Sunum Planı. I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri. Para Politikası Duruşu. Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler. Enflasyon Görünümü

Transkript

1 TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI Adana Sanayi Odası Sunumu Durmuş YILMAZ Başkan 17 Şubat 21 1

2 Sunum Planı I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri II. III. IV. Para Politikası Duruşu Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler Enflasyon Görünümü V. Genel Değerlendirme 2

3 I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri 3

4 Küresel Ekonomide Toparlanma Sinyalleri Son dönemde açıklanan veriler, krizin dip noktasının geride kaldığını ve küresel ekonominin toparlanma eğilimine girdiğini teyit etmiştir. 2 Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Sanayi Üretimi (Ocak 21 Aralık 29, yıllık yüzde değişim) 6 Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde PMI Gerçekleşmeleri (Ocak 25 Ocak 21) 15 Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) Gelişmekte Olan Ülkeler Çin ve Hindistan Hariç GOÜ Gelişmiş Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 4

5 Küresel Ekonomide Toparlanma Sinyalleri Uluslararası kuruluşlar ve bankalar, ABD ekonomisinin 21 yılına ilişkin büyüme tahminlerini yukarı yönlü revize ederken, Avrupa Para Birliği bölgesi için daha temkinli öngörüler yapmaktadır. 21 büyüme öngörüleri JP Morgan Deutche Bank Consensus IMF 8 Ocak 12 Şubat 6 Ocak 3 Şubat 11 Ocak 8 Şubat 26 Ocak ABD 3,3 3,5 3,5 3,8 2,9 3,1 2,7 Euro bölgesi 2,1 1,6 1,5 1,5 1,3 1,3 1, Almanya 2,5 1,7 2,1 2,1 1,8 1,7 1,5 Fransa 2,2 2, 1,5 1,5 1,4 1,4 1,4 Đtalya 1,7 1,1 1,1 1,1,9,8 1, Japonya 1,9 2, 1,7 1,7 1,3 1,5 1,7 Đngiltere 1,7 1,4 1,5 1,5 1,5 1,4 1,3 5

6 Küresel Riskler Bununla birlikte kredi piyasalarındaki sorunların kısmen devam etmesi ve işsizlik oranlarının yüksek seviyelerini koruması geleceğe dönük belirsizlikleri artırmaktadır. ABD ve Euro Bölgesi Kredi Gelişmeleri (Ocak 1999 Aralık 29, yıllık yüzde değişim) ABD ve Euro Bölgesinde Đşsizlik Oranı (Ocak 1995 Aralık 29, yüzde) Euro Bölgesi 5 Euro Bölgesi ABD 6 5 ABD Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 6

7 Küresel Riskler Özellikle gelişmiş ülkelerde uygulanan genişleyici maliye politikalarının bir sonucu olarak hızla artan bütçe açıkları ve kamu borç stokları, uzun vadeli faiz oranlarını artırarak özel talebi olumsuz yönde etkileyebilecek önemli bir risk unsurudur. 2 Seçilmiş Ülkelerin Bütçe Dengesi (27, 29*,21*,214*, GSYĐH ye Oranı) 25 Seçilmiş Ülkelerin Merkezi Hükümet Borcu (27, 29*,21*,214*, GSYĐH ye Oranı) Đngiltere Japonya ABD * Tahmin Kaynak: IMF, TCMB Hindistan Fransa Đtalya G-2 Almanya Türkiye Çin Meksika Kanada Güney Afrika Arjantin Brezilya Japonya Đtalya ABD Almanya * Tahmin Kaynak: IMF, TCMB Hindistan Fransa Đngiltere G-2 Kanada Brezilya Türkiye Arjantin Meksika Güney Afrika Çin 7

8 Küresel Riskler Son dönemde borç yükü yüksek ülkelerin risk primlerinde sert yükselişler gözlenmektedir. Türkiye nin risk primi ise, güçlü finans sektörü ve düşük borçluluk oranının verdiği destek ile istikrarlı seyrini korumuştur. 5 Seçilmiş Ülkelerin CDS Primleri (Nisan 29 Şubat 21, 1 Ekim 29 = 1) 45 4 Portekiz Yunanistan Đspanya Đtalya Türkiye Kaynak: Bloomberg, TCMB 8

9 Türkiye de Finansal Đstikrar Tarihsel olarak oynaklığı en yüksek ve küresel risk iştahına en duyarlı para birimlerinden olan Türk lirasının, küresel kriz boyunca sergilediği göreli olarak istikrarlı seyir, 21 yılının ilk çeyreğinde de devam etmiştir. 2.1 Döviz Kuru Sepeti ve EMBI+ Türkiye (Haziran 27 Şubat 21) 16.4 Seçilmiş Ülkelerin Kur Oynaklığı* (Ocak 26 Şubat 21) TL / Kur Sepeti (,5 Euro+,5 ABD doları) Gelişmekte olan ülkelerde kur oynaklığı aralığı Türkiye EMBI+ Türkiye (sağ eksen) Kaynak: Bloomberg, TCMB *5 Günlük standart sapma; Brezilya, Şili, Çek Cum., Macaristan, Meksika, Yeni Zelanda, Polonya, G. Afrika, G. Kore (en yüksek ve en düşük değerler) Kaynak: Bloomberg, TCMB 9

