın),rahatça ulaşılabilecek 1,90m - 2,10m yükseklikte,hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akışını gerektiğinde kesip açma işlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun Ana Kapatma Vanası (A.K.V.) konulmalıdır.ana kapatma vanası bina dışında bir noktaya konulacak ise havalandırılmış bir kutu içine alınmalıdır. Bina bağlantı hattı bina içinde birden fazla kolona ayrılacak ise her bir kolon için ayrıca bir Kolon Kapatma Vanası (K.K.V.) tesis edilmelidir. Kolon kapatma vanaları, kolon ayrım noktasından rahatlıkla görülebiliyor ise ayrıca bir ana kapatma vanası konulmasına gerek yoktur. Ana kapatma ve kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın çapı hattın çapı ile aynı olacak şekilde monte edilmelidir. Yalnızca DN 65 hat üzerinde hız sınırlaması ve basınç kayıpları dikkate alınmak suretiyle DN 50 vidalı vana konulabilir. DN 65 ve üzeri çaplardaki A.K.V. ve K.K.V. vanaları, flanşlı ve tam geçişli küresel vana olmalıdır. 5.Açma-kapama elemanı; anma çapı 50 mm (dahil) ye kadar TS EN 331 standardına uygun küresel,anma çapı 50 mm den büyük çaplarda TS 9809 standardına uygun flanşlı ve tam geçişli vanalar kullanılmalıdır. 6.Doğal gaz hatlarının, duvar ve döşemelerden geçişlerinde koruyucu kılıf borusu kullanılmalıdır. Duvar ve döşeme geçişlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eş merkezli olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm. daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleştirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 10 mm. taşmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boşluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaşıp çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik esaslı malzemeler doldurularak tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri ek yeri bulunmamalıdır.(şekil.8) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 23 / 71

24 Şekil.8 Duvar ve döşemelerden geçiş 7.Doğal gaz boruları ile telefon, elektrik hatları ve sıcak, kızgın akışkan boruları arasında en az 15 cm.lik bir açıklık olmalıdır.1000 Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30 cm olmalıdır.yüksek gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10m olmalıdır.zorunlu durumlarda dağıtım şirketinin onayı ile gerekli emniyet tedbirleri alınmak suretiyle bu mesafe kısaltılabilir. 8.Doğal gaz boruları kendi amacı dışında (elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanması vb) kullanılmamalıdır. 9.Tesisat boruları,bina taşıyıcı sütunlar ( kolonlar ) veya bağlayıcı kirişler delinerek geçirilmemelidir. 10.Gaz boruları,kapalı hacim içinden geçirilmemeli,ancak tesisat şaftı içinden geçirildiğinde bu şaft tam olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalıdır.diğer tesisatlar ile gaz boruları arasındaki mesafe en az 15 cm. olmalıdır.duvar içindeki şaftlardan geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli ve üstleri havalandırmaya uygun kapak ve ızgaralarla örtülmelidir.tesisat şaftı her kattan ulaşılabilir olmalıdır. 11.Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina girişlerinin yakın olması, kot farkı, merdivenli sokak girişleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası işletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan geçirilerek tesis edilmelidir.birden çok binanın aynı servis kutusunu ortak kullanmaları durumunda ana kapatma vanaları yerleşimleri verilmiştir.(şekil.9) Şekil.9 Servis kutusunun ortak kullanımında ana kapatma vanası yerleşimi İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 24 / 71

25 12.Doğal gaz boruları duvarlara tespitinde; DN 50 (2 ) ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler,dn 65 (2½ ) ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçelerle kullanılmalıdır.kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmelidir.boru çaplarına göre kelepçe mesafeleri Çizelge 9 a uygun olmalıdır. BORU ÇAPI YATAY DÜŞEY KELEPÇE TİPİ ½ 2,0 m. 2.5 m. Plastik veya çelik dübelli ¾, 1 2,5 m. 3,0 m. Plastik veya çelik dübelli 1 ¼ 2,7 m. 3,0 m. Plastik veya çelik dübelli 1 ½, 2 3,0 m. 3,5 m. Plastik veya çelik dübelli 2 ½, 3, 4 3,0 m. 3,5 m. Çelik dübelli 6 5,5 m. 7,5 m. Çelik dübelli 8 6,0 m. 8,5 m. Çelik dübelli Çizelge.9 Boru kelepçeleri tipi ve mesafesi 13.Sıva altına doğal gaz tesisat borusu döşenmemelidir.iç tesisat borularının duvar içindeki kanallara döşenmesi durumunda kanalların üstleri havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları korozyona karşı korunmalıdır.kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmış olmalıdır. (Şekil.10) 14.Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında veya bitişik iki ayrı bina arasında farklı oturma olabileceğinden buralardaki oluşabilecek gerilme ve yapısal değişimlerden iç tesisat borularının etkilenmesini önleyecek şekilde TS e uygun esnek bağlantı elemanı ile tesisat bölümleri bağlanmalıdır (Şekil 11 ). İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 25 / 71

26 d1 B Binası A Binası B Binası A Binası Doğal gaz borusu Esnek bağlantı elemanı Esnek bağlantı elemanı Doğal gaz borusu Şekil. 11 bağlantı ucu ondüle boru L2 Şekil. 12 Ş Şekil.11 ve 12 Esnek bağlantı elemanı ( dilatasyonlu hat geçişlerinde ) yerleşimi ve boyutları L1 Esnek bağlantı elemanının bağlanacağı iki boru arasında bırakılması gereken mesafe, esnek bağlantı elemanı boyunun (L1) en fazla %80 i kadar olmalıdır ( Şekil 12 ve Çizelge.10 ). ANMA ÇAPI L1 L2 d , , , , , , , , ,3 Çizelge.10 Ondüleli, kaynak ağızlı esnek bağlantı elemanı boyutları ( TS / 6 ) 15.Toprak kayması veya oturması muhtemel yerlere yerleştirilecek bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında ek gerilmelerin oluşmasını önlemek amacıyla,bina bağlantı hattı ile ana kapatma vanası arasında oluşabilecek gaz kaçağına karşı TS e uygun esnek bir bağlantı yapılmalıdır. 16.Gaz teslim noktası ile sayaç giriş vanası arasındaki ve merkezi sistem tesisatları ile üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaç sonrası çelik doğal gaz boru tesisat kısımlarında DN 25 ve üstü çaplarda TS 8414 EN e uygun kaynaklı birleştirme uygulaması yapılmalıdır. Kaynak işlemi TS EN e göre sertifika almış kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. Yeraltına yerleştirilen çelik borular ve kaynaklı birleştirme uygulaması yapılan bağlantı yerleri TS 5139 a uygun sıcak sargı kaplanmış ve TS 5141 EN e göre korozyona karşı korunmuş olmalıdır. Zemin üstünden bina içine giren bina bağlantı hatlarının toprak dışında kalan kısımları donmaya,korozyona ve mekanik darbelere karşı tam korunmuş olmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 26 / 71

27 17.Tesisatlar gaz verme işlemi tamamlandıktan sonra antipas üzeri sarı renkli yağlı boya ile boyanmalı ve rutubetli yerlere döşenen iç tesisat boruları ve bağlantı elemanları korozyona karşı tam korunmuş olmalıdır. 18.Doğal gaz boruları taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmamalı,diğer boruların üzerinde biriken yoğuşma,sızıntı veya terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en üst seviyesine yerleştirilmelidir. 19.Vidalı bağlantılarda vida dişinin tipi TS 61 e uygun olmalı ve doğalgazın etkilemeyeceği TS EN standardına uygun sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır.gerekli hallerde bu tür dişli tesisatlar sızdırmazlık sıvısı enjekte edilerek sızdırmazlık sağlanabilir. 20.Çelik boruların bükümü;iç çaplar daraltılmayacak ve boruda şekil bozukluğu olmayacak şekilde ilgili boru standartlarına ( TS 301, TS 6047 vb.) uygun soğuk şekil verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile yapılabilir. DN 25 (dahil) ve bu çaptan küçük çaplı borular bükülebilir.kontrolünde yaşanan zorluk nedeniyle 90 o lik bükümlerden kaçınılmalıdır. 21.Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dış ortamla doğrudan veya kanal kullanılarak irtibatlandırılmalıdır. ( 150 cm² ) Havalandırmanın mümkün olmadığı durumlarda gaz alarm cihazı kullanılmalıdır. 22.Bireysel tüketim branşmanları sayaç konulacak yere kadar çekilmelidir. 23.Sayaç bağlı olmaksızın tesisat basınçlı hava uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır. 24.Sayaçlardan önce kapama vanası bulunmalıdır. 25.Giriş kapıları;bina dışında olan fakat sayaçları bina içine konulmak istenen yerlerde doğal gaz borusunun mahal içine girdiği noktaya vana konulmalıdır. 26.Müşterek kolon tesisatı her zaman kolayca durumu kontrol edilebilecek ve görülebilinecek yerlerden geçirilmelidir.ana ve servis girişi olan binalarda ortak kolon iç tesisatları merdiven sahanlığı bölümünden geçirilmek üzere döşenir.binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya merdiven sahanlığının doğal gaz hattının geçmesine uygun olmadığı durumlarda, doğal gaz hatları bina dış cephesinden çekilebilir. Bu gibi durumlarda doğal gaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir. 27.Merkezi ısı sistemlerine ait gaz besleme borusu dışında,ısı merkezinden diğer bağımsız bölümlere ait olan gaz boruları geçirilemez. Özel durumlar da AGDAŞ ın görüşleri doğrultusun da hareket edilmelidir. 28.Dağıtım şirketince mühürlenmiş cihaz vanaları,yedek vanalar,sayaçlar ve regülatörler AGDAŞ yetkililerinden başka hiç kimse tarafından açılamaz Boru Tesisatının Topraklanması Gaz tesisatı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım İç Tesisat Yönetmeliği ne göre topraklaması yapılan binanın elektrik tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır.bunun sağlanamadığı durumlarda;topraklama 16 mm çap ve 1,5 m uzunlukta som bakır çubuk elektrot, 20 mm çap ve 1,25 m uzunluğunda som bakır çubuk elektrot,0,5 m² ve 2 mm kalınlığında bakır levha,0,5 m² ve 3 mm. kalınlığında galvaniz levha ile yapılmalıdır. Bakır elektrotlar veya levhalar toprak içinde düşey olarak bütünüyle yerleştirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına izolasyon mafsalının çıkışına irtibatlandırılmalıdır Regülatör ve Emniyet Tertibatı Şebeke gaz basıncının,çalışma basıncından büyük olduğu durumda, TS EN 334, TS 10624, TS EN 88, standartlarına uygun bir regülatör ve emniyet tertibatı kullanılmalıdır.(şekil.13) Gaz basınç regülatörleri için gaz tahliye borusu yerleştirilmesi zarureti varsa bu borular,en az DN 15 olmalı ve boşaltma ağızları,can ve mal güvenliğini tam olarak sağlayacak şekilde dışarıya (atmosfere) verilmelidir.gaz tahliye boruları,korozyona karşı korunmalıdır.tahliye borusunun uç ağızları,ateşleme sisteminden yeterli derecede ve trafik zemininden en az 2,5m yükseklikte bulunmalıdır. Tahliye borusu çıkış ağzı,tıkanmalara karşı sık dokunmuş olmayan, yeterli kalınlıkta ve korozyona karşı dayanıklı telden yapılmış elekle kapatılmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 27 / 71

28 DOMESTİK REGÜLATÖR UYGULAMASI Manometre (Opsiyonel) DN 15 Küresel vana bar 15 cm Test için (T + Körtapa) Küresel vana Küresel vana Shut-off Regülatör Şekil.13 İç tesisat boru hattı üzerine regülatör bağlantısı. Basınç düşürme işlemi gereken ticari mahallerde, cihaz çalışma basınçları göz önünde bulundurulmalıdır. Regülatör giriş basıncının, cihaz çalışma basınçlarının 1,2 katından büyük olması durumunda kullanılan regülatör ani kapatmalı ( shut-off lu) olmalıdır Tamamı veya bir kısmı ahşap olan binalarda gaz tesisatı Tamamı veya bir kısmı ahşap binalarda gaz tesisatı yapılırken aşağıda belirtilen emniyet tedbirleri alınmalıdır. 1.Tamamen Ahşap Yapılarda : Binaya döşenecek doğal gaz tesisatı tamamen yangın istinat duvarı üzerinden gitmelidir.doğal gaz sayacı ve kullanılan doğal gaz cihazları yangın istinat duvarı üzerine monte edilmelidir.doğal gaz yakıcı cihazı olan her mahale bir gaz alarm cihazı takılıp bu alarm cihazları bina dışına takılacak selonoid vana ile irtibatlandırılmalıdır.doğal gaz servis kutusu binaya bitişik olmamalı bitişik ise uzaklaştırılması sağlanmalıdır.tesisatta ocak kullanılacak ise ahşap kısımların ocaktan etkilenmemesi için, ocak ile ahşap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m olmalıdır. Yangına karşı özel tedbirler alınmak sureti ile bu mesafe kısaltılabilir.bu şartların sağlandığı durumlarda ocak ve hermetik cihaz kullanılabilir. 2.Cihazların Bulunduğu Mahallerden Sadece Tavanı Ahşap Olan Yapılarda : Bacalı cihazların baca bağlantısı ahşap tavana en az 50 cm. uzaktan yapılmalıdır.tesisatta ocak kullanılacak ise ahşap kısımların ocaktan etkilenmemesi için, ocak ile ahşap kısımlar arasındaki mesafe en az 1m olmalı. Yangına karşı özel tedbirler alınmak sureti ile bu mesafe kısaltılabilir.bu şartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir.doğal gaz cihazı olan her mahale bir gaz alarm cihazı takılıp bu alarm cihazları daire dışına takılacak selonoid vana ile irtibatlandırılmalıdır. 3.Cihazların Bulunduğu Mahallerden Duvarları Lambri (Ahşap) Kaplı Yapılarda: Lambri üzerine tesis edilen kelepçelerin dübelleri beton duvar içinde olmalı ve rijitliği sağlanmalıdır.doğal gaz yakan cihazların baca bağlantılarının lambri kaplamayı ısı yönünden etkilememesi için, baca bağlantısı ile lambiri kaplama arasındaki mesafe en az 50 cm. olmalıdır.bu şartların sağlandığı durumlarda tüm cihazlar kullanılabilir. Doğal gaz cihazı olan her mahale bir gaz alarm cihazı takılmalıdır. 4.Yakıcı her cihazın girişine bir adet kesme vanası mutlaka konulmalıdır. Cihaz bağlantıları cihaz vanası ile cihaz bağlantı rakoru arasına yerleştirilen bükülebilir, esnek, ondüleli, paslanmaz çelik hortumdan oluşmalıdır. Cihaz esnek bağlantı elemanı TS EN 14800, TS e ve TS EN ISO e uygun olmalıdır. Esnek bağlantı elemanı alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde yerleştirilmelidir. Mutfak cihazlarının gaz hattı bağlantılarında kullanılacak olan esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 125 cm, diğer tip cihazlar (Kombi, Şofben, Soba vb.) için esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 60 cm olmalıdır. Doğal gaz hattı bağlantısı esnek bağlantı elemanı ile yapılan cihazlar ( mutfak cihazları hariç) yere veya duvara sabitlenmelidir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 28 / 71

