Saray, Yal ve Di er Yap lar

Transkript

1 Saray, Yal ve Di er Yap lar

2 EYÜPSULTAN DA SARAY, YALI VE D ER YAPILAR Abdullah Pafla Yal s ahariye sahilinde, fiah Sultan Camiinden sonra gelen B brahim-hân-zâde Halil Bey'in yal s yan nda idi. Daha ileride ise Bahariye Saray bulunuyordu. Abdullah Pafla, 1140 (1728 Temmuz) tarihinde Emine Sultan ile evlenmifl ve 1147 (Nisan-1735) de bu yal da vefat etmifltir. Kabri, Eyüp Sultan Türbesi haziresinde, flad rvan avlusu taraf nda ve Gazi Edhem Pafla lahdinin sol gerisindedir. (Abdullah Pafla aile sofas bahsine bak n z) Abdullah Pafla'n n vefat ndan sonra yal, o lu irahur- evvel Abdüllatif Beyefendi'nin uhdesine geçmifltir. O dahi 1189 (A os. 1775) tarihinde bu yal da vefat etti. Kabri, babas n n yak n ndad r. Yal, Abdullah Pafla'n n çocuklar ndan sonra Ka tç bafl Ahmed A a'n n olmufltur. Ahmed A a, Ahmed Fethi Pafla'n n babas d r. Fethi Pafla, "1216 (1801) tarihinde Eyüp skelesi'ne civar ve ol zaman hükmünce Abdullah Pafla Saray denmekle flöhret fliar olan sahilhanede" dünyaya gelmifltir. Tophanei mire müfliri olan bu zat n babas rikabdar elhac Haf z Ahmed A a, hac dönüflünde Akka'da, Cezzar Ahmed Pafla taraf ndan öldürülmüfltür. Fethi Pafla, bu olaydan onbefl gün sonra dünyaya gelmifltir. Rodosi-Zâde Fethi Pafla, Viyana, Paris ve Londra sefiri olmufl ve Ticaret Naz r iken, Atiye Sultan ile evlendirilmifltir. Atiye Sultan bu s rada 16, Pafla ise 39 yafl nda idi. K zkardefli Adile Sultan'in ifadesine göre, Atiye Sultan bu evlenmeden mes'ud olmam flt r. Kardeflim Abdülmecid edüb cülus Atiye Sultan ' etdi nev arus Fethi Pafla'ya inayet eyledi Haklar nda lütfü himmet eyledi Zevci ile olmam fld fladgâm Bulmad zevk ü dünyây tamam Fethi Pafla, Tophane üfliri iken 1274 Cemaziyelâhirin yirmidokuzunda (14-fiubat-1858) vefat etti. Kabri, stanbul'da Çemberlitafl civar nda, Sultan II. ahmud Türbesi haziresindedir. Üsküdar'da, Karacaaahmed Türbesi karfl s nda bir camii ve çeflmesi, Kuzguncuk'ta muhteflem bir yal s vard r. Ayr ca, Rodos Adas nda kütüphanesi, mektebi ve saat kulesi mevcuttur. K zlar, Seniye Han m Sultan ile Feride Han m Sultan, Hüseyin Hüsnü Pafla ile ahmud Pafla ile evlendirilmifllerdir. Atiye Sultan, 2-L (II-A ostos-1850) tarihinde vefat etti. Kabri, babas Sultan II. ahmud Türbesindedir. Kaynak: (Bostanc bafl Defteri, st. ans. 4/1849) (Ata Tarihi 2/216) (Si.Osm. 4/ /57) (Ekrem Reflad-Osman Ferid, usavver Nevsâl-i Osmani 1328 S:79) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 134) (Ayfle Osmano lu, Babam Abdülhamid S: 140) (H. fiehsüvar o lu, Atiye Sultan, Resimli Tarih c /1200) (Z. Çelikkkol, Rodos'taki Türk Eserleri S: ) Alemdar ustafa Pafla Zevcesinin Yal s yüp Büyük skelesi ile Bostan skelesi aras nda idi. E1230 (1815) tarihli Bostanc bafl Defteri'nde ad olmad na göre, bu tarihten evvel elden ç km fl ve ad de ifltirmifl olmal d r. Alemdar ustafa Pafla 1223 (1808) tarihinde vefat etmifltir. Eyüp'te bir çeflmesi vard r. Pafla'n n en sevgili efli Kamer-Vefl (Kamer-Tâb) Han m'd r. Ayr ca o lu ustafa Bey'in annesi Fatma ve k z Hatice'nin annesi Hatice Han m da zevceleridir. Ayr ca Emine ad nda bir efli daha vard. Eyüp'teki bu yal da hangi Han m' n oturdu u belli de- ildir. Kamertâb Han m, Alemdar Pafla'n n vefat ndan sonra Osman Pafla ad nda birine varm flt r. Kaynak: (Uzunçarfl l, Alemdar ustafa Pafla S: 191) (Tarih-i Osm. Encümeni ec. Sene: 4 S: 276) 345

3 EYÜPSULTAN TAR H Ayfle Sultan Saray yüp'te, Defterdar skelesi civar nda idi. Sultan I. ahmut, Etu ral bir hatt hümayun ile 1152 Zilkadesinde (fiubat- 1740) "Emlak- Hümayun'dan ayr lan saray n bütün müfltemilat ile k z kardefli Ayfle Sultan'a temlik" etmifltir. Ayfle Sultan, II. ustafa'n n k z olup Büyük Ayfle Sultan diye ünlü idi. Kendisi, 27 Ramazan 1107 (30 Nisan 1696) tarihinde do du. Henüz yedi yafl nda iken, Köprülü-Zâde Numan Pafla'ya niflan edildi. Fakat, II. ustafa'n n 1703'te tahttan indirilmesi üzerine dü ün geri kald. 18 uharrem 1120 (9 Nisan 1708)de yafllar nda oldu u halde nikahlar k y ld. Kendisine Zeyrek Saray verildi. Numan Pafla iki sene sonra sadrazam oldu. Ayn sene azledildi ve 50 yafllar nda, Girit valisi iken 1131 rebiyülevvelinin 7. günü (28 Ocak 1719 hummadan vefat etti. Dul kalan Ayfle Sultan bir sene sonra Tezkireci brahim Pafla ile evlendirildi. Onun da 1134 flaban n n yedisinde (23 ay s 1722) A r boz'da vefat üzerine 1725'de Koca ustafa Pafla ile evlendi. Bu evlili i üç sene sürdü ve pafla, 1728 tarihinde vefat etti. Ayfle Sultan, 1165 (1752) tarihinde, 57 yafl nda oldu u halde vefat etti. Kabri, Eminönü'nde Yenicami Türbesi ndedir. Büyük Ayfle Sultan' n vefat üzerine saray Sultan III. Ahmet'in k z Küçük Ayfle Sultan'a verildi. Ayn senelerde yaflad klar için, II. ustafa'n n k z na büyük, III. Ahmet'in k z na ise küçük Ayfle Sultan dendi. Ayfle Sultan Saray bahsine bak n z. Kaynak: (Si. Osm. 1/50 Ayfle Sultan. 1/121 brahim pafla. 4/ Numan Pafla) (Fermanlar, T.T.K. Nefl. Ankara 1985 S: 51 No: 503) (G. Oransay, Osm. Dev. kim kimdi S: ) (Tarih-i Raflid 11/ ) (Uzunçarfl l, Osm. Tarihi 4. k s m I. S:28-29) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 75-76) Ayfle Sultan Saray ihriflah Valide Sultan mareti Haziresi'nden sonra gelen, Hibetullah ve Hatice Sultan saraylar 'n n yan nda olup üçüncü yal idi. Ayfle Sultan, III. Ahmed'in k z, Sadr azam Topal Osman Pafla'n n o lu Kaptan- Derya Rât b Ahmed Pafla'n n efli idi. Bu sahilsaraydan baflka, Zeyrek'te ve Ortaköy'de de saraylar vard. 6-flaban-1189 (3-ekim-1776) tarihinde Bahariye'deki yal s nda vefat etti. Kabri, Eminönü Yenicamii Türbesi haziresindedir. Ayfle Sultan' n vefat ndan sonra k z Rukiyye Han m Sultan, 1194 (1780) tarihine kadar bu yal da oturdu. Bu tarihte vefat ederek annesinin yan na gömüldü. Rukiyye Han m Sultan, Lala-Zâde Nuri Bey ile evlendirildi. O ullar Süleyman Bey 1201 (1787) de, R fat Bey ise 1218 (1803) tarihinde vefat etti. Kabirleri annesinin yan ndad r. Kocas Nuri' Bey, 1192 (Aral k-1782) de vefat etti. Kabri, Üsküdar'da Karacaahmet ezarl 'nda 8. Adada ve fiair Nedim'in sol taraf ndaki aile haziresindedir. Rât b Ahmed Pafla'n n o lu, ir fiemseddin beyefendi 1241 (1836) tarihinde bu yal da vefat etti. Kabri, Beybaba, Sokak üzerinde, Feridun Pafla Türbesi ile Pertev Pafla Türbesi aras ndad r. iri olan bu sahilsaray Sultan III. Ahmed, Rami Pafla Saray ile beraber Ayfle Sultan'a temlik etmifltir. Ayfle Sultan bu yal ile yan ndaki arsalar Ankara ve zmit'teki baz emlakine vakfetmifltir. Yal, 1250 (1834) tarihinde istimlak edilerek yerine plikhane Fabrikas yap lm flt r. Bu bahse bak n z. Kaynak: (Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Nefl. 2/38) (Ayvansarayi, ec. Tevârih, Haz. Derin-Çabuk S: 236) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 88) (G. Oransay, Osm. Dev. Kim Kimdi S: ) (Si. Osm. 1/35-36) ( st. Ans. 4/1845 ve 6/2985) Ayvansaray ile Bostan skelesi aras ndaki yal lar 1815 tarihli Bostanc bafl defterine göre eski yal lar: 1-Ayvansaray skelesi. 2- Köse ustafa'n n kahvesi 3- Hac Kaptan' n hanesi 4- Sab k Tersane Emini Vahid Efendinin yal s. Vahid Efendi sonradan Pafla olmufltur flevvalinde (Ekim 1812) Tersane Emini oldu (1828) de Bosna Valili i'ne atand. Hareketinden evvel vefat etti. uhteflem kallavili lahdi, Çanakkale'nin Geyikli Nahiyesi'nde ve eski Geyikli Camii avlusundad r. Ayvansaray'da annesinin yal s nda oturuyordu. Kütahya'da kütüphanesi vard r. Kilis'te babas n n kabrini yapt rm flt r. Fransa sefiri oldu undan Sefaretname adl bir eseri vard r. 5- Saray Hamam ve yan ndaki arsa. Arsada Hadice Sultan' n yal s vard. Hamam da bu sahilsaray n hamam idi. 6- Kara a aç Ustas -Zâde Ahmed'in yal s, 7- Sab k Bosna ollas Efendinin yal s. 8- Bezcibafl Salih Efendinin yal s ve kay khanesi 9- Kasap ustafa'n n yal s. 10-Yâvedûd iskelesi II-Sad k A a'n n yal s. 12- Baltac -Zâde kay khanesi 13- Kasap Ali'nin yal s 14- Sab k Arabac bafl Ali A a'n n yal s, eskiden beri, mesire yerlerine giden ve baz gravürlerde resimleri görülen süslü öküz arabalar ve arabac lar Hac Hüsrev Camii civar nda bulunurlar ve isteyen kimselere günlü üne kiralanarak, Ka thane gibi mesire yerlerine ve hatta flehir içine gezme e giderlerdi. Edirnekap ile Defterdar aras nda bir sokak, 1974 tarihine kadar Öküz Arabac lar Soka ad n tafl yordu. Bunlar ortadan kalkt ktan sonra, Ayvansaray Karakolu'nun üst taraf çöp arabalar n n toplanma yeri olmufltur. 15- Kasap Ömer'in yal s. 16- Di er Ömer'in yal s 17- emi Çavufl'un yal s, 18- Kuzucu zevcesi hatunun yal s 19- Çamur skelesi 20- Safai-Zâde yal s. 21- Sefâi ustafa Efendi defterdar- fl kk- salis olarak 1178 (1765) tarihinde vefat etmifltir. Kabri Eyüp'te idi. 22- Hamide Usta. 23- Ahmed Haseki'nin yal s 346

