RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR

Transkript

1 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR 1

2 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR İran ın Ramsar kentinde 1971 yılında imzalanan ve sulak alanların korunmasını ve akılcı kullanımını hedefleyen kısaca RAMSAR SÖZLEŞMESİ adıyla anılan sözleşmeye Türkiye 30 Aralık 1993 tarihinde taraf olmuş, Sözleşme 94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla tarihi ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 2

3 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR Sözleşmeye taraf olmakla, ülkemizdeki sulak alanlar uluslararası sözleşmelerle korunması söz konusu olmuştur. Başlangıçta su kuşları özelinde düzenlenmiş ancak günümüzde Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi olan Ramsar Sözleşmesi ile taraf olan 145 ülke sulak alanları koruma altına alınmıştır. 3

4 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR 1994 yılında Ramsar Sözleşmesine taraf olduktan sonra ilk olarak 2002 yılında yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ile sulak alanlarımız etkin bir şekilde koruma altına alınmıştır. 4

5 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR Ramsar Sözleşmesine; Sulak alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya geçici, sürekli veya mevsimsel, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan su altında kalan yerler olarak tanımlanmaktadır. 5

6 RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI yılında Kayseri de Sultansazlığı, 2. Balıkesir de Manyas Gölü, 3. Kırşehir de Seyfe Gölü, 4. Mersin de Göksu Deltası, 5. Burdur ve Isparta da Burdur Gölü, yılında Samsun da Kızılırmak Deltası, 7. Bursa da Uluabat Gölü, 6

7 RAMSAR SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE DE KABUL EDİLEN RAMSAR ALANLARI 8. İzmir de Gediz Deltası, 9. Adana da Akyatan Lagünü, yılında Adana da Yumurtalık Lagünleri, 11. Konya da Meke Maarı, yılında Konya da Kızören Obruğu yılında Kars ta Kuyucuk Gölü yılında Bitlis te Nemrut Kalderası 7

8 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR. 8

9 RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE SULAK ALANLAR. 9

10 SULAK ALANLARIN ÖNEMİ Sahip olduğu biyolojik çeşitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilen sulak alanlar; doğal işlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir. Sulak alanlar; Yeraltı sularını besleyerek veya boşaltarak, taban suyunu dengeler. Sel sularını depolayarak, taşkınları kontrol ederek, kıyıları deniz suyunun girişini önleyerek bölgenin su rejimini düzenlerler. Bulundukları yörede nem oranını yükselterek, başta yağış ve sıcaklık olmak üzere yerel iklim elemanları üzerinde 10 olumlu etki yaparlar.

11 SULAK ALANLARIN ÖNEMİ Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak ya da besin maddelerini (azot, fosfor gibi) kullanarak suyu temizler. Tropikal ormanlarla birlikte yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistem leridir. Başta balıklar ve su kuşları olmak üzere gerek ekolojik değeri, gerekse ticari değerleri yüksek, zengin bitki ve hayvan çeşitliliği ile birçok türün yaşamasına olanak sağlarlar. Yüksek bir ekonomik değere sahiptirler. Balıkçılık, tarım ve hayvancılık, saz üretimi, turizm ve ulaşım olanaklarıyla bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlarlar. 11

12 RAMSAR KRİTERLERİ Ramsar Sözleşmesi kriterlerine göre Türkiye de 135 Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan belirlenmiştir. Ancak bu 135 alandan 14 tanesi Ramsar Alanı olarak kabul edilmiştir. Bu alanların çoğu barındırdığı su kuşları ve balık türleri açısından uluslararası öneme sahiptir. Ramsar kriterleri şunlardır: 12

13 RAMSAR KRİTERLERİ 1. Bir sulak alan eşine az rastlanır veya sıra dışı biyo-coğrafi bölgedeki sulak alanlara dair özgül bir örnek oluşturuyorsa; (nadirlik, tipiklik) 2. Bir sulak alan kayda değer miktarda nadir, tehlikeye düşebilir veya tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerini destekliyorsa veya bu türlerin bir veya daha fazla bireylerini (kayda değer sayıda) içeriyorsa; 13

14 RAMSAR KRİTERLERİ 3. Bir sulak alan flora ve faunanın özellikleri ile kalitesinde dolaylı bir bölgenin ekolojik ve genetik çeşitliliğini sürdürebilmek için özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alan, endemik bitki veya hayvan türleri veya toplulukları açısından özel bir değere sahipse veya; Bir sulak alanın değerlerini, verimliliğini veya çeşitliliğini gösterecek özellikteki su kuşu gruplarından önemli sayıda su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 14

15 RAMSAR KRİTERLERİ 4. Bir sulak alan, bitki veya hayvanların biyolojik öngülerinin kritik safhalarında bu bitki ve hayvan türlerine habitat olması açısından özel bir öneme sahipse uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslar arası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 15