29 3. Boruların Birleştirilmesi Uygulama Kuralları 3.1.Çelik Borular; Kaynaklı Birleştirmeler: Kaynak yöntemi seçilirken DN 65 e (dahil) kadar elektrik ark veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 dahil üstü çaplar için sadece elektrik ark ve ya argon kaynağı uygulanmalıdır. Çelik borularda kaynaklı birleştirme yapılmadan önce borularda bükülme, eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları düzeltilmiş, kaynak ağzı açılmış ve kaynak noktasından itibaren 5 cm. lik kısımda iç ve dış yüzey temizleme işlemi yapılmalıdır. Kaynakla birleştirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır.kaynak noktalarında yetersiz nüfuziyet, yapışma noksanlığı, soğuk bindirme, yakıp delme hatası, cüruf hataları, gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluşumu kontrol edilmeli, bu tip kaynaklar düzeltilmelidir. Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları AGDAŞ tesisat kontrol mühendisi tarafından gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda yukarıda bahsedilen kaynak hatalarının bulunduğu noktaların kaynağı tekrar yapılacaktır. Kontrol neticesinde uygun görülmeyen kaynakların oranının %25 in üzerinde olması halinde AGDAŞ tarafından tüm kaynakların yeniden yapılması istenir.bu durumda tesisatçının tesisat yapabilme yetkisi, yeniden eğitimden geçerek başarılı olduğunu belirtir belgeyi ibraz etmesi durumunda devam eder Vidalı Birleştirmeler: Sayaç bağlantıları, gaz ayar ve kontrol hatları, basınç düşürme tesislerindeki bağlantılar ve cihaz bağlantılarında ki zorunlu kısımlar vidalı yapılabilir.diğer kısım imalatlar kaynaklı yapılacaktır. 3.2.Polietilen Borular: Gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğal gaz boru hattının PE olması halinde birleştirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüşlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru dış darbe ve etkilere karşı dayanıklı bir muhafaza (Çelik kılıf) içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne çıkmadan önce PE-Çelik geçiş parçası kullanılarak çelik boruya geçiş yapılmalıdır. Polietilen borularda 20mm, 32mm, 40mm,63mm,110mm ve 125mm çapları kullanılmalıdır Bakır Borular: Bakır boru, bireysel kullanım olacak konutlarda sayaçtan sonraki (Sayaç sonrasındaki hattın bir kısmının bina dış yüzeyinden gittiği durumlar hariç) doğal gaz hatlarında kullanılabilir. Bakır boru tesisatlarında birleştirme için sert lehim tekniği kullanılmalıdır. Lehimleme işleminden sonra soğuma gerçekleşene kadar lehim noktası titreşim, darbe ve zorlanmalara maruz kalmamalıdır. 4.Sızdırmazlık Testleri ve İşletmeye Alma : AGDAŞ tarafından onaylanmış projeye müteakiben yapılmış olan tesisatların, sızdırmazlık testleri şu şekil-de yapılmalıdır: İşletme basıncının 300 mbarg ın altında olduğu durumlarda sadece 1. sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. 1. sızdırmazlık testinde, ilk gaz açma işlemi yapılacak olan tesisatlarda test basıncı, işletme basıncının en az 50 mbarg üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre ile U manometre kullanılarak tüm branşman ve cihaz vanaları açık konumda iken test işlemi gerçekleştirilmeli,test esnasında manometrede basınç düşmesi olmamalıdır. İşletme basıncının 300 mbarg olduğu durumlarda test işlemi; önce 2. sızdırmazlık testi daha sonra 1. sızdırmazlık testi olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. 2. sızdırmazlık testinde test basıncı, işletme basıncının 1,5 katı olmak üzere 15 dakikası dengelenme süresi, 30 dakikası test süresi olarak toplam 45 dakika boyunca uygulanmalıdır.test ekipmanı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre kullanılmalı ve test süresince basınç düşmesi olmamalıdır. 2. sızdırmazlık testini müteakiben 1.sızdırmazlık testi uygulanmalıdır.1. sızdırmazlık testinde test basıncı en az 71 mbarg olmalıdır.tesisatın işletmeye alınmasından sonra tesisattaki kalan hava, sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanası açılarak dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde açık alev, ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, kapı zilleri ve elektrikli cihazlar çalıştırılmamalıdır. Cihazlar yetkili servisleri tarafından devreye alınmalı, matbu olarak basılmış cihaz işletme ve kullanım talimatnamesi yetkili servis tarafından kolayca görülebilecek bir yere asılarak aboneye teslim edilmelidir.boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli bunlar yenileriyle değiştirilmelidir. Mevcut gaz kullanılan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergah değişikliği v.b. tadilat gerektiren durumlarda testler işletme basıncının 1,5 katı basınçta tekrar yapılır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 29 / 71

30 5.Sayaçlar : 1.Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN ve TS EN standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır.her dairenin sayacı kendi girişine koyulmalıdır. 2.Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların aynı yere bağlanabilmesine imkân verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir. 3.Vanalar,sayaçların giriş bağlantı boruları üzerine,kolaylıkla ulaşabilecek şekilde yerleştirilmiş olmalıdır. 4.Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerine gelmemelidir. 5.Sayaçlar duvar ile arasında en az 2 cm. aralık kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir. 6.Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır. Cihazların veya sayaçların bağlantılarında küresel rakorlar uygun sızdırmazlık malzemesi ile birlikte kullanılmalıdır. Bu malzemeler zehirli, asitli ve sağlığa zarar verici olmamalıdır. 7.Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buvat ve elektrikle çalışan zil, alet ve cihazlar yerleştirilmemelidir. Zorunlu durumlarda elektrik donanımı ile doğal gaz sayacı arasına yalıtkan ve aleve dayanıklı eleman konularak yerleştirilebilir. 8.Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza görevlilerinin gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık,havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karşı korunan, çok sıcak olmayan (en çok 35 C) yerlere yerleştirilmelidir. Sayaçlar, tutuşabilir maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilmemelidir. 9.Körüklü tip sayaç bağlantılarında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların kullanımına imkan sağlayabilecek şekilde esnek bağlantı elemanı (TS e ve TS EN ISO e uygun ) kullanılmalıdır. 10.Her sayaç girişine kesme vanası konmalıdır. Bina merdiven sahanlıklarında sayaç vanası 1,90 m- 2,10m. arasında bir yüksekliğe, bina dışına konuluyorsa rahat ulaşılabilecek ve herhangi bir darbeye maruz kalmayacak bir yüksekliğe konulmalıdır. ( Şekil.14 ) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 30 / 71

31 Test nipelleri her körüklü sayaç sonrasına konulmalıdır. Test nipeli takılması için özel imal edilmiş bağlantı elemanları kullanılmalıdır. 11.Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriş ve çıkış boruları arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır. 12.Sayaçlar ortak mahalde, ait oldukları bağımsız bölümün giriş kapısına mümkün olduğunca yakın bir noktaya konulmalıdır. Merkezi sistemlerde kullanılan sayaçlar kazan daireleri dışına konulmalıdır.gaz sayaçları asansör giriş kapısı üzerine, balkonlara, konut kapıları üzerine konulmamalıdır. 13.Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleştirilmelidir. Yapı dışına konulması gerekli vanaları ve sayaçlar, koruyucu ve korozyona dayanıklı malzemeden olmak kaydıyla duvara veya duvar içine konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı sağlayacak şekilde olmalı ve sayaç göstergesi okuma penceresi bulunmalıdır. ( Şekil.15 ) Sayaç ve sayaç vanasına gerektiğinde müdahale edilebilmesi için sayaç kutusu yeterli büyüklükte olmalı ve kilitli olmamalıdır. 14. Sayaç ömrünün verimli olması,doğru ölçme yapması ve arıza nedenlerinin başında gelen doğalgaz kirliliğindeki etkiyi en aza indirmek için sayaç girişine TS standardına uygun gözenek açıklığı 50 μm olan filtre kullanılmalıdır. ( Şekil ) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 31 / 71

32 Rotary ve türbinli sayaçlar imalatçı katalog ve talimatlarına göre TS EN 377 standardına uygun yağlanabilecek ve bakımı yapılabilecek şekilde dengesine ve eğimine dikkat edilerek yerleştirilmelidir.türbinli tip sayaçlarda sayaç giriş ve çıkışında 5D mesafesinde bağlantı elemanı kullanılmamalıdır Montaj sırasında sızdırmazlığı sağlamak amacıyla iki flanş arasına yerleştirilen klingirik contaya macun, silikon vb. sürülmemelidir. Yüksek hız ve ani basınç, rotorların ayarını bozarak sayaca zarar vereceğinden sayaç devreye alınırken yavaşça basınçlandırılmalıdır.sayaç imalat detayları iç tesisat projesin de gösterilmeli ve AGDAŞ tarafından belirlenen imalat detayına uyulmalıdır.rotary sayaçlardan önce konik filtre uygulaması yapılmalıdır. 15.Doğal gaz tesisatında; TS EN 12480, TS 5477 EN standardına uygun rotary tip veya türbin tip, TS 5910 EN 1359 a uygun körüklü tip sayaçlar kullanılmalıdır. SAYAÇ TİPİ SAYAÇ SINIFI Qmax(m³/h) Körüklü Tip G4 6 Körüklü Tip G6 10 Körüklü Tip G10 16 Körüklü Tip G16 25 Körüklü Tip G25 40 Rotary veya Türbin Tip G40 65 Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Rotary veya Türbin Tip G Çizelge.11 Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken,her cihazın asgari tüketim debileri sayaçların asgari okuma debisinden az olmamalıdır. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri, kullanılacak cihazın yada cihazlardan birinin asgari tüketim debisinden büyük olmamalıdır. 16.Sayaçlar,binalarda toplu olarak ve bir konut içine konulmamalıdır. Sayaçlar,gaz dağıtım şirketinin onayını almak şartıyla,toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça,bir aboneye ait tesisat boruları başkasına ait bir mahalden geçirilmemelidir.sayaçların konut içine veya ticari işletmelerde işyeri içine (girişe en yakın noktaya) konulması mecburiyeti bulunduğunda AGDAŞ ın onayı alınmalıdır.sayaçlar;soba,fırın yanlarına,odalara,banyolara,tuvaletlere,mutfaklara,davlumbaz içerisine,içinde yatılan yerlere ve dükkan vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 32 / 71

33 6.Doğal Gaz Yakıcı Cihazlar 6.1. A Tipi ( Bacasız ) Cihazlar : Yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları yine aynı ortama veren cihazlardır (ocak, pasta fırınları, vb.). Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve WC lere, binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, aydınlıklarına ve 12 m 3 den daha küçük hacimlere yerleştirilmemelidir.yerleştirildikleri mahalde en az 150 cm 2 serbest enkesite sahip havalandırma menfezi bulunmalıdır.bu menfezler sürekli açık kalmalıdır.cihazların bulunduğu mahallerin doğrudan havalandırılmasının mümkün olmadığı durumlarda; komşu mahale açılan kapıya alt ve üst menfez ve komşu mahalin atmosfere bakan penceresine üst menfez açılarak dolaylı havalandırma yapılmalıdır.komşu mahal yatak odası, banyo ve WC olmamalıdır.açık yanmalı radyant ısıtıcılar için tesis hacmi kurulu gücün her 1 kw ı için en az 10 m³ olmalıdır. Bu tip cihazların konulacağı mahallere ait tavan yükseklikleri cihaz üretici firma katalog değerlerine uygun olmalı, mekanik hasar görmeyecek yerlere yerleştirilmeli, ısıtıcıları taşıyacak konsol, zincir v.b. elemanlar mukavemet açısından yeterli olmalı, iç tesisat yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına uyulmalıdır. Yanıcı ve parlayıcı maddelerin yoğun olduğu yerlere bu tip ısıtıcılar konulmamalıdır. Diğer uygulama kuralları için TS EN deki esaslar göz önünde bulundurulmalıdır. Yanma ürünlerini dış ortama atan tüplü radyant ısıtıcılara ilişkin uygulama kuralları için yakma havası temin şekline (Yakma havasını bulunduğu ortamdan veya dış ortamdan alan) bağlı olarak B veya C tipi cihaz kategorisinde değerlendirilmelidir. Bu tip cihazların montaj yeri yükseklikleri ve montaj şekilleri ile ilgili iç tesisat yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına, diğer hususlar ile ilgili olarak da TS EN (Tek brülörlü ) ve TS EN 777 (Çok brülörlü) deki esaslar göz önünde bulundurulmalıdır B Tipi ( Bacalı ) Cihazlar: 1.Cihazların monte edilemeyeceği yerler : Bu tip cihazlar binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına,baca duvarları üzerine,apartman aydınlıklarına,hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve WC lere,net hacmi 8 m³ den küçük mahallere,atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine,içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilmemelidir. 2.Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar: Yanma havasını tesis edildiği ortamdan alan ve 70 kw ı geçmeyen cihazların, montaj kuralları, yanma havasını temini, konuldukları mahaller ve bu mahallere ait kurallar TS standardına uygun olmalıdır. Yanma havası için montaj odası ile irtibatlandırılan komşu mahal, yatak odası, banyo ve tuvalet olmamalıdır. Cihazların bulunduğu mahallerde atmosfere açılan ve serbest enkesit alanı 150 cm2 olan havalandırma menfezi olmalıdır. Hava sirkülasyonu sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için kullanılabilir. Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır. Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkış deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkış deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır. Ancak, bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmış uzunluğu en fazla 2.5 m olmalıdır B 1 Tipi ( Fanlı Bacalı ) Cihazlar: 1. Cihazların monte edilemeyeceği yerler: Bu tip cihazlar binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına,baca duvarları üzerine,apartman aydınlıklarına,hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve WC lere,net hacmi 8 m³ den küçük mahallere,atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine,içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilmemelidir. 2. Cihazların Monte Edilecekleri Yerler İçin Genel Kurallar: Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/ cihazların toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1m 3 olma-lıdır. Montaj odasında bu hacim sağlanamıyor ise, yanma havası, cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm 2 serbest enkesit alanlı iki menfez ile temin edilmelidir. Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kw anma ısıl gücü başına en az 1m 3 olmalı, iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45cm. yüksekliğe açılmalıdır. B 1 tipi cihazın temiz yanma havası temin menfezi, atık gaz borusu çıkış ağzından daha alt seviyede bulunmalıdır. Yanında bulunması halinde aralarında ki mesafe en az 30 cm. olmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 33 / 71

