ORGANİK TARIMDA MEYVE-BAĞ ZARARLILARININ YÖNETİMİ

Transkript

1 ORGANİK TARIMDA MEYVE-BAĞ ZARARLILARININ YÖNETİMİ Dr. Özlem Altındi ndişli Bornova Zirai Mücadele M Araştırma rma Enstitüsü mail:altindisli@yahoo.com Bu sununun hazırlanmas rlanmasında nda Tarım m ve Köyişleri Bakanlığı ığı nın sayfasında yer alan Turunçgil ve Zeytin Entegre Mücadele M Teknik Talimatı ndan yararlanılm lmıştır.

2 TURUNÇGİL ZARARLILARI

3 Turunçgil beyazsineği Dialeurodes citri (Ashm.) Turunçgil beyazsineğinin larvası ve zararı.

4 KÜLTÜREL ÖNLEMLER *Temiz fidan kullanılmalı. *Sık dikim yapılmamalı. *Ara tarımı yapılmamalı. *Tüm bakım işlemlerine özen gösterilerek ağaçlar kuvvetli bulundurulmalı.

5 BİYOLOJİK MÜCADELE *Diğer zararlılara karşı seçici ilaçlar kullanılarak bahçede doğal denge korunmalı. *Zararlı ile bulaşık bahçelere ilk yıl ağaçların % 10 luk ve çok yoğun bulaşık kısmına ergin/ağaç olacak şekilde Serangium parcesetosum salımı yapılmalı.

6

7 Turunçgil unlubiti Planococcus citri (Risso)

8 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Bahçe temiz bulundurulmalı. Güneşlenme ve hava akımı sağlanmalı. Fabrika ve pamuk alanları yakınına bahçe kurulmamalı.

9 BİYOLOJİK MÜCADELE Fazla sayıda predatörü bulunduğu için bahçede doğal dengeyi koruyucu önlemler alınmalı. Chyptolaemus montrouzieri ve Leptomastix dactilopii bulaşık bahçelere salınarak biyolojik mücadele yapılır.

10 Akdeniz meyvesineği Ceratitis capitata Wied. larva ergin pupa meyvedeki zarar

11 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Yere dökülen bulaşık meyveler toplanıp yok edilmeli. * Zararlıya konukçuluk eden diğer meyveler turunçgil bahçelerine dikilmemeli.

12 AKARLAR Turunçgil kırmızıörümceği Panonychus citri McGregor ergin yumurta Zarar şekli Zarar şekli * Emgi yerlerinde soluk sarı ve gümüşi renkli lekeler oluşur. Daha sonra bu yapraklar dökülür.

13 Turunçgil pasböcüsü Phyllocoptruta oleivora Ashm. larva ve yumurta meyvedeki zarar Zarar şekli * Emgi yaptığı kısımlar sararır ve solar. Meyve ve yaprakların üzeri sarımsı mor ve kahverengimsi renk alır. * Meyvelerde büyüme durur ve tadı bozulur.

14 Turunçgil tomurcukakarı Aceria sheldoni Ewing Turunçgil tomurcukakarı meyvedeki zarar Zarar şekli * Göz içinde beslenerek bunları öldürür. * Yaprakları rozetleştirir, çiçek ve meyvelerin şekli bozulur.

15 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Bahçe temizliğine önem verilmeli. * Ağaçlar kuvvetli bulundurulmalı.

16 BİYOLOJİK MÜCADELE Tozlu yola karşı önlem alınmalı. Geniş etkili ilaçlar kullanılmamalı. *Yararlı populasyonu korunmalı. Sayımlar sonucunda akar populasyonu EZE yi aşmışsa ve bahçede yararlı populasyonu düşükse, yalnızca bulaşık ağaçlar ile bunların bitişiğindeki ağaçlar yazlık yağlarla ilaçlanır.

17 Yaprakbitleri Zarar şekli * Emgi yaparak yaprakların kıvrılıp küçülmesine neden olurlar. * Çıkardıkları tatlımsı madde nedeniyle fumajine neden olurlar. Bazı virusların taşıyıcılarıdırlar. Mücadelesi Çok fazla yararlısı vardır ve kolaylıkla baskı altına alırlar. İlaçlamaya gerek yoktur.