4 SARAY VE YALILAR 24-Hasan Efendinin yal s. Kirac s ühendis Ali Bey'in Abdurrahman fieref Bey Caddesi bafl nda, Otakc lar'da bir çeflmesi vard r. ühendis Ali Dede Çeflmesi bahsine bak n z. 25- Teberderandan Ali Efendi Yal s. 26- Teberderandan Abdullah A a yal s. 27- Teberderandan Hüseyin A a yal s,. 28- Eyüp ollas sab k Uryânî-Zâde Efendinin yal s. 29- Eyüp ollas Uryani-Zâde'nin irad 16 göz kay khanesi. Bu zat n, fieyhülislam Uryani-Zâde Ahmed Esad Efendinin babas ehmed Said Efendi oldu u san lmaktad r. Uryanizadenin türbesi Eyüp'tedir. 30- Defterdar skelesi. 31- ki göz kay khane 32- Beyhan Sultan Sahilsaray. 33- Esma Sultan Sahilsaray. Bu bahislere bak n z; 34- Hacegandan Yusuf Efendi Yal s. Yusuf Agah Efendi 1192 (1778) de Hacegandan olmufldu C. evvelinde (Ocak-1824) tarihinde vefat etti. uhteflem lahdi, fiehzadebafl Camii haziresinde ve Rüstem Pafla Türbesi kap s karfl s ndad r. Kas mpafla'da, skele karfl s nda bir camii vard r. 35- Yahya Bey Yal s. 36- Ali bey-zâde Yal s. Babas ühendis Ali Dede olmal. 37- fiehsuvar-zâde Bey'in bostan. 38- Debba hane arsas. 39- Züamadan Latif A a'n n hane ve kay khanesi. 40- Züamadan Hüseyin A a zevcesinin hanesi. 41- Züamadan ad geçe Latif A a'n n di er hanesi. 42- Sarayl Rami Hatun'un hanesi. 43- Aflç bafl ehmed'in hanesi. 44- Attar Said Efendi hanesi. 45- Pefltemalc Ömer'in hanesi. 46- Elhac ehmed A a hanesi 47- Teberderandan ustafa A a hanesi 48- Reflid Haseki'nin hanesi 49- Debba esnaf ndan Ömer'in hanesi. 50- Emeksizo lu Hüseyin'in hanesi. 51- Berber brahim'in hanesi. 52- Gözlemeci dükkan. 53- Önünde Yusuf Efendi kay khanesi. 54- Eyüp Sultan skelesi. 55- Zaim ehmed A a Camii fierifi. Bu büyük iskele camii olmal d r. 56- Talib A a zevcesinin hanesi. 57- Halil A a'n n hanesi ve yak n ndaki kahvesi. 58- Kelefl Halil'in dükkan. 59- anav usa'n n dükkan. 60- Kahveci Halil'in hanesi ve dükkan. 61- Hâf z-zâde'nin hanesi ve bir bab kahvesi. 62- Divan- hümâyun çavufllar ndan brahim'in kahvesi. 63- T l O lu çavufl halilesinin kahvesi. 64- Zuamaden ehmed A a kay khanesi. 65- Hamlac ustafa'n n kahvesi 66- usa Haseki'nin hanesi ve kay khanesi. 67- Cebehane katibi ustafa Efendihane ve kay khanesi 68- evaliden Bekir A a-zâde yal s. 69- Halen ekke onlas ehmed Efendi yal s. 70- erhume Valide Sultan Hz. nin vakf flerifinden kay khane ve bir bab kahve 71- Vakf fleriften serapa befl aded kahve 72- Yak n nda maret-i mire bahçesi Bahariye Kasr Hümâyunu ahariye sahilinde, fiah Sultan Camiinden ve Bevlevihane aras ndan sonra gelen büyük sahil fleridi üzerinde idi. Fâtih veya II. Bayezid zaman nda yap ld san lmaktad r. Fakat, Fâtih vakfiyesinde ad yoktur. Bu kas rdan sonra Alibey Köyü'ne kadar olan saha tamamen bofl idi (1815) tarihlerinde kasr n ismi, Bostanc bafl Defteri'nde, en son bina olarak gösterilmifltir. Bu tarihte bina harap durumda idi. Kasra verilen ad, sonradan bütün bu sahilin ismi olmufltur. Burada bir çok merasimler yap lm flt r. 27-flubat-1735 tarihinde, Hekimo lu Ali Pafla, Padiflah 1. ahmud'a burada mükellef bir ziyafet vermifltir. 12-mart-1740 tarihinde de sadr - azam Hac vaz ehmed Pafla, yine ayn padiflaha bir yemek vermifl o gün aç l fl yap lan Ca alo lu Hamam 'n n bitifli kutlanm flt. Ayn sene, vezir, Frans z elçisine bir ziyafet vermifltir tarihinde Kaptan- Derya Elçi ustafa Pafla, ran elçisine bir yemek vererek onu a rlam flt r da ustafa Pafla, ora'dan gelirken bu yal da karfl lanm fl ve kendisine bir ziyafet verilmifltir. Bir sene sonra, Ayfle Sultan' n efli Silahdar ehmed Pafla T rhala'dan dönüflünde yine burada a rlanm flt. Esma Sultan' n efli uhsin Zade Sadr azam olarak stanbul'a geldi inde yine burada karfl lanm fl ve kendisine ziyafet verilmifltir tarihinde K r m Han burada a rlanm fl ve Sultan III. ustafa taraf ndan kürk giydirilmifltir. 1776'da, Vezir kethüdas ustafa Efendi Rus elçisine bir ziyafet vermifltir senesi bahar nda Sultan II. ahmud, Bahariye Kasr 'na gelerek yemekler yenmifl, oyunlar oynanm fl, tüfek at fllar ile gürefller yap lm fl ve Yeni Bahar' n gelifli flölenlerle kutlanm flt. 9-R.h r-1120 (Haz. 1708) tarihli Tamirat Defteri'ne göre onar lan kas r, y kt r lm fl ve 1135 (1722) senesinde yeniden yap lm fl, bahçesi tanzim edilmifl ve bir de hamam infla olunmufltur. Tarih-i Râflid'de ve Nakl-i Hümâyun be-saray- Eyyüb bahsinde flöyle demifltir: fiehriyar Hazretleri (III. Ahmet) Befliktafl Bahçesi'nden ayr larak, biraz zaman dahi Eyüp Saray 'na nakl-i hümâyun irade ve murad- hümâyunlar n taraf- Hazret-i Sadr- âsafiye inha ve ifade buyurmalar yla, tamir edilmesi laz m gelen yerleri acilen ikmal olunup lakin yaln z bu sarayin bilcümle enderûn ve birûn harem-i saray- padiflahanelerinde olan havass daire-i hümâyunlar na vefa ve kifayet etmeyüb ol havalide vâki saraylardan biri inzimam (Kat lma) olmadan kafi gelmiyece inden Eyüb Saray mukabilinde vaki Sadr- a'zam' esbak müteveff maktul Kara ustafa Pafla Yal s dahi haz rland ktan sonra evâs t- mah- flevvalde (Eylül ortalar ) sa'adet ü ikbal ile Saray- merkûme nakl buyuruldu. Haluk fiehsuvaro lu bir yaz s nda: "Bahariye Köflkü hakk nda bilinen malumata göre (bu köflkün Akkoyunlu 347

5 EYÜPSULTAN TAR H 1915 li y llar. Eyüp Bostan skelesi üzerindeki yal lar Hükümdarlar n n niflanc s olup I. Selim zaman nda Türkiye hizmetine giren drisi Bitlisi'nin Eyüp civar ndaki dris Köflkü diye an lan yahflidir) dris Köflkü ve c van sonradan Bahariye ve Baharâbâd ismiyle yâd olunmaya bafllad. Bir uzun r ht m üzerindeki Bahariye Köflkü'nün deniz kenar nda bir cumbal köflkü vard." demektedir. Kaynak: ( st. Ans. 4/1853) (Tarih-i Enderun, Haz. C. Karya S: 195) (fiem'dâni-zâde Tarihi, Haz.. Aktepe 1/ A. S: /38) (. Erdo an, Osm. imari Tarihinin Arfliv Kaynaklar S: ) (Tarih-i Râflid, stanbul / ) Bahariye Sahilindeki Eski Yal lar ultan III. Selim devrine ait bir Bostanc bafl Defteri'ne Sgöre Bahariye Yal lar : 1- Bostan skelesi'nden itibaren, iskele ismini, Papaz O lu ustafa Pafla'ya ait bir bostandan alm flt r. Buraya sonradan ihriflah Valide Sultan Türbesi, mareti ve sebili yap lm fl fakat, ismi sabit kalm flt r. ustafa Pafla 1032 (1622) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Eyüp'te Saçl Abdülkadir Efendi Camii haziresindedir. 2- Beyhan Sultan Yal s. 3- Hadice Sultan Yal s 4- Esma Sultan Yal s 5- Yal Hamam. 6- Hançerli Sultan Yal s. 7- fiah Sultan Tekkesi Camii. Bu bahislere bak n z. 8- brahim Hân-Zâde Halil Bey'in Yal s. Bu bahse bak n z. 9- Üçler imam n n yal s. Üçler Camii, Sultan Ahmed eydan nda idi. Bugün Belediye görevlilerince kullan lmaktad r. 10- ütevelliye Kad n Yal s. 11- Eski Eyüp ollas Ali Efendi yal s. Çall Ali Efendi müderris iken Eyüp ollas oldu (1784) de vefat etti. Kabri, fiah Sultan Camii avlu kap s karfl s nda iken, 1987 senesinde, biraz ilerdeki Tafll burun Tekkesi naziresine at lm flt r. Büyük molla sar kl lahdi yerdedir. Çall Ali Efendi türbesi bahsine bak n z. 12- atlabc (fieyhülislam dairesinde s ralar gelen mazul kad lara memuriyet teklif eden memur) Hac Osman Efendi yal s. 13- Bahariye Kasr Hümâyunu. Sultan II. ahmud devrine ait bir Bostanc bafl defterine göre Bahariye Yal lar : 1- Bostan skelesi. 2- Yan nda serapa kahvehaneler 3- Hibetullah Sultan Yal s. iri olan bu yal, Beyhan Sultan Hibetullah Sultan'a tahsis edildi i anlafl lmaktad r. 4- Hatice Sultan Yal s 5- Çukur yal denmekle meflhur yal. çinde Han msultan sakindir. 6- Yal Hamam skelesi. 7- Bu devirde Yal Hamam 'n n art k mevcut olmad anlafl lmaktad r. 7- Hançerli Yal s, 8- fiah Sultan Tekkesi 9- brahim Han-Zâde Halil bey'in Yal s. Hac Halil Bey, Sokullu ehmed Pafla sülalesinden olup 1229 (1814) tarihinde vefat etti. Hac Abdullah Bey'in o lu ve uhsin-zâde ustafa Efendinin damad idi. Kabri, Sokullu ehmed Pafla Türbesi bahçesindedir. Cedleri brahim Ham/Pafla, 1623 tarihinde vefat etti. Kabri, Sokullu Türbesindedir. Bu 348