34 30 cm 30 cm Cihaz kabin içine monte edilmiş ise bakım ve onarım için gerekli mesafeler şekil.18 de ki gibi olmalıdır. 10 cm 10 cm 2 Adet cm menfez Şekil.18 Kombi kabin detayı 3.Atık Gaz Tesisatı: Atık gaz tesisatında imalatçı firma tarafından temin edilen orijinal malzeme kullanılmalıdır. Bir baca ile irtibatlandırılan atık gaz bağlantılarında esnek metal bacalar kullanılmamalıdır. Atık gaz tesisatının bir baca ile irtibatlandırılması durumunda, kullanılan bacanın pozitif baca özelliklerini taşıması gerekir. Atık gaz boru çıkış ağızları,geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına,binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına,balkonlara (açık veya kapalı),asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına,başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara,binalar arası avlulara, doğrudan rüzgar direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanamaz.atık gaz tesisatı gaz çıkış yeri şartları,boru ağzının çeşitli formlara göre konumları C tipi cihazların TS standardında tarif edilen şartlar esas alınarak belirlenmelidir C Tipi ( Denge Bacalı ) Cihazlar: 1. Cihazların montajının yapılamayacağı yerler : Binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, imalatçı firmanın; cihazın kabinsiz çalışabileceğini belgeleyemediği durumlarda, açık balkonlara, bina aydınlıklarına,c tipi cihazların montajı yapılmamalıdır. 2. Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar : C tipi cihazların monte edildiği odaya ilişkin bir sınırlama yoktur (cihazlar odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir). Koruyucu kabin içerisinde olmak şartıyla açık alanlara da konulabilirler. Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit olarak yapılmalıdır. Cihaz ile gaz hattı arasında esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır. Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karşı gerekli tedbirler alınmalıdır.cihaz kabin (korozyona karşı dayanımlı) içine monte edilmiş ise bakım ve onarım için gerekli mesafeler şekil 19 daki gibi olmalıdır. Cihazın ısınmasını önlemek amacı ile kabinin havalandırılması Çizelge.12 ye uygun olarak alt ve üstten iki havalandırma menfezi ile sağlanmalıdır. 10 cm 10 cm Şekil.19 Kombi muhafaza kabini İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 34 / 71

35 Kabin Menfezleri Menfez yeri Doğrudan dış hava ile irtibatlı menfezler Bina içi ile irtibatlı menfezler Cihazın anma ısıl gücünün her kw ı için cm 2 olarak Üst Alt Çizelge.12 Kombi muhafaza kabini havalandırma boyutu Örnek: 24 kw lık bir cihaz monte edilecek kabine, kabin dış ortamla irtibatlı ise 110cm 2 lik iki menfez, bina içi ile irtibatlı ise 220 cm 2 lik iki menfez açılmalıdır. 3.Atık Gaz Tesisatı : C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların anma ısıl yüklerine, cihazın sürekli devrede kalış süresine bağlı olarak belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz tesisatında kullanılan yardımcı donanımlar için; imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalatçının talimatlarına göre monte edilmelidir.c tipi cihazların atık gaz tesisatı için cihazın monte edildiği odaya ilişkin bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkış yeri şartları (boru çıkış ağzının çeşitli formlara göre konumları, düşey, yatay asgari mesafeleri, kanallara veriliyorsa kanalların kesit alanları vb) TS standardında belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır.c tipi cihazlara ait baca çıkışları mutlaka direkt dış ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlanmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara (açık veya kapalı ), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgar direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. İnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2m.olmalıdır.Açık alanlarda baca çıkışı yerden en az 0,3m yükseklikte olmalı ve baca çıkışları paslanmaz veya galvaniz çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır.araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluşabilecek bir darbeye karşı göz önünde bulundurulmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 0.5 m. olmalıdır. Atık gaz çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda en az 3 m. olmalıdır. Yan bina pencereleri atık gaz çıkış ağzının bulunduğu cepheye açılmıyorsa bu mesafe kısaltılabilir. Binaların en üst katlarındaki dairelere ait, hermetik cihazların baca çıkışlarının bina aydınlığına verilebilmesi koşulları; üretici firmaya ait orijinal parçalarla düşey istikamette yükselme yapılmalı ve aydınlık bitim noktasına ulaşılmalıdır. (burada toplam baca uzunluğu cihaz üretici firmanın müsaade ettiği sınırlarda kalmalıdır.) Ayrıca çıkış yapılan nokta ile çatı mahyası arasındaki mesafe, aydınlıktan kaç adet dairenin yararlandığı ve pencerelerin durumu değerlendirilmelidir. Atık gaz boru çıkış ağzı, geçit alanlarında ki zeminden en az 2m. yükseklikte olmalıdır. Kaldırımlara cepheli yarı bodrum binalar için, gerekli emniyet tedbirleri alınmak şartıyla bu yükseklik en az 1m. olabilir. C tipi vantilatörsüz cihazların (hermetik soba v.b.) atık gaz tesisatı boru ağızları arasında dikeyde en az 2.5m mesafe olmalıdır. Ayrıca bu cihazların atık gaz çıkış ağzı, pencere alt kenarının 30cm. altında olmalıdır. Zemin seviyesinin altındaki (bodrum katlarında) C tipi cihazlar, yalnız her cihazın yanma havası ve atık gaz boru hatları kendine ait kanallara (Kuranglez) açılıyorsa, tesis edilebilir. Kanalların kesit alanları en az;anma ısıl gücü;14 kw'ye kadar olan cihazlarda ; 0,5 m 2, 14 kw'den fazla olan cihazlarda ; 0.75 m 2 Kanalın küçük kenar boyutu en az 0.5m olmalıdır.bu kanallara açılan havalandırma menfezi veya pencere olmamalıdır. C tipi cihazlarda; yanma havası ve atık gaz boru çıkış ağızları çatı üzerinden en az 40cm yükseklikte olmalıdır. (Şekil 20 ).Yatay çıkış ağızları, cihaza yağmur suyu vb. girmemesi için dış tarafta aşağıya doğru %1-2 eğimle monte edilmelidir.c tipi cihazlarda yanma havası ve atık gaz boru çıkış ağızları yakıt pompaları ve yakıt depolarından en az 5m yatay uzaklıkta olmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 35 / 71

36 min. 40 cm 4.Atık gaz tesisatının yanabilen yapı malzemelerinden uzaklığı : C tipi cihazların atık gaz tesisatı, yanabilen yapı malzeme veya elemanlarına en az 5 cm. uzakta olmalıdır. Ancak, cihazın maksimum anma ısıl gücünde yapı elemanlarındaki sıcaklık 85 º C den yukarı çıkmıyorsa ve bu husus kullanma kılavuzunda belirtilmiş ise bu mesafenin bırakılmasına gerek yoktur. 5.Atık gaz tesisatının çatıdan yapılması: Atık gaz tesisatı imalatçı firma talimatlarına göre, çatıdan yapılabilecek cihazlar çatı katlarına veya çatı/teras altındaki odalara monte edilebilir.ancak bu durumda;tavanın ateşe dayanıklı olması gerekir.cihazın temiz yanma havası temini ve atık gaz çıkışını sağlayan atık gaz tesisatı çatı arasında ateşe dayanıklı malzeme ile izole edilmelidir. Tavan ateşe dayanıklı malzemeden değil ise atık gaz tesisatı tavan geçişinden itibaren yanmayan malzeme ile izole edilmeli veya ayrı bir koruma borusu içine alınmalıdır. Borularda yoğuşmayı önlemesi bakımından atık gaz tesisatının çatı arasında kalan kısmı mutlaka izole edilmelidir. min. 40 cm min. 40 cm min. 40 cm Şekil. 20 Hermetik (konsantrik bacalı) cihazlar 6.5.Yoğuşmalı Cihazlar: Yoğuşmalı cihazlar, kullanma ve ısıtma sıcak suyunu ısıtmak için kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın içindeki su buharını yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından da yararlanan genellikle C tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazlardır. (TS EN 677 ) Yoğuşmalı cihazların atık gaz bağlantıları, atık gaz tesisatı malzemesi, yoğuşma sıvısının atılması ve cihazların devreye alınması TS standardına uygun olarak yapılmalıdır. 1.Cihazların montajının yapılamayacağı yerler; a)yakma havasını dış ortamdan alan: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına,açık balkonlara, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır.yakma havasını dış ortamdan alan yoğuşmalı cihazların tesis edildikleri mahalde,dış atmosfere açılan en az 150cm 2 serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır. b)yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan: Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, banyo, tuvalet, yatak İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 36 / 71

37 odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. Yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan yoğuşmalı cihazların tesis edildikleri mahalde havalandırma açıklığı boyutlandırması hesaplama yöntemi ile yapılmalıdır. 2.Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar: 50 kw üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dış ortamdan alan yoğuşmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmelidir. Kapasite sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan cihazlar, doğrudan dış ortama açılan havalandırma menfezi bulunan ve sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale konulmalıdır. 50 kw ve üzeri kapasitelerde ki bacalı çalıştırılan tüm yoğuşmalı cihazların tesis edileceği mahal dışına elektrik şalteri konulmalıdır.cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit şekilde olmalı, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır. 3.Atık gaz tesisatı : Yoğuşmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı ( duman kanalları ) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN ,1856-2, TS EN veya TS EN standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalıdır. Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); duman kanalı ve baca sistemi, akredite kurumlarca onay verilmiş sistem sertifikasyonuna sahip olmalıdır.baca boyutlandırma hesabı, TS EN ve TS EN standardına uygun yapılmalıdır. Baca boyutlandırması negatif basınçlı baca sistemine göre yapılabilir ancak bağlantı şekilleri pozitif basınçlı baca sistemine uygun olmalı ve baca sisteminde kullanılacak malzeme yoğuşan sıvıya mukavim olmalıdır. Baca gazı çıkış basınç değerleri imalatçı firma tarafından beyan edilmek zorundadır.baca gazı hattında oluşan yoğuşma sıvısı tahliyesi için; duman kanalı ve bacaların birbirine bağlantıları yatayla asgari 3 o lik bir eğimle yapılmalı, 90 o lik dirsekler kullanılmamalıdır. Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak şartıyla kontrol ve temizleme parçası tesis edilebilir. Baca gazı hatları, binalarda sadece kendilerine ait, uzunlamasına havalandırılmış DIN in istediği şartları yerine getiren veya yangına 90 dakika dayanabilen ve baca kesitinin en az 1,5 katı bir kesite sahip olan, şaftlara ve kanallara yerleştirilmelidir. 4.Birleşik ( Kaskad ) baca sistemi : Birden fazla cihazın hızlandırma parçalarının, yatayda oluşturulan kollektör ile ortak bir duman kanalına bağlandığı ve baca gazlarının atmosfere atılmasının ortak bir baca ile yapıldığı sistemdir ( Şekil.21 ). Şekil.21 - Kaskad baca sistemi Kaskad baca sistemine dâhil olan cihazlar; aynı tür yakıt yakmalıdır. Kaskad baca sisteminde en fazla kaç cihazın kullanılabileceği akredite kuruluşlarca verilmiş olan raporlara göre belirlenmeli veya kullanılacak baca hesap programları ile sınırlı olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı TS EN standardına uygun olmalıdır. Duman kanalları ve bacalar yoğuşma sıvısına mukavim olmalıdır. Hesaplamalarda kullanılacak programları TSE Belgesine sahip olmalıdır.kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN , veya TS EN uygunluk belgelerinden herhangi birine haiz olmalıdır ve sistemde kullanılması gerekebilecek geri akım güvenlik klapesi TS EN standardına uygun baca akışkanları dinamiği hesaplama sonuçlarına göre seçilmelidir. Madde te atık gaz tesisatı ile ilgili belirtilen tüm özellikler kaskad baca sistemleri için de geçerlidir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 37 / 71

38 5.Cihaz yanma havası temin tesisatı : de belirtilen ve 50 kw altında kapasitelere sahip yoğuşmalı tip cihazlara ait yanma havası, montaj odası ve bitişik hacimlerden temin ediliyor ise, montaj odasının hacmi cihazın her 1 kw toplam anma ısıl gücü için 1m 3 olmalıdır. Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/cihazların toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1m 3 den az ise, yanma havası, cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm 2 serbest enkesit alanlı iki menfez ile temin edilir. Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kw anma gücü başına en az 1m 3 olmalı,,iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45cm. yüksekliğe açılmalıdır. Cihazların yerleştirildiği mahaldeki havalandırma menfezleri yatak odaları,banyo ve WC lere açılmamalıdır. 50 kw üzerindeki kapasitelere sahip cihazların bulunduğu mahallerde havalandırma açıklığı boyutlandırması, merkezi sistem havalandırma hesapları kısmındaki formülasyon ile yapılmalıdır. Yanma havası temini ortamdan bağımsız olarak dış ortamdan yapılacak ise bununla ilgili tesisat bağlantısı üretici firma orijinal ekipmanları ile yapılmalıdır. 8.5 de belirtilen yoğuşmalı cihazlar ortamın büyüklüğüne ve havalandırılmasına bağlı olmaksızın hermetik olarak işletilebilir. 6.Yoğuşma sıvısının tahliyesi: Isıtma işlemi esnasında yoğuşmalı kazanda ve baca gazı hattında oluşan yoğuşma sıvısının ph değeri 3 4 arasında olduğundan tahliyesi uygun şartlarda yapılmalıdır. Anma ısı gücü 200 kw a kadar olan yoğuşmalı kazanlarda oluşan yoğuşma sıvısı nötralize edilmeden atık su şebekesine boşaltılabilir. Anma ısı gücü 200 kw tan büyük olan yoğuşmalı kazanlarda oluşan yoğuşma sıvısı nötralize edilerek ph değeri arasına yükseltilmeli ve bundan sonra atık su şebekesine boşaltılmalıdır. Yoğuşma sıvısı tahliyesinin kanal bağlantısı serbestçe görülebilir ve TS standardına uygun olmalıdır.bu bağlantı eğimli olarak ve bir sifon kullanılarak ve uygun numune alma tertibatları ile donatılmalıdır.yoğuşma sıvısı tahliyesinde sadece korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca borularda ve bağlantı parçalarında galvanizli veya bakır alaşımlı malzeme kullanılmamalıdır. Düşük baca gazı sıcaklığı ve bunun sonucu olarak meydana gelen düşük çekiş güçleri ve baca gazlarının baca sisteminde yoğuşmaya devam etmeleri nedeniyle baca gazı hattı üzerine drenaj hatları konulabilir; ancak bu durumda yoğuşma sıvısı tahliyesinde sıvı birikimini sağlayan bir sifon monte edilerek baca gazı sızıntısı önlenmelidir. 6.6.Radyant tüplü ısıtıcı sistemleri Radyant tüplü ısıtıcı sistemler, yanma ürünlerinin tahliyesi ve yanma havasının içeri alınmasında uygulanan metoda göre sınıflandırılır.radyant tüplü ısıtıcı cihazlara ait, yanma havası temini için hava giriş yolunun / yollarının enine kesit alanları TS EN a uygun olmalıdır. Yanma ürünlerine ait atık gazların cihazın tesis edildiği oda dışına atılması için bir baca veya bir tertibat mevcut ise, yanma ürünlerine ait çıkış yolu kapanmaya karşı korumalı olarak tasarımlanmalı ve düzenlenmelidir.cihaz parçaları ve kontrol tertibatları ayar, bakım ve değiştirme için kolayca erişilebilir şekilde düzenlenmelidir. Cihazların elektrik donanımı, elektrikten kaynaklanan tehlikelerden korunacak şekilde tasarımlanmalı, yapılmalı ve EN özelliklerine uygun olmalıdır.radyant tüplü ısıtıcı cihazlar, kolay tutuşabilen yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı mahallere yerleştirilmemelidir. Cihazlara ait üst havalandırma açıklıkları cihaz montajının yapıldığı kot seviyesinden daha üst noktada bulunmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 38 / 71

