!SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S!

Transkript

1 !SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S! Say : 13 Nisan ISSN

2

3 !SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S! Journal of Islamic Law Studies مجلة البحوث الفقهية الاسلامية العدد : 13 / Number Say / السنة : 2009 / Year Y l / Nisan ve Ekim aylar nda y lda iki say ç kar. Hakemlidir صاحبها / Publisher Sahibi / Mustafa ÖZDEM!R ري يس الوقف / Wakfi Mehir Vakf Genel Ba"kan / General Director of Mehir ري يس التحرير / Editor-in-chief Editör / Prof.Dr. Sa#et KÖSE اعداد العدد / Editor Say Editörü / Guest Dr. Murat $!M$EK مساعد ري يس التحرير / editor Editör Yard mc s / Associate Doç. Dr. Muharrem K l ç هيي ة التحرير / Board Yay n Kurulu / Editorial Prof.Dr. Halil!brahim ACAR - Dr. Ahmet AKMAN - Y.Doç.Dr. Abdüsselam ARI - Prof.Dr. Nasi ASLAN - Doç.Dr.Tevhit AYENG!N - Dr. Tuncay BA$O%LU - Doç.Dr. Murteza BED!R - Doç.Dr. Recep C!C! -!Dr. A. Hakan ÇAVU$O%LU - Prof.Dr. $amil DA%CI - Prof.Dr. Nihat DALGIN - Doç.Dr. Sabri ERTURHAN - Prof.Dr. H. Tekin GÖKMENO%LU - Prof.Dr. H. Mehmet GÜNAY - Y. Doç.Dr. Menderes GÜRKAN - Doç.Dr. Hasan HACAK - Doç.Dr. Abdurrahman HAÇKALI - Prof.Dr. Abdullah KAHRAMAN - Doç.Dr. Cengiz KALLEK - Doç.Dr. Ali KAYA - Dr. Saim KAYAD!B! - Dr. Hüseyin KAYAPINAR - Doç.Dr. Muharrem KILIÇ - Prof.Dr. Ferhat KOCA - Doç.Dr.!smail KÖKSAL - Doç.Dr. $ükrü ÖZEN - Y.Doç.Dr. Ali!hsan PALA - Dr. Ali PEKCAN - Y.Doç.Dr.!zzet SARGIN - Doç.Dr. Haluk SONGUR - Dr. Osman $AH!N - Dr. Murat $!M$EK - Doç.Dr. Hasan TANRIVERD! - Prof.Dr. Talip TÜRCAN - Dr. Mustafa YAYLA - Prof.Dr. Mustafa YILDIRIM - Doç.Dr. Kemal YILDIZ - Dr. Ya"ar Y!%!T الهيي ة الاستشارية العلمية / Board Dan #ma Bilim Kurulu / Advisory Scientific Prof.Dr. Hamza AKTAN - Prof.Dr. Vecdi AKYÜZ - Prof.Dr. H. Yunus APAYDIN - Prof.Dr. Fahrettin ATAR - Prof.Dr.!. Hakk AYDIN - Prof.Dr. M. Akif AYDIN - Prof.Dr. Ali BAKKAL - Prof.Dr. Mustafa BAKTIR - Prof.Dr. Ali BARDAKO%LU - Prof.Dr. Abdülaziz BAYINDIR - Prof.Dr. Faruk BE$ER - Prof. Dr.!brahim ÇALI$KAN - Prof.Dr. Orhan ÇEKER - Prof.Dr. Hamdi DÖNDÜREN - Prof.Dr.!. Kâfi DÖN- MEZ - Prof.Dr. Celal ERBAY - Prof.Dr. Mehmet ERDO%AN - Prof.Dr. Mehmet ERKAL - Prof.Dr. Osman ESK!C!O%LU - Prof.Dr. Be"ir GÖZÜBENL! - Prof.Dr. Hasan GÜLEÇ - Prof.Dr. Hayreddin KARAMAN - Prof.Dr. Muhsin KOÇAK - Prof.Dr. Salim Ö%ÜT - Doç.Dr. Ahmet ÖZEL - Prof.Dr. Mehmet $ENER - Prof.Dr. Salih TU% - Prof.Dr. Mustafa YILDIRIM - Prof.Dr. Davut YAYLALI - Prof.Dr. Y. Vehbi YAVUZ حول الكتب / Review Kitap Tan t m / Book Dr. A. Hakan ÇAVU$O%LU ملخصات/ Summaries Özetler/ Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR/Dr. Saim KAYAD!B! مراجعة المصادر control/ Bibliyografya Kontrol/ Bibliographic Muhammet Ali DANI$MAN منسق العلاقات العالمية Relations/ Uluslararas!li"kiler Koordinatörü/Coordinator of Int. Necmettin KIZILKAYA-Necmeddin GÜNEY Yaz!"leri Müdürü/Editorial assistant Hasan TÜRK sa#etkose@selcuk.edu.tr ISSN Kapak: Doç.Dr. Muhittin OKUMU$LAR!slâm Hukuku Ara"t rmalar Dergisi EBSCO nun haz rlad & Academic Search Complete (ASC) de indekslenerek özetleri yay nlanacakt r. Ayr ca dergide yay nlanan yaz lar EBSCO nun elektronik tarama motorlar nda yay mlanarak ilim dunyas na sunulacakt r.!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisi Index Islamicus taraf ndan taranmaktad r.