10 22 21 ABD Doları Karşısında Yerel Para Birimlerinin Değer Kazancı (Ocak 29 tarihinden itibaren, yüzde değişim) ABD Doları Karşısında Yerel Para Birimlerinin Değer Kazancı (Ocak 21 tarihinden itibaren, yüzde değişim) Sırbistan Kolombiya Hırvatistan Meksika Peru G.Kore Endonezya Tayland Ukrayna Hindistan Malezya Filipinler Türkiye Arjantin Vietnam Romanya Polonya Çek Cum. G.Afrika Şili Macaristan Brezilya Türkiye de Finansal Đstikrar Diğer gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında, Türk lirasının değerinde önemli bir değişim gözlenmemektedir. Brezilya G.Afrika Şili Endonezya Kolombiya Peru G.Kore Meksika Hindistan Tayland Filipinler Türkiye Malezya Hırvatistan Ukrayna Çek Cum. Polonya Macaristan Romanya Vietnam Arjantin Sırbistan Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 1

11 II. Para Politikası Duruşu 11

12 Para Politikası Duruşu Türkiye de finansal sistemin göreli sağlamlığı, fiyat istikrarını sağlama temel amacımız ile çelişmeksizin, küresel krizin ekonomimiz üzerinde yaratabileceği olumsuzlukları sınırlamaya odaklanmamıza imkan sağlamıştır Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye de Politika Faiz Oranı (Ocak 27 Ocak 21, yüzde) Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye Türkiye Đzlanda Şili Kolombiya Macaristan Peru Güney Brezilya Mı sı r Meksika Romanya Endonezya Tayland Đsrail Polonya G. Kore Rusya Filipinler Tayvan Ukrayna Gelişmekte Olan Ülkelerde Politika Faiz Oranlarının Değişimi (Ekim 28 Şubat 21, yüzde puan) Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB 12

13 Para Politikası Duruşu Tüm dünyada kamunun artan borçluluk oranlarının faizler üzerinde yukarı yönlü baskı yapmasının beklendiği bir dönemde, Türkiye de piyasa faizlerinin temel belirleyicisinin TCMB nin politika faizleri olması, para politikasının etkinliğinin bir göstergesidir. TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DĐBS Faiz Oranı (1 Ocak Şubat 21, yüzde bileşik) Kaynak: BDDK, TCMB Gösterge DĐBS Faiz Oranı Politika Faiz Oranı Politika Faizi Değişim Eylül Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat

14 Para Politikası Duruşu Reel faizin durgunluk dönemlerinde düşmesi, sağlıklı işleyen ekonomilerde beklenen bir gelişme olmakla birlikte, Türkiye ekonomisinde daha önce gözlenmemiş bir durumdur. Seçilmiş Ülkelerde Enflasyon ve Politika Faiz Oranı (Şubat 21, yüzde) 21 Enflasyon Beklentileri Politika Faiz Oranları Şili Tayland Kore Türkiye Çek C Malezya Filipinler Meksika G.Afrika Polonya Macaristan Çin Brezilya Kaynak: Bloomberg, TCMB Reel Politika Faiz Oranları 14

15 Para Politikası Duruşu Gelişmekte olan ülkelerde merkez bankalarının politika faizi kararlarının kendi para birimleri üzerinde kısa vadedeki etkisi sınırlı kalmıştır. Bu dönemde para birimlerinin değerlerinin temel belirleyicisi küresel risk algılamaları olmaya devam etmiştir. Kriz Süreci Boyunca Faiz Kur Đlişkisi (Kasım 28 Ocak 21) 2 Kriz Süreci Boyunca Faiz Ülke Riskliliği Đlişkisi (Eylül 28 Ocak 21) Faiz Değişimi (%) G.Afrika Malezya G.Kore Filipinler Polonya Çek Cumh. Endonezya Tayland Romanya Meksika Bulgaristan Brezilya Peru Macaristan Kolombiya Rusya Faiz Değişimi (%) Rusya Polonya Çek Romanya Meksika Brezilya Bulgaristan Peru G.Afrika Kolombiya Şili Hırvatistan Macaristan -7-8 Şili Türkiye -1 Türkiye Yerel Para Biriminin Değer Değişimi (%) Kaynak: Bloomberg, TCMB CDS Değişimi Kaynak: Bloomberg, TCMB 15