39 6.7.Elektrik jeneratörleri Doğal gazın yanması sonucunda açığa çıkan ısı enerjisini, elektrik enerjisine çeviren ve bir grup hâlinde çalışan, gidip gelme hareketli, içten yanmalı motorlardır (Şekil 12). a)cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar : Jeneratör dairesi olarak adlandırılan müstakil bir mahale tesis edilmelidir. Yaşam mahallerine tesis edilemez. Sıcak su kazanları, kızgın su kazanları, buhar kazanları, buhar jeneratörleri gibi yakma havasını, bulunduğu ortamdan alan cihazlarla aynı ortamda bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairelerinde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi dışına elektrik jeneratörü dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak bir düzenek veya cihaz (Ana kapatma şalteri) bulunmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi ara kat veya çatı katında olması durumunda, binanın yeni statik yük dağılımı uygun olmalıdır. Elektrik jeneratörlerine ait doğal gaz boru hatlarının birleştirilmesi kaynak ile yapılmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesinde emniyet kurallarına uyulmalıdır. Elektrik jeneratörlerinin egzoz sisteminde mutlaka susturucu bulunmalıdır.jeneratörün yerleştirildiği zemine titreşimi iletmesini önlemek için titreşim izolatörleri kullanılmalıdır. Elektrik jeneratör dairelerinde solenoid vana ile irtibatlandırılmış ve üst havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye patlayıcı ortam korumalı (ex-proof) gaz alarm cihazı tesis edilmelidir. Solenoid vana, oluşabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal doğrultusunda Elektrik jeneratörü dairesine gaz girişini engelleyecek bir noktaya yerleştirilmelidir. Boru hattı üzerindeki ayar,kumanda,ölçme ve kontrol cihazlarının vidalı bağlantılarında TS 61 e uyulmalıdır. Gaz kontrol hattı ekipmanları Madde ve Madde e uygun olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları sızdırmazlığı sağlayacak şekilde birleştirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeleri ısıya dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkış boruları; jeneratörün yerleştirildiği mahal dışındaki başka yaşam mahallerinden geçirilmemelidir. Atık gaz çıkış borusu üzerinde ve yatayda, Elektrik jeneratörü baca adaptöründen sonra 3D mesafede, bu sağlanamıyor ise düşeye dönüş dirseğinden 2D mesafede baca gazı analizi numune alma noktası bulunmalıdır. Elektrik jeneratörlerinde, ithalatçı/imalatçı firma tarafından onaylı baca ayrıntıları, atık gaz tesisatında da, imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalıdır. Bunlar imalatçı talimatlarına göre monte edilmelidir. Elektrik jeneratörlerine ait baca çıkışları mutlaka doğrudan dış ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlamalı ve herhangi bir hava giriş noktasından en az 5m uzağa atılmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara (açık veya kapalı), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. İnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2,3m olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkışı yerden en az 1m yükseklikte olmalıdır. Baca çıkışları dış darbeye maruz kalabileceği yerlerde paslanmaz veya galvaniz çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluşabilecek bir darbe göz önünde bulundurularak arttırılmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 1,5m olmalıdır. b)elektrik jeneratör dairesinde havalandırma : Elektrik Jeneratörlerinin soğutma havası ihtiyacı imalatçı firma tarafından belirtilmeli ve soğutma havasının geçeceği kesit hesaplanırken hava hızı 1-2 m/s aralığında alınmalıdır.elektrik jeneratörlerine ait havalandırma menfez kesitleri veya havalandırma fan debileri belirlenirken; yakma havasının ve soğutma havasının toplam değeri esas alınmalıdır.yakma havası temini için tabii havalandırma kesit alanı Madde 9.1 e ve cebri havalandırma Madde 9.2 ye göre hesaplanır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 39 / 71

40 Şekil.22 Elektrik jeneratör dairesi 6.8. Kazanlar - merkezi sistem kazanları Bir veya birden çok birimde ısıtmayı sağlamak maksadı ile doğalgazın yakılmasını sağlayan, ilgili mamul standartlarından ( TS EN 303-1, TS EN 303-3, TS 377 EN 12953, TS EN 12952, TS EN , TS 4040 ve TS 4041 ) birindeki kurallara uygun olarak tesis edilmiş olan ve anma ısı güçleri 70 kw ve daha büyük olan ısı üretme cihazlarıdır. 6.9.Brülör Gazı yakma havası ( oksijen ) ile belirli oranlarda karıştıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz/hava karışımı oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle issiz ve tam yanmayı ve alevin meydana gelmesini sağlayan, TS 11391, TS EN 676 standardına uygun otomatik veya yarı otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateşleme ve güvenlik tertibatıyla donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden yakma sistemidir. Katı yakıtlı yarım silindirik kazanlar, sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar ve TSE belgesi olmayan tam silindirik sıvı ve katı yakıtlı kazanlar doğalgaza dönüştürülmemelidir. TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüşüm halinde TS EN ( 1000 kw a kadar olan kazanlar için ) veya TS 4040 ( 1000 kw üzerindeki kazanlar için ) standardı tarafından istenen verim şartlarını sağladığı, akredite uygunluk değerlendirme kuruluşları tarafından yapılan verim raporu ile belgelendirilmesi halinde doğalgaza dönüştürülebilir. TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza dönüşümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine uygun doğalgaz brülörü ( TS EN 676 ) kullanılması ve akredite olmuş kurum ve kuruluşlardan alınacak uygunluk raporu ile yapılabilir Brülör seçimi : Brülör seçiminde doğalgazın alt ısıl değeri 8250 kcal/ m 3 olarak alınmalıdır. Cihazın tüketeceği yakıt miktarı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır. B = Q / ( Hu. η ) (m 3 /h) Burada, B : Yakıt miktarı, Q : Kazan kapasitesi ( kcal / h), η : Verim (%). Hu : Yakıtın alt ısıl değeri ( kcal / m 3 ), olarak alınmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 40 / 71

41 6.9.2.Brülör seçimi ve gaz kontrol hattı : Gaz brülörleri TS EN 676 veya TS EN 298 standardlarına uygun olmalıdır. Yanma verimi ve uygun baca dizaynı için brülör ve kazan üretici firmaları sistem hakkında bilgilendirilmelidir. Brülör kazana uygun olarak seçilmelidir. Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam şekilde bağlanmalıdır. Brülör gaz kontrol hattı başındaki küresel vanadan sonra sistemde oluşabilecek titreşimlerin doğal gaz hattına geçişini önlemek amacı ile kompansatör tesis edilmelidir (TS 10880). Brülör gaz kontrol hattı sabit bir mesnet ile desteklenmelidir.projede belirtilen kazan kapasitesine uygun,tespit edilen yakıt miktarını yakacak özellikte brülör seçilmelidir. Yakıt miktarı Madde de verilen yöntemle hesaplanır.karşı basınçlı veya kalın ön kapağa sahip kazanlarda,brülör seçiminde;karşı basınç ve namlu uzunluğuna dikkat edilerek uygun seçim yapılmalıdır. 100 kw ya kadar tek kademeli kw arası iki kademeli 600 kw üzeri oransal kontrollü. Brülör seçilmelidir Brülör gaz kontrol hattı genel donanım elemanları; Doğal gaz yakan cihazların (brülör, bek vb.) emniyetli ve verimli olarak çalışmalarını temin etmek maksadıyla tesis edilen sistemlerdir. Gaz kontrol hattında kullanılacak olan donanımlar yakıcının kapasitesine, brülör tipi ve şekline bağlı olarak değişiklik gösterir. Buna göre gaz kontrol hattındaki donanımlar belirlenirken sistemin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Gaz kontrol hattı donanımlarının yakma sistemine uygunluğu brülör firmasının sorumluluğundadır. ( TS EN 676, TS 11391, TS EN 298 ) a) Brülör vanası : Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan küresel vanadır.her brülör gaz kontrol hattı girişine bir adet küresel vana konulmalıdır. ( TS EN 331, TS 9809 ) b) Kompansatör : Brülördeki titreşimin tesisata geçişini zayıflatmak için kullanılan donanım olup TS e uygun üniversal tip olmalıdır. c) Manometre : Gaz kontrol hattındaki manometreler musluklu tipte olmalıdır. 300 mbar basınca sahip sistemlerde regülatör sonrasına 1 adet musluklu manometre takılmalı, öncesine ise ikinci bir musluklu manometre ya da körtapalı ağız bırakılmalıdır ( TS EN ). d) Filtre : Filtreler, ilk otomatik ayar elemanının veya gaz basınç regülatörünün hemen önüne gaz kontrol hattı donanımlarını kirlilikten korumak amacı ile yerleştirilmelidir. Kullanılacak filtre TS ya uygun ve göz açıklığı 50 µm olmalıdır. e) Gaz basınç regülatörü : Gaz kontrol hattı girişindeki gaz basıncını brülör için gerekli basınca düşüren donanımdır. Gaz kontrol hattı ekipmanlarının dayanım basıncı, regülatör giriş basıncının 1,2 katından küçük olması durumunda ani kapatmalı regülatör kullanılmalıdır. ( TS EN 88, TS 10624, TS EN 334 ) f) Emniyet tahliye vanası ( Relief valf ) : Sistemi aşırı basınca karşı koruyan anlık basınç yükselmelerinde fazla gazı sistemden tahliye ederek regülatörün devre dışı kalmasını önleyen donanımdır. Ani kapamalı regülatör kullanılması durumunda bulunmalıdır ( TS 11655). g) Asgari gaz basınç algılama tertibatı ( Asgari gaz basınç presostatı ) : Regülatör çıkışındaki gaz basıncının brülörün normal çalışma basıncının altında kalması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek akışın kesilmesini sağlayan donanımdır.tüm gaz kontrol hatlarında bulunmalıdır ( TS EN 1854 ). h) Azami gaz basınç algılama tertibatı ( Azami gaz basınç presostatı ) : Regülatör çıkışındaki gaz basıncının brülörün normal çalışma basıncının üstüne çıkması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek gaz akışını kesen donanımdır.düz tip regülatör kullanılması veya regülatör olmaması durumunda kullanılmalıdır ( TS EN 1854 ). I) Otomatik kapama vanası ( Solenoid vana ) : Sistemin devre dışı kalması gerektiği durumlarda aldığı sinyaller doğrultusunda gaz akışını otomatik olarak kesen ve ilk çalışma esnasında sistemin emniyetli olarak devreye girmesini sağlayan donanımdır. 70 kw kapasiteye kadar olan sistemlerde gaz kontrol hattında iki adet seri olarak bağlanmış B sınıfı, 70 kw üzeri kapasitelerde ise iki adet seri olarak bağlanmış A sınıfı solenoid vana bulunmalıdır (TS EN 161). k) Sızdırmazlık kontrol cihazı ( Vana doğrulama sistemi ) : Otomatik emniyet kapama vanalarının etkin bir şekilde kapanıp kapanmadığını kontrol eden ve vanalardaki gaz kaçaklarını belirleyen donanımdır kw a kadar olan kapasitelerde bulunması tavsiye edilir kw ve üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın, kızgın yağ, kaynar sulu, alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılmalıdır ( TS EN İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 41 / 71

42 l) Yangın vanası : Yangın vb. nedenle ortam sıcaklığının belirli bir değere yükselmesi durumunda gaz akışını otomatik olarak kesen donanımdır. Kullanılması tavsiye edilir Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları : a) QB 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı; Açıklama 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Relief valf 8 Tahliye hattı (vent) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör 12 Sızdırmazlık Kontrol Cihazı Şekil.23 - QB 1200 kw ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı b) QB < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı; Açıklama 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Relief valf 8 Tahliye hattı (vent) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör Şekil.24 - QB < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 42 / 71

43 c) QB < 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı; Açıklama P1 : Regülâtör girişindeki doğal gaz basıncı Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Azami gaz basınç) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör Şekil.25 - QB < 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı d) QB 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı; Açıklama P1 : Regülâtör girişindeki doğal gaz basıncı Pmax : Regülâtör sonrasındaki gaz kontrol hattı ekipmanlarının azami dayanım basıncı 1 Küresel vana 2 Kompansatör 3 Test nipeli 4 Filtre 5 Manometre (musluklu) 6 Gaz basınç regülâtörü 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Azami gaz basınç) 9 Presostat (Asgari gaz basınç) 10 Solenoid valf 11 Brülör 12 Sızdırmazlık kontrol cihazı Şekil.26 - QB 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 43 / 71

44 Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları Açıklama 1 Küresel vana 2 Manometre 3 Gaz filtresi 4 Test nipeli 5 Gaz basınç regülatörü 6 Relief valf 7 Tahliye hattı (vent) 8 Presostat (Asgari gaz basınç) 9 Solenoid valf 10 Brülör Şekil.27 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Üflemeli ve atmosferik brülör gaz kontrol hatlarında, ani kapamasız regülatör kullanılacak ise kullanılacak tüm armatürlerin dayanım basınçları regülatör giriş basıncının 1,2 katından küçük olmamalıdır. 7.Havalandırma Isı üretecine ait yakma sisteminin her devreye girişinden veya tekrar çalıştırılmasından önce yanma odasının doğal veya cebri olarak havalandırılması TS EN 676 daki kurallara uygun olarak sağlanmalıdır. Bu sistem ile yakma düzeninin çalışmasını etkilemeden gerekli yanma havası temin edilip, kazan dairesinin havalandırması gerçekleştirilmelidir.kazan dairesi havalandırması doğrudan dış ortama açılmalı ve mahaller dolaylı olarak havalandırılmamalıdır.kazan dairesi toprak kotunun altında kalıyor ve havalandırma uygun boyutlarda kanallar ile cebri olarak yapılıyor ise havalandırma fanlarından birinin devre dışı kalması durumunda brülörün de devre dışı kalmasını sağlayan otomatik kontrol sistemi kullanılmalıdır. Havalandırma tesis edilirken kazan dairesinde asla negatif basınç oluşmaması sağlanmalıdır.havalandırma, yangın ve dumanı en az 90 dakikalık sürede (yangın direnç süresi) kazan dairesinden ve ateşleme düzenine ait odalardan diğer odalara taşımayacak biçimde yapılmalıdır. Hava kanalları diğer hava kanalları ile bağlantılı olmamalı, gerektiği zaman temizlenebilmelidir. 7.1.Tabii havalandırma ( Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar ) hesabı : Toplam kurulu gücü 1000 kw ın altında olan kazan dairelerinin havalandırmasında doğrudan dışarı açılan menfezler için yeterli kesit alanı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır. S A = F a ( Q br + 70 ) Burada: S A : Alt havalandırma net kesit alanı ( cm 2 ), F : Menfezin geometrisine bağlı olarak aşağıdaki şartlara göre değişir, F = 1 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 1,5 katından fazla olmayan ), F = 1,1 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 5 katına kadar olan ), F = 1,25 : Dikdörtgen ( uzun kenarı, kısa kenarının 10 katına kadar olan ), F = 1 : Dairesel, F = 1,2 : Izgaralı, a : Menfezin ızgara katsayısı ( ızgarasız olduğunda a=1, ızgaralı olduğunda a=1,2 ), Q br : Toplam anma ısı gücüdür ( kw ). Toplam kurulu gücü 1000 kw ın üzerinde olan kazan dairelerinin havalandırmasında toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1,6 m 3 /h hava ihtiyacı vardır. Buradan hareketle doğrudan dışarı açılan menfez için gerekli kesit alanı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 44 / 71