4 Yay n!lkeleri 1- Dergide yay mlanmas istenen yaz lar!slam Hukuku ile ilgili olmal d r:!slam hukuku ile ilgili ça&da" bir problem,!slam hukuk tarihi, edebiyat, son dönem, daha önce ya"am " ya da ça&da"!slam hukukçular n n ve eserlerinin tan t m, önceki fukahan n yazm " olduklar risalelerin ne"ri ve tercümesi, sempozyum ve tez de&erlendirmeleri vb. konularda olmal d r. 2- Ara"t rma ilmî metotlara uygun olmal d r. 3- Ara"t rmaya!ngilizce veya Arapça özet eklenmelidir. 4- Ara"t rmalar hakemlerin (en az iki hakem) olumlu görü"ünden sonra yay mlan r. 5- Dergide yay mlanan yaz lar n dil ve içerik bak m ndan sorumlulu&u yazarlar na aittir. 6- Yay mlanmayan yaz lar sahiplerine iade edilmez. Principles and Regulations For Publication 1- Research submitted for publication, should be based on Islamic jurisprudence 2- Research should concentrate on issues, -questions and contemporary problem, -history of Islamic jurisprudence, -its literature, - past and contemporary Islamic legists, dealing with Islamic subjects, with their works, -critical publications and translations of treatises (unpublished manuscripts) of the past Islamic legists / jurists about various subjects, -notes on symposiums, conferences, congresses or theises etc. 3- Research should be followed scentific methods. 4- A satisfied abstract shold be attached to the research to be translated into English or Arabic. 5- Researches should be arbitrated by Islamic legists/jurists according to methods which indicates principles and procedures of arbitration 6- The opinions expressed in the articles are solely those of the authors 7- Researches which not published, will not be returned. قواعد النشر وشروطه 1 ا ن يكون البحث المراد نشره فى المجلة مبنيا على الفقه الاسلامي 2 ا ن ينصب البحث على القضايا والمساي ل والمشكلات المعاصرة المتعلقة بالفقه الاسلامي ا و تاريخه ا و ا دبه ا و التعريف بالفقهاء المتا خرين والمتقدمين والمعاصرين مع بيان انجازا م العلمية ا و تحقيق رساي ل فقهاي نا القدامى وترجمتها ا و تقييم المو تمرات ا و الرسالات الخ. 3 ا ن يوافق البحث على المناهج العلمية 4 ا ن يرفق بالبحث خلاصة مستوفية له لترجمتها الى اللغة الا نجليزية ا و العربية 5 تنشرالبحوث بعد ا ن يتم التحكيم من قبل المتخصصين وفقا لقواعد التحكيم 6 جميع المسو وليات العلمية والقضاي ية للبحوث المنشورة فى المجلة على مو لفيها 7 البحوث التي لا تنشرلا تعاد لا صحا ا : العنوان / Address Adres / Musalla Ba&lar Sarn ç sok. No: 2 Selçuklu/KONYA Tel: Fax: Mehir Vakf Türkiye Gönüllü Te"ekküller Vakf ve IDSB üyesidir.