16 Para Politikası Duruşu 4 Ağustos 29 tarihinden bu yana gerçekleştirilen döviz alım ihaleleri ile toplam 5,6 milyar ABD doları döviz alınmış ve piyasaya 8,4 milyar TL ye yakın Türk lirası cinsi likidite verilmiştir. TL Karşılığı Döviz Alım ve Satım Đhaleleri ve Döviz Sepeti (Ocak 28 Şubat 21*) Eşit Ağırlıklı ABD Doları ve Euro Sepeti (sağ eksen) Döviz Alım Đhaleleri (Toplam 5.6 milyar ABD Doları) Döviz Satım Đhaleleri (Toplam 1 milyar ABD Doları) * 14 Şubat 21 itibarıyla Kaynak: TCMB 16

17 Para Politikası Duruşu 23 Aralık 29 tarihinden itibaren ihale yöntemiyle ikincil piyasadan 1,5 milyar TL tutarında DĐBS alınmıştır. Yapılan analizler, DĐBS alımlarının piyasadaki arz talep dengesini bozucu bir etkisinin olmadığını göstermektedir. Đhalelerde ve ĐMKB de Oluşan Getiriler (23 Aralık Şubat 21, yüzde) TCMB'nin DĐBS Alım Đhalesi Min Ort. Maks. ĐMKB Ağırlıklı Ort. Bileşik Getiri ,45 9,46 9,47 9, ,51 9,52 9,55 9, ,33 9,35 9,44 9, ,93 8,94 8,95 8, ,59 8,6 8,61 8, ,84 8,84 8,84 8, ,39 8,42 8,44 8, Kaynak: ĐMKB, TCMB 17

18 III. Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler 18

19 Türkiye Ekonomisi Son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki ılımlı toparlanma sürecinin devam ettiğini göstermektedir. 15 Mevsimsellikten Arındırılmış Reel GSYĐH (24 1.Ç 29 3.Ç, 28 1.Ç=1) 1 Büyümenin Bileşenleri (27 4.Ç 29 3.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde katkı) Net Đhracat Özel Yatırım 1. Özel Tüketim Stok Değişmeleri Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 19

20 Özel Tüketim Özel tüketim harcamalarındaki kademeli toparlanmanın, yılın son çeyreğinde devam ettiği tahmin edilmektedir. Mevsimsellikten Arındırılmış Reel Özel Tüketim Harcamaları* (25 1.Ç 294.Ç, 27 4.Ç = 1) Tahmin * Kaynak: TÜĐK, TCMB 2

21 Özel Yatırım Özel yatırım harcamaları, 29 yılının ortasından bu yana artış eğilimi sergilemekle birlikte düşük seviyesini korumaktadır Mevsimsellikten Arındırılmış Reel Özel Yatırım Harcamaları (25 1.Ç 29 4.Ç,28 1.Ç = 1) 1. Tahmin Sabit Sermaye Yatırım Harcama Beklentisi (Nisan 27 Ocak 21, yüzde) * Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 21

22 Üretim Gelişmeleri Sanayi üretimi, 29 yılının ikinci çeyreğinden itibaren istikrarlı bir artış eğilimine girmiştir. Bununla birlikte, iç ve dış talep yetersizliği firmaların tam kapasite ile çalışmalarını kısıtlamaya devam etmektedir Mevsimsellikten Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (Ocak 25 Aralık 29, Mart 28=1) Tam Kapasite ile Çalışamama Nedenleri (Ocak 25 Aralık 29, yüzde) Đç Pazarda Talep Yetersizliği Dış Pazarda Talep Yetersizliği Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 22

23 Talep Göstergeleri Gelecek 3 aya ilişkin hem iç piyasa siparişlerinde hem de ihracat siparişlerinde ılımlı bir artış gözlenmektedir Mevsimsellikten Arındırılmış Talep Göstergeleri (Ocak 28 Ocak 21) ĐYA Gelecek Üç Aydaki Đç Piyasa Sipariş Beklentisi Mevsimsellikten ArındırılmışĐhracat Beklentileri (Ocak 28 Ocak 21) ĐYA Gelecek Üç Aydaki Đhracat Sipariş Miktarı PMI Yeni Siparişler Endeksi (sağ eksen) ĐYA Son Üç Aydaki Đhracat Sipariş Miktarı Kaynak: Markit, TCMB Kaynak: TCMB 23

24 Dış Ticaret Gelişmeleri Ancak küresel büyümede belirgin bir iyileşme olmadan dış talepte güçlü bir toparlanma olması beklenmemektedir. Özellikle Euro Bölgesinde iktisadi faaliyette gözlenen toparlanmanın izlediği zayıf seyir, ihracata ilişkin bir risk unsurudur Đhracat ve Đthalat Miktar Endeksleri* (Ocak 26 Aralık 29, Ocak 26 = 1) Đhracat Miktar Endeksi ABD ve Euro Bölgeleri Ekonomilerinde Büyüme Tahminleri 13 (28 2.Ç Ç, 28 2.Ç = 1) Tahmin ABD 96 Euro Bölgesi Đthalat Miktar Endeksi * Mevsimsellikten arındırılmış, 2 aylık hareketli ortalama Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: Concensus Forecast 24