18 Sırasıyla yaprakbiti kolonisi, yapraktaki zararı, parazitli bireyler, predatörü Aphidoletes sp. larvaları, uğurböceğinin larvası ve ergini.

19 Torbalıkoşnil Icerya purchasi Mask Torbalı koşnil larvaları ve kolonisi

20 MÜCADELESİ Etkili avcı böceği Rodolia cardinalis ile biyolojik mücadele yapılır. Rodolia cardinalis larvası ve ergini

21 Yaprakpireleri * Meyvelerde beslenmeleri sonucu lekelenmeler oluştururlar. Bu lekeler birleşerek meyvenin bütün yüzeyini kaplayabilirler. * Yaz sonu sonbahar başlarında turunçgillerde zararlı olurlar. Yaprakpiresi ergini Meyvedeki zarar şekli

22 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Yabancıot temizliğine önem verilmeli, bakım işleri düzenli yapılmalıdır. * Ara tarımı yapılmamalıdır. Meyvelerde renk dönüşümü başladığında, 1 cm çapında 1 leke/250 meyve olduğunda kireç uygulaması yapılır. Kireç uygulamasının meyve kalitesine herhangibir zararlı etkisi yoktur. *Limon ve altıntoplarda lekelenme olmadığından mücadele yapılmamalıdır.

23 Coccinellidler Genel avcılardır. Kırmızı örümcekler, yaprakbitleri, kabuklubitler ve diğer yumuşak vücutlu böceklerle beslenirler. Coccinellid erginleri

24 Coccinellid yumurtaları Coccinellid larvaları

25 Chrysoperla carnea Genel Predatör. Tüm zararlı böceklerle oburca beslenir. Ergin Yumurtalar Larva

26 Yararlı akarlar Kırmızıörümcekler, thripsler ve kabuklubitlerle beslenirler.

27 Antokoridler Kırmızı örümcekler ve diğer yumuşak vücutlu böceklerle beslenirler. Orius sp. ergin ve larvası

28 Nabid ergini: Kırmızı örümcekler ve diğer yumuşak vücutlu böceklerle beslenirler. Thrips ergini: Kırmızıörümcekler ve diğer yumuşak vücutlu böceklerle beslenirler. Syrphid ergini ve larvası: Yaprakbitleri ile beslenirler.

29 ZEYTİN ZARARLILARI

30 Zeytin sineği Bactrocera oleae (Gmel.) (Dip.:Tephritidae) Kışı toprağı ğın n cm derinliğinde inde pupa halinde veya zeytinlik ve fundalıklarda ergin halinde geçirir. Haziran sonlarında nda çiftleşen en dişiler, iler, iği şeklindeki yumurtasını iri, parlak ve yağlanmaya y başlam lamış meyvelerde, e, açmışa olduğu u V şeklindeki yarığ ığa a bırakb rakır. r. Bir dişi, i, her zeytin meyvesine ancak bir yumurta bırakabilir. b Meyvede yumurta bırakb rakılan yer, bir gün g n sonra koyu kahverengine dönüşür, d buna vuruk denir. Ege Bölgesinde B 4-5, 4 Marmara Bölgesinde B ise nesil vermektedir. Bir neslini, yaklaşı şık k günde g tamamlar.

31 Zarar Şekli Larvanın meyve etinde çekirdek etrafında galeriler açarak a arak beslenmes mesi, Meyvelerin çürüyerek dökülmesi, Zeytin yağı miktarının n azalması, kısmen de yağda asitliğin in yükselmesi Özellikle sofralık k zeytinlerde, zararı daha önemli

32 Doğal düşmanları Aprostocetus epicharmus Walk.(.(Hym.:Chalcididae) Cyrtoptyx dacicida Masi.(.(Hym.:Pteromalidae) Cyrtoptyx latipes Rond.(.(Hym.:Pteromalidae) Eurytoma parvula(thom Thom.)(.)(Hym.:Eurytomidae) E. strigrifrons(thom Thom.)(.)(Hym.:Eurytomidae) E. tibialis Boh.(.(Hym.: Eurytomidae) Eupelmus urozonus Dalm.(.(Hym.:Eupelmidae) Metaphycus silvestrii Sug.(.(Hym.:Encyrtidae) Opius concolor Szelp.(.(Hym.:Braconidae) Pnigalio mediterraneus(fer. and Del.)(Hym Hym.:.:Eulophidae) Zaglyptus multicolor Grav.(.(Hym.:Ichneumonidae)