5 !Ç!NDEK!LER Editörden Makaleler Misyâr Nikâh -Kur ân ve Sünnetin Çizdi!i Aile Modeli Çerçevesinde Bir Yakla" m Misy!r Marriage-an Approach to Model of Family in the view of al-qur!n and al-sunnah Prof. Dr. Saffet KÖSE Aile Kurumunun Nikâh A"amas yla #lgili F khî Sorunlar The Judicial Problems Related to Wedding Stage in Family Establishment Prof. Dr. Nihat DALGIN Cinsellik ve Bekâr $iiler: Amerikan Lübnanl $ii Toplumunda Mut a Evlili!i Sex and the Single Shi ite: Mut a Marriage in an American Lebanese Shi ite Community Linda S. WALBRIDGE/ çev. Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN Osmanl Fetva Literatüründe Gayrimüslimlere Tan nan Din ve #badet Özgürlü!ü: Fetâvâ-yi Ali Efendi Örneklemi The Freedom of Religion and Worship of Non-muslims in Ottoman Fatw! Literature: The Case of Fet!v!-yi Ali Efendi Doç. Dr. Muharrem KILIÇ Ebû Hanîfe nin Hüküm #stinbat Yöntemi nin Fukaha Usûlü ndeki Rolü The Jurist Method (Fukaha Usûlü) in Islamic Law Methods Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN Hanefî Fakîhlerin Haber Anlay "lar n n Bir Göstergesi Olarak Nass Üzerine Ziyâde Meselesi Problem of Ziy!da Al! Al-Nass Which Indication of Narrating Theory of Hanaf" Doctrine Dr. Murat $#M$EK #slam Hukuk Terminolojisinin Olu"umu Ve #lgili Literatür The Formation of Islamic Law Terminology and Related Literatures Dr. Osman $AH#N

6 $âz K raatlar ve #slâm Hukûku Aç s ndan De!eri The Legal Value of the Exceptional Readings in the Islamic Jurisprudence Dr. Muharrem ÖNDER Haram Aylar n F khî Okunu"u Juristic Reading of the Forbidden/Sacred Months Doç. Dr. Sabri ERTURHAN Muhatt e-musavvibe (#ctihadî Çözümlemelerde Do!runun Tek Olup Olmad! ) Tart "mas nda Me"hur Dört Mezhep #mam Hangi Görü"ü Benimsedi? Which of the View the Four Leading Imams Have Held in the Discussion of Muhattia and Musawwiba Dr. M. Rahmi TELKENARO%LU F k h Usûlü Eserlerindeki F khî K yas Örneklerinin Bu Eserlerde Çerçevesi Çizilen F khî K yas Anlay " ndan Hareketle De!erlendirilmesi Evaluat on of Examples of Q yas (Analogy) in the Books of usûl Al-F qh (Pr nc ples of The Islam c Jur sprudence) in Point of Understand ng of Q yas in this Books Dr. Fatih ORUM Hz.Muhammed den Sonra Nesih Meselesi Discussion of Repeal in the Post-Prophet Muhammad Dr. Yüksel MAC#T Hukuka Ayk r l k Kavram n n F k h #lmi Aç s ndan De!erlendirilmesi The Concept of The Contradiction to Law and it is Valued According to the Science of Fiqh Doç. Dr. Kemal YILDIZ Döviz Opsiyon #"lemi ve F khî De!erlendirmesi Currency Option Transaction from the Point of Islamic Jurisprudence Yrd. Doç. Dr. Abdullah DURMU$ Cami ve Mescidlerle #lgili F khî Hükümler udgements of Islamic Fiqh Concerning to the Masjed and Mosques Süleyman SARI Ali Ku"çu ve H&"iye Ale t-telvîh Adl Eseri Ali Kushchu and His Work Named H!siya Al! t-talv"h Hasan ÖZER