16 RAMSAR KRİTERLERİ 6. Popülasyonlar hakkında veri edinmenin mümkün olduğu yerde bir sulak alan, su kuşlarının bir tür ya da alt türlerinin popülasyonundaki bireylerin %1 ini düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 7. Önemli bir oranda doğal balık alt türlerini, veya ailelerini, yaşam evrelerini, sulak alanın yararları ve/veya değeri, dolayısıyla küresel biyolojik çeşitliliğine işaret eden türler arası ilişkileri ve/veya popülasyonları barındırıyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir 16

17 RAMSAR KRİTERLERİ 8. Sulak alanın içinde veya buna bağlı başka bir yerde, balıklar için önemli bir besin kaynağına sahipse, yumurtlama ortamı ise veya yavru balıkların beslenme ve barınma ortamı ve/veya balıkların göç yolu üzerinde bulunuyorsa uluslararası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 9. Sulak alan, sukuşları dışında sulak alana bağlı tür veya alttürlerin dünya popülasyonunun %1 ni düzenli olarak bulunduruyorsa uluslararası sulak alan olarak nitelendirilebilir. 17

18 MANYAS GÖLÜ RAMSAR ALANI 18

19 19

20 20

21 ALAN TANIMI MANYAS GÖLÜ Marmara Bölgesinde Balıkesir İli nin Bandırma ve Manyas ilçeleri sınırları içinde, Marmara Denizi nin güneyinde, Uludağ ile Biga Yarımadası arasında uzanan bir çöküntünün içinde yer almaktadır. Göl, Manyas Çayı, Sığırcı Deresi, Mürüvvetler Deresi, Dutlu Deresi ve yeraltı suları ile beslenmektedir. Gölün çıkışı ise Güneydoğu da yer alan Karadere ile olmaktadır. 21

22 MANYAS GÖLÜ RAMSAR ALANI. 22

23 MANYAS GÖLÜ RAMSAR ALANI. 23

24 MANYAS GÖLÜ RAMSAR ALANI. 24

25 KORUMA STATÜLERİ Türkiye nin kuş cenneti olarak bilinen sulak alanıdır. Sığırcı Deresi nin göle döküldüğü yer 1959 yılında milli park olarak ilan edilmiş, alanın sınırları 2006 yılında genişletilmiştir. Kuş Cenneti Milli Parkı 1976 yılında Avrupa Konseyi nce iyi korunan ve yönetilen koruma alanlarına verilen A sınıfı diploma ile ödüllendirilmiştir. Diploma her 5 yılda bir yenilenmektedir. Alan, 1994 yılında Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilmiştir. Göl aynı zamanda 1981 yılında I. derece doğal sit olarak ilan edilmiştir. MANYAS GÖLÜ 25

26 KORUMA STATÜLERİ MANYAS GÖLÜ Manyas Gölü Ramsar Alanı, 9 uluslararası öneme sahip sulak alan kriterinden 5 ini karşılamaktadır. Bunlar; Bentik canlı; Sucul sistemlerin zemini üzerinde yaşayan canlı. 26

27 HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ Yazları kurak ve sıcak, kışları ise yağışlı ve ılık geçen Manyas Havzası ve yakın civarında yağışların çoğunluğu Ekim-Nisan ayları arasında meydana gelmektedir. En yağışlı aylar Aralık ve Ocak aylarıdır. Ortalama 700 mm dolayında olan yıllık yağışın 1/3 ü bu aylarda düşmektedir. Temmuz ve Ağustos ayları en kurak aylardır. Aylık sıcaklık ortalamalarına göre en soğuk ay Ocak olup, en düşük sıcaklık -14 C olarak kaydedilmiştir. Ocak ayı ortalaması 5 C dir. 27

28 HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ En sıcak aylar ise Ağustos ve Temmuz olup, ölçülen maksimum sıcaklık 41 C, bu ayların ortalaması ise 25 C dir. Yıllık ortalama nem ise % tir. Yıllık buharlaşma ortalama 1143 m 3 dür. Alanda Marmara (Geçiş) iklimi hakimdir. 28

29 HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ Manyas (Kuş) Gölü su seviyesinde çok geniş yıllık varyasyonlar (1 3 m) görülür. Bunlar havzaya düşen yağış miktarıyla yakından ilişkilidir. İlkbaharda karların erimesiyle ve şiddetli yağışlarla göl su seviyesinde hızlı yükselmeler meydana gelmektedir. Bölgede süregelen ve birbirini takip eden kurak ve yağışlı dönem yıl kadar sürmektedir. 29

30 HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ Gölün güney kıyısı boyunca yapılan seddeler ve su çıkışını kontrol eden regülatörlerden sonra göl su seviyesinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. En yüksek göl su seviyesi 1996 yılında 17.8 m, en düşük su seviyesi 1983 yılında 14.4 m olarak ölçülmüştür. Uzun yıllar ortalamasına bakıldığında en yüksek seviyeye Mart-Nisan, en düşük seviyeye ise Eylül-Ekim dönemlerinde rastlanmaktadır. 30