6 SARAY VE YALILAR türbe ile K rk erdivenler ezarl bahsine bak n z. (Y. Öztuna, Devletler ve Hanedanlar 2/836) 10- Has rc Hac ehmed'in yal s. Kâtibi sikkeli flahidesi Tafll burun Lagari Tekkesi haziresinde olup 1241 (1825) tarihlidir. s r has rc lar ndan idi. Ceddi, Sütlüce Has rf-zâde Tekkesi'nin bânisidir. 11- Has rc Hac ustafa'n n yal s. Ayn sülaledendir. Lagari Tekkesi bahsine bak n z. 12- Ka tc bafl Yal s. 13- Nakkafl ehmed'in yal s. 14- Debba Bekir A a'n n yal s. 15- Taflç Hüseyin A a'n n yal s. 16- Elvansaray (Ayvansaray) Hamamc s n n yal s. 17- uhz r Bafl Hac Bekir A a zevcesinin yal s. uhz rbafl Hac Bekir A a, 122. tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Tafllu burun (Lagari) Tekkesi haziresindedir. Hemen yak n nda bir çeflmesi vard r. Ebu Bekir A a Çeflmesi bahsine bak n z. Tafl nda uhz r de il matlac oldu u yaz l bulundu una göre birinci listede ad geçen atlabc Hac Osman Efendi bu zat n babas olmal d r. Yapt m aramada zevcesinin tafl na tesadüf etmedim. Fakat orada olmal d r. 18- Bahariye Kasr- Hümâyunu tarihlerinde Bahariye sahilinde flu yal lar bulunuyordu: 1- Bostan skelesi 2- Bostan skelesi karakolu (1818) tarihinde yapt r lm flt r. (Hadika 1/260) 3- ihriflah Sultan mareti ve türbesi müstahdemlerine ait meflruta befl kargir bina. 4- plikhane k fllas ve fabrikas 1243 (1827) tarihinde Hatice ve Beyhan Sultan sahilsaraylar yerine yapt r lm flt r. 5- Esma Sultan Yal s. 6- Yan nda bir bostan ve çiçek bahçesi. 7- Sultan II. ahmud Çeflmesi. 1987'de.y kt r ld. 8- mam-zâde ahmud Efendinin yal s 17. yy.dan kalma tarihi bir yal idi. 9- üsteflar Sa'deddin Bey Yal s 10- üsahib Said Bey Yal s 11-fiah Sultan Tekkesi. 12-Bican Pafla Yal s 13- Sadr azam Rauf Pafla Yal s. 14- Kereste gümrü ü Naz r R za Pafla yal s. R za Pafla, 1252 ramazan nda (Aral k-1836) Ayasofya Camiinde usa ad nda biri taraf ndan flehid edilmifltir. Kabri, ihriflah Valide Sultan Türbesi karfl s ndaki mezarl kta ve kap dan girildi ine göre sol taraftaki hazirededir. Fesli lahdi muhteflemdir. 15- Haflim Pafla Yal s. 16- Bahariye evlevihanesi. üsteflar Sa'deddin Bey ve üsahib Said Bey için Hayali Said Efendi haziresi; Bican Pafla için Ahmed Bican Pafla Türbesi; Sadr azam Rauf Pafla için ihriflah Valide Sultan sebili ile Hüsrev Pafla Kütüphanesi arkas ndaki mezarl kta gömülü olanlar, bahislerine bak n z. Haflim Pafla, fierif Abdülmüttalib'in o ludur. Genç iken 1298 (1881) de Hicaz'da flehid oldu. (Si. Osm. 4/626). Bu aileye ait baz flahideler Eyüp mezarl mdad r. Ayfle Bahri Kad n Türbesi bahsine bak n z. Beyhan Sultan Yal s efterdar skelesi'nden sonra gelen iki yal idi. Bunun Dyan nda ise, Esma Sultan Saray bulunuyordu. 1835'te arsas na Feshane Fabrikas yap lm flt r. Beyhan Sultan, III. ustafa'n n k z d r. Annesi Adilflah Kad n olup 1179 (1765) de vefat etti (1784) senesinde Silahdar ustafa Pafla ile evlendirildi. 1824'de bu yal da vefat eti. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sultan Türbesi'ndedir. Beyhan Sultan' n stanbul'da Parmakkap 'da, Çiftesaray'da bir saray ile Ak nt burnu ve Arnavutköyü'nde de birer sahilsaray vard. Kaynak: (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: ) Edirnekap Gümrü ü ümrük binas Edirnekap s d fl nda idi. Gümrü e ait Gmallar, öküz arabalar ile tafl n yordu. Bu arabalar Edirnekap ile E rikap aras nda bulunuyordu. Bundan dolay, E rikap karfl s ndaki bir soka a Öküz Arabac lar Ç kmaz ad verilmifltir. Bu sokak, 1974 tarihinde, çevre yolunun yap m s ras nda bütün mahalle ile beraber orta-dan kald r lm flt r senesi recebinin bafllar nda (ay s-1622) Sultan II. Osman Han, Hazret-i Ebû Eyyûb-i Ensâri ziyaretine vard nda "Padiflaha kurban lâz md r" deyip, Bostanc taifesi, Edirnekap s 'nda bulunan Gümrük'teki öküz arabalar n n öküzlerini sürüp getirerek padiflah n önünde kurban eylediler. Öküzlerin sahipleri öküzlerini kurtarmaya sa'y ü gayret gösterdiler ise de bir faide elde edemediler. Öküzlerin üç çiftine 800 akçe verildi." Kaynak: (Solak-Zâde Tarihi, Haz. V. Çabuk 2/476) Esma Sultan Saray ahilsaray, Defterdar skelesi'nden sonra gelen ikinci Syal idi. Birinci yal Beyhan Sultan'a ait idi. Esma Sultan, III. Ahmed'in k z d r (1726) da do du (1743) de Yakup Pafla ile evlendi. Dü ünleri, Esma Sultan' n Kad rga'daki saray nda oldu. Fakat Yakub Pafla bir sene sonra.vefat etti (1758) de Sadr azam uhsin-zâde ehmed Pafla ile evlendirildi. Dü ünleri gene ayr sarayda yap ld (1788) de bu yal da vefat etti. uhsin-zâde Türbesi bahsine bak n z. Esma Sultan' n Kad rga'da bir çeflmesi ve namazgah vard r. Büyük Esma Sultan ad ile an lan bu sultan n yal s ve Çaml ca'daki köflkü, vefat ndan sonra, Sultan 1. Abdülhamid'in k z Küçük Esma Sultan'a verildi. Küçük Esma Sultan' n annesi Ayfle Sineperver Kad n'd r. Kendisi bu sahilsarayda 1244 (1828) tarihinde vefat etti. Kabri, Eyüp Sultan Camii flad rvan avlusunda ve büyük ç nar n arkas ndad r. Küçük Esma Sultan, Kaptan Derya Küçük Hüseyin Pafla ile evlendirildi. Bu s rada Hüseyin Pafla 36, Esma Sultan ise 15 yafl nda idi. Hüseyin Pafla 47 yafl nda, henüz genç iken bu yal da vefat etti. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sultan Türbesi bahçesindedir. 349

7 Esma Sultan Saray. Flandel

8

9 EYÜPSULTAN TAR H Küçük Esma Sultan' n vefat ndan sonra yal, II. ahmud'un k z, Atiye Sultan' n mal olmufltur. Atiye Sultan 1840 tarihinde, Ahmed Fethi Pafla ile evlendirilmifltir. Seniye ve Feride Han m Sultanlar' do urdu (1850) tarihinde vefat etti. Kabri, babas II. ahmud'un türbesindedir. Onun ölümü ile sahilsaray k zlar na intikal etti. Fakat çok harap oldu undan Sultan Aziz taraf ndan y kt r ld ve arsas Feshaneye ilave edildi. Esma Sultan bu yal y yeniledi ve ayr ca, açka Saray 'n ve Kuruçeflme Yal s 'n yapt rd (1848) de vefat etti. Kabri, kardefli Sultan II. ahmud Türbesi'ndedir. Sultan ahmud, ablas Esma Sultan' çok sever ve sayard. S k s k yal s na gelir ve uzunca bir zaman burada kal rd. Hatta, kad n Pertevniyal Sultan, Sultan Abdülaziz'i 15-flaban (9-flubat-1830) tarihinde bu sahilsarayda do urmufltur. Bu do umun kolay olmas için bir çeflme yapt rmaya yemin etmifl ve bu yeminini de 1273 (1856) tarihinde yerine getimifltir. Çeflme, elan Haliç Köprüsü aya yan ndad r tarihinde stanbul'a gelen iss Pardoe hat ralar nda: "Eyüp sahilinin en büyük yap s talihsiz III. Selim'in yapt rd sahilsarayd r. Benim stanbul'da bulundu um s rada, bu muhteflem sarayda, zaman n padiflah II. ahmud'un ablas Esma Sultan oturmakta idi. D fl tezyinat a r, fakat zengin, tamamen flark üslubunda bir yap d r. III. Selim'in kabul salonu olan yer, flirk yald z içinde, tavanlara istalaktitli kornifller oyulmufl, genifl tavanl, aç k mavi zemin üzerine gümüfl y ld zlar serpilmifltir. Saray n cephesi hayli uzun ve gayet zarif genifl bir saçakla süslüdür. Esma Sultan Saray 'n n yan nda Feshane vard r", demektedir. iss Pardoe'nin gördü ü su sahil saray, Kaptan- Derya Küçük Hüseyin Pafla Sahilsaray olmal d r. Bu bahse bak n z. Kaynak: (Tarih Dünyas 1950 Say : 4)147) ( st. Ans. 6/ /5307) (Cevdet Tarihi, Sabah Gazetesi Yay. 3/ ) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 90) ( st. Ans. Bostanc bafl Def. 4/1849) Fatma Sultan Saray vliya Çelebi "Eyyüb'ül-ensari Kap s (Ayvansaray Surlar Eüzerinde ikinci kap olup, Ayvansaray Caddesi ile Yâvedûd Caddesinin birleflti i yerde idi. Daha sonra y kt r ld. Onun d fl nda Fatma Sultan Yal s 'n n yola bakan flahniflinin alt nda "Sultan III. urad' n bir çeflmesi vard." diyor. Sultan urad tarihleri aras nda saltanat sürdü üne göre, çeflme ve yal bu tarihler aras nda yap lm flt r. Evliya Çelebi, III. urad' n Fatma Sultan Yal s 'na bitiflik bir çeflmesi daha oldu unu belirtiyor. Yal, Yâvedud Camii'nin yan nda idi. Daha sonra bu saray n yerine, IV. ehmed'in k z Hatice Sultan Saray yap lm fl veya bu eski saray, onar larak Hadice Sultan'a tahsis edilmifltir. Fakat bu yal n n Sümerbank Defterdar ensucat Fabrikas 'n n yerinde bulundu u da söylenmektedir. Evliya Çelebi, 1073 (1662) senesi vefat eden Sadr azam elek Ahmed Pafla'n n nafl n defin için Eyüp Sultan civar na kay kla götürürken, Fatma Sultan Saray önünden geçtiklerini ve Pafla'n n Kaya Sultan Yal s yak n nda defnedildi ini yaz yor. Fatma Sultan, III. urad' n k z d r (1593) de Kaptan Derya Halil Pafla ile evelendirildi. Vefat tarihi belli de ildir. Kabri, Çemberlitafl'ta, Atik Ali Pafla Camii haziresindeki isimsiz lahitlerden birindedir. F nd kl ehmed A a, Nusreddin adl eserinde bir Fatma Sultan Yal s 'ndan bahsediyor ve "Fatma Sultan 24-cemaziyelâhir (6-Aral k-1700) tarihinde Eyüp'teki yal - s nda bir inme sonucu vefat etti. Cenazesi bir kay kla Yal - köflkü'ne getirildi. Ulemâ, divân ileri gelenleri ve vezirlerin kat lmalar yla namaz burada k l nd ktan sonra Valide Turhan Sultan Türbesi'ne, babas n n yan na defnedildi, "dedi ine göre sahilsaray, birinci Fatma Sultan'dan sonra ikinci bir Fatma Sultan'a intikal etmifl olmal d r. kinci Fatma Sultan, IV. ehmed'in k z ve Diyarbak r Beylerbeyi vezir s rl B y kl ehmed Pafla'n n eflidir. Fatma Sultan' n miras, Padiflah II. ustafa, kardefli fiehzade Ahmed, k zkardeflleri Hadice ve Ümmi Sultanlarla' k z Safiye Han m Sultan ve efli ehmed pafla taraf ndan taksim edilmifltir. Veremden vefat eden Fatma Sultan' n Rukiyye Han m Sultan adl bir k z daha vard. Efli, ehmed Pafla, Fatma Sultan'dan bir sene sonra vefat etmifltir. Yine Nusretname'ye göre yal, üçüncü bir Fatma Sultan'a intikal etmifltir. Bu Sultan, III. Ahmed'in k z ve Nevflehirli brahim Pafla'n n sevgili kar fl d r. Fatma Sultan ilk önce, fiehid Ali Pafla ile evlenmiflse de onun, 16-fiaban-1128 (5- A ostos-1716) tarihinde Varaddin Harbi'nde flehid olmas üzerine brahim Pafla ile evlendirilmifltir. fiehid Ali Pafla 1715 tarihinde, ora'n n fethi için haz rl klar yaparken, bu haz rl klar n kolay olmas için "Sultan III. Ahmed Harem-i Hümâyun ile birlikte Eyüp'te Valide Yal s 'nda; kendisinin ve Sadaret ensuplar 'n n Yâvedûd skelesi'nde efli Fatma Sultan Yal s 'nda; geri kalan Divân- Hümâyun mensuplar n n ise Eyüpkasabas nda k fllamalar, vezirlerin de ordunun hereketine kadar konaklar nda misafir olmalar n tasarlad. Bütün bu haz rl klardan sonra Orduyu- Hümâyun 26-Zilkade-1127 (23-Kas m-1715) günü stanbul'dan Edirne'ye hareket etti. fiehid Ali Pafla, Fatma Sultan ile evlendi i gün, onu Topkap Saray 'ndan alarak dü ünlerine tahsis edilen Eyüp'teki Valide Sultan Sahilsaray 'na götürmüfltü. Bu törende Fatma Sultan' n binmifl oldu u gümüfl araba bilhassa göz çarp yordu. Dü ün, 16-ay s-1709 dan 20 may sa kadar devam etmiflti. Bu s rada Ali Pafla, kar s için muazzam bir saray yapt rd. Yapt rd bu saray n, Fatma Sultan Saray oldu u san lmaktad r. Fatma Sultan' n muhteflem çeyizi yüklenerek üstlerinde erkan kürkleri, bafllar nda selimi sar k ve mücevvezeler oldu u halde Ocak A alar, Rikab A alan, Gedikli ve Ulûfeli üteferrika çavufllar ve bütün vezirlerin a alan hep birlikte sa d ç Kaptan- derya Vezir Aflç brahim Pafla eliyle Topkap Saray 'ndan al narak Valide Sultan yal s 'na götürülmüfltü. Cihaz, ellerde tafl yan k ymetli eflyalar ayr, 55 kat r ve say s pek çok arabalarla tafl nm flt. Bundan üç gün sonra, 7-Rebiülevvel ay s-1709) günü yap lan gelin alay n Nusretnâme'den okuyal m: "Her biri rütbesine göre gündelik selami, kallavi ve mücevvezelerini giymifl olduklar halde vezirler, ulemâ ve fleyh 352