7 Ebû Saîd Hâdimî ve Vazâifu l-mevtâ Adl Eserinin Tahkîki ve Tercümesi Ab# Sa"d H!dim" and the Veri cation and the Translation of His Work Called Vaz&if al Mawt& Usûl ve Fürûun Nafakas yla #lgili Nakiller Üzerine Bir #nceleme: Tahrîru n-nukûl fî nafakati l-fürû i ve l-usûl Müellif: Muhammed Emin b. Ömer $bn Âbidîn Çevirenler: Kemal YILDIZ-#lyas YILDIRIM-Mehmet GAYRETL# Mukatil B. Süleyman n (ö.150/767) Tefsiru Hamsi Mieti Ayetin Mine l-kur âni l-kerîm [Be"yüz Âyetin Tefsiri] Adl Kitab n n K saca Tan t m Ve Ahkâm Ayetleri Aç s ndan De!erlendirilmesi Yakup MAHMUTO%LU!mam "z#m "bu H#nif#nin Metodunu M#nims#mi$ Az#rbaycanl Aliml#r Azerbaijani scholars inherited!mam-i Azam Abu Hanifa s method Nizameddin AHMEDOV Sekîne E"-$ihabî nin Ahmet B. Harun El-berdicî nin Tabakât Adl Eserine Yönelik Ele"tirileri Üzerine #lkin AL#MURADOV Tez, Kitap, Sempozyum, Panel Tan t mlar Murat $im"ek, #slam Hukukunda Ba!lay c l k Bak m ndan Hz. Peygamber in Tasarru ar, Doktora Tezi, Konya 2008, 570 s Dr. Ali PEKCAN Talip Türcan, #slam Hukuk Biliminde Norm-Amaç #li"kisi, Ankara Okulu Yay., Ankara Adem Ç#FTC# Nihat Dalg n, #slâm Hukukunda Bo"ama Yetkisi, Marmara Üniversitesi #lâhiyat Fakültesi Vakf Yay nlar, #stanbul 2001, 278 s Bedriye BALTA - Müberra ELER Ali Pekcan,!slam Hukuk Teorisine Usûlî Yakla" mlar, Yediveren Kitap, Konya 2009, 442 s Dr. Murat $#M$EK

8 International Seminar on Research in Islamic Studies 2008 Addressing Contemporary Challenges & Future Prospects Dr. Saim KAYAD#B# & Prof. Dr. Ahmad Hidayat BUANG VI. #slâm Hukuku Anabilim Dal Koordinasyon Toplant s ve #slâm F kh Aç s ndan Helal G da Sempozyumu (3 4 Haziran 2009, Uluda!-Bursa Dr. Adnan MEMDUHO%LU Çe"itli Yönleriyle Prof. Dr. Sabahattin Zaim Konulu Panel Yrd. Doç. Dr. Abdullah DURMU$

