FĐNANSAL RĐSKTEN KORUNMA MUHASEBESĐ

Transkript

1 ARALIK 2010 Nihai Taslak NT/2010/13 FĐNANSAL RĐSKTEN KORUNMA MUHASEBESĐ

2 Finansal riskten korunma muhasebesine ilişkin öneriler Finansal riskten korunma muhasebesi 1 Finansal riskten korunma muhasebesinin amacı, işletmenin kâr veya zararı etkileyebilecek belirli riskleri yönetmek için finansal araçları kullandığı risk yönetimi faaliyetlerinin etkisini finansal tablolarda sunmaktır. Bu yaklaşım finansal riskten korunma araçlarının amacının ve etkisinin anlaşılmasını sağlamak için söz konusu araçların içeriğini göstermeyi amaçlamaktadır. 2 Bir işletme, 5-18 ve B1-B26 Paragrafları uyarınca bir finansal riskten korunma aracı ile finansal riskten korunma konusu kalem arasında finansal riskten korunma ilişkisi tanımlayabilir. Đşletme finansal riskten korunma konusu kalem ve finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kayıplarını üncü Paragraflara göre muhasebeleştirir. Finansal riskten korunma konusu kalem bir kalemler grubu olduğunda işletme uncu Paragraflardaki ek hükümleri uygular. 3 Bir finansal varlık veya finansal borç portföyünün bir kısmının maruz kalınan faiz oranı riskine karşı yapılan gerçeğe uygun değer riskinden korunması işlemi için işletme, bu [taslak] TFRS yi değil TMS 39 Finansal Araçlar Muhasebeleştirme ve Ölçme Standardındaki faiz oranı riskinden korunan bir portföye ilişkin gerçeğe uygun değer riskinden korunma muhasebesi hükümlerini uygular (bakınız: TMS 39 Paragraf 81A, 89A ve UR 114 UR 132). 4 Finansal riskten korunma muhasebesi, gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılan özkaynağa dayalı finansal araçlara yapılan yatırımlara uygulanmaz. Finansal riskten korunma araçları Nitelikleri 5 Bazı yazılı opsiyonlar dışında, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen bir finansal varlık veya finansal borç, finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir (bakınız: Paragraf B4). 6 Yabancı para riskinden korunma işleminde, bir finansal varlık veya finansal borç, gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılan olarak sınıflandırılmaması şartıyla, finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir (bakınız: Paragraf 4). 7 Finansal riskten korunma muhasebesinin amaçları dikkate alındığında, sadece raporlayan işletme dışındaki bir tarafla (yani raporlama yapan grup ya da bireysel işletmenin dışında kalan tarafla) yapılan sözleşmeler finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir. Finansal risten korunma araçlarının tanımlanması 8 Bir finansal riskten korunma aracı finansal riskten korunma ilişkisinde bir bütün olarak tanımlanmalıdır. Bu durumun istisnaları aşağıdaki gibidir: (a) Bir opsiyon sözleşmesinin içsel değeri ile zaman değerinin ayrıştırılması ve opsiyonun zaman değerindeki değişikliğin değil sadece içsel değerindeki değişikliğin finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanması (bakınız: Paragraf 33) ve (b) Bir forward sözleşmesinin spot fiyatının ve faiz unsurunun ayrıştırılması ve forward sözleşmesinin faiz unsurundaki değişikliğin değil sadece spot unsurundaki değişikliğin finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanması.