45 S A = Q br / 3600 Burada: Qbr :Toplam anma ısıl gücü ( kw ), S A :Menfez kesit alanıdır ( m 2 ). Pis hava atış miktarı (üst havalandırma), toplam anma ısıl gücünün her 1kW ı için 0,5 m 3 /h olmalıdır. Buradan hareketle pis hava atışı için gerekli menfez kesit alanı aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır. S Ü= S A 0.6 Burada: Sü : Pis hava atışı için net kesit alanıdır ( m 2 ). 7.2.Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı : Tabii olarak havalandırılması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli en az taze hava ve egzoz havası miktarları brülör tipine ve kapasitesine göre aşağıdaki eşitliklere göre hesaplanmalıdır. a) Üflemeli brülörler için ; Alt havalandırma hesabı; Vhava = Qbr * 1,184 * 3,6 ( m 3 /h ), Sa = Vhava / ( 3600 * V ) ( m 3 ) Burada: Qbr : Anma ısı gücü ( kw ), V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır ( m/sn ). Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Qbr * 0,781 * 3,6 (m 3 /h ), SÜ = VEgzost / (3600 * V ) ( m 3 ) Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır ( m/sn ). b) Atmosferik brülörler için ; Alt havalandırma hesabı; Vhava = Qbr * 1,304 * 3,6 ( m 3 /h ), Sa = Vhava / ( 3600 * V ) ( m 2 ) Burada: Qbr : Anma Isı Gücü (kw), V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır ( m/sn ). Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Qbr * 0,709 * 3,6 ( m 3 /h ), SÜ = VEgzost / (3600 * V ) ( m 3 ) Burada: V : Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır ( m/sn ). 8.Elektrik tesisatı : Isıtma gücü en az 50 kw olan yakma sistemine ait elektrik tesisatı TS ya uygun olmalıdır. Brülör ve ısı üreteci ile brülör kontrol cihazlarına ait fiş priz bağlantı elemanları işletme şartlarına uygun olmalıdır. Elektrikle çalışan ayar elemanlarına sahip bütün gaz yakma tesislerinin devre dışı edilmeleri için, ısı üreteçlerinin yerleştirildiği mahalin ( kazan dairesi ) dışına, kolayca ulaşılabilir ve herhangi bir tehlikenin de meydana gelmesine sebep olmayacak bir yere bir ana şalter yerleştirilmelidir. Doğalgazın kazan dairelerinde kullanılması hâlinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosunun, etanj tipi patlama ve kıvılcım güvenlikli olması, kumanda butonlarının pano ön kapağına monte edilmesi ve kapak açılmadan butonlar ile çalıştırılması ve kapatılması gerekir. Kazan dairelerinde aydınlatma; tavandan en az 50 cm sarkacak veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak şekilde; veya yan duvarlara tespit edilecek etanj tipi flüoresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılır ve tesisat antigron olarak tesis edilir. Isı merkezlerinin girişinde 1 adet emniyet selonoid vanası bulunması ve bu vananın en az 2 adet patlama ve kıvılcım güvenlikli kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalışması gerekir. Büyük tüketimli ısı merkezlerinde, entegre gaz alarm cihazı kullanılması da gerekir. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 45 / 71

46 9.Kazan dairelerinde alınması gereken ilave tedbirler : - Isı üreteçlerinin tesis edildiği mahallerde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. - Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden ( genelde çelik ) ve dışarıya açılacak şekilde yapılmalıdır. - Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise binadaki yeni statik yük dağılımı, ilgili kurumların vereceği onay raporu neticesinde kontrol edilmelidir. - Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek, gerektiğinde kapısı da olan, yeterli alanlar mevcut olmalıdır. İmalatçı tarafından şart koşulan değerlerin altına düşülmemelidir. - Konutlarda, merkezi sistem ısıtmalarda binanın sıcak su ve mutfak kullanımı için, merkezi sistem sayaç vanasından önce, ayrı bir hat / branşman tesis edilmelidir. - Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda başvurulması gereken telefonları kullanıcıya verilmelidir. - Konulacakları yerlerin hacmi bakımından küçük ve büyük gaz tüketim cihazları (kazanlar), ikisinin birden çalıştırılması için yeterli olmayan bir hacme yerleştirilmiş ve yedek kazan kullanımı olacak ise ikinci kazanın çalıştırılması hâlinde cihazlardan birinin gazını otomatik olarak kesen ve her iki cihazın aynı anda çalışmasına engel olacak ek bir gaz akış emniyet tertibatı konulmalı, kazanların duman kanallarına klapeler tesis edilerek çalışmayan kazanın baca ile irtibatı kesilmelidir. - Konutlarda yedek kazan kullanımına ise, binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına bakılarak gaz dağıtım şirketi tarafından karar verilmelidir. - Bu amaçla kullanılacak kazanlardan sadece en büyük olanın tüketim değeri esas alınarak baca ve havalandırma boyutlandırılması yapılmalıdır. Bu durumda hesap ve boyutlandırmalar yedek kazan hesaba katılmadan yapılmalıdır. - Sayaç seçimi yapılırken yedek kazan hesaba dâhil edilmelidir. - Yedek kazan brülör tipi ( atmosferik veya üflemeli ) asıl kazan brülör tipinden farklı, kapasitesi ise asıl kazan kapasitesinden büyük olmamalıdır. -Buhar kazanlı kazan daireleri : Yüksek basınçlı ( 0,5 Atü den daha yüksek işletme basıncına sahip ) buhar kazanları; konutların içine, altına,üstüne,bitişiğine;büro,sosyal ve çalışma hacimleri gibi insanların sürekli olarak kullandıkları hacimlerin içine,altına,üstüne ve bitişiğine,ancak TS EN daki sınırlamalar çerçevesinde tesis edilebilir.buhar kazanları ve buhar jeneratörlerinin yerleştirileceği hacimler için yetkili kurum ve kuruluşlardan onay alınmalıdır. 10.Konutlarda ve ısı merkezlerinde bacalar : Atık gaz bacaları üç ana gruba ayrılır. 1. Adi bacalar 2. Ortak bacalar 3. Müstakil bacalar 4. Hava-atık gaz baca sistemleri 10.1.Adi bacalar Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği şekilde tasarımlanmış bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz ( Şekil.18 ) Ortak (Şönt) bacalar Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branşmanlardan meydana gelen bacaya ortak ( şönt ) baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz ( Şekil.18 ) Müstakil (Ferdi) bacalar Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmış bacalara müstakil baca denir. Bacalı cihazlar, sadece müstakil bacalara bağlanabilir. Asgari etkili baca yüksekliği 4m olmalıdır. Hızlandırma parçasının, 1m ve üstünde olabildiği durumlarda bu mesafenin 1,5 katına eşit bir etkili yükseklik yeterlidir ( Şekil 18 ). İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 46 / 71

47 Şekil.28 - Bacalar Atık gaz boruları başka kat hacimleri içerisinden ve başka oturma mahalleri içerisinden geçirilmemelidir. Bacalar;ısı,yoğuşma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden ilgili standartlara ( TS EN , TS EN ,TS EN 1447,TS EN ,TS EN veya TS EN ) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal edilmelidir. Yoğuşmalı tip doğalgaz yakıcı cihazlara ait bacalar, ilgili standarda uygun olmalıdır Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel hususlar : Baca kesitleri, TS EN e göre hesaplanmalı,tasarım ve montajı TS EN standardında yer alan koşullara uygun olmalıdır.kullanılacak malzeme,ilgili malzeme standartlarına göre belirlenmiş sınıflandırmalara göre doğalgaz la çalışma koşullarına uygun olacak şekilde seçilmelidir. Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkış deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkış deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır.ancak,bunun mümkün olamadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmış uzunluğu en fazla 2,5 m olmalıdır. Atık gaz bacaları düşey olmalıdır. Düşey doğrultuda, ancak bir kez 30º yi geçmeyen sapma olabilir. Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40 cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır. Atık gaz boruları, 2º-3º lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. Atık gaz boru malzemesi; TS EN veya TS EN standartlarına uygun malzemeden olmalıdır. Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz şekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN e uygun karbonmonoksit algılama cihazları kullanılması tavsiye edilir. Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir. Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta olacak şekilde yerleştirilmelidir. TS 3541 e göre ısı yalıtımı yapılması durumunda bu mesafeler %25 oranında azaltılabilir. Atık gaz borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkışındaki en kesit alanından küçük olmamalıdır. Vantilatör veya baca fan kiti doğrudan bacaya bağlanmamalıdır. Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 47 / 71

48 Baca kesit hesabı Atık gaz bacalarında daire kesitler tercih edilmelidir. Her tip ve kapasitedeki cihaz bacasının kesit hesabı; tek cihaz bağlantısı için TS EN ve birden fazla cihaz bağlantısı için ( Örn: Kaskad sistemler hava atık gaz sistemleri ) TS EN standartlarına göre yapılmalıdır. Havalandırma boşluklarından ve kesiti 1m² nin altında olan aydınlıklardan baca geçirilmemelidir. Aydınlığa bakan ve hermetik cihaz kullanmayan dairelerin hepsi için bir baca yapılacağı düşünülmeli ve bu bacaların tesisinden sonra net 1m2 den büyük alan kalmalıdır. Aydınlığın üstü ortam havasını tahliye etmeyi engelleyecek bir yapıda olmamalıdır. Bacaların çatı üzerinde kalan kısımları ve atık gazların dışarı atılmasında TS ve TS EN standardına uyulmalıdır. Her kazan ayrı bacaya bağlanmalıdır ( 70 kw ın üstü ). 70 kw ın altındaki cihazlarda birden çok atık gaz çıkış borusu, bir ortak boruda birleştirilerek veya ayrı ayrı ortak bir bacaya bağlanmamalıdır ( yoğuşmalı cihazlara ait kaskad sistemler hariç ). Özel durumlarda gaz dağıtım şirketinin onayı alınarak farklı uygulama yapılabilir Hava-atık gaz baca sistemi C tipi cihazlarda ( yoğuşmalı cihazlar dâhil ); cihaz mahalinden bağımsız olarak yanma için gerekli olan taze havayı, çatı üst seviyesinden itibaren fabrikasyon bir kanal vasıtası ile sağlayan, yanma sonucu oluşan atık gazı ilgili standartlara uygun malzemeden yapılmış bir baca ile çatı üst seviyesinden dışarı tahliye eden, iç içe aynı merkezli 2 kanaldan oluşan dikey baca sistemidir ( Şekil.19 ). Şekil.29 Hava Atık gaz baca sistemi İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 48 / 71

49 a) Hava-atık gaz baca sistemi elemanları Taze hava temini paslanmaz malzemeden oluşan şafttan veya hafif beton kanal olarak adlandırılan şafttan sağlanmalıdır. Atık gaz tahliyesi; yoğuşma sıvısına mukavim malzemeden yapılmalı ve eklem yerlerinde sızdırmazlık elemanı kullanılmalıdır. Yanma sonucu oluşan atık gaz çatı üst seviyesinden tahliye edilmelidir. Hermetik bacanın ana bacaya bağlandığı noktada, sızdırmazlığın sağlanması amacı ile ısıya dayanıklı giriş adaptörü kullanılmalıdır. Bacanın üst seviyesinde; bacaya monte edilmiş, atık gazın dış atmosfere tahliyesini sağlayan ve ters rüzgârların baca kanalına girişini engelleyen standartlara uygun baca şapkası bulunmalıdır. Bacanın alt kısmında, baca içerisine sızması muhtemel olan yağmur suyunu ve baca gazı içerisindeki yoğuşma suyunun toplanması ve tahliye edilmesi amacı ile sistem içindeki dengeyi sağlayan standartlara uygun yoğuşma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanı bulunmalıdır. Yoğuşmalı cihaz kullanılması durumunda, taşan akım aralığı ( fazla hava deliği ) üzerinden havalandırma bacasına yoğuşma sıvısı geçmemelidir. Yoğuşmalı cihaz kullanılması durumunda, sistemde oluşacak yoğuşma sıvısının tahliyesi Madde 8.5 de 6.bende göre yapılmalı ve yoğuşma sıvısının hava boşluğuna girmemesi için hava boşluğu yalıtılmalıdır. Yine bacanın alt seviyesinde, yoğuşma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanının hemen üstünde bulunan, gerekli deney ve kontrollerin yapılmasını sağlayan ve baca dış duvarına sızdırmazlık contaları kullanılarak tesis edilen temizleme kapağı bulunmalıdır. b) Hava-atık gaz baca sisteminin tesisi : Hava atık gaz baca sisteminin daire içerisine açılan kısımlarına, can ve mal güvenliği açısından risk oluşturabilecek durumların yaşanmaması için kullanıcıyı bilgilendiren uyarı levhaları tesis edilmelidir. Hava atık gaz baca sisteminde atık gaz kanalının baca ile irtibatlandırıldığı bölüme; bacaya monte veya demonte edilecek cihazların sadece imalatçı firma ve ilgili gaz dağıtım şirketinin onay şartı ile yapılabileceğini belirten uyarı levhaları asılmalıdır. Hava atık gaz baca sistemine bağlanacak her bir cihazın nominal ısı gücü 30 kw ı geçmemeli ve bir sisteme bağlanacak cihaz sayısı akredite kuruluşlar tarafından verilecek rapora göre belirlenmelidir. Hava atık gaz baca sistemine, her kat için en fazla iki adet cihaz bağlanmalıdır. Aynı katta sisteme bağlanacak cihazların atık gaz boruları arasında düşeyde olması gereken mesafe akredite kurumların test ve muayene raporlarında belirtilmelidir. Yoğuşma sıvısı toplayıcı, temizleme kapağı, hava fazlalık deliği ve yoğuşma sıvısı çıkış deliğinin bulunduğu ve sistemin en alt kısmında yer alan baca bölümü, bina ortak mahali olarak adlandırılan ( merdiven sahanlığı ve sığınak hariç ) bölümlere tesis edilmelidir. Atık gaz boşluğu ve havalandırma boşluğu dik olarak ve herhangi bir kıvrım olmaksızın yukarı doğru yapılandırılmalıdır. Taşan akım aralığının iç kesiti,atık gaz baca boşluğunun iç kesitinin en az % 15 ve en fazla % 25 i kadar olmalıdır. Hava atık gaz baca sisteminin montaj ve imalatını yapacak kişiler, imalatçı/ithalatçı firma tarafından sertifikalandırılmalı ve belgelendirilmelidir. Hava atık gaz baca sisteminde; sistemi tanımlayan, imalatçı firma adı ve imal tarihi bulunmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 49 / 71