25 Stoklar Toplam talebe ilişkin belirsizlikler firmaları ihtiyatlı bir üretim programına sevk etmekte, stok biriktirme konusunda, güçlü büyüme dönemlerine kıyasla, daha isteksiz davranmalarına neden olmaktadır..5 Mevsimsellikten Arındrılmış Stok Değişimi (25 1.Ç 29 3.Ç,1998 sabit fiyatlarıyla, milyar TL) 25 Mamul Mal Stok Göstergeleri (Ocak 27 Ocak 21) ĐYA- Mamul Mal Stok Normal Üstü- Normal Altı PMI Nihai Ürün Stoku (sağ eksen) Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 25

26 Đstihdam Đstihdam koşullarında bir miktar iyileşme gözlenmekle beraber, işsizlik oranları halen yüksek seviyesini korumaktadır. Mevsimsellikten Arındırılmış Đşsizlik Oranları (Ocak 27 - Kasım 29, yüzde) Tarım Dışı Đşsiz Sayısındaki Değişimim Dağılımı (Ocak 28 - Kasım 29, yıllık yüzde katkı) 2 18 Tarım DışıĐşsizlik Oranı Đstihdam Kaybı Etkisi Katılım Oranı Etkisi Nüfus Artışı Etkisi Tarım Dışı Đşsizlik Oranı Yıllık Fark Đşsizlik Oranı Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 26

27 Đstihdam Krizden en çok etkilenen ve tarım dışı istihdamdaki daralmanın temel belirleyicisi olan sanayi istihdamında ılımlı bir artış eğilimi başlamıştır. 1.9 Sanayi ve Hizmetler Đstihdamı (Ocak 27 - Kasım 29, milyon kişi) Kamu Đstihdamı (27 1.Ç 29 4.Ç, milyon kişi) Hizmetler Sanayi (sağ eksen) * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 27

28 Đstihdam Tarım dışı istihdam, mevsimsellikten arındırılmış verilerle, 29 Mayıs ayından bu yana artmaya devam etrmektedir Mevsimsellikten ArındırılmışTarım Dışı Đstihdam (Ocak 26 - Kasım 29, milyon kişi) 4 Đmalat Sanayi Đstihdam Endeksi (çeyreklik yüzde değişim) ve PMI Đstihdam Endeksi (Haziran 25 - Kasım 29) Đmalat Sanayi Đstihdam PMI (sağ eksen) Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, Markit, TCMB 28

29 Reel Ücret Gelişmeleri Đktisadi faaliyetteki ılımlı toparlanmayla birlikte reel ücret ödemeleri, büyük ölçüde sanayi ve ticaret sektörlerinin katkısıyla, 29 yılı üçüncü çeyreğinde yeniden artmaya başlamıştır. 14. Reel Ücret Ödemeleri ve Özel Tüketim* (25 1.Ç 29 3.Ç, 1998 sabit fiyatlarıyla, milyar TL) Tüketim Harcamaları* Reel Ücret Ödemeleri (sağ eksen) * Sanayi, inşaat, ticaret, lokanta-otel ve ulaştırma-haberleşme sektörlerindeki toplam ücret ödemelerinin ağırlıklı ortalaması. Kaynak: TÜĐK, TCMB. 29

30 Güven Endeksleri ve Öncü Göstergeler Hem reel kesim hem de tüketici güven endekslerinde ılımlı bir iyileşme görülmektedir. Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksleri (Ocak 27 Ocak 21) Öncü Göstergeler (Ocak 1992 Ocak 21) Reel Kesim Güven Endeksi-TCMB Tüketici Güven Endeksi - CNBC-e Tüketici Güven Endeksi TCMB Kaynak: CNBC-e, TCMB Kaynak: TCMB 3

31 Kredi Gelişmeleri 28 yılı Kasım ayından bu yana sürdürülen faiz indirimlerinin etkisi ve küresel risk algılamalarındaki iyileşmenin desteği ile kredi piyasasında olumlu gelişmeler gözlenmeye başlamış, özellikle firma kredileri hızlı bir artış eğilimine girmiştir. 1.4% 1.2% 1.%.8%.6%.4%.2%.% -.2% -.4% -.6% % 1. Toplam Kredi Hacminin Haftalık Değişimi* (1 Ocak 26 5 Şubat 21, 13 haftalık hareketli ortalama, yüzde) %.6 Dönem Ortalaması -%.2 % * Mevduat, kalkınma, yatırım ve katılım bankaları ile tüketici finansman şirketlerinin toplamı; kur etkisinden arındırılmış Kaynak: BBDK, TCMB 31