9 9 editör den Türkiye nin!slam Hukuku (F k h) alan ndaki birikimini ilim dünyas n n hizmetine sunmak;!slam hukukunun kaynaklar, kavramlar, ekolleri, tarihi ve önemli "ahsiyetleri ile ilgili incelemeler, çe"itli hukuk sistemleriyle ilgili mukayeseli çal "malar, günümüzde ortaya ç km " ya da klasik literatürümüz içerisinde ele al nm " olmakla birlikte hala tart "ma konusu olmaya devam eden meselelerle ilgili ara"t rmalar yapmak; klasik literatürümüzün önemli bir bölümünü olu"turan orijinal risalelerin ne"ri, yazma veya matbu kaynaklar n tan t m, modern ara"t rmalarla ilgili de&erlendirmeler, yabanc dilde yaz lm " ve tercümesinde fayda mülahaza olunan makalelerin çevirileri gibi!slam hukukunu ilgilendiren konular ele almak üzere Nisan 2003 tarihinde yay m hayat na ilk ad m n atan!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisi, y lda iki defa olmak üzere ara vermeksizin 7. y l nda elinizdeki 13. say s ile okurlar yla bulu"man n mutlulu&u içerisindedir. Bu say da yine de&erli telif makaleler, iki adet yazma risâlenin tahkikli ne"ri, Arapça ve!ngilizceden çeviriler, kitap, tez tan t m ve de&erlendirmeleri ile sempozyum izlenimleri yer almaktad r. Dergimizin 13. say s nda yer alan yaz lar hakk nda bilgi vermek gerekirse, bu say da ilk olarak Prof. Dr. Sa#et KÖSE nin, Kur ân ve sünnetin çizdi&i aile modelinden hareketle, son as rda baz!slam ülkelerinde yayg nl k kazanan, evlenme akdinin bütün rükün ve "artlar na uygun olarak hukuki sonuçlar n do&uracak biçimde yap lm " olmakla birlikte kad n n baz haklar ndan feragat etti&i bir nikâh "ekli olan misyâr nikah n, isimlendirilmesi, ortaya ç k ", bu uygulamay do&uran sebepler, hükmü etraf nda ortaya ç kan tart "malar aç s ndan de&erlendirdi&i güncel bir f k h problemine " k tutan makalesi yer almaktad r. Prof. Dr. Nihat DALGIN taraf ndan kaleme al nan ikinci makalede de aile kurumuyla alakal olarak nikah a"amas nda ortaya ç kan problemler ve nedenleri üzerinde durulmaktad r. Bunun ard ndan yine aile hukukuyla alakal, Amerikada ya"ayan Lübnanl $iîlerin, mut a evlili&ine yakla" m ile ilgili sosyolojik alan taramas niteli&indeki!ngilizce makalenin tercümesi yer almaktad r. Farkl inançlar n bir arada ya"ama tecrübesinin bir örne&i niteli&indeki makalesinde Doç.Dr. Muharrem KILIÇ, Fetâvâ-y Ali Efendi örne&inden hareketle Osmanl fetva literatüründe yer alan kay tlara göre gayrimüslimlere tan nan din ve ibadet özgürlü&ü meselesine " k tutmaktad r. Bu ara"t rmadan sonra dergimizde f k h usûlü alan n n muhtelif meseleleri ile alakal makaleler gelmektedir. Bunlardan k saca bahsetmek gerekirse, Y.Doç.Dr. Ali DUMAN, f k h uslûnün olu"um dönemi