3 9 Finansal riskten korunma aracının tamamının nominal değerinin bir kısmı, örneğin nominal değerin yüzde 50 si, finansal riskten korunma ilişkisi içerisinde finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir. Ancak bir finansal riskten korunma ilişkisi, finansal riskten korunma aracının geçerli olduğu sürenin sadece bir bölümü için tanımlanamaz. 10 Đşletme aşağıdakilerin herhangi bir bileşimini bir bütün olarak görebilir ve bunları birlikte finansal riskten korunma aracı olarak tanımlayabilir (bazı finansal riskten korunma araçlarından kaynaklanan risk veya risklerin diğer finansal araçlardan kaynaklanan risk veya risklerle karşılandığı durumlar dahil): (a) Türev ürünler veya nominal tutarlarının bir oranı (b) Türev olmayan ürünler veya nominal tutarlarının bir oranı. 11 Fakat bir yazılı opsiyon ile bir satın alınmış bir opsiyonun bileşimi olan türev araç (örneğin bir faiz oranı koruması) aslında net yazılı bir opsiyonsa, bu türev araç finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanamaz. Benzer şekilde sadece araçlardan hiçbirinin bir yazılı veya net yazılı opsiyon olmadığı durumlarda, iki veya daha fazla araç (veya bunların bir kısmı) finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir. Finansal riskten korunma konusu kalemler Nitelikleri 12 Bir finansal riskten korunma konusu kalem; muhasebeleştirilmiş bir varlık veya borç, muhasebeleştirilmemiş bir kesin taahhüt, gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini bir işlem veya yurtdışındaki işletmedeki bir net yatırım olabilir. Finansal riskten korunma konusu kalem: (a) Tek bir varlık, borç, kesin taahhüt, gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini bir işlem veya yurtdışındaki işletmedeki net yatırım veya (b) Bir varlık, borç, kesin taahhüt, gerçekleşme olasılığı yüksek tahmini bir işlem veya yurtdışındaki işletmedeki net yatırım grubu olabilir (34-39 uncu Paragraflara göre). Finansal riskten korunma konusu kalem aynı zamanda bu kalemlerin bir bileşeni olabilir (bakınız: 18 inci Paragraf). 13 Finansal riskten korunma konusu kalem güvenilir şekilde ölçülebilir olmalıdır. 14 Finansal riskten korunma konusu kalem bir tahmini işlemse (veya bunun bir parçasıysa), bu işlemin büyük ihtimalle gerçekleşebilir olması gerekir. 15 Maruz kalınan bir riskin ve bir türev ürünün bileşiminden oluşan toplam risk, finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanabilir (bakınız: Paragraf B9). 16 Finansal riskten korunma muhasebesinin amaçları açısından sadece, işletme dışındaki bir tarafla yapılan gerçekleşme olsalığı yüksek tahmini işlemler, varlıklar, borçlar veya kesin taahhütler finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanabilir. Finansal riskten korunma muhasebesi, grubun konsolide finansal tablolarında uygulanmaz; sadece, aynı grup içindeki işletmelerin ayrı veya bireysel finansal tablolarında, söz konusu işletmeler arasında gerçekleştirilen işlemler için uygulanır. 17 Bununla birlikte istisnai olarak, grup içi parasal bir kaleme ilişkin yabancı para riskinin (örneğin, iki bağlı ortaklık arasındaki borçlar/alacaklar), TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri Standardına göre konsolidasyon işlemi sırasında tam olarak elimine edilmeyen döviz kuru

4 kazanç veya kayıplarına sebep olması durumunda, söz konusu yabancı para riski konsolide finansal tablolarda finansal riskten korunma konusu kalem olarak sunulma koşullarını karşılayabilir. TMS 21 e göre grup içi parasal işlemin farklı para birimlerine sahip iki grup şirketi arasında gerçekleşmesi halinde, söz konusu işlemlerden kaynaklanan yabancı para kâr ve zararları konsolidasyon işlemleri sırasında tam olarak elimine edilmez. Buna ek olarak, gerçekleşme ihtimali yüksek grup içi tahmini bir işlemin, işlemi yapan işletmenin geçerli para biriminden farklı bir para birimi ile yapılmış olması ve ilgili yabancı para riskinin konsolide kâr veya zararı etkileyecek nitelikte olması şartıyla, söz konusu gerçekleşme ihtimali yüksek grup içi tahmini işleme ilişkin yabancı para riski konsolide finansal tablolarda finansal riskten korunma konusu kalem olarak sunulma koşullarını taşıyabilir. Finansal riskten korunma konusu kalemlerin tanımlanması 18 Bir işletme bir kalemin nakit akışlarındaki veya gerçeğe uygun değerindeki tüm değişimleri, finansal riskten korunma ilişkisi içerisinde finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir. Bunun yanı sıra işletme bir kalemin, yani bir bileşenin, gerçeğe uygun değerindeki veya nakit akışlarındaki değişimin tamamı dışında kalan herhangi bir unsuru da finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir. Đşletme aşağıda sıralanan bileşen türlerini (bunların bileşimleri de dahil) finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir: (a) Risk bileşeninin ayrı bir şekilde tanımlanabilir ve güvenilir şekilde ölçülebilir olması kaydıyla, sadece belirli risk veya risklerle (risk bileşeniyle) ilişkilendirilen kalemin gerçeğe uygun değerinde veya nakit akışlarında meydana gelen değişiklikler (bakınız: Paragraf B13 B18); sadece finansal riskten korunma konusu kalemin belirli bir fiyatın ya da faizin altında veya üstünde kalan (yani tek taraflı risk) nakit akışlarında veya gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişikliklerin tanımlanmasını içeren risk bileşenleri. (b) Bir veya daha fazla seçilmiş sözleşmeden doğan nakit akışları. (c) Nominal bileşenler, yani bir kalemin değerinin belirli bir kısmı (B19-B23 Paragraflarında düzenlendiği gibi). Finansal riskten korunma muhasebesi açısından tanımlama kriteri 19 Bir finansal riskten korunma ilişkisine, sadece aşağıda belirtilen tüm kriterler sağlandığında finansal riskten korunma muhasebesi uygulanır: (a) Finansal riskten korunma ilişkisi sadece uygun finansal riskten korunma araçlarından ve finansal riskten korunma konusu kalemlerden oluşur. (b) Finansal riskten korunma işleminin başlangıcında, finansal riskten korunma ilşkisine ve üstlenilen risk için işletmenin risk yönetim amacına ve stratejisine ilişkin resmi tanımlama ve belgeleme yapılır. Bu belgeleme, finansal riskten korunma aracının ve finansal riskten korunma konusu kalemin tanımını, korunulacak riskin yapısını ve işletmenin finansal riskten korunma ilişkisinin, finansal riskten korunma işleminin etkinliğine ilişkin hükümleri (finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğinin kaynaklarının analizi ve finansal riskten korunma oranının nasıl belirlendiği dahil olmak üzere) karşılayıp karşılamadığını nasıl değerlendirdiğini içerir. (c) Finansal riskten korunma ilişkisinin, finansal riskten korunma işleminin etkinliğine ilişkin hükümleri karşılaması gerekir (bakınız: B27-B39 Paragrafları). Bir finansal riskten korunma ilişkisi, (i) Finansal riskten korunma etkinliğinin değerlendirilmesi amaçlarını karşıladığında ve