50 c) Hava atık gaz baca sisteminin boyutlandırılması Baca boyutlandırması,ts EN standardına uygun olarak yapılmalıdır.boyutlandırma hesabında hermetik cihaza ait sistem sertifikası kapsamındaki konsantrik ( eş merkezli ) baca;pozitif basınçlı baca kapsamında, bina içerisinde bulunan ve binaya dik olarak yükselen hava atık gaz baca sistemi; negatif basınçlı baca kapsamında değerlendirilmelidir. 11. Gaz tesislerinin işletmeye alınması ve kontrolü a) Boru hatlarının sızdırmazlık kontrolü İşletme basıncının 300 mbar ın altında olduğu durumlarda birinci sızdırmazlık deneyi uygulanır.ilk kez gaz alacak olan binalarda tüm sayaç ve cihaz vanaları açık konumda iken test basıncı; işletme basıncının en az 50 mbar üzerinde olmalıdır.bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10 dakika beklendikten sonra,tesisatta 10 dakika süre ile U manometre kullanılarak deney işlemi gerçekleştirilmelidir.bu deney esnasında manometrede basınç düşmesi olmamalıdır. İşletme basıncının 300 mbar olduğu durumlarda;önce ikinci sızdırmazlık deneyi daha sonra birinci sızdırmazlık deneyi olmak üzere iki aşamada yapılmalıdır. İlk aşama ikinci sızdırmazlık deneyinde deney basıncı, işletme basıncının 1,5 katı olmalıdır ve bu deney 45 dakika süreyle uygulanmalıdır. Deney donanımı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik manometre kullanılmalı ve deney süresince basınç düşmesi olmamalıdır. Sızdırmazlık deneyi esnasında sızdırmazlığı sağlanamayan tesisatlara gaz verilmez. Kaçıran ekleme parçaları, hatalı borular yenilenmeli ve ek yerlerinde anti-korozif sabun köpüğü ile sızdırmazlık kontrolü yapılmalıdır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların, çatlakların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar yenileriyle değiştirilmelidir. Tesisatın deneyi tamamlanarak işletmeye alınmasından sonra boru içerisindeki hava tesisata en uzak noktadaki cihaz vanasının açılmasıyla dışarı atılır. Bu işlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde, açık alev ve ateş bulundurulmamalı, sigara içilmemeli, kapı zilleri ve elektrikli cihazlar çalıştırılmamalıdır. Kolon ve dağıtım hatlarına gaz verilmesinden ve havanın boşaltılmasından sonra açılmış olan tapalar tekrar kapatılmalıdır.sayaçlar ile basınç regülatörleri şebeke basıncı altında sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir.bu kontrolde hiçbir yerde köpük kabarcığı (kaçak belirtisi) görülmemelidir. Ayrıca mevcut gaz kullanan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergâh değişikliği vb. tadilat gerektiğinde birinci sızdırmazlık deneyleri yeniden yapılmalıdır. b) Bacaların kontrolü Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaşık 5 dakikalık işletme süresinden sonra,pencere ve kapıların kapalı olduğu durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim cihazlarının emniyet vanasından ( akım sigortasından ) atık gaz çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir.bu kontrol sırasında atık gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir ayarlama yapılmıyorsa ve birikme, geri tepme varsa sebebi araştırılıp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir. Bu kontroller cihaz yetkili servisleri tarafından yapılmalıdır. Tüketim cihazı başka bir gazdan doğalgaza çevrilmişse cihazda tam yanma olup olmadığı dönüşüm yapan yetkili servis tarafından yanmış gaz analizi yapılarak kontrol edilmelidir.atık gazın atılmasında birikme ve geri tepme olup olmadığı; ayrıca cihazın anma yükünde çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. İç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın yapılmasından önce aşağıda belirtilen kontrollerin yapımcı sertifikalı firmalar tarafından yapılması zorunludur; -Baca tipinin, kesitinin ve yüksekliğinin uygunluğunun kontrolü, -Baca temizlik ve bakımının yapılmış olduğunun kontrolü, -Baca duman deneyi yaparak baca çekişinin ve sızdırmazlık deney sonucunun olumlu olup olmadığının kontrolü, -Cihazların;gaz dağıtım şirketlerinde onaylanmış projesine uygun, bir bacaya bağlanmasının kontrolü, İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 50 / 71

51 c) Doğalgaz yakıcı cihazların periyodik bakımı Doğal gaz kullanıcısı; fonksiyonel ve ekonomik sebeplerden dolayı gaz yakma tesisini senede en az bir defa yapımcı firmanın yetkili elemanlarına veya bu konuda uzman kişilere muayene ve bakımı yaptırmakla yükümlüdür. Baca çekişinin bozulması durumunda gaz yakıtlı cihazların emniyetli kapanmasını sağlayacak yanma ürünleri emniyet tertibatı ( baca sensörü ) cihaz üzerinde bulunmaktadır. Baca sensörünün TS EN 297, TS 615 EN 26, TS EN 613 standardına uygun olarak emniyetli kapamayı sağlaması gerekmektedir. Meydana gelebilecek olumsuzlukların önüne geçilebilmesi ve cihazların daha verimli çalışabilmesi için, cihazların onarım ve periyodik bakımlarının yetkili servisler tarafından yapılması gerekir. 12.İç tesisatta gaz kaçağına karşı alınacak tedbirler; a) Bir binanın iç tesisatında gaz kaçağı fark edildiğinde; - Gaz kaçağın olduğu ortamda bulunan alevler söndürülmeli, - Bütün kapı ve pencereler açılmalı, - Gaz sayacındaki kapatma vanası veya ana emniyet vanası kapatılmalıdır. b) Gaz kokusu bulunan hacimlerde, - Kibrit veya çakmak kullanılmamalı, - Elektrik sigortaları, anahtarları ve şalteri açılıp kapatılmamalı, - Elektrik fişi çekilmemeli ve takılmamalı, - Elektrik zilleri kullanılmamalı, - Sigara içilmemeli ve bu hacimlere yanan ışıkla girilmemelidir. c) Ana emniyet vanası kapatıldıktan sonra bütün gaz cihazlarının kapalı olup olmadığı kontrol edilmeli, açık olanlar tam olarak kapatılmalıdır. d) Gerekli havalandırma tam olarak yapıldıktan sonra gaz kokusunun kalmadığından kesinlikle emin olduktan sonra ancak ışıklar yakılmalıdır. e) Gaz kokusunun gidip gitmediği konusunda kişi yalnızca kendi duyu organına güvenmemeli, başkalarından da yardım istemelidir. f) Gaz donatılarının hepsi tam kapalı olduğu hâlde gaz kaçağının sebebi ister belirlensin ister belirlenmesin, bütün gaz kaçakları için tedbirler alındıktan sonra gaz dağıtım şirketine derhal bildirilmelidir. g) Ana emniyet vanasının kapatılmasına rağmen girilemeyen hacimlerden gaz kokusu geliyorsa, bu hacimlere girmeye yetkisi olan polis teşkilatı ile gaz dağıtım şirketine haber verilmelidir. Ayrıca itfaiye ekibi de çağırılmalıdır. h) Bodrumlardaki gaz kaçaklarında, bodrum iyice havalandırılmalı ve durumdan binada oturan diğer şahıslara derhal haber verilmeli, yetkililer çağırılmalıdır. I) Tesisattaki arızalar, bu arızaları gidermek üzere yetkili kuruluşlar tarafından görevlendirilmiş kişilerce onarılmalıdır. 13.Doğal gaz tesisatında boru çapı hesabı; 13.1.Boru çaplarının hesaplanması: Gaz teslim noktasından başlayarak gaz debisi, gaz basıncı ve boru çapı değerleri aynı olan kısımlara aynı, bu değerlerden birinin değişmesiyle oluşan yeni kısımlara yeni bir devre numarası verilmelidir. Bu şekilde bütün tesisat devre numaralarına ayrılır. Hesaplamalarda, her bir devreden geçen gazın debisi ve basıncı göz önüne alınmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 51 / 71

52 Servis kutusu çıkış basıncı 21 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; - Servis kutusu cihaz bağlantıları arasında kabul edilebilen kritik devre toplam basınç kaybı (Sayaç basınç kaybı ihmal edilerek) PΣ 1,8 mbar olmalıdır. - Servis kutusu ile daire, kazan dairesi ve dükkan sayaç vanası arasındaki kritik devre toplam basınç kaybı PΣ 1,0 mbar olmalıdır - Daire, kazan dairesi ve dükkân sayaç çıkışı ile cihaz arasındaki basınç kaybı PΣ 0,8 mbar olmalıdır. - Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı 6 m/s yi geçmemelidir Servis kutusu çıkış basıncı 300 mbar olan tesisatların projelendirilmelerinde esas alınacak azami basınç kayıpları; - Reglaj grubu ile basınç 21 mbar a düşürülüyorsa reglaj grubu ile yakıcı cihaz arasında basınç kaybı PΣ 1,8 mbar omalıdır. - Reglaj grubu çıkış basıncı 50 mbar a veya daha düşük bir basınca düşürülüyorsa, reglaj grubu ile cihaz arasındaki toplam basınç kaybı, cihazın asgari çalışma basıncının altına düşmemelidir. - Merkezi sistem ısıtmalı binalarda, 21 mbar evsel kullanım için vana + körtapa bırakılıyorsa, servis kutusundan (300/21 mbar reglaj grubundan) bu noktaya kadar olan basınç kaybı PΣ 0,7 mbar olmalıdır. - Sistemde gürültü ve titreşimi önlemek amacı ile gaz hızı konutlarda ve ticari mahallerde 15 m/s yi, endüstriyel veya büyük tüketimli tesislerde 25 m/s yi geçmemelidir. - Sayaçtan geçen basıncın 300 mbar olması halinde servis kutusu ile sayaç arasındaki basınç kaybı 21 mbar ı geçmemelidir İç tesisat projelerinde boru çapı tayininde kullanılan formüller ve semboller; İç tesisat boru çapı tayininde kullanılan formüller borudan geçen basınca ve gazın debisine göre değişir. Aşağıda basınca ve debiye göre hesaplamalar verilmiştir İçerisinden 50 mbar veya daha düşük basınçlarda gaz geçen ve gaz debisi 31 m³/h den küçük tesisatlar; Bir devrenin toplam basınç kaybı aşağıdaki eşitliklerle hesaplanır: PΣ = PR + PZ + PH PR = P R/L * L Burada; PΣ : Devrenin toplam basınç kaybı (mbar) P R/L : Bir metredeki boru sürtünme kaybı (mbar/m) L : Boru uzunluğu (m) PZ : Yerel direnç kaybı (mbar) PH : Yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı (mbar). olarak alınmıştır. Basınç kaybının en çok olabileceği nokta belirlenerek, o hat üzerinde bulunan devrelerin basınç kayıpları toplanarak kritik devre toplam basınç kayıp ( PΣ ) hesabı yapılır İçerisinden 50 mbar veya daha düşük basınçlarda gaz geçen ve gaz debisi 31 m³/h den büyük tesisatlar 31 m 3 /h i aşan debi (Q) değerlerinde akış hızı (V) ve boru sürtünme kayıp (PR/L) değeri aşağıdaki eşitliklerden yararlanılarak bulunur. Diğer işlemler ve formüller Madde ile aynıdır. P1 P2 = 23,2 x R x Q1,82 / D 4,82 ; P R/L = P1 P2 (barg); V = 353,677 x Q / (D² x P2); Burada; P1 : Giriş basıncı (bar) (mutlak ) P2 : Çıkış basıncı (bar) (mutlak) İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 52 / 71

53 R : Gaz sabitesi (R = 0,6 alınır) Q : Gaz debisi (m³/h) D : Boru iç çapı (mm.) V : Hız (m/sn). olarak alınmıştır. Not : V 6 m/sn olmalıdır. 21 mbar için mutlak basınç 1,021, 50 mbar için mutlak basınç 1,05 alınmalıdır İçerisinden 50 mbar üstü basınçlardaki gaz geçen tesisatlarda boru çapı hesabı Servis kutularının giriş tarafındaki hat PE olup basıncı (1-4) barg, çıkış tarafındaki basınç ise 21 mbar veya 300 mbar olmak üzere iki ayrı değerde olabilir. Servis kutusu çıkış basıncının değeri, ihtiyaç duyulan gaz debisi, gaz basıncı, vb. dikkate alınarak tespit edilir. Yüksek basınçlı gaz teslim noktalarından sonra tesisatın herhangi bir noktasında ihtiyaca göre domestik regülatörle basıncı düşürülen tesisatlar da mevcut olabilir. P1 2 P2 2 =29,160 x L x Q 1,82 / D 4,82 ; V = 353,677 x Q / (D² x P2) Burada: P1 : Giriş basıncı (bar)(mutlak) P2 : Çıkış basıncı (bar)(mutlak) L : Eşdeğer boru boyu ( m) Q : Gaz debisi (m³/h) D : Boru iç çapı (mm.) V : Hız (m/sn) olarak alınmıştır. Not - V 15 m/sn veya V 25 m/sn olmalıdır. Bu hatlar için basınç kayıpları göz önüne alınmaksızın sadece seçilen çaplara göre hız kontrolü yapılır Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar; Bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branşman debisi en az 3,5 m 3 /h alınmalıdır. Daire içi tesisatlarda, toplam tüketim 5 m 3 /h i geçmiyorsa kolona debi ilave edilmesine gerek yoktur. Daire debisi 3,5 m 3 /h alınır, daire ve kolon hattı tüketimine 3,5 m 3 /h olarak ilave edilir.toplam tüketim 5m3/h i geçiyorsa daire ve kolon hattı tüketimine 5 m 3 /h i geçen kısım aritmetik olarak ilave edilerek kolon hattı hesabı yapılır. Daire içinde ( ocak + kombi ) sistemine, soba veya şofben vb. cihazlar ilave edildiğinde bu cihaz/cihazların debisi toplama aritmetik olarak ilave edilir. Ticari tesisatlarda birden fazla cihaz kullanılması durumunda eş zaman faktörü 1 olarak alınır ve cihaz debileri aritmetik olarak toplanır. Aynı kolon hattından beslenen ticari mahallere ait ısınma ve sıcak su amaçlı kullanımlarda eş zaman faktörü uygulaması konutlarda olduğu gibi değerlendirilmelidir. Eş zaman faktörü konut sayısına ve mevcutsuz tüketim cihazlarının kombinasyonuna bağlı olarak belirlenir. (Çizelge. 5 ) 100 bağımsız birimden fazla birimi besleyen hatlarda eş zaman faktör 0,397 olarak alınmalıdır. İlave projelerde daire içi tesisatlarda sayaç vanası ile cihaz arasındaki basınç kaybı ana projeye bakılmaksızın PΣ 0,8 mbar olmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 53 / 71

54 13.4.Doğal gaz tesisatı boru çapı hesabında kullanılan tablolar; Doğalgaz tesisatı boru çapı hesabında aşağıdaki tablolar kullanılmaktadır. Çizelge.13 Eşzaman faktörlerine bağlı debi tablosu İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 54 / 71

55 Çizelge.14 Akış hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 55 / 71

56 Çizelge.15 Boru ekleme parçaları kayıp değerleri İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 56 / 71

57 Çizelge.16 Toplam ξ (Sürtünme kayıp) değerleri tespit formu Çizelge.17 Boru çapı hesaplama formu İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 57 / 71