33 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Kış aylarında toprağı ğın n derince sürülmesis Zarar periyodu boyunca günde g bir, kurtlu zeytinlerin toplanarak zeytinlikten uzaklaştırılmas lması Sonbahardaki yoğun zararını önlemek için, i in, erken hasat

34 BİYOLOJİK MÜCADELE Zeytin sineğinin inin parazitoiti O.concolor concolor, bazı ülkelerde kitle halinde üretilerek, zeytin bahçelerine salınmak suretiyle biyolojik mücadelede m kullanılmaktad lmaktadır. Bu parazitoit Bornova Zirai Mücadele M Araştırma rma Enstitüsü ü nde 2001 yılınday ndan beri kitle halinde üretilerek, Gökçeada da salınmaktad nmaktadır.

35 Zeytin sineği ne karşı kitlesel tuzaklama Eşeysel feromon içeren IPMT tuzakları ile % 2 lik Amonyum fosfat içeren i Mc Phail tuzaklarıyla eşlendirilmiş vertikal sarı yapış ışkan tuzaklar en etkili olanlardır. r. Hem feromon kapsülü hem amonyak içeren i polimer matriks kapsüllerinin bulunduğu u 20x30x0,4 cm boyutlarındaki kontrplak levhalar 1 tuzak/1 ağaça olacak şekilde asılır. Tuzak gövdeleri g uygulamadan önce 15 dakika süreyle s % 0,5 lik deltamethrin solüsyonuna syonuna bandırılır. r. Üzerine bir feromon ve bir amonyak kapsülü yerleştirilir. Tuzaklar yerden 1,5-2 2 m yüksey kseğe e ve ağaçların n güneyg ney-doğu u yönüne y ne gölgeye g fakat açık a k bir kısma k asılır.

36 Uygulama zamanı: : Zeytin Z tanelerinin vurma olgunluğuna una gelmesinden hemen sonra Küçük k ağaçlara a sahip bahçeler lerde 2 tuzak, büyük b k ve homojen olmayan zeytin alanları için in 1 tuzak /ağaç olmalıdır. Tam izole olmayan yerlerde sınırdaki s ağaçlara iki misli uygulama yapılmal lmalıdır.

37 Uygulama sezon ortasında yaklaşı şık k eylül l ayının n ilk yarısında tekrarlanmalı,, ilk asılan tuzaklar ağaça üzerinde bırakılarak yenileri asılmal lmalıdır. Ana gövde g olarak sarı yapış ışkan vertikal tuzak da kullanılabilir. labilir. Monitor tuzaklarla ergin populasyon yoğunlu unluğu u da izlenmelidir. Bunun için i in hektara bir adet feromon kapsülü içeren sarı vertikal yapış ışkan tuzak ve %2 lik amonyum fosfat içeren i Mc Phail tuzağı asılmal lmalıdır. Feromon kapsülleri 6 haftada bir, Mc Phail tuzağı eriyiği i her hafta yenilenmeli, bu tuzaklar kıyaslama k yaslama amacıyla aynı ekosistemde başka bir zeytin bahçesine de asılmal lmalıdır. Hasat sonunda değerlendirme erlendirme hem tuzaklarda yakalanan ergin sayılar ları ve hem de meyve bulaşma oranına na göre g yapılır. Yağlık çeşitlerde % 8, sofralık çeşitlerde itlerde % 2 olan EZE ile kıyaslanarak yöntemin y etkinliği i saptanır.uygulama en az ağaçlık a k izole veya yarı izole alanlarda yapılmal lmalıdır ağaçtan a daha büyük b k olması tercih sebebidir. Düşük D k veya orta yoğunlukta populasyonlar idealdir.