5 (ii) Rastlantısal netleştirme dışında başarıya ulaşmasının beklenmesi durumunda finansal riskten korunma işleminin etkinliğine ilişkin hükümleri karşılar. Finansal riskten korunma işleminin muhasebeleştirilmesi 20 Bir işletme 19 uncu Paragraftaki tanımlama kriterlerini (buna işletmenin finansal riskten korunma ilişkisini tanımlama kararı dahildir) karşılayan finansal riskten korunma ilişkisine, finansal riskten korunma muhasebesi uygular. 21 Üç tür finansal riskten korunma ilişkisi vardır: (a) Gerçeğe uygun değer riskinden korunma: Muhasebeleştirilmiş bir varlık veya borcun ya da muhasebeleştirilmemiş bir kesin taahhüdün veya bu tür kalemlere ait bir bileşenin gerçeğe uygun değerinde meydana gelen, belirli bir risk ile ilişkilendirilebilen ve kâr veya zararı etkileyebilecek nitelikteki değişikliklere karşı gerçekleştirilen bir finansal riskten korunma işlemidir. (b) Nakit akış riskinden korunma: Muhasebeleştirilmiş bir varlık veya borca (örneğin, değişken oranlı borçların gelecekteki faiz ödemelerinin tamamı veya bir kısmı) ya da gerçekleşme ihtimali yüksek tahmini bir işleme ilişkin belirli bir riskle ilişkilendirilebilen ve kâr veya zararı etkileyebilecek nitelikteki nakit akışı değişikliklerinden korunmak için gerçekleştirilen bir finansal riskten korunma işlemidir. (c) TMS 21 de tanımlanan yurtdışındaki işletmede bulunan net yatırım riskinden korunma. 22 Bir kesin taahhüde ilişkin yabancı para riskinden korunma işlemi, gerçeğe uygun değer riskinden korunma veya nakit akış riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirilebilir. 23 Finansal riskten korunma ilişkisinin finansal riskten korunma işleminin etkinliğinin değerlendirilmesi amacına uygunluğunu yitirmiş olması fakat söz konusu finansal riskten korunma ilişkisi için tanımlanan risk yönetimi amacının aynı kalması halinde, işletme tanımlama kriterlerini karşılaması için finansal riskten korunma ilişkisini yeniden düzenler (bakınız: B46- B60 Paragrafları). Bir finansal riskten korunma ilişkisinin, finansal riskten korunma muhasebesi açısından tanımlama kriterlerini ileride kaybedebileceğinin beklenmesi durumunda, işletme daha önce harekete geçerek finansal riskten korunma ilişkisini yeniden düzenleyebilir. 24 Đşletme sadece, finansal riskten korunma ilişkisinin (veya finansal riskten korunma ilişkisinin bir parçasının) tanımlama kriterlerine uygunluğunun sona ermesi durumunda (eğer uygunsa finansal riskten korunma muhasebesine ait herhangi bir yeniden düzenlemeyi dikkate aldıktan sonra), geleceğe yönelik olarak finansal riskten korunma muhasebesine son verir. Bu işlem, finansal riskten korunma aracının vadesinin dolduğu veya satıldığı, sona erdiği veya ifa edildiği durumları kapsar (bu açıdan, finansal riskten korunma aracının yenilenmesi veya bir başka finansal riskten korunma aracına aktarılması, bu işlemlerin işletmenin belgelenmiş riskten korunma stratejisinin bir parçası olduğu durumlarda, vadenin dolması ya da sona ermesi olarak kabul edilmez). Bu durum, bütün finansal riskten korunma ilişkisini veya bir parçasını etkileyebilir. 25 Đşletme: (a) Đtfa edilmiş maliyetle ölçülen bir finansal araç (veya bunun bir bileşeni) niteliğindeki finansal riskten korunma konusu kaleme yönelik yapılan gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi için uygulanan finansal riskten korunma muhasebesine son verdiğinde 28 inci Paragrafı;