58 13.5. İç tesisat projelerini hazırlama metodu : Doğal gaz projesi mevcut mimari proje üzerine doğal gaz hatlarının işlenmesi, bu hatların üzerine kullanılacak cihazların yerleştirilmesi ile doğal gaz tesisat hesaplarının yapılmasını ve ilgili standartlara göre detaylarının gösterilmesini kapsar. a) Projedeki kullanım basıncı 21 mbar ve toplam tüketim 31 m³/h den küçük ise; Aşağıdaki aşamalara geçmeden önce tesisat güzergâhı ve boru metrajları tespit edilir. 1- Gerekli debi : Her devrenin beslediği cihazlar itibariyle içerisinden geçecek olan azami gaz debisidir. Bireysel kullanım olan mahallerde eşzaman faktörü ve tüketim değerleri tablosundan ( Çizelge.13 ), merkezi sistem, kazan, ekmek fırını, vb. cihaz kullanılan mahallerde ise cihaz kapasitesinin doğalgazın alt ısıl değerine (hesaplamalarda bu değer 8250 kcal / m 3 alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile veya cihaz üreticilerinin verdiği kataloglardan bulunacaktır. Gerekli debi kullanılan cihazlara ve konut (daire) sayısına göre tablo 6 dan tespit edilerek tahmini bir boru çapı seçilir.iç tesisatında hangi cihaz kullanılacağı bilinmeyen bağımsız birimler için ocak+kombi =3,5 m 3 /h değeri alınır.bu noktadan sonra debi,çap ve metraj bilindiği için devreler tespit edilir.bilinen değerler Çizelge.17 ye işlenerek hesaplamalara geçilir. 2- Akış hızı ( V ) ve boru sürtünme kayıp değeri ( PR /L ) : Debi ( Q ) ve Boru Çapı ( D ) değerlerine bağlı olarak Çizelge.14 den; Akış Hızı ( V ) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri ( PR / L ) bulunur. Boru sürtünme kayıp değeri ile devredeki boru uzunluğu ( L ) çarpılarak; boru sürtünme kaybı ( PR ) bulunur. 3- Özel direnç kaybı ( PZ ) : Hat için kullanılan boru ekleme parçaları ( fitting ) tespit edilerek çelik borular için Çizelge.16 de kullanılan boru ekleme parçalarına ait yerel kayıp katsayı değerleri tespit edilir. Bu değerin boru ekleme parçaları adetleri ile çarpımlarının aritmetik toplamından devredeki toplam yerel kayıp katsayısı ( ξ ) bulunur. Bu değerlerin hepsi Çizelge.17 üzerinde işaretlenir. PZ = 3,97 * 10-3 * ξ * v 2 eşitliğinden Özel Basınç Kaybı ( PZ ) hesaplanır. 4- Yükseklik farkından doğan basınç kaybı / kazancı ( PH ) Yükseklik farkından ( PH=0,049*h ) formülünden yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı ( PH ) bulunur. PH = 0,049 * h Burada, h metre cinsinden devreye ait yükseklik farkıdır. Yükseklik farkı (h) yükselmelerde negatif (basınç kazancı), düşmelerde pozitif ( basınç kaybı ) alınır. 5- Toplam basınç kaybı ( PΣ ) PR = P R / L * L PΣ = PR + PZ + PH Bulunan PR, PZ, PH değerleri toplanarak hattaki ( devredeki ) toplam basınç kaybı ( PΣ ) hesaplanır. 6- Deneme yanılma metoduyla basınç kaybının en yüksek olduğu nokta belirlenerek o güzergâhtaki tüm hatların basınç kayıpları ( PΣ ) toplanarak kritik hat (devre) basınç kayıp (PKR ) hesabı yapılır. 7- Servis kutusundan sayaç vanasına kadar PKR 1,0 mbar; sayaç çıkışı ile yakıcı cihazlara kadar PKR 0,8 mbar ise; seçilen değerlerin uygunluğu kabul edilir. 8- Hesaplanan PKR değerlerinin her ikisi birlikte sağlanmıyorsa seçilen boru çapı bir üst değerden ( bir çap büyük) seçilerek yukarıdaki işlem sırası tekrarlanır. 9- Bu değerlerin hepsi Çizelge.17 üzerinde işaretlenir. b) Borunun içerisinden geçen gaz basıncı 21mbar ve toplam tüketim 31m³/h den büyük ise; Proje hazırlama yöntemi Madde ile aynı olup, hesaplamalar Madde ye göre yapılmalıdır. c) Borunun içerisinden geçen gaz basıncı 50 mbar dan büyük ise; Proje hazırlama yöntemi Madde ile aynı olup, hesaplamalar Madde e göre yapılmalıdır. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 58 / 71

59 13.6. Hesaplama örneği Örnek : İki katlı ve iki daireli bir binada gaz alan daireler D:1 ve D:2 olsun.dairelerde bulunan cihazlar; D:1 de dört bekli ve fırınlı ocak, sıcak su amaçlı bir şofben ve ısınma amaçlı bir adet hermetik sobadır. D:2 de ise; dört bekli ve fırınlı ocak ile ısınma ve sıcak su amaçlı bir kombi bulunmaktadır. Gaz teslim noktası basıncının 21 mbar olduğunu varsayarak iç tesisat boru çaplarını hesaplayalım: Doğal gaz projesi hazırlanırken öncelikle mevcut mimari proje üzerine doğal gaz hatları ve bu hatlar üzerine kullanılacak cihazlar yerleştirilir. Gaz tüketim cihazlarının tüketim değerlerine göre boru çapı hesabı yapılır. İlgili standartlar ve detayların gösterilmesi ile doğal gaz tesisat projesi tamamlanmış olur. Doğal gaz tesisatı ve cihazları mimari proje üzerine yerleştirilirken binanın/evin konumuna göre dizayn edilmelidir. Binaya ait bölümlerin (bodrum katları dahil) tamamına ait kat planları, projede gösterilmelidir. Tüm tesisat ve cihazlar kat planlarında gösterilmeli ve her kata ait izometrik şema çizilmelidir. İzometrik kolon şemasında tüketim hatlarına ait veriler yerlerine konularak kolon ve bina bağlantı hattı debileri hesaplanmalıdır. Örnek projemizi bölümler halinde inceleyelim, burada; - TB 1 : Bina Bağlantı Hattı, - TB 2 : Dağıtım Hattı - TB 3 - TB 12 : Kolon Hattı - TB 4 - TB 5 - TB 6 : Tüketim Hattı - TB 7 - TB 8 - TB 9 - TB 10 - TB 11 : Cihaz Ayırım ve Bağlantı Hattını göstermektedir. Öncelikle cihaz kapasiteleri Çizelge.3 den alınmalı veya cihaz kapasitesine göre debiler hesaplanmalıdır. Projedeki cihaz kapasitelerine göre debileri Çizelge.3 den; - Fırınlı ocak : 1,6 m³/h - Kombi ( ısınma ve sıcak su ) : 2,5 m³/h - Şofben ( kcal/h ) : 2,2 m³/h - Hermetik Soba ( 5300kcal/h ) : 0,7 m³/h olarak bulunur. Tüm branşmanlara ait debiler hesaplanır; D1 ve D2 için, TB 4 ve TB 6 Tüketim Hattı Çizelge 5 den kombi ve ocak kullanımı için 3,5 m³/h alınır. TB 5 hattı tüketimi, TB 6 hattı tüketimine TB 9 hattı soba tüketimi direkt olarak eklenerek 3,5 + 0,7 = 4,2 m³/h bulunur. D1 e ait toplam tüketim 5 m³/h den küçük olduğundan, kolon hattı hesabına 3,5 m³/h olarak ilave edilecektir. Bu tüketim değerlerine göre Çizelge.14 de bulunan Eşzaman faktörlerine bağlı debi tablosundan ;Kolon Hattı TB 3 : 3,5 m³/h; dağıtım hattı TB 2 : 7 m³/h; bina bağlantı hattı TB 1 : 7 m³/h olarak hesaplanır. Boru çapı tayini hatların debi ve metrajına bağlı olarak yapılır. - TB 1 - TB 2 ye ait boru çaplarının belirlenmesinde deneme yanılma yöntemi ve Madde deki eşitlikler kullanılır. Buna göre gaz akış hızı dikkate alınarak, debi küçük ve metraj kısa olduğundan; TB 1 ve TB 2 boru anma çapları DN 25 olabilir. PΣ1 = 0,0756 mbar, PΣ2 = 0,3973 mbar olarak bulunur. - TB 3, boru çapı DN 25 seçildiğinde PΣ3 = - 0,067 mbar bulunacaktır. Hat 3m yükseldiği için basınç kazancı olarak hesaba negatif ilave edilir. Seçilen çap uygundur. - TB 4, TB 5; TB 6, tüketim hattı çapı DN 20 seçildiğinde PΣ4 = 0,2981 mbar, PΣ5 = 0,2513 mbar, PΣ6 = 0,2892 mbar bulunur. - TB7, TB9, TB11, hatları için DN 15 çap değeri yeterlidir ve basınç kaybı sınırı aşılmaz. - TB 8, hattı için DN 20 çap seçilmesi uygun olacaktır. - TB 10, hattı için boru uzunluğu sadece 0,5 m olmasına rağmen cihaz bağlantı çapı DN 15 olduğunda, İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 59 / 71

60 PΣT= 1,11 mbar olduğundan,tb 10 anma çapının DN 20 seçilmesi daha doğru olacaktır. ( PΣ5 = 1,02 mbar) Doğal gaz hatlarına ait bulunan bu debiler; çaplar ve metrajlar Çizelge.16 üzerinde ilgili yerlerine konularak her hat için hesaplamalar yapılır. Diğer hesaplamalar ve işlemler Madde e göre yapılır. Örnek 1 e ait izometrik kolon şeması Şekil.30 - Örnek 1 e ait izometrik kolon şeması İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 60 / 71

61 Çizelge.18 - Örnek 1 e ait boru çapı hesapları Çizelge.19 - Örnek 1 e ait ξ değerleri tespit formu İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 61 / 71

62 14. EKLER EK-1 DOĞALGAZ KULLANAN KAZAN DAİRELERİNDE UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI Acil durumlarda kapatılacak ana gaz vanasının yerini mutlaka öğrenin. Can ve mal güvenliğiniz için AGDAŞ'ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapmayınız. Kazan Dairesi kapısını kilitleyiniz. Kazan Dairesindeki hava kanallarının ve havalandırma ızgaralarının önüne, hava akışını etkileyecek hiçbir engel koymayınız. Her kış sezonundan önce Kazan ve Kazan Dairesi temizliği yaparak bacanızı kontrol ettiriniz. Senede en az bir kez Kazan verim ve emisyon analizi yaptırırız. Verim % 85-90'ın altında ise servis çağırarak brülör ayarlarınızı kontrol ettiriniz. Kazan Dairesi elektrik tesisatı ve brülör aksamını sudan uzak tutunuz. Ark yapan, bozuk elektir anahtarı, priz gibi elektrik elemanlarını yenileyiniz. Brülör bakım ve arıza giderme işlerini mutlaka yetkili servislere yaptırınız. Kazan Dairesinin kapıcı odası ve/veya apartman deposu gibi kullanılmasını engelleyiniz. DİKKAT!.. Kazan Dairesinde gaz kokusu duyarsanız yada doğal gaz alarm cihazı alarm verirse; Önce sayaç giriş vanasını kapalı konuma getiriniz. Elektrikli cihazları çalıştırmayın, aydınlatma düğmesi açıksa kapatmayınız, kapalıysa açmayınız. Ortamı havalandırınız. AGDAŞ'ın 187 no lu acil telefonuna doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım isteyiniz. EK-2 DOĞALGAZ KULLANAN BİNALARDA UYULACAK GÜVENLİK KURALLARI Acil durumlarda kapatılacak ana gaz vanasının yerini mutlaka öğrenin. Can ve mal güvenliğiniz için AGDAŞ'ın bilgisi dışında tesisatta değişiklik yapmayınız. Tehlike halleri haricinde ana vanayı kapatmayınız. Mecburi hallerde kapatılan ana vana AGDAŞ görevlileri tarafından açılacaktır. Ana vana açılması esnasında evinde bulunma- yan abonelerin sayaç vanaları kapatılacaktır. Doğal gaz boruları paslanmaya karşı boyanmalıdır. Her kış sezonunda önce bacalarınızı kontrol ederek temizlettiriniz. AGDAŞ tarafından gaz verilirken takılan havalandırma menfezlerini iptal etmeyiniz veya yerini değiştirmeyiniz. Doğal gaz cihazlarının bakım ve onarımlarını yetkili servislere yaptırınız. İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 62 / 71

63 DİKKAT!.. Bina içinde gaz kokusu duyarsanız; Dairelere haber vererek ana vanayı ve daire sayaç vanalarını kapalı konuma getiriniz. Elektrikli cihazları çalıştırmayın, aydınlatma düğmesi açıksa kapatmayınız, kapalıysa açmayınız. Ortamı havalandırınız. AGDAŞ'ın 187 nolu acil telefonuna doğru ve açık adres ile bilgi vererek yardım isteyiniz. AGDAŞ görevlileri gelene kadar hiç bir vanayı açmayınız. EK - 3 Atıf Yapılan Standartlar : Bu yönetmelik ve teknik şartnamede standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standartlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS 9809 TS EN 331 Vanalar-Dağıtım Vanaları (Boru Hatlarında Kullanılanlar Hariç)-Küresel-Yanıcı Gazlar İçin (Doğal Gaz ve Sıvılaştırılmış Petrol Gazı "LPG")-Anma Çapı (DN) 65 mm'den 500 mm (dahil)'ye Kadar Vanalar-Bina Gaz Tesisatı İçin-Elle Kumandalı-Küresel ve Dipten Yataklı Konik Tapalı Vanalar Ball Valves For Combustible Gases For Distribution (except pipeline transportation (for natural gas and liquified petroleum gas "LPG")-Nominal Diameter (DN) From 65 mm up to 500 mm (included) Manually operated ball valves and closed bottom taper plug valves for gas installations for buildings TS 5828 Ölçü Cetvelleri (Okullar İçin) Rules for Use In Schools TS EN 1057 TS Bakır ve Bakır Alaşımları-Dikişsiz, Yuvarlak Borular, Su ve Gaz İçin Isıtmada ve Atık Su Arıtma Tesislerinde Kullanılan Hortumlar - Esnek, Öndüleli - Paslanmaz Çelik (1,6 MPa'a Kadar) Gaz Yakan Cihazlar İçin Copper and copper alloys-seamless, round copper tubes for water and gas in sanitary and heating applications Flexible Corrugated stainless Steel Tubes for Gas Burning Appliances (Up To 1,6 MPa) TS Boru sistemleri - Gaz tesisatında kullanılan - Anma basıncı 0,5 bar a kadar olan (0,5 bar hariç) onduleli metal hortum ve hortum donanımları TS 2649 Boru bağlantı parçaları Çelik (Kaynak ağızlı veya flanşlı) Pipe work - for gas installations - Corrugated metal hose and hose assemblies up to 0,5 bar Steel Pipe Fittings - Butt Welding Or Flanged TS EN Plâstik boru sistemleri Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) Bölüm 3: Ekleme Parçaları Plastics pipingsystems for the supply of gaseous fuels-polyethylene(pe)-part 3:Fittings İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 63 / 71