10 SARAY VE YALILAR efendiler, ocak a alar, kap cibafl lar, divân çavufllar ve askerlerden sadece Kul Kethüdas komutas nda hareket eden müteferrikalar, çavufllar ve vezirlerin a alar biniflleriyle atlar na binip gelin sultan Dâr'üs-Sa'âde'den ald lar. Gümüfl gelin arabas n n önünde Silahdar Pafla'n n verdi i iki gümüfl nahil de yer alm fl bulunuyordu. Bu haz rl klar yap l rken bir kaç gün önce alay n geçece i yol üzerindeki baz evlerin saçaklar devletçe tekrar onar lmak flartiyle y kt r lm fl ve çald ezgilerle hareket ederek divanyolu'ndan geçip Edirnekap 'dan ç kt. Otakç lar'dan ve Eyüp Çarfl s içinden ilerileyerek yal ya vard. Orada Silahdar Pafla, vezirler, ulema efendilere kürkler, divan ve saray mensuplar na kaftanlar giydirildi. Akflam da gerdek oldu. Bundan sonra ayr lan günlerde grup gurup vezirlere, ulema ve fleyh efendiler ile divan hocalar na, ocak mensuplar na ziyafetler çekilerek dü ün sona erdi. Fatma Sultan, 17-Receb-1145 (3-Ocak-1733) tarihinde vefat etti. Kabri, Yenicami haziresindedir. Vefat nda 29 yafl nda idi. Kaynak: (E.Çelebi, Haz. dan flman 2/30 ve 9/247) (Ç.Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 46) (Si. Osm. 2/285) (F nd kl ehmed A a, Nusretname, Haz.. Parmaks zo lu 2/ ) (Ç. Uluçay, Fatma ve Safiya Sultanlar' n Dü ünleri, st. Ens. ec. 4/135 ve devam ) (Topkap Saray Arflivi No. 962) Feshânei Âmire efterdar skelesi ile Eyüp Debba hanesi aras nda ve DFeshane Caddesi üzerindedir (1836) tarihinde yap lm flt r. Bu yerde, Hatice ve Beyhan Sultan Yal lar, bir bostan ve olla Lütfi'nin türbesi vard. Fabrika ordunun fes ve çuha ihtiyac n karfl l yordu. Deniz taraf ndaki cümle kap s n n iki yan nda ikifler mermer sütun, aln nda ve dairevî bir madalyon içinde ehmed Adli tu ras, bunun alt nda muhteflem Osmanl Armas ve bunun iki yan nda befler m sral bir kitabe bulunuyordu. Üst kat n ilavesi s ras nda arma, kitabe ve tu ralar sökülerek yok olmufltur. eflhur Pertev Pafla'n n yaz p Padiflah'a sundu u manzume ise fludur: Feshane-i Amire cümle kap s n n 1995 k fl ndaki feci durumu Feshane-i Âmire nin deniz taraf ndaki tek kap s. Sütunlar n üzerinde görülen iki tarafl kitabe, ortadaki osmanl armas ve bunun üzerindeki tu ra, maalesef bugün mevcut de ildir. Hazret-i Sultan ahmud'un uluvv-u himmeti ntizâm-t mülk içün çok fleyler icâd eyledi. Tarz- nev fes giydirüb lütfen umum âlemi Eski derd-ser olan sikletden âzad itdirüb Lûtf- di ers tan' nda fes i'mâl itdirüb flte bu Feshânei Vâlâ'y bünyâd eyledi. Hakk dil pâkizesinin her ân flâdân eyliye Kendisi ehl-i cihan ser-teser flâd eyledi Sayesinde câkeri Pertev mücevher fes giyüb fiükr-içün katkat iki târih i'dâd eyledi. Kudret-i ahmud Hân dünyây âbâd eyledi Nâs-t yekser fes giyüb feshâne inflâd eyledi (1836) Il-Ca (13-A ostos-1887) tarihli bir belgeden "Feshânei âmire'de imâl olunan 200 bin festen askere laz m olana verilmesinden sonra geri kalan n n sat fla" ç kar ld n ö remekteyiz. Feshânei mire'nin ilk naz r Ömer Lütfi Efendidir. Feshane, tarihlerinde kapat larak, Sümerbank Defterdar Fabrikas 'na dönüfltürülmüfl ve 1986 tarihinde de bu dev yap y kt r lm fl ve yaln z eski ilk binas b rak lm flt r. Feshane ilk önce, 1834 tarihinde Kad rga'da Cündi eydan 'ndaki hazine-i hassaya ait bir konakta tesis edilmiflti. Bir müddet sonra Padiflah ferman yla Haliç'te, Sultan III. Selim'in k zkardefli Hadice Sultan Saray 'n n Feri- 353

11 EYÜPSULTAN TAR H ye k sm na tafl nm flt r. Burada 1252 (18367 tarihinde kurulan fabrika 1255 (1839) senesinde yanm fl ve Sultan Abdülmecid taraf ndan yeniden yapt r lm flt r. fiair Ziver Pafla'n n bunun için söyledi i manzume fludur: Bûnil bünyân- kerem Abdülmecid Hân 'in Hüdâ Zeyn eylemifl nâm ile her hâne ve kâflaneyi Âlem, görürsün sâyei lutfunda âbâdan olur Gencinei adl eder ma'mûr her viraneyi Olmufldu akdem muhterik, yapd rd flimdi bî-nazir Bunda dahi k ld ayan bak himmet-i flahaneyi Fesler yap ld kça ola ol fiâh- lem Tâcdâr Bafldan bafla feth eylesün çok memleket-i bigâneyi Ziver kulu târihini inflâd k ld cevherin Yapd rd pek vâlâ fieh-i fak bu feshâneyi 1256 (1840) Feshâne-i Âmire Naz rlar, fabrikan n karfl s nda ve yol afl r yerde, yak n tarihe kadar ordu dikim evi olarak kullan lan ve flimdi Eyüp Belediyesi olan, alt kat kargir, üst kat ahflap, güzel binada oturuyorlard. Bunun etraf nda da Feshane'ye ait baflka yap lar bunuyordu. Bunu Pervitij haritas nda da görmek mümkündür. Tanzimat' n ilan ndan üç sene evvel yapt r lan Feshane Fabrikas, 28-Rebiülevvel-1283 (10-A ostos-1866) tarihinde ç kan bir yang n neticesinde iplikhane dairesinin yar s yanm fl ve 1868 de, Sultan Abdülaziz taraf ndan yeniden yapt r lm fl ve bu arada yeni makineler getirtilerek mükemmel bir mensucat fabrikas haline getirmifltir metre karelik bir alan kapl yan flimdiki dev yap 1949 may s n n sonunda, Sümerbank Defterdar Yünlü Sanayii üessesesi ad n alm fl va ayn senenin aral k ay sonunda da bir elektrik konta neticesinde ahflap anbarlar n n tamam yanm flsa da hemen yenilenmifltir. Bu arada Defterdar Caddesi üzerindeki cümle kap s, Defterdar Vapur skelesi Soka 'n n sol köflesine nakledilmifltir. Yak n tarihe kadar bu sokak üzerinde küçük bir çarfl bulunuyordu. Haliç vapurlar n n bu iskeleye u ramas men edilince, çarfl daki dükkanlar da bir bir kapanm flt r. Feshane binas, eski stanbul Belediyesi Baflkan Nurettin Sözen taraf ndan, tek kurufl dahi al nmadan " stanbul Kültür Gürcü ehmed Pafla veya elek Ahmed Pafla Saray ndan arta kalan bir bölüm ve Sanat Vakf 'na, Kültür-Sanat ve Tekstil Teknoloji üzesi olmas flartiyle 45 y ll na verilmifltir. Fabrikan n kurulmas nda çok büyük eme i geçen ricalden Ömer Lütfi Efendi'yi burada sayg ile anmak bir kadirflinasl k gere idir. Feshane Fabrikas 'n n stanbuldaki sat fl yeri, fiehzadebafl civar nda, Vezneciler'de, Letafet Apartman 'n n bulundu u yerde idi. Sonradan yerine, Cihan Seraskeri eflhur R za Pafla taraf ndan bu apartman yapt r lm flt r. Kaynak: (Lütfi Tarihi, Naz.. Aktepe, H/31) (Ahmed Seyfeddin fiimflek, Feshane ensucat Fab. st. 1960) (Feshane-i Amire, Serveti Fünun, Nisan 1308 No. 60) (Pertev Pafla Divan S: 55) (Ö. Küçükerman, Feshane) (Cahid Karya, Eski stanbul'un Eski Haritalar S: 31) (Asar- Ziver Pafla S:115) (Osm. Arflivi,. Cevdet Tas. aliye I.No.91) (Hadi Koray, Feshane, 1948 Say : 1) (S.. Alus, stanbul Yaz lar S:30) Gürcü ehmed Pafla Saray opçular ahallesi'nde, Topçubafl Esad A a Camii Tcivar nda idi. Burada, Rami K flla Caddesi ile Topçular Caddesi aras nda ve bu iki Caddesi'nin birleflti i köflede, Tikvefl Soka karfl s nda bir yap dan arta kalan tek katl, kesmetafltan yap lm fl, klasik demir parmakl kl bir bina vard r. Tam köflede ve bu tafl yap n n üzerinde, halk n Karagöz'ün Evi dedi i bir ev bulunuyordu. Bu ahflap yap, yola ç k nt teflkil etti inden 1973 tarihinde y kt r ld. Buras -n n bir saray n parças oldu u san lmaktad r. Saray, elek Ahmed Pafla'ya veya Gürcü ehmed Pafla'ya ait olabilir. Saray n yan ndaki çeflme için, Öküz ehmed Pafla Çeflmesi bahsine bak n z. Gürcü ehmed Pafla bir çok görevlerde bulunduktan sonra 1031 (Eylül-1622) tarihinde sadr azam oldu. 18-fievval (tem. 1626) da bu sarayda bo ularak idam edildi. yi bir insan ve yönetici idi. Kabri için, ustafa Çelebi bin brahim Pafla Türbesi bahsine bak n z. Kaynak: (E.Çelebi, Z. Daniflman Ter. 2/93) (Si. Osm. 4/ ) Naima Tarihi, Dan flman Ter. 2/956) Feshane nin kurucusu Ömer Lütfi Efendi nin lahdi. ihriflah Valide Sultan mareti kap s n n karfl s ndaki hazirededir. Hamid olla Kona efterdar Caddesi üzerinde, ihriflah Sultan Türbe'si ve Dektebi yerinde idi. Hadika Yaz flu bilgiyi vermifltir: 354