31 HİDROLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ 1992 yılında su rejimine yapılan müdahaleden sonra özellikle yaz ve sonbahar aylarında su seviyesi ortalama 1m daha yüksek seyretmiştir. Bahar ve yaz aylarındaki su seviye farkının çok olmasının esas nedeni tarım faaliyetleri için gölden su çekilmesidir. Çekilen su özellikle Karacabey Ovası nda tarım amaçlı kullanılmaktadır 31

32 JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ Manyas Havzası nın morfolojik yapısı bölgenin jeolojik yapısı ile yakından ilişkilidir. Kuzeyde yer alan Kapıdağ ile Karadağ ın yüksek ve olgun topoğrafyası, kristalize kireçtaşı ve granit gibi yaşlı metamorfik kayaçlar üzerinde oluşmuştur. Ovalar, kuvaterner yaşlı alüvyonlarla örtülüyken, alçak etek yaylaları, düşük dayanımlı neojen yaşlı birimler üzerinde geniş alanlar kaplayacak şekilde yayılmıştır. 32

33 JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ MANYAS GÖLÜ Bölge tektonik yönden aktiftir. Bu durum yörede sıkça eğim kırıklıkları yaratır ve Kocaçay ın yatak yükü taşımasına yol açar. Manyas Gölü nün drenaj alanında bulunmakla birlikte yakın çevredeki önemli kırıklar Manyas, Uluabat, Yenice, Gönen ve Edincik faylarıdır. 33

34 BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ Yaşam alanları (Habitatlar) Manyas Gölü, geniş ve sığ bir tatlı su gölü, sazlık alanlar, subasar çayırlar, makilikler ve subasar söğüt topluluklarından oluşur. Kocaçay ve Sığırcı derelerinin göle karıştığı yerlerde söğüt toplulukları ve sazlıklar daha geniş alanlar kaplar. Göl kıyıları özellikle yaz aylarında suların çekildiği yerlerde zengin sucul bitki örtüsüne sahiptir. Göl kıyılarında tarım alanları bulunur. 1. Tatlı göl 2. Sazlıklar, 3. Subasar çayırlar 4. Makilikler 5. Subasar söğüt toplulukları MANYAS GÖLÜ 34

35 YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Manyas Gölü ve yakın çevresinde 34 familyaya ait 92 bitki türü tespit edilmiştir. Ötrofik göllerdeki sucul vejetasyon üç ana zon altında incelenmektedir. Manyas Gölü nde seddelerin bulunduğu gölün güney ve güneybatı kıyıları hariç bu zonlar görülmektedir. Karasal zon vejetasyonu tohumlu ve odunsu bitkilerle karakterize olmaktadır. (ötrofik göl; sığ, besin maddeleri açısından zengin olan göl. fitoplankton çok verimlidir. ortamdaki bol besin maddeleri, yüksek oranda fotosentez yapılmasını desteklediğinden su bulanıktır.) (Sedde;Sellerden veya gelgit hareketlerinden korunmak için, deniz veya nehir kıyılarında yapılan beton veya toprak duvarlar ile kum torbası bariyerleri 35gibi koruyucu yapılara verilen genel addır.) MANYAS GÖLÜ

36 YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Manyas Gölü nde baskın tür söğüt (Salix alba) tür. Geçiş zonu köklü su üstü bitkileri ile karakterize olmaktadır. Gölde bulunan yaygın sucul bitki türlerinin çoğu bu zonda görülmektedir. 1. Beşparmak otu (Potentilla reptans), 2. Ilgın (Tamarix sp.), 3. Hasırotu (Juncus sp.), 4. Kamış (Typha sp.), 5. Saz (Pharagmites sp.) ve aya kotu (Carex sp.) gibi 36 türler bulunmaktadır. MANYAS GÖLÜ

37 YABAN HAYATI Bitki Örtüsü Sucul zondaki bitki türleri köklü veya köksüz olmakla birlikte su yüzeyinde serbest yüzen sucul bitkileri de içerir. Manyas Gölü nde bu zona ait yaygın türler; 1. Nymphaea alba, 2. Lemna sp. 3. Potamogeton sp. dir. 4. Aklar ot (Lythrum salicaria), 5. Hatmi (Althaea officinalis), 6. Yaban yasemini (Solanum dulcamara), MANYAS GÖLÜ 7. Nane (Mentha aquatica), 8. Köygöçüren (Cirsium arvensa), 9. Düğünçiçeği (Ranunculus saniculifolius), 10. Süsen (Iris pseudocorus) 11. Kırkboğum (Cyperus longus) dur. 37