38 Zeytin sineği ne karşı kullanılan ekotrap ve Mc Phail tuzağı

39 Zeytin güvesi Prays oleae Bern. (Lep.:Hyponomeutidae) Ergin

40 Yılda üç döl l verir. Her döl, d zeytin ağaca acının n ayrı bir fenolojik döneminde zararlı olur. Yaprak dölüd Çiçek dölüd Meyve dölüd

41 Yaprak dölü d (=Phyllophagous Larvalar, sonbaharda hemen yumurta kabuğunun unun altından, yaprak epidermisine girer. Burada iki epidermis arasındaki etli kısımda k beslenerek, mm boyunda bir oyuk açar a ar ve bu oyuk içinde inde kışık geçirir irir. Ertesi ilkbahar taze t sürgs rgün n uçlaru ları ve yapraklarla beslenirler. Yaprakta zarar

42 Çiçek dölü(=anthophagous) Larvalar, çiçek tomurcuklarının içine girerek beslenirler. Çiçek dölü larvaları, çiçek salkımları arasında beslenerek, salkımlardaki çiçek ve tomurcukları yok ederek meyve tutumunu engellerler Bir larva, gün süren gelişmesi boyunca, tomurcuğa zarar verebilir.

43 c) Meyve dölü d (Carpophagous) Larvalar meyve sapı dibinden meyve içine i ine girerek, sap ile birleşti tiği i kısmk smı yok eder ve kararan meyvelerin dökülmesine d neden olur. Bunlara "karabiber dökümü" " denir. Meyve içine i ine giren larvalar meyve çekirdeğinde inde beslendikten sonra pupa olmak için, i in, meyve sapı dibinden dışd ışarı çıkar. Bu sırada, meyve sapı ile meyve eti bağlant lantısını yok ederek dökülmesine neden olur. Bu meyveler henüz z yağlanmad lanmadıkları için in değerlendirilemez. erlendirilemez. Meyve çekirdeği içerisinde oluşturduğu zarar Meyve üzerindeki çıkış deliği

44 Parazitoitler : Bracon variegator Spinole.(.(Hym.:Braconidae) Chelonus cingulipes Niez.(.(Hym.:Braconidae) Chelonella depressa Thom.(.(Hym.:Braconidae) Chelonus oculator Panz.(.(Hym.:Braconidae) Phanerotomella kerteszii Szepl. Aganiaspis fuscicollis praysincola Silvestri (Hym.:Chalcididae) Elasmus albipensis Thom.(.(Hym.:Elasmidae) Elasmus flabelletus Fons.(.(Hym.:Elasmidae) Oomyzus sempronius Erd.(.(Hym.:Eulophidae) Gelis areator Panz.(.(Hym.:Ichneumonidae) Lissonata proxima Fons.(.(Hym.:Ichneumonidae) Avcı böcek :Chrysoperla carnea Steph. (Neur.:Chrysopidae)

45 Biyoteknolojik mücadele Kitlesel tuzaklama Zeytin tomurcuklarının n kabarmaya başlad ladığı mart sonu nisan başlar larında, 3 zeytin ağacına bir delta tipi eşeysel e eysel çekici tuzak () asılarak bu zararlı ile etkili bir mücadele m yapılabilir.

46 Zeytin kabuklubiti Parlatoria oleae (Colvèe) (Hom.:Diaspididae) Zeytin kabuklubiti genelde tozlu, parazitoit faaliyetinin olmadığı ığı, öncelikle salamuralık zeytinliklerde (örneğin: Domat çeşidinde), ekonomik önemde zararlara neden olabilmektedir. Meyvelerin salamuralık özelliklerini azalttığı için in ikinci dölünün n meyvedeki zararı önem taşı şır. Zararlı yılda 2 döl d l verir.

47 Zeytin kabuklubiti,, gövde, g dal, sürgün, yaprak ve meyvelerde zarar yapar. Bitki özsuyunu emerek ağaçlara ları zayıflat flatır, verimlerinin azalmasına ve kurumalarına neden olur. Zeytin daneleri üzerinde beslenirken salgılad ladığı toksik madde sonucunda, mm çapında kırmızı ve mor lekeler ve deformasyonlar meydana gelir. Özellikle salamuralık çeşitlerde meyvelerin kalitesi düşer, d ekonomik kayıplar meydana gelir.