12 SARAY VE YALILAR "Nafiz Feyzullah Efendi Zade Hamid olla Efendi 1207 (1792) tarihinde ekke-i ükerreme kad s ve o lu smail Efendi dahil-i müderris iken ekke'de vefat edip o lu dahi s - ras yla edine-i ünevvere kad s olarak ol mahali-i mübareke vard kta vefat etmekte smail olla'n n küçük o lu ile k z kardefline konak intikal etmekte 3-4 sene Eyüp kad lar na ve sair baz kimselere kira ile verildikten sonra Sultan III. ustafa'n n k z, Sultan III. Selim'in büyük k z kardefli fiah Sultan, kona sat n al p tamamen y kt r p kendisi için bir türbe ve mektebi ve türbedarlar için özel mahal yapt rm flt r." Nâf z Efendi fieyhülislam ehmed Efendinin o lu olup 1181 (1767) de vefat etti. uhteflem lahdi Eyüp'te, Küçük Emir Efendi türbesi karfl s nda, Beybaba Soka üzerinde ve Feridun Pafla Türbesinin sol taraf ndad r. Kendisi bu konakta vefat etmifl olmal d r. Eyüp mahkemesi bir müddet bu konakta faaliyet göstermifltir. Kaynak: (Hadika 1/ ) (S.Osm. 4/36-37) (Si. Osm. 3/305 Abdülhamid Efendi) Hançerli Sultan Yal s ahilsaray, Bostan skelesi 'nden sonra 4. saray olup fiah SSultan Camii'nin sa taraf nda bulunuyordu. Hadika Yazar," fiah Sultan Camii ve tekkesi hücreleri ve fleyh Efendinin evi Haliç sahilindedir. Bitiflti inde bulunan ve hâlâ Hancerli Sultan Saray denmekle meflhur sahilsaray n ilk sahibinin fiah Sultan oldu u söylenmektedir, diyor. Hancerli Sultan 939 (1533) tarihinde vefat etmifltir. Onun vefat ndan sonra Saray, fiah Sultan'a geçmifl olmal d r. Hancerli Sultan ve fiah Sultan türbesi bahislerine bak n z. Yal, II. ahmud devrinde ( ) mevcuttu. Bu s rada uflta Pafla oturmakta idi. Sonradan yerine, üsteflar Sadeddin Bey Yal s ile üsahib Said Efendi Yal s yap lm flt r. Kaynak: (Hadika 1/247) ( st.ans. 4/1849 ve 6/2985) Han m Sultan Yal s al, Bahariye sahilinde, Bostan skelesi ile fiah Sultan YCamii aras nda ve Hancerli Sultan Yal s yan nda idi. Evvela erzifonlu Kara ustafa Pafla'ya ait iken onun 1683 deki vefat üzerine o lu Ali Pafla'ya intikal etmifltir. Ali Pafla, 1122 (ay s-1710) tarihinde Safiye Sultan ile evlendirildi. Demirkap 'daki Rami Pafla Saray bunlara tahsis edildi. Ali Pafla, 1723 de vefat etti. Safiye Sultan, 1138(1726) da irza ehmed Pafla ile evlendi. Pafla iki sene sora vefat etti. Safiye Sultan üçüncü defa 1153 (1740) y l nda Ebubekir Pafla ile evlendirildi (1758) y l nda Ebubekir Pafla öldü. Kabri, Aksaray'daki mektebinin haziresindedir. Safiye Sultan 1192 (1778) de öldü. Kabri, Süleymaniye Camii avlusundaki Kanuni Türbesi'nin karfl s ndaki hazirededir. K z, Zahide Han m Sultan, son kocas n n o lu elhac Süleyman Bey'le evlendirildi. Zahide Han m Sultan 1204(1790) tarihinde vefat ederek annesinin yan na defn edildi. Safiye Sultan' n Sormagir Odalar Camii karfl s nda 1163 (1749) tarihli bir çeflmesi vard r. Zahide Han m Sultan' n Ümmü Gülsüm ad nda bir k z oldu. Safiye Sultan Sahilsaray, onun vefat ndan sonra k z Zâdihe Han m Sultan'a ve onun vefat ndan sonra da Ümmü Gülsüm Han m Sultan'a intikal etti ve bundan do-lay da yal, Han m Sultan yal s diye ün ald. Ümmü Gülsüm Han m Sultan II-Cim-1224 (Tem-1809) tarihinde bu sarayda vefat etti. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sultan Türbesi haziresinde ve ihriflah Valide Sultan mareti arka duvar n n dibindedir. Lahdinin ayaktafl yok olmufltur. Kitabesinin baz m sralar fludur: Sa l nda ikram ederdi rûz û fleb âleme Hanesinde nice kimseler el sürerdi nimete Zahide Han m Sultan kerimesi Ümmü Gülsüm Han m Sultan Ümmü Gülsüm Han m Sultan' n çocu u olmad ndan vefat ndan sonra emlakinin mütevellili i, Hamidiye evkaf mütevellisine verilmifltir. F nd kl k Silahdar A a Tarihi'nde, erzifoni Kara ustafa Pafla 1019 (1680) tarihinde, Sultan IV. ehmed'e bu sahil sarayda bir ziyafet vermifl ve o gün vezirin yal s na talebeleriyle gelen Anadolu ve Rumeli Kazaskeri Efendilerin, Padiflah huzurunda Beyzâvî Tefsiri'nden ders müzakere eylediklerini yaz yor (1700) tarihinde de Nemçe Elçisine bu yal da bir ziyafet verilmifl ve yemekten sonra Pehlivanlar güreflmifl ve sadrazam n askerleri cirit oynam fllard. Kaynak: ( st. Ans. 4/1848) (F nd kl Nusretname, Haz..Parmaks zo lu 2/41) (Ç.Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 77) (Hadika 2/102) (fiem'dani- Zâde Tarihi, Haz..Aktepe, II.A S: 24) Hatice Sultan Yal s yvansaray civar nda ve Yâvedud Camii yan nda idi. AKarfl s nda sebili, Oçeflmesi ve mektebi vard ki çeflme ve mektebi bugün de mevcuttur. Hadice Sultan Yal s 'n n yerinde daha önce Sultan III.urad' n k z Fatma Sultan' n sahilsaray vard. Fatma Sultan Saray bahsine bak n z (1815) tarihli Bostanc bafl defterinde "Saray Hamam ve bitifli indeki arsa" dedi ine göre, saray bu tarihten evvel y k lm fl ve saray n hamam da, çarfl hamam haline getirilmifltir. Arsas na daha sonra Ayvansaray un de irmeni yap lm fl ve bu da 1987 tarihinde y kt r lm flt r. Bugün yeri parkt r. Padiflahlar Edirne'den dönüfllerinde, stanbul içinden geçmek istemedikleri zaman bu yal ya gelirler ve buradan kay klarla Yal Köflkü'ne ç karlard. IV. ehmed s k s k k z n n bu yal s na gelirdi. 1116(1704) de Hadice Sultan, efli sadr azam Hasan Pafla'- n n azlinde zmit'e gönderilmifl ve buradaki Beylik Saray 'nda (Bugün üze), Hadice Sultan ile beraber 1707 tarihine kadar oturmufllar ve bu tarihte dönmelerine izin verilmiflti. Hatice Sultan 1156 (1743) tarihinde bu sarayda vefat etti. Nafl, saray kay ile Bahçekap s na nakl edilerek Yeni Cami Türbesi haziresine defn edildi. Kaynak: ( st. Ans. 6/2984) (Ç.Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 68) (F nd kl l ehmed A a. Nusretname. Haz.. Farmaks zo lu 11/ ) (Subhi Tarihi) 355

13 EYÜPSULTAN TAR H Hatice Sultan Saray n n selaml k bölümü Hatice Sultan Yal s al, ihriflah Valide Sultan mareti haziresinden sonra Ygelen Hibetullah sultan Sahilsaray yan nda idi. Hatice Sultan, III. ustafa'n n k z ve III. Selim'in k z kardeflidir. Annesi, Adilflah Kad n olup 1182 (1768) de do du. Hotin uhaf z Ahmed Pafla ile 1201 (1786) tarihinde evlendirildi. 22-flevval-1237 (Tem. 1822) tarihinde bu sahilsarayda vefat etti. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sul-tan Türbesi'ndedir. Kendisinin, imar elling'e 1224 (1809) de, Defterdarburnun'da yapt rd muhteflem bir sahilsaray daha vard. Hatice Sultan Yal s, vefat ndan sonra y kt r lm fl ve arsas plikhane Fabrikas na kat lm flt r. Hibetullah Sultan Sahilsaray ahariye'de ve ihriflah Sultan mareti haziresinden Bsonra gelen ilk bina idi. Sultan III. Selim devrinde tutulan Bostanc bafl Defteri'nde, yal n n yerinde Beyhan Sultan yal s n n bulundu unu ve 1230 (1815) tarihli di er bir defterde ise Hibetullah Sultan Yal s diye kay tl oldu unu görmekteyiz. Yavuz Sultan Selim'in k z olan Beyhan Sultan, 966 (1559) tarihinden evvel vefat etmifltir. Ferhad Pafla'n n efli idi. Beybaba Soka üzerinde, Pertev Pafla Türbesi'nin sol taraf nda, Pafla'n n lahdi vard r. 24-flevval-982 (6-flubat-1575) tarihinde vefat etmifltir. Fakat bunun, Hümâflah Sultan ile 974 (1566) da evlendirildi i bilinmektedir. Acaba, Beyhan Sultan' n vefat üzerine Hümâflah Sultan ile mi evlendirildi? Ferhad Pafla Türbesi bahsine bak n z. Hibetullah Sultan, I. Abdülhamid'in k z d r. Onbefl yafl nda Alaaddin Pafla ile evlendirildi (1841) de vefat etti. Kabri, Sultan II. ahmud türbesindedir. Beyhan Sultan Sahilsaray 'n n sa taraf nda 1244 (1828) tarihinde iplikhane Fabrikas kurulmufl fakat, bina kafi gelmedi inden, Hibetullah Saray da y kt r larak arsas fabrikaya kat lm flt r. dris Köflkü drisköflkü evkii'nde, Piyer Loti Kahvesi civar nda ve IRayet Keflan Kad n Çeflmesi arkas nda idi. dris-i Bitlisi, 926 (1520) tarihlerinde vefat etti ine göre köflk, bu tarihten evvel yap lm fl demektir. Zeynep Hatun escidi ve türbesi bahislerine bak n z. Evliya Çelebi'ye göre, dris Köflkü gezinti yerinin yap mc s Bayramiye Tarikati fleyhlerinden fieyh dris adl azizdir. Kendisi, 1024 (1615) tarihinde vefat etmifltir. Dolanc Dervifl ehmed Efendi evlevihanesi bahsine bak n z. plikhane Fabrikas ahariye sahilinde, ihriflah Valide Sultan mareti Bhaziresinden sonra gelen Hibetullah Sultan Yal s yan nda bafll yarak fiah Sultan Camiine do ru uzan yordu. 356