38 YABAN HAYATI Balıklar MANYAS GÖLÜ Manyas Gölü nde yapılan araştırmalar sonucunda 23 balık türü tespit edilmiştir. Gölde bulunan balık türlerinin önemli bir kısmı ticari değer taşımamasına rağmen, göldeki ekolojik ilişkiler yönünden büyük önem taşımaktadırlar. 38

39 YABAN HAYATI Balıklar Gölde tespit edilen türlerin bazıları 1. Sazan (Cyprinus carpio), 2. Yayın (Silurus glanis), 3. Turna (Esox lucius), 4. Tatlı- su kefali (Leuciscus cephalus), 5. Filise (Caspiolasa maeotica), MANYAS GÖLÜ 6. Gümüş (Alburnus alburnus), 7. Havuz balığı (Carassius carassius), 8. Tatlısu kolyosu (Chalcalburnus chalcoides), 9. Kayabalığı (Cobitis sp 10.Kızılkanat (Scardinius erythrophthalmus) dır. 39

40 YABAN HAYATI Çift yaşamlılar ve Sürüngenler MANYAS GÖLÜ Göl ve çevresi çiftyaşamlılar ve sürüngenler bakımından oldukça zengindir. 4 semender türü bulunmaktadır; 1. Salamandra salamandra, 2. Triturus vittatus, 3. Triturus vulgaris, 4. Triturus crisiatus 40

41 YABAN HAYATI Çift yaşamlılar ve Sürüngenler MANYAS GÖLÜ 6 kurbağa türü bulunur; 1. Hyla arborea, 2. Bufo viridis, 3. Bufo bufo, 4. Pelobates syriacus, 5. Rana ridibunda, 6. Rana macronelis) 41

42 YABAN HAYATI Çift yaşamlılar ve Sürüngenler MANYAS GÖLÜ Sürüngenlerden, 4 yılan türü bulunur; 1. Coluber caspius, 2. Natrix natrix, 3. Natrix tessellata, 4. Ophisarus apodus) 42

43 YABAN HAYATI Çift yaşamlılar ve Sürüngenler MANYAS GÖLÜ 2 kertenkele türü bulunur; 1. Ablepharus kitaibeli, 2. Lacerta sp.) 2 kaplumbağa türü bulunur; 1. Emys orbicular 2. Testudo graeca 43

44 YABAN HAYATI Kuşlar MANYAS GÖLÜ Hemen her mevsim kuşların barınmalarına imkan veren ılıman iklim koşullarına sahip olması; değişik türlerin beslenmesine, barınmasına ve güven içinde kuluçka yapmasına uygun habitatların bulunması; böcek, solucan, kurbağa, balık gibi besin maddelerince zengin olması nedeniyle Manyas Gölü kuşlar için ideal bir ortam haline gelmiştir. 44

45 YABAN HAYATI Kuşlar MANYAS GÖLÜ Bugüne kadar yapılan gözlemler neticesinde göl ve çevresinde 266 kuş türü tespit edilmiştir. Bunlardan 22 tür bazı yıllar, 66 tür ise düzenli olarak her yıl alanda kuluçkaya yatmaktadır. Tüm Avrupa için nesli tehlike altında olan türler listesinde bulunan tepeli pelikan (Pelecanus crispus) ve küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus) alanda önemli sayıda ürer. 45

46 YABAN HAYATI Kuşlar MANYAS GÖLÜ Ayrıca, gece balıkçılı (Nycticorax nycticorax), alaca balıkçıl (Ardeola ralloides) ve kaşıkçı (Platalea leucorodia) alanda üremektedir. Gölün diğer bölümlerinde üreyen kuşlar arasında sumru (Sterna hirundo) dikkat çekmektedir. 46

47 YABAN HAYATI Kuşlar MANYAS GÖLÜ Kuş Cenneti Milli Parkı nda karabatak (Phalacrocorax carbo), küçük ak balıkçıl (Egretta garzetta), gri balıkçıl (Ardea cinerea) ve çeltikçi (Plegadis falcinellus) koloniler halinde üremektedir. Manyas Gölü ve çevresinde kayda değer sayıda üreyen diğer kuş türleri ise sakarmeke (Fulica atra), çıkrıkçın (Anas querquedula), büyük kamışçın (Acrocephalus arundinaceus), kızıl sırtlı örümcekkuşu (Lanius collurio) ve karabaşlı kirazkuşu (Emberizza melanocephala) dur. 47

48 YABAN HAYATI Kuşlar MANYAS GÖLÜ Tepeli pelikan (Pelecanus crispus) ve dikkuyruk (Oxyura leucocephala) gölde düzenli olarak kışlamaktadır. Göç sırasında ak pelikanlar (Pelecanus onocrotalus) genellikle gölde konaklarlar ların sonunda yapılan kış sayımlarında e yakın su kuşu belirlenmiş olmasına karşın, 2005 yılında , 2010 yılında ise su kuşu sayılmıştır. Gölün üreyen kuşlar açısından en önemli bölümleri, Sığırcı Deltası, Kocaçay Deltası ve Manyas Gölü nün doğu kıyısını 48 çevreleyen sazlık alanlardır.