48 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Zeytin kabuklubiti,, genellikle nem oranı yüksek sahil kesimleri ile sulanan bahçelerde yer alan ve yeşil sofralık olarak değerlendirilen erlendirilen zeytin çeşitlerini daha çok tercih eder. Bu nedenle, kuruyan dallar kesilmeli, ağaçlara ların n havalanması ve güneşlenmesi için i in budama ve aralama yapılmal lmalı,, toprak işlemesi, i sulama ve gübrelemeye önem verilmeli, fazla sulamadan kaçınılmal lmalıdır.

49 BİYOLOJİK MÜCADELE Zeytin kabuklubitinin doğal düşmanlard manları,, zararlı popülasyonunu sınırlayıcı öneme sahiptir. Bunlar, özellikle ilk döle d ait ergin dişi i ve ikinci döle d ait ikinci dönemd nimfler üzerinde oldukça a etkilidir. Bu durum göz g önüne ne alınarak, zararlıya karşı yapılacak mücadelelerde, m önce parazitlenme durumları saptanmalı ve gerekiyorsa ilaçlı mücadeleye karar verilmelidir. Eğer E %50 gibi yüksek parazitlenme varsa, ikinci döle d karşı kimyasal mücadele m yapılmamal lmamalıdır.

50 Parazitoitler : Aphytis maculicornis (Masi)) (Hym( Hym.:.:Aphelinidae) Aphytis proclia (Walker)) (Hym( Hym.:.:Aphelinidae) Aphytis mytilaspidis (Le Baron) (Hym( Hym.:.:Aphelinidae) Aspidiophagus citrunus (Hym.:Aphelinidae) Avcı böcekler : Chilocorus bipustulatus (L.) (Col( Col.:.:Coccinellidae) Exochomus quadripustulatus (L.) (Col( Col.:.:Coccinellidae) Cybocephalus fodori (E.Y.) (Col( Col.:.:Cybosephalidae) Symnus apetzi Mulz.. (Col( Col.:.:Coccinellidae) Lestodiplogis sp.. (Dip.:Cecidomyiidae Cecidomyiidae) Pullus sp.. (Col( Col.:.:Coccinellidae) Typhlodromus sp.. (Acarina( Acarina:Phytoseiidae) Ambyliseius sp.. (Acarina( Acarina:Phytoseiidae) Allothrombium sp.. (Acarina( Acarina:Trombidiidae)

51 Kimyasal mücadelem Yaprak ve sürgs rgünlerde zarar yapan birinci dölüne karşı şı, çok yükseky popülasyonlar lasyonların dışında, ilaçlama lama yapılmamal lmamalıdır. Böylece, B bahçedeki doğal düşmanlar d korunmuş olacaktır. Zararlının n ikinci dölünde d ise, bahçedeki zararlı yoğunlu unluğu u ve parazitlenme oranı göz önüne ne alınmal nmalıdır. Zararlı yoğunlu unluğunun unun düşük, parazitlenme oranının n da %50 den yüksek olduğu u bahçelerde, larvalara karşı mücadeleye gerek yoktur.

52 Zeytin pamuklubiti Euphyllura olivina Costa.. (Hom( Hom.: Psyllidae) Zeytin pamuklubiti,, genelde ilkbahar aylarının yağış ğışlı geçti tiği i nemli havalarda, budama yapılmam lmamış zeytinliklerde ve zeytinin çiçeklenme döneminde d zararlı olabilmektedir. Ergin Nimf

53 Kışı ergin olarak, ağaçlara ların n kabuk altlarında, yarık k ve çatlaklarında hatta sürgün n koltuklarında geçirir. Erginler mart başı şından itibaren aktif duruma geçerek, erek, önceleri sürgs rgün n uçlaru larına ve uçu yapraklarına yumurta bırakb rakırlar. rlar. Daha sonra çiçek tomurcuklarının n oluşmas ması ile yumurtalarını tomurcuk saplarına bırakb rakırlar. rlar. Nimfler çıkardıkları tatlıms msı pamuk gibi bir madde ile vücutlarv cutlarını örterler. Tomurcuklara girerek beslenirler. Yılda döl d l verir.