14 SARAY VE YALILAR Ön cephesi 350. boyunda idi. Bugün yerinin büyük bir bölümü parkt r tarihinde Eyüp Lisesi bu fabrika arsas n n bir k sm üzerine yap lm flt r. Bahariye ensucat fabrikas ile ingiliz Santral dikifl sanayi fabrikas dahi arsas üzerinde tesis edilmifltir. Fabrika, Yeniçeri Oca 'n n kald r lmas ndan bir y l sonra 1827 de vak f olarak kurulmufltur. Donanman n yelkenbezleri ve Asakir-i ansure-i uhammediye'nin elbise, don ve gömlek ihtiyac burdan karfl lan yordu. Evkaf- Hümâyun Nezareti taraf ndan 1242 C. âh r (Ocak-1827) tarihinde inflaata bafllanm flt r ve bu muazzam yap, bir sene içinde tamamlanarak 9-recep-1243 (16-Ocak-1828) tarihinde aç lm flt r. Fabrika yapmak için Hatice Sultan, Han m Sultan ve Hançerli Sultan sahilsaraylar y kt r lm flt r. Daha sonra ihtiyaç üzerine Hibetullah Saray da y kt r larak arsas n n bir k sm fabrikaya kat lm fl ve bir k sm üzerine de karakol binas yap lm flt r. Yap m s ras nda burada bulunan "azanne-i eslâf- kiramdan (Ermifl)uhyiddin ve olla Atufî Hz.nin mezarlar zarar görmüfl ve nezaretçe evvela yenilenmiflse de daha sonra Eyüp Sultan Türbesi Haziresine nakledilmifltir. Zeyni flahideli lahitleri, türbe arkas ndaki büyük ve yüksek set duvar n n dibindedir. nflaat, Evkaf Naz r Elhac Yusuf Efendi zaman nda, bütün masraf Evkaf Hazinesi'nden karfl lanmak üzere, 9 milyon 157 milyon liraya yapt r lm flt ve Seyyid Ahmed Efendi vekaleten plikhane Amirli i'ne (üdür) tayin edilmifltir. Yusuf Efendi fiin gurre (26-ocak-1830) de vefat etmifltir. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sultan Türbesi haziresindedir. uhteflem lahdinin flahidesi feslidir. "1836 senesinde iplikhâne'deki (Darei Hümâyun) ve di er mahallar Sergi Emini Efendi marifetiyle yapt r lan keflif üzerine 9703 kurufla döfletilmifltir. Haliç'te genifl cephesiyle, ince sütunlar ve orta k sma raslayan ç k nt l Hünkar Dairesi'yle güzel bir manzara teflkil eden ismi plikhane binas zamanla harap olmufl ve Abdülaziz Devri'nde ( ) plikhane'nin tersane içinde kurulmas daha uygun görülmüfltü. Eskiden slaha muhtaç bafl bofl gezenleri plikhane'ye gönderirlerdi. Bunlar hallerini düzeltinceye kadar ip bükme e mahkum edilirlerdi. Abdülaziz zaman nda angarya gibi bu hizmette kald r ld. 9-mart-1871 (1288) de Bahriye'den Bâb- li'ye yaz lan bir tezkerede (Tersanede yeniden bir balat fabrikas infla olunup eski iplikhane'nin buraya nakledilmifl bulundu u ) bildiriliyordu. Talat Pafla, Gurbet Hat ralar adl eserinde 31 art olaylar n anlat rken: "Askeri kulüpte verilen bir yemek davetinde bulunmufl, daha sonra tamir ve slah edilen Eyüp'teki plikhane K fllas 'n ziyaret etmifltik. Harbiye Naz n Ali R za Pafla burada, Osmanl ülkesinin muhtelif m nt kalar ndan gelen askerlerin k fllalarda tek talim ve terbiye sistemi içinde yetifltirileceklerini, ilk olarak bu k fllaya, her m nt kadan gelen yeni efrad n yerlefltirilece ini anlatm flt ", diyor. K fllan n içinde, ayr ca bir de hastahane tesis edilmifltir. Bunu Dü meciler Camii haziresindeki bir flahideden ö reniyoruz. Kitabesi fludur: "Balkan Harbi'nde itrovice Askeri Hastahanesi'nden Eyüp plikhane Hastanesi'ne verilen emeklili inde defterdar Feshâne Fabrikas s hhiyesinde çal fl rken Ölen Kastamonili Haf z Abdullah Efendi " Fabrika daha sonra y kt r ld ve arsas bölünerek parça parça satl a ç kar ld. Eski plikhane flu k s mlardan ibaretti; Sahilde tahta bir iskeleden ç k l nca sol kolda bir karakol binas vard. p-likhane'nin önündeki dar ve uzun sahaya, Halat eydan denirdi. Binan n iç taraf nda kumandan dairesi, depolar, Piyerloti den plikhane ve Eyüp ün genel görünümü. 357

15 EYÜPSULTAN TAR H zift oca, zabitan odas, orta k s mda da Caml Hamam, büyük bir külhan ve mutfak bulunuyordu." T rnak içindeki bölüm, rahmetli Haluk fiehüvaro lu'nun bir yaz s ndan al nm flt r. (Tercüman Gazetesi, 15-Ocak-1983) Kaynak: (H. fiahsuvaro lu, Eyüp Sultan'da eski bir fabrika 26-flubat-1949 Akflam Gazatesi) (N. Öztürk, 19. yy. Osm. mp. da Sanayileflme ve 1827'de kurulan Vak f plik Fab. Vak flar Der. 21/23) (Si.Osm.4/672 Yusuf Efendi) (Evkaf- Hümâyun Nezareti, Haz. ahmud Kemal, Sadelefltiren N.Öztürk, Vak flar Der. 16/31) (Nurullah Tilgen, Eyüplü Hattatlar S: 7) (S. Eldem. stanbul An lar S: ) Kaptan- Derya Küçük Hüseyin Pafla Sahilsaray aliç sahilindeki bu saray, 22-cemaziyelevvel-1215 (II- HEkim-1800) tarihinde yap m tamamlanm fl ve Sultan III. Selim davet edilerek görüflmelerine arzedilmifl ve mükellef bir ziyafet verilmifltir. Yan nda mabeyincisi oldu u halde, tebdil kay ile buraya gelen Padiflah, geceyi burada geçirmifltir. Bu s rada, Sultan Selim'in annesi ihriflah Valide Sultan da davetli olarak sahilsaray flereflendirmifl bulunuyordu. Hüseyin Pafla Esma Sultan' n kocas d r. 7- Cemaziye-levvel 1207 (21-Ocak-1792) tarihinde evlendiler. Esma Sultan' n kendi saray, flimdiki Sultan II. ahmud Türbesi'nin oldu u yerde idi. Bu saray n bir duvar, Bâb- âli Caddesi üzerinde elan mevcuttur. Evlilikleri onbir y l sürdü ve Pafla 1218 (1803) tarihinde vefat etti. Bu s rada, Esma Sultan 25 yafl nda bulunuyordu ve bir daha evlenmedi. Pafla'n n genç yafl nda vefat na sebep ise, kendi adam Hüsrev Pafla'y s r Valisi yapmas ve bu yüzden halk n diline düflmesidir. Bu duruma son derece üzülen Hüseyin Pafla kah r ile hastalanm fl ve k sa bir müddet sonra da vefat etmifltir. fiimdiki devlet ricalinin bundan alacaklar dersler olmal d r. Hüseyin Pafla'n n muhteflem lahdi Eyüp'te, ihriflah Valide Sultan türbesi bahçesinde ve ka-p dan avluya girerken hemen sol taraftad r. Kendisinin, Sultan Selim'in süt kardefli oldu u söylenir. Pafla'n n k z kardefli, Gülhay r Han m 1253 recebinde ( ) vefat ederek Lâleli Türbesi mezarl na gömülmüfltür. Hüseyin Pafla, Kaptan- Deryal s ras nda baflar l hizmetlerde bulunmufltur. Esma Sultan Saray bahsine bak n z. Hüseyin Pafla'n n vefat ndan sonra bu sahilsaray Esma Sultan'a intikal etmifltir. Küçük Esma Sultan diye bilinen Esma Sultan' n bu sahilde bir yal s daha vard. Buras, Büyük Esma Sultan' n II, Zilkade (13-A ostos-1788) tarihindeki vefat üzerine veresesinden al n p kendisine verilmiflti. Esas nda bu sahilsaray, Büyük Esma Sultan' n ablas Saliha Sultan'a ait bulunuyordu. Onun 1192 (1778) tarihin-de ve 63 yafl nda oldu u halde, vefat üzerine veresesinden intikal etmifl bulunuyordu. Küçük Esma Sultan bu sarayda sene kadar oturduktan sonra, kocas Küçük Hüseyin Pafla'n n 1800 tarihinde yapt rd sahil saraya geçmifltir. Kaynak: (III. Selim'in S r Kâtibi Ahmed Efendi taraf ndan tutulan Rûznâme, Haz. V. Semâ Ar kan, T.T.K.Yay S: 338) (si. Osm. 2/218) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: III (Tarih-i cevdet, Sabah Gazetesi Yay. 7/344) Kara ustafa Pafla Yal s ahariye Kasr- Hümâyunu yan nda idi tarihli bir Bharitada, 500 metre kadar bir uzunlu u olan Bahariye Köflkü ve Çay r görülmektedir. Haritada görülen en son yal ise, aktul-o lu Yal s 'd r. erzifonlu ustafa Pafla'n n katlinden sonra bir k s m mallar o lu Ali Pafla'ya geçmifl olmal d r. aktul-o lu denmesinin sebebi de budur. Sicill-i Osmani Yazar erhum ehmed Süreyya Bey, ustafa Pafla'n n "ahdumu Ali Pafla'ya aktul-zâde denir' dedi ine göre yal, babas n n vefat ndan sonra Ali Pafla'ya intikal etmifltir. Ali Pafla, 1135 (1722) tarihinde vefat etti. Yal, erzifonî Kara ustafa Pafla taraf ndan yapt r lm flt r. ustafa Pafla, 5-Kas m-1676 da Sadnazam olmufl ve 25- Aral k-1683 tarihinde ve Viyana bozgunundan sonra Belgrad'da idam edilmifltir. Bafl, Edirne'de Saruca Pafla Camii haziresindedir. Son derece dirayetli ve kültürlü bir zatt. Yaflasa idi Viyana'y muhakkak alacakt. 4-Rebiülâhir-1112 (18-Eylül-1700) tarihinde Sadnazam Amuca-Zâde Hüseyin Pafla, Sultan II. ustafa'ya yal da bir yemek ziyafeti vermifl ve ayr ca koflumlu bir at ve befl bohça diba kumafl hediye etmiflti. Bu tarihten üç gün sonra da Nemçe elçisine ziyafet verildi. Yemekten sonra pehlivanlar gürefl tuttu ve Sadr azam' n askerleri cirit gösterisi yapt (1715) de, ora'n n fetih haz rl klar yap l rken Sadnazam fiehid Ali Pafla "Sancak- fierif ve H rka-i übareki ile has odal lar n ve iç o lanlar n yal ya yerlefltirmifl ve Padiflah III. Ahmed'de, Harem-i Hümâyun ile Eyüp'te Valide Sultan sahilsaray na nakli hümayun etmiflti Cemaziyelâhirinin 2. günü (II-Nisan-1720) Avusturya elçisinin memleketine gidifli münasebetiyle, Nevflehirli brahim Pafla burada bir ziyafet vermifl ve ona bir de kürk giydirmiflti. Bu s rada elçiye biri e erli, biri çullu iki at arma an etti. Kaynak: (F nd kl k ehmed A a, Nusretnâme, Haz.. Parmaks zo lu 2/ ) (Si.Osm. 4/402) (S.EIdem, st. An lar S: ) Kaya Sultan Yal s yüp sahilinde idi. Evliya Çelebi, ünlü seyahatana- ceddi elek Ahmed Pafla'n n vefat s ras nda Emesinde söyledi i flu vasiyetini nakletmifltir: "Benim vücudumu kubeli bir türbeye koymay p, Eyüb Ensari yak n nda velinimetim üstad m Keçi ehmed Efendi Hz.nin ayak ucuna gömün, üzerine kubbe falan yapmay n. Ancak ziya-rete sebep olsun diye bafl ve ayak uçlar ma köfeke tafllar dizin. O lum brahim'e on bin alt n, k z m Fatma'ya on bin alt n verip, onlar smarlad m." Vasiyeti yerine getirildi ve elek Ahmed Pafla Keçi ehmed Efendi'nin yan nda defn edildi. Köfeke tafllar bugün de mevcuttur. Evliya Çelebi devamla "Bahçekap skelesi'nde tabutu kay a koyarak Eyüp Kap s 'nda Fatma Sultan Yal s 'n n önünden geçirip, Ebâ Eyyüb yak n nda Kaya Sultan Yal s yak n nda Keçi ehmed Efendi'nin ayak ucuna gömdük. Hatm-i fierif okuduk' demifltir. Bu olay 1662 senesi sonbahar nda cereyan etmifltir. Bu aç klamadan yal n n, Bahariye evlevihanesi civar nda oldu u anlafl lmaktad r. 358