32 Firmalara Verilen Krediler Sıkı kredi koşulları KOBĐ leri diğer firmalara kıyasla daha çok etkilemiştir. Son dönemde ise hem KOBĐ lere kullandırılan kredi miktarında hem de TGA larda olumlu gelişmeler gözlenmeye başlanmıştır. 16 Firma ve KOBĐ Kredileri (Ocak 28 Aralık 29, Ocak 28=1) 8, Firma ve KOBĐ Kredilerinin TGA ya Dönüşüm Oranı (Ocak 28 Aralık 29, yüzde) 15 7, KOBĐ Hariç Firma Kredileri (sağ eksen) 6, 5, KOBĐ Kredileri KOBĐ Hariç Firma Kredileri 11 4, 1 9 KOBĐ Kredileri 3, milyar TL KOBĐ Kredileri KOBĐ Hariç Firma Kredileri , yüzde KOBĐ Kredileri KOBĐ Hariç Firma Kredileri

33 Bireysel Krediler Yılın son çeyreğinde tüketici kredilerindeki toparlanma eğilimi güçlenerek devam etmiş ve takipteki bireysel kredil oranları gerilemeye başlamıştır Bireysel Kredilerin Alt Kalemleri (Ocak 28 Şubat 21, Ocak 28=1) Konut 12 Bireysel Kredilerin TGA ya Dönüşüm Oranı (Ocak 28 Şubat 21, yüzde) Kredi Kartları Konut 11 1 Đhtiyaç Kredi Kartları Taşıt 4 2 Taşıt Đhtiyaç Milyar TL (aylık ort.) TOPLAM Konut Taşıt Đhtiyaç Kredi Kartı yüzde TOPLAM Konut Taşıt Đhtiyaç Kredi Kartı * Mevduat Bankaları Kaynak: TCMB * Mevduat Bankaları Kaynak: TCMB 33

34 Kredi Koşulları Ticari kredi faizlerinde üçüncü çeyrekte gözlemlenen düşüş eğilimi yılın son çeyreğinde de kısmen devam etmiştir. Kredi Faiz Oranları* (Ocak 28 Ocak 21, yıllık yüzde) Tüketici Kredileri Faiz Oranları* (Ocak 28 Ocak 21, yıllık yüzde) Bireysel Kredi Faizi Faiz indirim süreci Đhtiyaç Faiz indirim süreci Taşıt Ticari Kredi Faizi 12 Konut * 2 haftalık hareketli ortalama Kaynak: BDDK, TCMB * 2 haftalık hareketli ortalama Kaynak: BDDK, TCMB 34

35 Kredi Koşulları Gerek politika faizlerinde Kasım 28 döneminden bu yana gerçekleştirilen 125 baz puanlık indirimin, gerekse likidite yönetimine dair alınan tedbirlerin kredi piyasası üzerindeki olumlu yansımaları yılın dördüncü çeyreği itibarıyla belirginleşmiştir. 12 Kredi Faizleri ile Mevduat Faizleri Arasındaki Fark* (Ocak 26 Ocak 21, 4 haftalık hareketli ortalama, yıllık yüzde) 1 8 Tüketici Kredisi Ticari Kredi * Ağırlıklı ortalama akım faiz oranlarıdır. Kaynak: TCMB 35

36 Kredi Koşulları Kredi Eğilim Anketleri, işletmelerin kredi talebinde bir miktar güçlenme olduğunu, ancak yatırım kaynaklı kredi talebinin düşük seviyesini koruduğunu göstermektedir. Bankaların uyguladığı kredi standartlarında sıkılaşma eğilimi sınırlı ölçüde devam etmektedir. 18 Đşletmelerin Kredi Talepleri (Ocak 26 Ocak 21) 16 Đşletmelere Verilen Kredilerin Standartları (Ocak 26 Aralık 29) Gerçekleşme Beklenti Beklenti 4 2 Gerçekleşme Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 36

37 Kredi Koşulları Anket sonuçları, tüketicilerin kredi taleplerinin arttığını, tüketici kredilerine uygulanan standartlardaki sıkılaştırmanın ise sona erdiğini göstermektedir Konut Kredisi Talebi ve Beklentiler (Ocak 26 Aralık 29) Gerçekleşme Bireylere Verilen Kredilerin Standartları (Ocak 26 Aralık 29) Konut Taşıt Diğer Beklenti Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 37