6 (b) Nakit akış riskinden korunmak için yapılan finansal riskten korunma muhasebesine son verdiğinde 30 uncu Paragrafı uygular. Gerçeğe uygun değer riskinden korunma 26 Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi, finansal riskten korunma süresi boyunca, Paragraf 19 daki tanımlama kriterlerini karşıladığı sürece aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir: (a) Finansal riskten korunma aracının yeniden ölçümünden kaynaklanan kazanç veya kayıplar, diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir. (b) Finansal riskten korunma konusu kalemden kaynaklanan kazanç veya kayıp finansal durum tablosunda ayrı bir kalem olarak sunulur ve diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir. Bu ayrı kalem finansal riskten korunma konusu varlığın veya borcun yer aldığı kalemden hemen sonra sunulur. Söz konusu ayrı kalem, finansal riskten korunma konusu kalemin bir varlık olduğu raporlama döneminde varlıkların içerisinde, bir borç olduğu raporlama döneminde ise borçların içerisinde sunulur. Bu kalemlerde yer alan tutarlar, ilgili varlıklar veya borçlar finansal durum tablosu dışı bırakıldığında, finansal durum tablosundan çıkarılır. Bir finansal riskten korunma konusu kalemin muhasebeleştirilmemiş bir kesin taahhüt (veya bununla ilgili bir bileşen) olması durumunda, finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerinde daha sonra meydana gelen toplam değişim, diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen kazanç veya kayıp ile birlikte bir varlık veya borç olarak muhasebeleştirilir. (c) Finansal riskten korunma aracının ve finansal riskten korunma konusu kalemin yeniden ölçümünden kaynaklanan kazanç veya kaybın etkin olmayan kısmı, diğer kapsamlı gelirden kâr veya zarara aktarılır. 27 Bir gerçeğe uygun değer riskinden korunma işleminde finansal riskten korunma konusu kalemin, finansal olmayan bir varlığın edinilmesi veya finansal olmayan borcun üstlenilmesi amacıyla yapılan kesin bir taahhüt (veya bununla ilgili bir bileşen) olduğu durumlarda, işletmenin kesin taahhüdü yerine getirmesinden kaynaklanan finansal olmayan varlık veya finansal olmayan borcun başlangıçtaki defter değeri, finansal durum tablosunda muhasebeleştirilmiş olan finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerindeki toplam değişimi içerecek şekilde düzeltilir. 28 Finansal riskten korunma konusu kalemin itfa edilmiş maliyetle ölçülen bir finansal araç (veya bununla ilgili bir bileşen ise) olması durumunda Paragraf 26(b) de tanımlanan finansal durum tablosundaki ayrı hesap kalemi kâr veya zarar aracılığıyla itfa edilir. Đtfa işlemine bir düzeltme yapılır yapılmaz başlanabilir ve söz konusu işleme, ayrı hesap kaleminin finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerinde meydana gelen değişikliklere göre düzeltilmesinin sona ermesinden önce başlanması gerekir. Đtfa işlemi, itfanın başladığı tarih itibariyle yeniden hesaplanan etkin faiz oranını esas alır (ayrı hesap kaleminin ve ilgli finansal aracın defter değeri göz önünde bulundurulur). Nakit akış riskinden korunma 29 Nakit akış riskinden korunma işlemi 19 uncu Paragrafta yer alan tanımlama kriterini karşıladığı sürece aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir: (a) Finansal riskten korunma konusu kalemin özkaynakla ilgili olan ayrı bileşeni (nakit akış riskinden korunma fonu) (mutlak değer itibariyle) aşağıdakilerden düşük olanına göre düzeltilir: (i) Finansal riskten korunma işleminin başından itibaren finansal riskten korunma aracının