16 SARAY VE YALILAR Kaya Sultan, IV. urad' n k z d r veya 1633 de do du. On üç yafl nda iken elek Ahmed Pafla ile evlendirildi (1659) tarihinde k z Fatma Han m Sultan' do ururken rahim kanamas ndan vefat etti. Kabri, Ayasofya Camii avlusunda, Sultan 1. brahim Türbesi'ndedir. Evliya Çelebi, Kaya Sultan' n cahil ebeler elindeki vefat na flu tarihi düflürmüfltür: Bir eksikli dedim ey Evliya târih elek senk ile dövünsün ki ay rd Kaya's ndan Kaya Sultan' n vefat na sebep olan Fatma Han m Sultan, 1140 (1727) tarihinde vefat etti. Kabri, Üsküdar'da, Aziz ahmud Hüdâyi Efendi Camii yan ndaki muhteflem aç k türbesindedir. fiahidesi mevcuttur. Kaya Sultan' n, Üsküdar'da Paflaliman mevkiinde de bir yal s vard. Kaynak: (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 54-55) (E. Çelebi, Haz. Dan flman 9/247) (H.fiehsüvaro lu, As rlar Boyunca stanbul S: ) (C. Erksan, Kaya Sultan' n Rüyas, Tarih Dünyas 1950 Say : 2/75) (E.Çe-lebi 1/225) elek Ahmet Pafla Saray opçular mevkiinde ve Topçubafl Esad A a Camii Tcivar nda idi. Gürcü ehmed Pafla Saray bahsine bak n z. E. Çelebi, "Topçular ahalles...elek Ahmed Pafla Saray sanki melekler bahçesidir/'demektedir. Çelebi, seyahatnamesinin di er ciltlerinden bu saraydan Kaya-Sultan Saray ad ile bahsetmekte ve " stanbul'da, Topçular'da Kaya Sultan'a vard m, bu Hakiri haremine al p perde arkas nda" konuflmufllard. Evliya Çelebi, Kaya Sultan ve Kocas elek Ahmed Pafla ile Edirne'den stanbul'a geldiklerinde "büyük alay ile Topçular ahallesindeki (Kaya Sultan Saray )na geldik. Buraya vard m zda yüz aded koyun ve on aded deve kurban edip fukaraya da t ld. Herkes saray nda ve nice a alar çad rlar nda kald lar." Evliya'ya göre, elek Ahmed Pafla'n n Ortaköy, Üsküdar, Eyüp, F nd kl ve Befliktafl'ta olmak üzere 12 yerde yal s vard. Kaya Sultan Yal s bahsine bak n z. elek Ahmed Pafla'n n kabri, 3-A ostos-1994 gecesi define avc lar taraf ndan kaz lm flt r. Hiç üslüman kabrinde define olur mu? ki metre uzunlu undaki flahidelerin devrilmesi an meselesidir. Bu kaz s ras nda toprak alt ndan bir flahide ortaya ç km flt r. Bu, 1229 (1814) de vefat eden, iralay Hac smail As m Pafla'n n babas, Gülfleniyye'den fieyh Ebûbekir Efendi'dir. Kaynak: (E.Çelebi, Z.Dan flman Ter. 2/93.5/212.6/4144) ustafa Fâz l Pafla Sahilhânesî ahariye mevkiinde idi. Rauf Yekta Bey, Esatiz-i elhan B(Na me üstatlar ) adl eserinde diyor ki: "Bahariye nâm verilen sahil, eskiden beri ekabir-i safiyye ittihaz na ra bet ettikleri mevkilerden biri idi. Bahs etti imiz tarihlerde (1845) ise bu ra bet-flimdiki gibi ( ) büsbütün kesilmifl olmayarak oralar oldukça mükellef sahilhanelerle müzeyyen bulunuyor idi ki bunlardan biri de... Pafla-Zâde ustafa Fâz l Bey (Pafla) merhumun uhdesinde idi. Kendisi her sene yaz mevsimi bu sahilhaneye geldi i gibi o yaz (1845) dahi ber mutat yal s na nakl itmifl idi." Kendisi, 1845 yaz nda, henüz bey iken ve 15,5 yafl nda bulundu u s rada, bu yal ya aile efrad ile gelerek, ünlü bestekar Zekâi Dede Efendi'ye bir mevlid okutmufltur. Zekâi Dede Efendi' de o s rada yaln z Efendi olup 20 yafl nda idi. Bu durumda sahilhanenin brahim Pafla'ya ait oldu u ve yazlan o lu ustafa Fâz l Pafla'n n oturdu u söylenebilir. Fâz l Pafla, 1292 (1875) tarihinde Bayezid'deki kona nda avlusuna gömülmüfltür. ustafa Fâz l Pafla Türbesi bahsine bak n z. Kaynak: (Ergun, Türk usikisi Ant. S: ) (Y.Öztuna, Türk usikisi Ans. H.2.K s m S:402) ünzevî K flla üleyman Subafl Camii civar nda ve Koca Yusuf Efendi SÇeflmesi ile Edirnekap ezarl aras nda ve ünzevi K flla Caddesi üzerinde idi. Emir Buhari Camii (Bugün mevcut de ildir) taraf ndan yüründü üne göre, yukar da ad geçen, çeflme s ras nda ve ikisi aras ndaki mesafenin tam ortas nda idi tarihli stanbul fiehir Rehberi'nin 9. paftas nda yeri belirtilmifltir. Bu tarihten evvel harabiyetten, k flla terk edilmifl durumda idi. Bugün mevcut de ildir. Yerinde, Simtel Fabrikas, küçük bir park ve yüksek su kulesi bulunmaktad r. Karfl s na, Ard nç, Kay n ve K flla Aral Sokaklar aç lm flt r. K fllan n, Sultan III. Selim zaman nda yapt r ld san lmaktad r. Niflanc ustafa Pafla Saray vliya Çelebi, Defterdar Niflanc Pafla Saray için, meflhur Esaraylardand r diyor, ve yak n nda Bey-Zâde Çelebi Çeflmesi'nin bulundu unu söylüyor. Çeflme bugün de mevcut olup, Baba Haydar civar nda ve fieyhülislam ustafa Efendi tekkesinin avlu kap s yan ndad r (1647) tarihlidir. Bekir Efendi Çeflmesi bahsine bak n z. Saray n bu civardaki Zahireci Sokakta ve flimdi yerinde bir ilkokulun bulundu u yüksek mahalde bulundu u san lmaktad r. Saray n civar nda ustafa Pafla'n n bir camii vard r. Niflanc lar Camii bahsine bak n z. Niflanc ustafa Pafla Saray, sonradan harap olmufl, y kt r lm fl ve yerine Harem ve selaml kl olarak Hüsrev Pafla Köflkü yap lm flt r. Büyük ahflap iki yap idi. Alt katlar kargirdi. Hüsrev Pafla Türbesi bahsine bak n z. Köflk, Hüsrev Pafla'dan sonra Kabz mal-zâde Said Efendinin mal olmufltur. Said Efendi ustafa Reflid Pafla, Emin li Pafla ve Keçeci-Zâde Euad Pafla'n n yan nda devlet hizmetinde bulunmufl ve 1325 (1907) tarihinde vefat etmifltir. Do umu, 1237 (1822) tarihindedir. Köflk, Said Efendinin vefat ndan sonra o lu ehmed Galib Bey'e intikal etmifltir. Köflke, Kabz mal-zâde Kona da denirdi. Bundan dolay soka a Zahireci ad verilmifltir. Köflkten geriye kalan çam a açl büyük bir bahçedir. Bahçe duvarlar y k lm fl ve bu güzelim yer, bir tarla hali- 359

17 EYÜPSULTAN TAR H Piyerloti Kahvesi ne gelmiflti. Bahçede alt bilezikli kuyu vard r. Bahçe Ç kmaz 'na aç lan merdivenli bir yoldan da bu bahçeye girilirdi. Ç kmaz Sokak karfl s nda Surp Yegiya Ermeni kilisesi bulunmaktad r. Kaynak: (E.Çelebi, Z.Dan flman Ter. 2/93) (Ali R za-ehmed Galib XIII. Asr- Hicride Osmanl Ricali 1/9) Piyer Loti Kahvesi drisköflkü'nde ve Balmumcu Soka ile Karya d Soka n n birleflti i yerdedir. Halic'e bakan hakim bir tepede bulundu undan güzel ve nefis bir manzaras vard r. Kahvenin ve yan ndaki iki katl ahflap binan n ilk sahibi Rabia Kad n oldu undan kahveye, Rabia Kad n veya Kad n kahvehanesi denirdi. Rabia Han m, 1176 (1762) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, kahve civar nda, Eyüp'e inen yolun hemen bafl nda ve sa taraftad r. Kitabesi Vahidi-Zâde Kerimesi Rabia Kad n fleklindedir. Babas, Vahidi-Zâde, müderris ehmed Tahir Efendi 1163 (1750) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, k z n n yan ndad r. Kahve, Rabia Han m' n babas n n mesle inden dolay Kad Kahvesi ad ile de an l rd. Kahvehane, 1880 tarihlerinde Rag b A a taraf ndan iflletilmekte idi. Ra bb A a, ayn zamanda mahallenin bekçisi idi. Kendisi Rumeli göçmenlerinden olup Piyer Loti'nin gönlünü kazanm fl hofl sohbet bir zat idi. Ra b A a'n n Seyfullah adl bir ç ra vard ki devrinde güzelli i ile ünlü idi. Rag b A a'n n vefat ndan sonra kahve, buna intikal etmifl, ondan Kanbur Halid'e, ondan Yakub'a ve Yakub A a'dan da Hâflim Da deviren'e kald. Hâflim'e geçifli 1926 y llar ndad r. Kahvehane ile yan ndaki binan n 1950 lerdeki sahibi Feshane Fabrikas iflletme md. emekli binbafl S dk Bey idi. Hâflim Da deviren, mülk sahibi ile anlaflam yarak 1955 de Piyar Loti Kahvesi'ni terk etti de kahve, pek harap durumda iken Sabiha Tansu Han m taraf ndan kiralanm fl ve flimdiki flekliyle tamir ettirilerek ayn sene tekrar aç lm flt r. Piyer Loti, bir kaç defa stanbul'a geldi. kinci geliflinde 26 yafl ndayd ve Hasköy'de kiralad evde ilk roman na konu olan Aziyade'yi tan d. Bu evde 1,5 y l oturdu Daha sonraki geliflinde k sa süre kald Divanyolu'ndaki eve ve evin bulundu u soka a onun ad verildi Kendisi 1923 tarihinde öldü. Kaynak: (.Koman, Eyüp Sultan S: 29) ( st. Ans. 10/5453) (.Larus 8/82) Rami ehmed Pafla Saray ami K fllas 'n n bulundu u yerde ve büyük Rami Rehmed Pafla Çiftli i içinde idi. Rami ehmed Pafla, Eyüplü Hasan A a'n n o ludur (1655) tarihinde Eyüp'te do du. Reis kalemine girip ünlü flair Nabi Efendi ile hacca gidip, dönüflünde Reis Kisedan olmufltur (1694) de, Reis'ül-küttab (Hariciye Bakan ) olup 1696 da azl olunmufl ve 1109 (1697) tarihinde ikinci defa Reis'ül-küttab olup, evvelce Sofya'da haz rlanm fl olun sulh antlaflmas n Karlofca'da imza etmifltir flaban nda (Ocak-1703) kubbe niflin olup ramazan nda sadr azam olmufltur. eflhur Edirne Vakas s ras nda bir müddet kendi çiftli inde saklanm fl ve sonra K br s 360

18 SARAY VE YALILAR Rami K fllas n n Subaylar Dairesi ve s r valisi olmufltur C. evvelinde (A os. 1706) azl ile Rodos'a sürdürülmüfltür. art-1707 tarihinde orada vefat etti. Kabri, Rodos'ta, urat Reis mezarl ndad r. fiahidesindeki kitabesi fludur: Hazret-i Seyyid ehmed Rami Pafla kim ide Lütf- Hakla k lar m tâ ka'r rahmetde flinak Eyledi azm-i sarây- ahiret ol nazenin Sadr- divân cinan olsa e er cayi penâh tdi Sultan ustafa merhum cennet âfliyân Sadr- a'zam ân ol Hünkâr- skender sipâh erkadi olsun Hûda'ya revzai dar'ün-naim Ruz-u mahfler câyi olsun sayei arfl- ilâh Zati'yâ hâçâr hüzünle didim târihini Rami Pafla da'im ide sadr- adni cilvegâh 1119 (1707) Rami Pafla, ak ll dirayetli, ilm ü irfan sahibi ve matematik ilminde mahir idi. Divân fiairlerimizdendir. Eyüp'te Niflanc lar'- da bir mektebi vard r. O lu ricalden ustafa Na'il Bey'dir. Rami Pafla'n n vefat ndan sonra bütün mal mirice zabt edilmifltir (1734) tarihinde, imar Kayserili ehmed A a, Rami Pafla çiftli inde, bir kasr- Hümâyun ile bir tak m odalar infla etmifltir. fiah Sultan ve efli ustafa Pafla, kar s n n arzusu üzerine emekli olmufl ve bir müddet bu sarayda oturmufllard. ustafa Pafla 1228 (1813) tarihinde burada vefat ederek fiah Sultan Türbesi'ne gömülmüfltür. Bu türbe bahsine bak n z. Rami K fllas n n cadde üzerindeki kap s Rami K fllas Kumandan Dairesi Sultan III. ustafa'n n tu ral ve L (ay s 1762) tarihli bir hatt hümayununda: "III. ustafa'n n k zlar Hibetullah ve fiah Sultanlar' n müfltereken uhdelerinde olan Gümrükçü ve rami Çiftliklerinin çay r olmad ndan civardaki Emlak-i Hümayun'a ait çay rdan bir k sm n n verilmesi" yaz l d r. (Fermanlar T.T.K. Nefl. Ankara 1985 S: 64 No. 627) Rami Pafla Çiftli i'nin bir k sm üzerine, Sultan II. ahmut devrinde ( ) flimdi görülen k flla yapt r ld Osmanl -Rus harbinde, Sultan II. ahmud karargah n bu k fllada kurmufltu R. evvel (eylül-1828) de "Padiflah Hz. bizzat kendisinde sanca n açarak, Hassa Askerleri ile Rami Çiftli i K fllas 'na" geldi ve "dualarla Sanca fierif k flla hizas ndaki kubbeye dikildi. Eylülün ilk cumas nda, II. ahmud büyük bir ihtiflamla Rami K fllas 'ndan hareket ederek Eyüp Sultan Camiine gelmifl ve cuma namaz n hünkar mahfelinde k ld ktan sonra büyük bir huflu içinde türbeyi ziyaret etmiflti. Namaz s ras nda ikinci imam, Kasideci-Zâde Nuri Efendi hutbe okumufl ve imaml k görevini yapm flt ramazan bayram (art-1829) muayede töreni yine Rami Çiftli i'nde yap ld seferinin 18 (19-A os. 1829) de Ruslar' n Edirne'yi mukavemetsiz iflgali üzerine, stanbul'u korumak amac ile etraf na bir tak m tabyalar yapt r ld. Y ld z, Karl ktepe ve Demirkap tabyalar bunlardan yaln z üçüdür. K flla, kareye yak n dikdörtgen biçimindedir. Çünkü kap s, Rusçuk Yaran Soka taraf nda olup, eski durumundan hiç eser kalmam flt r. Rami K flla Caddesi taraf ndaki mermer, orijinal, kemerli kap s n n üzerindeki kitabe ve tu ra ne yaz kki kaz nm flt r. Cümle kap s n n karfl s ndaki, bat cephesinde de bir tek kap vard r. Bu kap n n yan nda ve cephenin d fl nda kesme tafl kulenin yaln z bir k sm mevcuttur. Bu kuleye Sancak- fierif dikiliyordu. Bu kulenin yan nda, k flla avlusunda, üç bölümden oluflan kubbeli, çok harap k flla hamam mevcuttur. Küçük bir yap olup kurnalar na var nca her taraf sökülmüfltür. Kuzey cephesinde iki kemerli kap vard r. Yap n n hiç bir yerinde kitabe yoktur. Camiinden de eser kalmam flt r. K fllan n dört köflesinde iki katl ve cepheden biraz d fla tafl ml mekanlar mevcuttur. Cümle kap s n n sa taraf ndaki köfle mekan, Hünkar Köflkü imifl, sonradan k flla kumandan na tahsis edilmifl. Di er üç köfle yap lar da subaylara ayr lm flt. K fllan n cepheleri d fltan, tafl payandalarla takviye edil- 361