49 YABAN HAYATI Memeliler MANYAS GÖLÜ 1. Kirpi (Erinaceus concolor), 2. köstebek (Talpa eurepa), 3. karfaresi (Microtus nivalis), 4. uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii) 5. tilki (Vulpes vulpes) göl ve yakın çevresinde bulunmaktadır. Bereketli Köyü eski balıkçı barınağının bulunduğu bölgede yöre halkı tarafından su samuru (Lutra lutra) görüldüğü bildirilmiştir. 49

50 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Tarım MANYAS GÖLÜ Bölge, uygun iklim koşulları ve nitelikli topraklarıyla ülkemizin en verimli tarım alanlarına sahip yörelerinden biridir. Yöredeki su kaynaklarının yetersiz oluşu gölden su alımının kolay ve ucuz oluşu gibi nedenler Manyas Gölü nün sulama suyu kaynağı olarak görülmesine neden olmuştur. Göl çevresindeki tarım alanlarında yaygın olarak yetiştirilen başlıca ürünler şeker pancarı, buğday, ayçiçeği, mısır, pirinç, fasulye ve baklagillerdir. 50

51 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Tarım MANYAS GÖLÜ Eskiden daha yoğun yapılan şeker pancarı ekimi bazı bölgelerde artık yapılmamaktadır. Gölün güneyindeki tarım alanlarının önemli bir kesiminde çeltik tarımı yapılmaktadır. Meyve ve sebzelerden elma, erik, kiraz, şeftali, patlıcan, fasulye, bamya ve biber yetiştiriciliği önemli alanlar kaplamaktadır. Yaz aylarında suların çekildiği yerlerin bir kısmında sebze tarımı yoğunlaşmaktadır. Fasulye ekimi özellikle Kocaçay bölgesinde göl sularının çekildiği alanlarda yapılmakta ve yöre halkı için önemli bir gelir kaynağı olmaktadır. 51

52 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Hayvancılık MANYAS GÖLÜ 1980 li yıllardan sonra gölün kuzey kesimlerindeki tarım alanlarının önemli bir bölümü sanayi ve tavuk çiftliklerine ayrılmıştır. Sığır ve koyun yetiştiriciliği ile modern tavukçuluk oldukça gelişmiş olup yöre için önemli bir gelir kaynağıdır. Göl çevresindeki mera alanları büyük ve küçükbaş hayvan otlatmasında kullanılmaktadır. 52

53 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Balıkçılık MANYAS GÖLÜ Manyas Gölü balıkçılık için kullanılmaktadır. Bölgede 3 tane balıkçılık kooperatifi bulunmaktadır yıllarında balıkçılıkla ilgili olarak yapılan çalışmalarda Manyas Gölü nde ticari değer taşıyan türlerin sazan (Cyprinus carpio), turna (Esox lucius) ve yayından (Silurus glanis) ibaret olduğu belirlenmiştir. 53

54 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Balıkçılık MANYAS GÖLÜ 1985 ve öncesi dönemde çoğunluğu sazan olmak üzere ton/yıl balık avlanırken bu miktar günümüzde önemli bir düşüş göstermiştir. Alanda geçmişte önemli düzeyde ekonomik değeri olan kerevit mantar hastalığına bağlı olarak ortadan kalkmıştır. Tatlısu sardalyası da kerevit gibi tükenmiştir. Hızlı büyüdüğü için karasazan balığı göle bırakılmıştır. 54

55 DOĞAL KAYNAK KULLANIMI Rekreasyon ve Turizm MANYAS GÖLÜ Kuşcenneti Milli Parkı, alanın en çok tanınan ve ziyaret edilen bölümüdür. Yoğun ve çeşitli bitki örtüsü ile ve özellikle de yüzlerce kuşu barındıran habitatları pek çok ziyaretçinin ilgisini çekmektedir. Milli park içinde bulunan müze ve gözlem kulesi ilgiyi yoğunlaştıran unsurların başında gelmektedir. 55