38 Ticari Faaliyetler Karşılıksız çıkan banka çekleri sayısı, son dönemde ılımlı bir düzelme eğilimi sergilemektedir. Yeni kurulan şirket sayısındaki artışiktisadi faaliyette canlanmaya işaret etmektedir. 12. Karşılıksız Banka Çek Adetinin Takas Odasına Đbraz Edilen Toplam Çek Adetine Oranı (Ocak 25 Ocak 21, yıllık yüzde) 2 15 Açılan Şirket Sayısı ( Ç 29 4.Ç ) Đmalat Sanayi ( Ç 29 3.Ç, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde değişim) Đmalat Sanayi Aylık hareketli ortalama Açılan Şirket Sayısı (sağ eksen) Ç1 99 Ç4 Ç3 1 Ç2 2 Ç1 2 Ç4 3 Ç3 4 Ç2 5 Ç1 5 Ç4 6 Ç3 7 Ç2 8 Ç1 8 Ç4 9 Ç I 29-II 29-III 29-VI 21-I* * Ocak 21 itibarıyla Kaynak: BTOM, TCMB Yüzde Değişim 8-IV 9-I 9-II 9-III 9-IV Đmalat Sanayi Açılan Şirket Kaynak: TÜĐK, TCMB 38

39 Ödemeler Dengesi Gelişmeleri Cari dengedeki göreli iyileşme, finansman ihtiyacını belirgin bir biçimde azaltarak küresel krizin olumsuz etkilerini sınırlayıcı bir rol oynamıştır. Dış Ticaret Dengesi (Ocak 25 Aralık 29, milyar ABD doları) Cari Đşlemler Dengesi (Ocak 2 Aralık 29, GSYĐH ye oranı, yüzde) Enerji Enerji Hariç Cari Açık Enerji Hariç Dış Ticaret Açığı Cari Açık Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 39

40 Ödemeler Dengesi Gelişmeleri Özel sektörün borç çevirme oranı 29 yılının son 3 ayında yüzde 14 e yükselmiştir. 32 Sayılı Karar da yapılan değişikliğin etkisinden arındırıldığında, banka dışı kesimin dış kredi yenileme oranını yüzde 1 ün üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Özel Sektörün Borç Çevirme Oranı (Ocak 28 Aralık 29, dış borç kullanımının anapara ödemelerine oranı, 3 aylık hareketli ortalama, yüzde) Banka Dışı Kesimin Dış Borç Çevirme Oranı (yüzde) ve Yurt içi Bankaların Yabancı Para Cinsi Kredileri (Eylül 28 Aralık 29, birikimli toplam, milyar USD) Banka Dışı Kesim (sağ eksen) Sayılı Kararda Değişiklik Banka dışı Kesimin Dış Borç Çevirme Oranı (32 sayılı Kararda yapılan değişikliğin etkisinden arındırılmış) Yurt içi Şubelerden Alınan YP Cinsi Krediler Ticari Krediler Bankalar Banka dışı Kesimin Dış Borç Çevirme Oranı Yurt dışı Şubelerden Alınan YP Cinsi Krediler Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 4

41 Ödemeler Dengesi Gelişmeleri Ekim 28 Aralık 29 Arası Ödemeler Dengesi Gelişmeleri KULLANIM Milyar ABD Doları Cari Đşlemler Dengesi -19,8 Krediler (Ticari krediler, bankacılık, kamu kesimi ve diğer sektör kredileri -2, NET HATA NOKSAN KALEMĐNDEKĐ ARTIŞIN NEDENLERĐ Varlık Barışı gibi nedenlerle yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışındaki mevduatlarını yurda getirerek döviz tevdiat hesaplarına aktarması, Yurt içi bankacılık sistemi dışında tutulan efektif şeklindeki tasarrufların bankalara Türk Lirası karşılığında satılması, Kur hareketlerinin muhasebeleştirilmesi sırasında ortaya çıkan farklılıklar. KAYNAK Portföy Yatırımları (Hisse senetleri, borç senetleri ve banka mevduatları) Diğer Milyar ABD Doları Net Hata Noksan 15,6 Doğrudan Yatırım 9,8 Rezerv Varlıklar (Resmi rezervler) (Bankaların döviz varlıkları) (Diğer Sektörlerin döviz varlıkları) Kaynak: TÜĐK, TCMB 2,3,6 11,5 (5,1) (2,) (4,4) 41

42 Kamu Maliyesi Küresel krize karşı alınan önlemler ve düşen vergi gelirleri nedeniyle tüm dünyada bütçe açıkları ve kamu borçları yüksek artışlar göstermiştir. Önümüzdeki dönemde ülkemiz düşük kamu borcu ile olumlu şekilde ayrışacaktır Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Kamu Borcu ve Bütçe Açığı (23-212, yüzde) Gelişmekte olan Ülkeler Ortalaması Türkiye ve Gelişmiş Ülkelerde Kamu Borcu ve Bütçe Açığı (23-212, yüzde) 212 Gelişmiş Ülkeler Ortalaması Kamu Borcu / GSYĐH Türkiye Kamu Borcu / GSYĐH Türkiye Bütçe/GSYĐH Bütçe Açığı / GSYĐH 42