19 EYÜPSULTAN TAR H y llar aras nda k flla yine tamir edildi ve k flla d fl ndaki hamam onar ld. Bu s rada k flla içindeki hamam infla edildi senesinde f rt na sebebiyle harap olan sancak kulesinin külah yeniden yapt r ld. K flla son olarak 1892 de yeniden onar ld ve zamanla harap olan k flla camii de 1906 senesi esasl bir tamire tabi tutuldu. Kaynak:.Cevdet Tas. Saray No ) (.Cevdet Tas. Askeriye No ) (eclis-i Vâlâ radeleri No ) (Hatt- Hümayun No ) (Dahiliye radeleri No ) (. Cevdet Tas. Evkaf radele-ri No. 1 l- fievval-1324 ve 6-fievval-1324) Rami K fllas n n cadde üzerindeki ko ufllar mistir. Ko ufllar cephe taraf nda olup bunun arkas nda uzun koridorlar vard r. Ortas çok büyük bir avludur. Cümle kap s taraf ndaki cephesi 390, iki yan cephesi ise 325 ebad ndad r. Harabiyetinden dolay 1970'li y llarda terk edildi. K flla içindeki cami 1319 (1901) tarihinde padiflah iradesiyle tamir edilmifltir. Kaynak: (Hadika 1/225) (Uzunçarfl l, Osm. Tarihi 4/ ) (H z r lyas A a, Enderunun Tarihi, C. Karya Ter. S: 315) (. Erdo an, imar Kayserili ehmed A a S: 40) (Si. osm. 2/367-68) (Ayvansaray, Vefayât, Hz.F. Derin. S: 72) (Daniflmend, Kronoloji 3/ ) ( s. Ans. 9/623) (Z. Çelikkol, Rodos'taki Türk Eserleri S: 47-48) (Z. fiakir, Haliç ve Eyüp Sultan S: 53) (Ata Tarihi III. 112) (Osm. Arfl. Evkaf dareleri Katalogu 1/210) Arfliv Belgelerine göre Rami K fllas flla, Yeniçeri Oca 'n n kald r lmas ndan hemen sonra K tarihleri aras nda Asakir-i ansure-i uhammediye için infla ettirilmifltir. Bu s rada bir askeri hastahane, askeri un de irmeni ve f r n, bir cami ve k flla d fl nda bir de hamam yapt r lm flt r. nflaat n tamamlanmas ile beraber, fiair Keçeci-Zâde zzet olla, k fllan n dört kap s üzerine konmak üzere, dört ayr kitabe haz rlanm flt r. Fakat bugün hiç bir kitabe mevcut de ildir. 17-Sefer-1245 (18-A ostos-1829) tarihli bir belgeye göre, k fllan n harap olan döfleme ve kap lar n n onar m na bafllanm flsa da 1246 Ramazan nda (fiubat-1831) vefat edip Haydarpafla ezarl na gömülen Kethüda Kâtibi Yekte es- Seyyid ehmed Efendi'nin vefat ile yar m kalm fl, fakat yerine getirilen Kâtip Osman Efendi taraf ndan bütün ifller 15-Zilkade (27-Nisan-1831) tarihinde tamamlanm flt r. Rami K fllas Hamam Rûznâmeye Göre Rami Çiftli i 12-Zilkade (2-Temmuz-1792) pazartesi günü Padiflah III. Selim, Rami Çiftli ine teflrif etmifl ve tüfekciyan kullar na testiye kurflun, kemankefllere de ok att r p temafla etmifl ve sonra musiki fas llar yap lm fl, yemekler yenmifl ve Topkap Saray 'na dönülmüfltür. 13- Zilkade-1207 (22-Haziran-1793) tarihinde-ihriflah Valide Sultan bir kaç araba ile Rami Çiftli ine gelmeleriyle Sultan III. Selim dahi arkas ndan tebdilen teflrif etmiflti. 11- Rebbiülevvel-1208 (17-Ekim-1793) Tarihinde, Sultan Selim havan n so uk olmas sebebiyle maiyyeti ile beraber kürklere bürünmüfl vaziyette Rami Çiftli ine ve çiftlik d fl ndaki köflke gelmifltir. Burada yap lan tüfek ve ok at fllar n seyretmifl ve yap lan pehlivan gürefllerini izlemifl ve sonra musiki fas llar n dinledikten sonra çiftlik içindeki HAVUZ KASRI'na giderek vakit namaz n eda etmifl ve daha sonra da yemekler yenmiflti. Buradan ayr lan Padiflah, Eyüp Sultan Türbesi'ni ziyaret etmifl, camide ikindi namaz n k lm fl ve Eyüp skelesi'nden filikaya binerek Topkap Saray 'na dönmüfltü. 18- Zilkade-1208 (17-Haziran-1794) tarihinde, ihriflah Valide Sultan, Eyüp skelesi'nden binifl tak mlar yla Rami Çiftli i haricindeki kasra gelmifl, kurflun ve ok att r p, pehlivan gürefltirdikten sonra çiftlik içinde, havuz bafl nda kasra gitmiflti. Burada yemekler yenmifl ve vakit namaz k l nd ktan sonra saray n dönmüfltü. Kaynak: (III. Selim'in S r Kâtibi Ahmed Efendi Rûznâmesi, Haz.V. Sema Ar kan T.T.K. Yay 1993 S: ) Rukiye Sultan Yal s yüp sahilindeki bu yal n n yeri kesin olarak belli Ede ildir. Daha sonra baflka bir isim alm fl olabilir. "Evail-i Ra (1698 Eylül'ü bafllan) "Tarihli bir yaz ya göre, Rukiye Sultan' n vefat yla Saray- Hümâyun'a intikal etmifl bulunan yal, bu tarihte fieyhülislam "Feyzullah Efendi'ye hibe ve temlik edilmifltir. Rukiye Sultan, IV. urad' n k z d r.1074 (1663) tarihinde elek (fieytan) brahim Pafla ile evlendirildi. Pafla, Bafldefterandar ve Serdar olmufltur. Budin fiehri'nin düflman eline geçmesini önleyemedi i için 1097 muharreminin beflinde (Aral k-1685) idam edildi. Kabri, Edirne'de Sar ca Pafla Camii haziresindedir. Vefat nda yafl 9O' geçmifl bulunuyordu. "Akran nadir, sehi, ferasetli, misalsiz olup (Harpte) hile ve hüdas na ak l eriflmez idi. Ortaköy'de Defterdar Burnu escidi ve yan ndaki saray n ilk banisidir. 362

20 SARAY VE YALILAR Eyüp skelesi ile Bostan skelesi aras ndaki yal lar (1910) Himmet Zade Zaviyesi'ni dahi yapt. Kardefli Koca smail Pafla'd r." Divrikli olan brahim Pafla'n n vefat üzerine dul kalan Rukiye Sultan, on sene sonra, 1107 (1695) de vefat etti. Kabri, Sultan Ahmed Camii türbesindedir. Bu yal da ölmüfltür. Kendisine yal temlik edilen fieyhülislam Feyzullah Efendi 1115 (1703) tarihinde Edirne'de öldürüldü, cesedi Tunca Nehri'ne at ld. Fakat, hemen sonra buradan al narak Edirne'de, Tavukçular Han 'ndan, Talat Pafla Caddesi üzerindeki Sitte Sultan Camiine giden soka n sol taraf ndaki Abdülkerim Efendi (ölm. 1495) ektebi, avlusuna defn edildi. Yaz s z flahidesi mevcuttur. ektep ise arsa halindedir. Yal, Feyzullah Efendi'den sonra intikal etmifl olmal d r. Kaynak: (Gezi notlan) (G. oransay, Osmanl Dev. Kim kimdi S: 257)(A. Atunsu, osm. fieyhülislamlar S: 98) (üstakimzade, Devhat'ül-meflayih S: 74) (A. Refik, 12. As rda stanbul Hayat S: 17) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 56) (Daniflmend, Kronoloji 3/ ) (Si. Osm. 1/109) (Hadika / ) Sadr azam Ali Pafla Saray vliya Çelebi, Eyüp Sultan Semti'ni anlat rken E"Saraylar n n en meflhuru Ali Pafla Saray 'd r ki imar Sinan yap s d r/'diyor. Tezkiret'ül-ebniye'de "Eyyübi Ensâride Ali Pafla Saray " diye kay tl d r. Bu saray n, Ali Pafla Camii civar nda, Kuru Kavak Caddesi (fiimdi Halit Pafla Caddesi) ile Vezi Tekkesi Caddesi aras ndaki fiifa Tepesi'nde bulundu u tahmin edilmektedir. Tepenin yolu üzerinde ve fiifa yokuflunda kitabesiz bir çeflme vard r. Daha ileride baz tonos bakiyeleri elan mevcuttur. Tepenin manzaras nefistir. Ali Pafla escidi ve ustafa Çelebi bin brahim Pafla Türbesi bahislerine bak n z. Kaynak: (E. Çelebi, Z. Dan flman Ter. 2/98) (. eriç, imar Sinan' n Hayat. S:121) (A. Kuran,. Sinan S: 381) Safâyi ustafa Efendi Yal s al, Yavedud Camii ile eski Defterdar skelesi aras nda Yidi. Safâyi Efendi Bab- âli'de yetiflmifl ve Elmas ehmed Pafla'ya Defter emini olmufltu. Sonra baz memuriyetlerde bulunduktan sonra Defterdar- fiikk- Sâni oldu ve 1137 cemaziyelâhirinde (fiubat-1725) vefat etti. Kendisinin "Nuhbet'ül âsâr min fevâid'il- efl'âr" ad n verdi i bir tezkeresi vard r ki tarihleri aras nda yaflayan 475 flairin öz geçmiflini havidir. O lu es-seyyid Nureddin Efendi, Sultan III. ustafa asr nda vefat etti. Di er o lu Abdurrahman Efendi, müderris, Kudüs Payesi ile Edirne kad s olup 1152 (1739) de öldü. Kabri Edirnekap s ezarl 'nda olup tafl mevcuttur. Evlad ndan Seyyid ehmed Said Efendi, hacegandan olarak Valide Sultan Camii kâtibi oldu ve 1189 (1775) de vefat etti. Kabri, Aksaray Camii haziresindedir. Tafl mevcuttur. Kaynak: (Si. Osm. 3/ ) (Koçu, st. Ans. 6/