56 56

57 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR 1. Manyas gölü olıgochaeta (annelıda) faunasının taksonomik açıdan belirlenmesine yönelik bir ön araştırma. (Naime ARSLAN, Seyhan AHISKA) ÖZET Türkiye nin batısında yer alan Kuş Cenneti olarak da bilinen Manyas Gölü, yüzölçümü ha olan ötrofik bir göldür. Manyas Gölü nün Oligochaeta faunasının taksonomik açıdan belirlenmesine yönelik olarak yapılan ön çalışmada, Ağustos ve Kasım 2004 ile Mayıs 2005 tarihlerinde, belirlenen 10 istasyondan, yüzey alanı 225 cm2 alan Ekman grab ile örneklemeler yapılmıştır. Elde edilen bentik örneklerin incelenmesi sonucunda 5 i Tubificid, 7 si Naidin olmak üzere toplam 12 Oligochaeta türü tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerden Limnodrilus udekemianus, Nais communis, Nais variabilis, Pristinella jenkinae, Ophidonais serpentina, Nais elinguis ve Stylaria lacustris çalışma alanı için yeni kayıttır. Göl genelinde Tubifid lerden Potamothrix hammoniensis(%45,6) ve Psammoryctides albicola nın (%34,1) dominant türler olduğu, bunu sırayla Tubifex tubifex (%5,5) ve Limnodrilus hoffmeisteri nin (% 5,06) izlediği, tür çeşitliliği açısından kıyı kesimlerin daha zengin olduğu ve burada naidin çeşitliliğinin bariz olarak arttığı belirlenmiştir. En düşük birey sayısı Mayıs 2005 örnekleminde 2. istasyonda tespit edilirken en yüksek birey sayısı Ağustos 2004 örnekleminde 1. istasyonda tespit 57 edilmiş ve Oligochaeta faunası açından Manyas Gölünün Shannon-Wiener çeşitlilik indeksinin 0-1,95 arasında değiştiği ve ortalama olarak da 0,89 olduğu saptanmıştır. MANYAS GÖLÜ

58 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 2. Manyas Gölü nün Kültürel Ekolojisi: Tarihi Süreçte Adaptasyon (Yrd. Doç. Dr. Yılmaz ARI) 58

59 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 3. Kuş Cenneti Milli Parkı nda Park Yönetimi-Yöre Halkı İlişkisi (Yrd. Doç. Dr. Yılmaz ARI) Özet Bu çalışmanın amacı Kuş Cenneti Milli Parkı nda park yönetimi ve yöre halkı arasındaki ilişkiyi tarihi bir perspektif ile incelemektir. Kuş Cenneti Milli Parkı ve diğer milli parkların ayrıntılı yazılı tarihi bulunmadığı ve milli parklarla ilgili çalışmalarda farklı perspektifler kullanıldığı için, bu çalışma tamamen saha çalışmasına ve Milli Parklar arşivlerinden elde edilen belgelere dayandırılmıştır. Çalışmada kullanılan data çoğunlukla Kuş Cenneti Milli Parkı ve Eski Sığırcı Köyü nde 1999 yaz ve sonbaharında elde edildi. Milli Park Arşivleri ise Kuş Cenneti Milli Parkında ve Bandırma Kuş Cenneti Mühendisliğinde incelendi. Milli Park tarihinin bazı ayrıntıları sadece Eski ve Yeni Sığırcı Köyleri halkının sözlü tarihinden elde edilebilmiştir. Araştırma sonuçları göstermiştir ki başlangıçtaki heyecan ve ortak çalışmaya rağmen, özellikle KOSSWİG ayrıldıktan sonra, zamanla milli park yönetimi ve yöre halkı arasında önemli problemler ortaya çıkmış ve bu problemler uygun zeminlerde konuşulup çözülmediği için park ile halk arasında kronik bir rahatsızlık haline gelmiştir. Manyas Gölü gibi çok değerli bir sulak alanın ve Kuş Cenneti Milli Parkı nın etkili bir şekilde korunması için, park ile halk arasında süregelen bu problemlerin giderilmesi, yöre halkının 1960 larda olduğu gibi parka yeniden sahip çıkması ve kendisini onun bir parçası olarak görmesi sağlanmalıdır. Bunun yolu, dünyada milli park anlayışında son yıldır yaşanan ve temelde yerel kaynak kullanıcılarının haklarını tanıyan ve planlamada onları da karar verme sürecine katmayı amaçlayan yeni milli parkçılık anlayışını uygulamaya çalışmaktır. Katılımcı Doğal Kaynak Yönetimi Modeli olarak adlandırılan bu yeni yaklaşım koruma faaliyetlerinin çıkış noktası olmalıdır. Aksine koruma çalışmalarından başarılı sonuçlar almak mümkün değildir. 59

60 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 4. Manyas Gölü'ndeki dört cyprinid türünde (Blicca bjoerkna, Rutilus rutilus, Scardinius erythropthalmus, Vimba vimba) belirlenen sestod olgusu (M. Oğuz ÖZTÜRKl, F. Naci ALTUNEI) Özet Aralık 1996 ile Kasım 1998 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışmayla. Kuş (Manyas) Gölü balık faunasında yeralan türlerden Blicca bjoerkna, Rutilus rutilus, Scardinius erythropthalmus ve Vimba vimba daki sestod(tenya) olgusu araştırılmıştır. Söz konusu balıkların vücut boşluğu ve sindirim borularında Cestoda dan 3 tür (Caryophyllaeus laticeps, Caryophyllaides fennicus, Ligula intestinalis pleroserkoid) tespit edilmiştir. Parazitlerin balık türlerine göre dağılımı ise şu şekildedir: 115 Blicca bjoerkne da, 38 Caryophyllaeus laticeps, 123 Rutilus rutilus ta 4 Ligula intestinalis pleroserkoid, 135 Scardinius erythropthalmus ta 14 Caryophyllaides fennicus, 142 Vimba vimba da 17 Caryophyllaeus laticeps. Sözü edilen türlerin morfolojik anatomik özellikleri şekillerle ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Ayrıca her bir balık türündeki parazitlerin ortalama, minimum ve maksimum enfeksiyon yoğunlukları, mevsimlere ve balık boyuna göre çizelgeler yardımıyla değerlendirilmiştir. 60