43 Kamu Maliyesi Đktisadi faaliyette görülen kısmi toparlanma eğiliminin 29 yılının son çeyreğinde vergi gelirlerine yansıdığı görülmektedir Vergi Gelirlerinde Değişim (27 1.Ç 29 4.Ç, yüzde) Dolaylı Vergiler 4 3 Dolaylı Vergi Gelirlerinde Değişim (27 1.Ç 29 4.Ç, yüzde) Dahilde Alınan KDV Özel Tüketim Vergisi 15 1 Dolaysız Vergiler Đthalat Vergisi Kaynak: Maliye Bakanlığı, TCMB Kaynak: Maliye Bakanlığı, TCMB 43

44 Kamu Maliyesi Orta Vadeli Program da yer alan hedeflerin vergi ve fiyat artışlarından ziyade kurumsal ve yapısal iyileştirmeler yoluyla sağlanması halinde, tahmin ufku boyunca politika faizinin tek hanede kalmasının mümkün olduğu düşünülmektedir Avrupa Birliği Tanımlı Kamu Borcu ve Orta Vadeli Hedefler (22 212, GSYĐH ye oranı, yüzde) Maastricht Kriteri: %6 Orta Vadeli Program Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 44

45 IV. Enflasyon Görünümü 45

46 Enflasyon Gelişmeleri Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,85 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 1,66 puanlık artışla yüzde 8,19 olarak gerçekleşmiştir. Tüketici Enflasyonu (Ocak 27 Ocak 21, yıllık yüzde değişim) ÖKTG-I Endeksi (Ocak 27 Ocak 21, yıllık yüzde değişim) OKTG-I* OKTG-I Kaynak: TÜĐK, TCMB *Vergi oranlarındaki değişimin etkisinden arındırılmış ÖKTG-I göstergesi. Kaynak: TÜĐK, TCMB 46

47 Enflasyon Gelişmeleri Temel enflasyon göstergeleri orta vadeli hedeflerle uyumlu seyrini sürdürmüştür. Enflasyonda yılın son çeyreğinden itibaren gözlenen artış, enflasyonun ana eğiliminde bir bozulmaya işaret etmemektedir. 2 Temel Enflasyon Göstergeleri* (Ocak 28 Ocak 21) 6 Enflasyon Yayılma Endeksi* (Mart 25 Ocak 21) ÖKTG-H , ÖKTG-I 2, * Mevsimsellikten ve Vergi Etkisinden Arındırılmış 2 Aylık Ortalamalar Kaynak: TÜĐK, TCMB * TÜFE içinde fiyatı artan maddelerin oranı ile fiyatı azalan maddelerin oranı arasındaki farkın mevsimsellikten arındırılmış 2 aylık ortalaması Kaynak: TÜĐK, TCMB. 47

48 Enflasyon Gelişmeleri Ülkemizde işlenmemiş gıda fiyatları oldukça dalgalı bir seyir izlemekte, bu görünüm önemli bir tahmin belirsizliğine neden olmaktadır. 25 Gıda Fiyatları (Kasım 28 Ocak 21, yıllık yüzde değişim) 5 Đşlenmemiş Gıda Fiyatları Alt Grupları (Aralık 27 Ocak 21, yıllık yüzde değişim) 2 Đşlenmemiş Gıda Kırmızı Et Fiyatları Đşlenmiş Gıda Kırmızı Et Hariç Đşlenmemiş Gıda Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 48

49 Enflasyon Gelişmeleri Ülkemizde işlenmemiş gıda fiyatlarındaki oynaklığın boyutu diğer ülkelere kıyasla belirgin bir ölçüde yüksektir. Đşlenmemiş Gıda Aylık Enflasyon Oynaklığı: AB-27 Ülkeleri ve Türkiye Karşılaştırması* (26-29 Dönemi, Standart Sapma) AB27 Slovenya Yunanistan Polonya Finlandiya Letonya Malta GKRY Bulgaristan Macaristan Akdeniz Ülkelerinde Đşlenmemiş Gıda Aylık Enflasyon Oynaklığı (26-29 Dönemi) En Yüksek Standart Sapma En Düşük Türkiye *Grafikte anılan dönemde Türkiye ile birlikte AB-27 içerisinde en yüksek oynaklığa sahip ilk dokuz ülke sunulmaktadır. Kaynak: Eurostat, TCMB. -15 Türkiye GKRY Malta Kaynak: Eurostat, TCMB. Yunanistan Slovenya Fransa Đspanya Đtalya 49

50 Enflasyon Gelişmeleri Gıda sektöründe dağıtım zincirlerinin uzunluğu, altyapı eksiklikleri, kayıt dışılık gibi yapısal sorunların çözülmesi, fiyat istikrarına giden yolda yapısal düzenlemelerin önemine işaret etmektedir. Türkiye Ortalama En Düşük En Yüksek Genişlik Standart Sapma Oynaklık Sıralaması* (AB-27'ye Göre) Đşlenmemiş Gıda Meyve Sebze Et AB-27 Đşlenmemiş Gıda Meyve Sebze Et * En yüksekten en düşüğe oynaklık sıralamasını ifade etmektedir. Kaynak: Eurostat, TCMB 5