54 Nimfler,, zeytin somaklarında nda, tomurcuk sapları ve sürgs rgün uçlarında bitkinin öz z suyunu emerek, ağaçlara ların n ve sürgünlerin zayıflamas flamasına, çiçek ve çiçek tomurcuklarının dökülmesine neden olurlar. Zararlının n yoğunlu unluğu u arttıkça zarar oranı da yükselir. y Düşük D yoğunluklardaki zararı pek hissedilmez. Yaprakta zararı Çiçek salkımında zararı

55 Parazitoitler : Aphytis spp. (Hym.:Aphelinidae) Psyllaephagus euphyllurae Silv.. (Hym.:Encyrtidae) Avcı böcekler Chilocorus bipustulatus L. (Col( Col.:.:Coccinellidae) Pharoscymnus pharoides Marsh.. (Col( Col.:.:Coccinellidae) Cybocephalus fodori (E.Y.) (Col( Col.:.:Nitidulidae) Anthocoris nemoralis Fabr.. (Het( Het.:.:Anthocoridae) A. minki Dohr.. (Het( Het.:.:Anthocoridae) Orius niger (Wolf)) (Het( Het.:.:Anthocoridae) Deraeocoris delagrrangei Puton (Het.: Miridae) Heterotoma dalmatinum (Wgn.) ( Het.: Miridae) Campyloneura virgula (H.S.) ( Het.: Miridae) Myrmecoris gracilis (J. Sahlb.) ( Het.: Miridae) Myrmecoris coartatus (M-R) ( Het.: Miridae)

56 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Ağaçlar daima sağlıkl klı tutulmalı,, bol güneg neş almasına ve havalanmasına na dikkat edilmelidir. Tekniğine ine uygun bir budama yapılarak, bu böceğin zarar yapması önlenebilir.

57 Zeytin yara koşnili Pollinia pollini Costa (Hom.:Asterolecaniidae) Zeytin yara koşnili, kışı dal ve dalcıklar kların n yarık ve çatlaklarında ergin dişi i halinde geçirir. Zeytin yara koşnili, kısmen k solmaya yüz y z tutan ve zayıf kalan ağaçlarda a küçük üçük k don çatlaklarına ve sırık s yaralarına yerleşerek, erek, bitkinin özsuyunu emmek suretiyle zararlı olmaktadır. Mücadelesi M yapılmad lmadığı zaman ağaça çalılaşmakta, dal ve dalcıklar kları kurumaktadır. r.

58 Avcı Böcekler Chilocorus bipustulatus (L.) (Col( Col.: Coccinellidae), Exochomus quadrimaculatus (L) (Col( Col.:.:Coccinellidae), Chrysopa sp.. (Neur( Neur.:.:Chrysopidae), Cheletogenes ornatus (Can. And Fan.) (Acarina:Cheyletidae)

59 KÜLTÜREL ÖNLEMLER Zeytin yara koşnili ile bulaşı şık k dallar kesilip yakılmal lmalıdır. Sırıkla hasat yapılmamal lmamalıdır.

60 İlaçlama lama Zamanı: Parazitlenmenin %50 nin altında olduğu bahçelerde, ağaçlara ların çiçekte olmadığı ve yumurtaların n %50 sinin açılda ldığı zaman ilaçlı mücadeleye başlanmal lanmalıdır. Çiçek zamanı ilaçlama lama yapılmamal lmamalıdır. Etkili madde: Yazlık k mineral yağ, % ml/100 l su Yazlık k mineral yağ, % ml/100 l su

61 Elmanın ana zararlısı Elma içkurdu (Cydia pomonella) ile mücadele Çiftleşmeyi engelleme yönteminde kullanılan Isomate-C- Plus tipi yayıcıların elma ağacı üzerine asılışı

62 Her biri 165 mg feromon içeren Isomate-C- Plus tipi yayıcılar ilk ergin yakalanışı ile birlikte 1000 adet/ha dozunda bahçeye homojen olarak dağı ğıtılır r ve sınırlarda daha yoğun kullanılır.

63

64 Ticari İsim: Madex Etkili madde adı ve oranı: %1 Cydia pomonella virüsü (en az 3x10 13 GV/1) Doz: 10ml+500g şeker+250g köpüklk klü süt t tozu/100 lt.su ) Firma: V.I.T.

65 Teşekk ekkürler 1992 Ekolojik Tarım m Organizasyonu Derneği