61 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 5. Uluabat Manyas Gölleri Ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojik Gelişim Modellemesi Özet Uluabat ve Manyas Gölleri (Güney Marmara, Türkiye) ve yakın çevresi Kuzey Anadolu Fay Zonu içinde kalması sebebi ile Türkiye nin tektonik bakımından en aktif sahalarından biridir. Bu özelliliği, sahanını özellikle Kuvaterner de hızlı bir jeomorfolojik gelişim-değişim aşamaları geçirmesine neden olmuştur. Bu çalışmada, Uluabat ve Manyas Gölleri ile yakın çevresinin neotektonik dönem içindeki jeomorfolojik gelişimin, farklı konulara ait veriler ile desteklenerek, modellemesinin yapılması hedeflenmiştir. Modellemede sahanın jeolojik, jeomorfolojik, pedolojik, hidrografik, arkeolojik özellikleri incelenmiştir. Bu özelliklerin jeomorfolojik gelişim ile ilişkileri yorumlanmaya çalışılmış ve elde edilen veriler bir araya getirilerek sonuca gidilmiştir. Çalışmada; 1/ ölçekli topografya ve jeoloji haritaları, deprem istatistikleri, uydu görüntüleri, hava fotoları, sahaya ait arkeolojik çalışmalar, arazi çalışmaları sırasında alınan GPS verileri ve arazi gözlemleri, sahaya ait DSİ tarafından yapılmış değişik lokasyondaki 46 adet sondaj verisi kullanılmıştır. 61

62 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 6. Manyas Gölünde Fiziksel Ve Kimyasal Şartlara Bağlı Olarak Kıyı Bölgesi Makrofit Ve Perifiton Biyomasındaki Değişimin İzlenmesi (sözlü sunum) Özet Manyas gölü kıyı bölgesi makrofit be perifiton biyomasının fiziksel ve kimyasal faktörlere bağlı olarak gösterdiği değişim seçilen 4 istasyonda Temmuz 1997 Şubat 1999 tarihleri arasında incelendi. Her istasyonda aynı doğrultuda 10 m mesafede üç ara istasyon belirlendi ve bu istasyonlarda toplanan her bir makrofit örneğinin m2 deki ortalama biyomas değerleri hesaplandı. Eş zamanlı olarak her istasyonda başta besin tuzları olmak üzere, askıdaki katı madde (AKM), klorofil-a, su seviyesi değişimi gibi temel limnolojik parametreler de ölçüldü. Perifiton ve makrofit üretimi istasyonlar arasında kayda değer değişimler gösterdi. Yaprakları su üstünde yüzen makrofitlerin gelişiminde besin tuzları daha çok belirgin olurken su altı makrofitleri ve perifitonun gelişimi üzerinde AKM etkili oldu. Yarı batık su bitkileri ise çevresel şartlardaki değişime karşı en dirençli makrofit grubunu oluşturdu. Genel olarak makrofit ve perifiton biyomasının gelişimi üzerinde su seviyesi değişimi, dereler ile taşınan besin tuzları ve diğer kirleticiler, grazing etkisi ve askıdaki katı madde miktarları belirleyici parametreler oldu. 62

63 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 7. Susurluk (Simav) Çayı ve Manyas Gölü Havzası nın Ephemeroptera (İnsecta) Faunası (Mustafa TANATMIŞ) Özet.. 63

64 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 8. Manyas Gölü (Balıkesir) nde Yaşayan Bazı Balıkların Paradiplozoon homoion (Monogenea, Diplozoidae) Enfeksiyonu Üzerine Araştırmalar (M. Oğuz ÖZTÜRK) Özet Bu çalışmada, Ocak 1997 ile Kasım 1998 tarihleri arasında Manyas Gölü nde yaşayan bazı balık türleri (Blicca bjoerkna, Chalcalburnus chalcoides, Cyprinus carpio, Gobius fluviatilis, Rutilus rutilus, Scardinius erythropthalmus ve Vimba vimba) nin Paradiplozoon homoion faunası araştırılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda, bir balığın (Rutilus rutilus) solungaçlarında Paradiplozoon homoion a rastlanmıştır (%5, 4.0±0). Bu çalışmayla Anadolu daki R. rutilus un, Paradiplozoon homoion için yeni bir konak olduğu kaydedilmiştir. Ayrıca, P. homoion un anatomik ve morfolojik özellikleri ile enfeksiyon yüzdesi ve ortalama yoğunluğu gibi enfeksiyon değerleri belirlenmiştir. 64