10 10 ile ilgili fukahâ metodu ayr "mas ve Ebû Hanîfe nin bu metottaki rolünü ara"t rmaktad r. Bir di&er makale, taraf m zdan kaleme al nan, f k h usûlünün temel tart "ma konular ndan, nass üzerine ziyâdenin nesih say l p say lmayaca& n n incelendi&i Hanefî Fakîhlerin Haber Anlay "lar n n Bir Göstergesi Olarak Nass Üzerine Ziyâde Meselesi adl ara"t rmad r. Yard. Doç. Dr. Osman $AH!N makalesinde, kavram, terim ve tan m yönünden!slam Hukuk terminolojisinin olu"umunu ve bu alanda haz rlanm " olan literatürü ele almaktad r. Dr. Muharrem ÖNDER üzerinde fazla çal "ma bulunmayan ve teknik bir konu mahiyeti arz eden "az k raatler konusunu ara"t rmakta; "az k raatlerin mahiyeti ve hukuki de&eri ile ilgili tart "malara yer vererek konuya " k tutmaktad r. Doç.Dr. Sabri ERTURHAN, hakk nda derli toplu bilgi ve de&erlendirmenin pek bulunmad & önemli bir konu olan haram aylar meselesini tarihi arka plan n da dikkate alarak, f khî sonuçlar aç s ndan incelemektedir. Dr. Rahmi TELKENARO%LU, f k h usûlünün temel tart "- ma noktalar ndan muhatt e-musavvibe meselesinde me"hur dört mezhep imam n n hangi görü"ü benimsedi&ini makalesine konu edinmektedir. Dr. Fatih ORUM usûl eserlerinde en çok zikredilen üç f khî k yas örne&inden hareketle, bu örneklerin usûl eserlerinde çerçevesi çizilen f khî k yas anlay " yla ne derece örtü"tü&ünü tespite çal "arak, teori-pratik uygunlu&unun tahlilini yapmaktad r. Dr. Yüksel MAC!T, nesihle ilgili ara"t rmas nda, bilinen ve kabul edilenin aksine, Peygamberden sonra neshin varl & anlam na gelen Kur an dan bir hükmün k yas ve icma ile neshinin mümkün oldu&unu savunarak, klasik dönem baz alimlerden bu görü"üne dayanak olabilecek deliller serdetmektedir. Doç. Dr. Kemal YILDIZ, modern hukukta önemli yer i"gal eden hukuka ayk r l k kavram n incelemekte ve bunu f k h ilmi aç s ndan de&erlendirmeye tabi tutmaktad r. F kh n farkl alanlar yla ilgili bir kaç makale de dergimizde yer almaktad r. Mesela, Y.Doç.Dr. Abdullah DURMU$ makalesinde, bir bedel kar" l & nda i"lem s ras nda tayin edilen bir vakitte, bir miktar dövizi önceden üzerinde mutab k kal nan kur ile satma veya alma hakk sa&layan sözle"me olarak tan mlanan döviz opsiyon i"lemini, ba"ta f k htaki sarf akdi kurallar olmak üzere, mücerred haklar n sat m, "art muhayyerli&i ve kaparo aç s ndan tahlil etmektedir. Süleyman SARI, Cami ve Mescidlerle!lgili F khî Hükümler adl makalesinde, in"as ndan süslenmesine, içine girebilecek "ah slardan, içinde yap labilecek davran "- lara kadar mescitlerle ilgili birçok f khî konuyu ele almaktad r.!bn Âbidîn in nafaka ile ilgili bir risalesinin çevirisi yan nda, önceki say lar m zdan bilindi&i üzere dergimizin gelenek haline getirdi&i klasik literatürümüzün önemli bir bölümünü olu"turan orijinal yazma risalelerin ne"ri k sm nda bu say da Hasan ÖZER taraf ndan -biri Mehmet ÇABA ile birlikte- yap lan iki yazma risale tahkiki yer almaktad r. Bunlardan ilki Ali Ku"çu ve H!"iye Ale- t-telvîh Adl Eseri, di&eri ise Ebû Saîd Hâdimî ve Vazâifu l-mevtâ Adl Eserinin Tahkîki ve Tercümesi isimli makalelerdir. Azerbaycan diyar ndan iki

11 makale de bu dergimizde yer almaktad r. Bunlardan birincisi, Nizameddin AHMEDOV un, Hanefi hukuk ekolünün Azerbaycan a tesirlerini ara"t ran Azerî alfebesiyle yaz lm " makalesi; ikincisi ise!lkin AL!MURADOV un Sekîne e"-$ihâbî nin Ahmet b. Harun el-berdicî nin Tabakât adl eserine yönelik ele"tirilerini ele ald & çal "mas d r. Yakup MAHMUDO%LU, Mukatil b. Süleyman n Tefsiru hamsi mieti âyetin mine l-kur âni l-kerîm adl kitab n n k saca tan t m ve ahkâm ayetleri aç s ndan de&erlendirilmesini yapmaktad r. Bu say m z n tez, kitap, sempozyum, panel tan t mlar bölümünde bir doktara teziyle üç kitap tan t m, iki sempozyum de&erlendirmesi ile bir panel izlenimi yer almaktad r. Dergimizin 13. Say s na katk da bulunan alan uzman tüm ara"t rmac hoca ve arkada"lar m za te"ekkür ederiz. Ayr ca!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisinin kurucu editörü, de&erli ilim adam Prof. Dr. Sa#et KÖSE ye, her say da oldu&u gibi elimizde ki say n n haz rlanmas nda göstermi" oldu&u gayret ve bize verdi&i destekten dolay sayg ve "ükranlar m sunar, azim ve gayretlerinin devam n dilerim. Ayr ca derginin ç kar lmas ndaki desteklerinden dolay Mehir Vakf ba"kan, mütevelli heyeti, ilim heyeti ve dan "ma kuruluna te"ekkür ederim. 11 Say Editörü Dr. Murat "!M"EK

12