51 Enflasyon Gelişmeleri Girdi fiyatları tüketici enflasyonu üzerinde yukarı yönlü belirgin bir baskı oluşturmamaktadır. Talep koşullarının halen zayıf olması, yukarı yönlü maliyet şoklarının yurt içi fiyatlara geçişini sınırlamaktadır. Đmalat Sanayi Fiyatları ve PMI Girdi Fiyatları Endeksi (Temmuz 26 Ocak 21, yıllık yüzde değişim) Đthalat Birim Değer Endeksi (Nisan 25 Aralık 29) 3.5 Petrol Ürünleri Hariç Đmalat Sanayi Fiyatları PMI- Girdi Fiyatları Endeksi (Sağ Eksen) Đthalat Fiyatları (TL bazlı) Đthalat Fiyatları (ABD doları bazlı) Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 51

52 Enflasyon Beklentileri 29 yılı genelinde azalan bir eğilim sergileyen enflasyon beklentileri, kamu fiyat ayarlamalarının da etkisiyle bir miktar artış göstermiştir. Bununla birlikte vade uzadıkça beklentilerdeki değişimin daha sınırlı olduğu gözlenmektedir. 14 Enflasyon Beklentileri (Ağustos 27 Şubat 21, yıllık yüzde değişim) Gelecek 24 Aylık Enflasyon Beklentilerinin Dağılımı* (Ocak 27 Kasım 29, yıllık yüzde değişim).7 12 TÜFE 24 Aylık Beklenti Ekim 29 Şubat I Endeksi Kaynak: TÜĐK, TCMB * TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dönemi beklentileridir. Kaynak: TCMB. 52

53 V. Genel Değerlendirme 53

54 Genel Değerlendirme Küresel finansal piyasalarda iyimserlik devam etmekte, küresel ekonomide toparlanma sinyalleri görülmektedir. Ancak parasal ve mali tedbirlerin etkisinin azalacağı 21 yılına ilişkin belirsizlikler önemini korumaktadır. Önümüzdeki dönemde ülkelerin, borçluluk yükü düşük olanlar ve olmayanlar olarak ayrışacağı ve Türkiye nin uyguladığı mali disiplin, sahip olduğu sağlam bankacılık sistemi ve düşük hanehalkı borçluluk oranı ile düşük borç yükü olan ülkeler arasında yer alacağı düşünülmektedir. Son dönemde açıklanan veriler, Türkiye de iktisadi faaliyette toparlanmanın başladığını teyit etmektedir. Đzlenen para politikasının desteği ile kredi piyasasında olumlu gelişmeler sürmekte, finansal koşullardaki sıkılık azalmaya devam etmekte ve iş gücü piyasasında sınırlı ölçüde iyileşme işaretleri alınmaktadır. 54

55 Genel Değerlendirme Yıl başında yürürlüğe giren vergi düzenlemeleri, gıda fiyatlarındaki artışlar ve baz etkileri, son dönemde enflasyonun yükselmesinde belirleyici bir rol oynamıştır. Bu geçici etkiler nedeniyle, Şubat ayında tüketici enflasyonunun belirgin bir yükseliş göstereceği ve bir müddet hedefin üzerinde kalacağı öngörülmektedir. Benzer bir şekilde temel enflasyon göstergeleri de baz etkisi nedeniyle yıl ortasına kadar sınırlı bir artış gösterecektir. Bununla birlikte, ekonomideki kaynak kullanımının bir süre daha düşük seviyelerde kalacağı, istihdam koşullarının tüketim talebinde bir genişlemeye imkan tanımayacağı ve maliye politikasının kademeli şekilde daraltıcı yönde etkili olacağı varsayımı altında, bir seferlik şoklardan kaynaklanan fiyat artışlarının genel fiyatlama davranışları üzerindeki etkisinin sınırlı olacağı düşünülmektedir. 55

56 Genel Değerlendirme Temel enflasyon göstergelerinin işaret ettiği mevcut ana eğilim, orta vadeli hedeflerle uyumludur; geçici etkiler ortadan kalktığında enflasyonun tekrar düşüş sürecine gireceği tahmin edilmektedir. Küresel ekonomideki sorunların henüz tam olarak giderilememiş olması ve toparlanmanın gücüne ilişkin belirsizliklerin devam etmesi, politika faiz oranlarının uzun bir süre düşük düzeylerde tutulmasını gerekli kılmaktadır. 56

57 TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI Adana Sanayi Odası Sunumu Durmuş YILMAZ Başkan 17 Şubat 21 57