65 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 9. Manyas Gölü (Bandırma)'ndeki Cyprinus carpio L.'nun Gyrodactylus (Monogenoidea, Platyhelminthes) Enfeksiyonu Üzerine Bir Araştırma (M. Oğuz Öztürk) Özet Bu çalışma, Ocak 1997 ile Kasım 1998 tarihleri arasında Manyas Gölü'nden temin edilen 159 Cyprinus carpio'nun Gyrodactylus faunası üzerinde incelemeler yapılmıştır. Konak balığın solungaçlarında bir Gyrodactylus türü tanımlanmıştır: Gyrodactylus scardinii Malmberg, Bu parazite ait karakteristik yapılar resimlerle ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Ayrıca bir parazit türüne ait enfeksiyon yaygınlığı ile ortalama, minimum ve maksimum enfeksiyon yoğunlukları, mevsimlere ve balık boyuna göre değerlendirilerek tanımlanmıştır. 65

66 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 10. Manyas Gölü (Balıkesir) Tatlısu İstakozunun (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) Bazı Büyüme ve Morfometrik Özelliklerinin Belirlenmesi (Selçuk Berber, Süleyman Balık) Özet Bu araştırma Manyas Gölü nde yaşayan tatlısu istakozunun (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) bazı büyüme ve morfometrik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Nisan 2002-Mart 2003 tarihleri arasında yakalanan 1118 tatlısu istakozu (387 dişi, 731 erkek) üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırma boyunca yakalanan tatlısu istakozlarının %65,4 ü erkek, %34,6 s dişi birey olarak tespit edilmiş ve dişi/erkek oranı 0,53/1,00 olarak hesaplanmıştır. Populasyondan alınan bireylerin karapaks boyu mm arasında, total ağırlığı ise 0,5-130,4 g arasında değişim göstermektedir. Dişi bireylerin ortalama karapaks boyları 43,16 mm, erkek bireylerin ise 41,67 mm olarak tespit edilmiştir. Boy gruplarına göre populasyonda avlanabilir boyun ( 90mm) üzerindeki bireylerin oranı %27,82 olarak saptanmıştır. Tatlısu istakozlarının Total Boy, Karapaks Boyu, Karapaks Genişliği, Abdomen Boyu, Abdomen Genişliği, Total Ağırlık, Abdomen Ağırlığı, Karapaks Ağırlığı, Kıskaç Ayak Boyları, Kelipet Boyları, Kelipet Genişlikleri, Kelipet Ağırlıkları gibi metrik özellikler ile Karapaks Boyu/Total Boy, Karapaks Boyu/Abdomen Boyu, Karapaks Genişliği/Karapaks Boyu, Abdomen Boyu/Total Boy, Abdomen Genişliği/Abdomen Boyu, Abdomen Genişliği/Karapaks Genişliği, Kelipet Boyu/Kıskaç Ayak Boyu, Kelipet Genişliği/Kelipet Boyu oranlarının eşeyler arasındaki farkı istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (p<0,05). Regresyon analizleri sonucunda elde edilen değerlere göre, dişi tatlısu istakozlarında negatif allometrik büyüme, erkek bireylerde izometrik büyüme ve dişi+erkek karışık olmak üzere tüm populasyonda negatif allometrik büyüme tespit edilmiştir. 66

67 YAPILAN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR MANYAS GÖLÜ 11. Kuş Gölü (Bandırma) Makrobentik Omurgasız Faunası Hakkında Bir Ön Araştırma Özet Kuş Gölü nün makrobentik omurgasız faunasını belirlemek amacıyla 1987 ve 1988 yılları arasında aylık periyotlar halinde, bir yıl süre ile 5 istasyonda arazi çalışması yapılmıştır. Ekman grab ile alınan çamur örnekleri 500 μm göz açıklığındaki elekten geçirilmiş ve örnekler %4 lük formaldehit solüsyonunda tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda, Oligochaeta sınıfından 10, Chironomidae familyasından 5 ve Ceratopogonidae familyasından 1 olmak üzere toplam 16 takson tespit edilmiştir. Kuş gölü nde metrekarede ortalama 6759 birey tespit edilmiş, grupların oransal dağılımında %81,94 ile Oligochaeta bireylerinin en baskın grubu oluşturduğu, bu grubu Chironomidae (%17,90) ve Ceratopogonidae (%0,16) larvalarının takip ettiği saptanmıştır. Tespit edilen grupların istasyonlara göre oransal dağılımlarında ise, 1. istasyonun en zengin (%28,71), 4. istasyonun en fakir (%12,77) istasyon olduğu gözlenmiştir. 67