64 TS ISO Flanşlar-Metalik-Bölüm 1: Çelik Flanşlar Metallic Flanges-Part 1: Steel Flanges TS EN TS 11 EN TS TS TS 5139 TS 5141 EN TS TS 8414 EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN Contalık Malzemeler-1 nci, 2 nci ve 3 üncü Alie Gazlarla ve Sıcak Su İle Temas Halinde Olan Vidalı Metalik Bağlantılarda Kullanılan- Bölüm 2:Sertleşmeyen Conta Bileşikleri Boru Bağlantı Parçaları- Dökme Demir Temperlenmiş, Diş Açılmış Bağlantı Fişli Gaz Hortumları ve Gaz Bağlantı Armatürleri-Emniyetli (10 KPa'a Kadar) Gaz Tüketim Cihazlarında Kullanılan Kompansatörler - Çelik Körüklü - Gaz Boru Hatları ve Tesisatında Kullanılan Çelik Borular-Korozyona Karşı Korumak İçin Polietilen ile Kaplanması Kuralları Katodik Koruma-Suya Gömülü veya Suya Daldırılmış Metalik Yapılar İçin-Boru Hatları İçin Genel Prensipler ve Uygulama Doğal Gaz Boru Hattı - Çelik Boru Donanımı Tesis Kuralları Petrol ve doğal gaz sanayileri Boru hattı ile taşıma sistemleri Boru hatlarının kaynak yapılması Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler Plâstik boru sistemleri Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) Bölüm 1: Genel Plâstik boru sistemleri Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) Bölüm 2: Borular Plâstik boru sistemleri Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) Bölüm 4: Vanalar Plâstik boru sistemleri Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) Bölüm 5: Sistemin amacına uygunluğu Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Sınıf A özellikli borular Yanıcı akışkanlar için boru hatları - Çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 2: Sınıf B özellikli borular Petrol ve doğal gaz sanayileri - Boru hatları için çelik borular - Teknik teslim şartları - Bölüm 3: Sınıf C özellikli borular Sealing materials for metallic threaded joints in contact with 1st, 2nd and 3rd family gases and hot water part 2: Non- Hardening jointing compounds Threaded pipe fittings in malleable cast iron Safety gas hose with connector and connection armatures for use in gas burning appliances (Up to 10 kpa) Compensators - Steel expansion joints for gas pipe lines and installations Rules for Applied Polyethylen Coating for Corrosion Protection of Steel Pipes Cathodic protection of buried or immersed metallic structures-general principles and application for pipelines Natural gas pipe line - Steel piping installation rules Petroleum and natural gas industries Pipeline transportation systems Welding of pipelines Qualification test of welders - Fusion welding - Part 1: Steels Plastics piping systems for the supply of gaseous fuels-polyethylene(pe) Part1:General Plastics piping systems for the supply of gaseous fuels-polyethlene(pe) Part 2: Pipes Plastics pipinng systems for the supply of gaseous fuels-polyetylene(pe)-part 4:Valves Plastics piping systems for the supply of gaseous fuels-polyethylene(pe) Part 5:Fitness for purpose of the system Steel pipes for pipelines for combustible fluids Technical delivery conditions Part 1 : Pipes of requirement Class A Steel pipes for pipelines for combustible fluids - Technical delivery conditions Part 2: Pipes of requirement class B Petroleum and natural gas industries - Steel pipe for pipelines - Technical delivery conditions - Part 3: Pipes of İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 64 / 71

65 TS 61 (tüm serisi) TS 5910 EN 1359 TS EN TS 5477 EN TS EN 377 Bağlama Elemanları-Vidalar Gaz Sayaçları-Diyaframlı Gaz sayaçları Döner yer değiştirmeli gaz sayaçları Gaz Sayaçları-Türbin Tipi Sayaçlar Yağlayıcılar-Yanıcı Gaz Ortamında Çalışan Gaz Armatürleri ve Kontrol Cihazları İçin (Endüstriyel İşlemlerde Kullanılanlar Hariç) requirement Class C Fasteners Diaphragm gas meters Gas meters - Rotary displacement gas meters Gas meters-turbine gas meters Lubricants for applications in appliances and associated controls using combustible gases except those designed for use in industrial processes TS Filtreler - Dahili Gaz Tesisatlarında Kullanılan Filters in interior gas installations TS EN 334 Gaz Basınç Regülatörleri- Giriş Basıncı 100 Bar'a Kadar Olan Gas pressure regulators for inlet pressures up to 100 bar TS EN 88-1 TS EN 88-2 TS TS 615 EN 26 Gaz cihazları için basınç regülatörleri ve birleşik emniyet tertibatları Bölüm 1: Basınç regülatörleri Giriş basıncı 500 mbar a kadar (500 mbar dahil) Gaz cihazları için basınç regülatörleri ve birleşik emniyet tertibatları - Bölüm 2: Basınç regülatörleri - Giriş basıncı 500 mbar dan 5 bar a kadar (5 bar dahil) Gaz Regülatörleri-Yanıcı Gazlar (Doğalgaz- Havagazı ve (LPG) İçin-Giriş Basıncı 0,02 MPa-0,4 MPa (0,2 Bar-4 Bar) Olan Ani Su Isıtıcılar (Şofbenler)-Gaz Yakan, Atmosferik Brülörlü Pressure regulators and associated safety devices for gas appliances - Part 1: Pressure regulators for inlet pressures up to and including 500 mbar Pressure regulators and associated safety devices for gas appliances-part 2: Pressure regulators for inlet pressures above 500 mbar up to and including 5bar Gas Pressure Regulators For Combustible Gases (Natural Gas, City Gas LPG Gas) Supply Pressure Up To 0,4 MPa Gas-Fired instantaneous Water Heaters For Sanitary Uses Production, Fitted With Atmospheric Burners TS EN 613 Isıtıcılar- Müstakil- Gaz Yakan-Konveksiyonlu Independed gas fired convection heaters TS EN 297 TS EN 297/EK A2+EK A3+EK A5 TS TS EN 625 Gaz Yakan Merkezi Isıtma Kazanları-Anma Isı Yükü 70 kw'ı Aşmayan atmosferik Brülörlü B11 ve B11BS Tipi Kazanlar Gaz Yakan Merkezi Isıtma Kazanları-Anma Isı Yükü 70 kw'ı Aşmayan Atmosferik Brülörlü B11 ve B11bs Tipi Kazanlar (TS EN 297: 1995'in Ek'i) Birleşik Isıtma Cihazları "Kombi" Gaz Yakan, Atmosferik Brülörlü-Anma Isı Gücü 70 KW'ı Geçmeyen-Montaj Kuralları Gaz Yakan Merkezi Isıtma Kazanları-Anma Isıtma Kazanları-Anma Isı Yükü 70 kw'ı Aşmayan Kombine Kazanlar (Birleşik Isıtma Cihazları 'Kombi") Sıcak Kullanım Suyu Üretimi İçin Belirli Şartlar Gas-Fired Central Heating Boilers-Type B11 and B11BS Boilers Fitted With Atmospheric Burners of Nominal heat Input Non Exceeding 70 kw Gas fired central heating boilers-type B11 and B11BS boilers fitted with atmospheric burners of nominal heat input not exceeding 70 kw-other pollutants (Amendment to TS EN 297: 1995) Gas Fired Central Heating Boilers-Fitted With Atmospheric Burners-Nominal Heat Input Not Exceeding 70 KW-The Rules of Installation Gas-Fired Central Heating Boilers Fitted With Atmospheric Burners-Specific Requirements For Domestic Hot Water Operation of Combination Boilers of a Nominal Heat İnput Not Exceeding 70 kw İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 65 / 71

66 TS EN 483 TS EN 677 TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN TS EN (tüm serisi) TS 377 EN (tüm serisi) TS 4040 TS 4041 Kazanlar- Merkezi Isıtma- Gaz Yakan- Anma Isı Yükü 70 kw'ı Aşmayan C Tipi Kazanlar Gaz yakan merkezî ısıtma kazanları Anma ısı girdisi 70 kw ı aşmayan yoğuşmalı kazanlar için belirli şartlar Bacalar Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları Bölüm 1: Tek ısıtma tertibatına bağlı bacalar Bacalar Isı ve akışkan dinamiği hesaplama metotları Bölüm 2: Birden çok ısıtma tertibatına bağlı bacalar Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan Çok Brülörlü- Tavana Asılan- Konut Dışı Kullanım İçin- Bölüm 1:Sistem D- Emniyet Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan Çok Brülörlü- Tavana Asılan- Konut Dışı Kullanım İçin- Bölüm 2: Sistem E- Emniyet Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan Çok Brülörlü- Tavana Asılan Konut Dışı Kullanım İçin- Bölüm 3: Sistem F- Emniyet Isıtıcı Sistemler- Radyant Tüplü- Gaz Yakan Çok Brülörlü- Tavana Asılan- Konut Dışı Kullanım İçin- Bölüm 4: Sistem H- Emniyet Isıtıcılar- Gaz Yakan- Parlak Radyant-Tavana Asılan- Konut Dışı Mahallerde Kullanılan- Bölüm 1: Emniyet Kuralları Isıtıcılar - Gaz Yakan - Radyant Tüplü - Ev Harici Kullanımlarda - Tek Brülörlü - Tavana Asılan - Bölüm 1: Emniyet Radyant Isıtıcılar-Gaz Yakan-Tavana Asılan- Konut Amaçlı Kullanılmayan Binalar için Havalandırma Kuralları Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Silindirik kazanlar Kazanlar- Isı Tekniği ve Ekonomisi Açısından Aranacak Özellikler Kazanlar- Anma Isı Gücü ve Verim Deneyleri Esasları Gas- Fired central heating boilers- Type C boilers of nominal heat input not exceeding 70 kw Gas-fired central heating boilers - Specific requirements for condensing boilers with a nominal heat input not exceeding 70 kw Chimneys - Thermal and fluid dynamic calculation methods - Part 1 : Chimneys serving one appliance Chimneys - Thermal and fluid dynamic calculation methods - Part 2: Chimneys serving more than one heating appliance Multi- Burner gas- fired overhead radiant tube heather systems for non- domestic use Part 1: System D- Safety Multi burner gas fired overhead radiant tube heather systems for non domestic use- Part 2: System E- Safety Multi- Burner- Gas- Fired overhead radiant tube heather systems for nondomestic use- Part 3: System F- Safety Multi- burner gasfired radiant tube heater systems for non- domestic use- Part 4: System H- Safety Non- Domestic gas- Fired overheat luminious radiant heaters- Part 1: Safety Gas supply systems - Gas pressure regulating stations for transmission and distrubition - Functional requirements Gas-fired overhead radiant heaters- Ventilation requirements for nondomestic premises Water-tube boilers and auxiliary İnstallations Shell boilers Boilers-Economical and Thermal Requirements Boilers Instructions for Testing of Capacity and Efficiency TS Gaz Brülörleri-Atmosferik-Genel Kurallar Gas Burners Without Ventilation (Atmospheric Gas Burners) TS EN 676 Brülörler Otomatik üflemeli Gaz yakıtlar için Automatic forced draught burners for gaseous fuels TS EN 298 Gaz brülörleri Fanlı veya Fansız - Gaz yakma tertibatları Otomatik kontrol Automatic gas burner control systems for gas burners and gas burning appliances İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 66 / 71

67 TS EN TS EN TS EN TS TS EN 1854 TS EN 161 TS EN 1643 sistemleri Basınç Ölçerler-Bölüm 1: Burdon Borulu Basınç Ölçerler-Boyutlar, Ölçme, Özellikler ve Deneyler Basınç Ölçerler-Bölüm 2: Basınç Ölçerler İçin Seçim ve Montaj Tavsiyeleri Basınç Ölçerler-Bölüm 3: Diyaframlı ve Kapsüllü Basınç Ölçerler Boyutlar, Ölçme, Özellikler ve Deneyler Emniyet Basınç Tahliye ve Ani Kapama Vanaları İşletme Basıncı 10 MPa (100 bar)'a Kadar Olan Gaz Besleme Tesisleri İçin Basınç Algılama Tertibatları-Gaz Brülörleri ve Gaz Yakan Cihazları İçin Gaz brülörleri ve gazlı cihazlar için otomatik kapama vanaları Vana Doğrulama Sistemleri-Gaz Brülörleri ve Gaz Yakan Cihazların Otomatik Kapama Vanaları İçin with or without fans Pressure Gauges; Part 1: Bourdon Tube Pressure Gauges-Dimensions, Metrology, Requirements and Testing Pressure gauges-part 2:Selection and installation recommendations for pressure gauges Pressure Gauges-Part 3: Diaphragm and Capsule Pressure Gauges-Dimensions, Metrology, Requirements and Testing Safety relief governors and shut-off devices for gas supply installations at working pressures up to 10 MPa(100bar) Pressure sensing devices for gas burners and gas burning appliances Automatic Shut-off Valves for Gas Burners and Gas Appliances. Valve proving systems for automatic shutoff valves for gas burners and gas appliances TS Yakma Tesislerinin Elektrik Donanımı Electrical Equipment for Burning Plants TS EN TS EN TS EN Silindirik kazanlar Bölüm 6: Kazan donanımı için özellikler Bacalar - Metal bacalar için kurallar Bölüm 1: Hazır baca bileşenleri Bacalar - Metal bacalar için kurallar Bölüm 2: Metal astarlar ve baca bağlantı boruları Shell boilers Part 6 : Requirements for equipment for the boiler Chimneys - Requirements for metal chimneys - Part 1: System chimney products Chimneys - Requirements for metal chimneys - Part 2: Metal liners and connection flue pipes TS Bacalar-Konut ve Benzeri Binalar İçin- Tasarım ve Yapım Kuralları Chimneys-For Building and Other Accommidation Places Requirements- Constructural Design and Accomplishment Rules TS EN 1443 Bacalar Genel kurallar Chimneys - General requirements TS TS 3541 TS EN TS EN TS EN Bacalar-Konut vb. Bina Bacaları-Ekleme Parçaları Tasarım ve Yapım Kuralları Mineral Liflerden Isı Yalıtım Malzemesinin Isıtma ve Havalandırma Tesisatına Uygulanması Kuralları Paslanmaz çelikler - Bölüm 1: Paslanmaz çeliklerin listesi Paslanmaz çelikler - Bölüm 2: Genel amaçlar için korozyona dirençli çeliklerden yapılan sac/levha ve şeritlerin teknik teslim şartları Paslanmaz çelikler - Bölüm 3: Genel amaçlı korozyona dirençli çeliklerden yapılan yarı mamuller, çubuklar, filmaşinler, teller, profiller Chimneys-Buildings and Other Accommadation Places-Connection- Fules-Rules for Desing and Construction Application of Mineral Fiber Insulating Materials To Heating and Ventilating Installations Stainless steels - Part 1: List of stainless Steels Stainless steels - Part 2: Technical delivery conditions for sheet/plate and strip of corrosion resisting steels for general purposes Stainless steels - Part 3: Technical delivery conditions for semi- finished products, bars, rods, wire, sections and İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 67 / 71

68 TS EN TS EN ve parlak mamullerin teknik teslim şartları Kazanlar Cebri Çekiş Brülörlü Kazanlar- Bölüm 1: Terim ve Tarifler Genel Özellikler Deneyler ve İşaretleme Kazanlar- Bölüm 3: Merkezi Isıtma Kazanları- Gaz Yakan- Kazan Gövdesi ve Cebri Çekişli Brülörden Meydana Gelen Sistem bright products of corrosion resisting steels for general purposes Heating boilers- Part 1: Heating boilers with forced draught burners- Terminology general requirements testing and marking Heating boilers- Part 3: Gas fired central heating boilers- Assembly comprising a boiler body and a forced draught burner TS EN 1457 Bacalar - Kil veya Seramik Baca Elemanları - Özellikler ve Deney Metotları Chimneys - Clay/Ceramic Flue Liners - Requirements and test methods TS EN A1 TS EN A1 Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı sistem bacalar - Bölüm 1: Kurum tutuşmasına direnç için kurallar ve deney metotları Bacalar - Kil/seramik duman yolu astarlı sistem bacalar - Bölüm 2: Yaş şartlarda uygulanan kurallar ve deney metotları Chimneys - System chimneys with clay/ceramic flue liners - Part 1: Requirements and test methods for sootfire resistance Chimneys - System chimneys with clay/ceramic flue liners - Part 2: Requirements and test methods under wet conditions İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 68 / 71

69 Çizelge.20- Yerel basınç kayıpları İTS001 YAYIN TARİHİ: 01/11/2004 /REV:0 / REV TAR.- SAYFA NO: 69 / 71