7 toplam kazanç veya kaybı ve (ii) Finansal riskten korunma işleminin başından itibaren finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerinde (bugünkü değerinde) meydana gelen toplam değişim (örneğin finansal riskten korunma işlemindeki gelecekte beklenen nakit akışlarındaki değişimin bugünkü değeri). (b) Finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kaybın etkin olduğu tespit edilen kısmı (örneğin (a) maddesine göre hesaplanan nakit akış riskinden korunma fonunda meydana gelen değişim) diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir. (c) Geriye kalan herhangi bir kazanç veya kayıp (örneğin finansal riskten korunmada etkin olmayan kısım) kâr veya zararda muhasebeleştirilir. (d) (a) maddesine göre nakit akış riskinden korunma fonunda biriken tutar aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir: (i) Tahmini işleme ilişkin finansal riskten korunma işleminin sonraki dönemlerde, finansal olmayan bir varlık veya finansal olmayan bir borcun muhasebeleştirilmesine neden olması veya finansal olmayan bir varlık veya finansal olmayan bir borca ilişkin tahmini bir işlemin gerçeğe uygun değer riskinden korunma muhasebesi uygulanan bir kesin taahhüde dönüşmesi durumunda, işletme bu tutarı nakit akış riskinden korunma fonundan çıkarır ve direkt olarak varlığın veya borcun başlangıçtaki maliyetine veya diğer defter değerine dahil eder. Bu bir yeniden sınıflama düzeltmesi değildir (bakınız: TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu) ve bu yüzden diğer kapsamlı geliri etkilemez. (ii) (i) maddesi dışında kalan nakit akış riskinden korunma işlemlerinde bu tutar, bir yeniden sınıflama düzeltmesi olarak nakit akış riskinden korunma fonundan kâr veya zarara aktarılarak yeniden sınıflandırılır (bakınız: TMS 1). Bu işlem, finansal riskten korunma işleminin gelecekte beklenen nakit akışlarının, kâr veya zararı etkilediği aynı dönem veya dönemlerde gerçekleştirilir (örneğin faiz gelirinin veya faiz giderinin muhasebeleştirildiği dönemde veya tahmini bir satış gerçekleştiğinde). (iii) Ancak, bu tutar bir zararsa ve işletme bu zararı gelecek bir veya daha fazla dönemde geri kazanamayacağını bekliyorsa, yeniden kazanılamayacağı beklenen bu tutar bir yeniden sınıflama düzeltmesi olarak kâr veya zararda sınıflandırılır (bakınız: TMS 1). 30 Đşletmenin nakit akış riskinden korunma işlemi için uygulanan finansal riskten korunma muhasebesine son vermesi durumunda (bakınız: 24 üncü ve 25 inci Paragraflar), Paragraf 29 (a) ya göre nakit akış riskinden korunma fonunda biriken tutar aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir: (a) Korunmaya konu olan gelecekteki nakit akışlarının gerçekleşmesi hala bekleniyorsa bu tutar, gelecekteki nakit akışı gerçekleşene kadar nakit akış riskinden korunma fonunda kalır. Gelecekteki nakit akışları gerçekleştiğinde ise Paragraf 29 (d) uygulanır. (b) Korunmaya konu olan gelecekteki nakit akışlarının artık gerçekleşmeyeceği bekleniyorsa bu tutar, bir yeniden sınıflama düzeltmesi olarak (bakınız: TMS 1) nakit akış riskinden korunma fonundan kâr veya zarara aktarılarak yeniden sınıflandırılır. Gerçekleşme ihtimali artık yüksek olmayan korunmaya konu olan gelecekteki nakit akışlarının hala gerçekleşmesi bekleniyor olabilir. Yurtdışındaki işletmede bulunan net yatırım riskinden korunma 31 Yurtdışındaki işletmede bulunan net yatırım riskinden korunma amaçlı işlemler, net yatırımın

8 bir parçası olarak muhasebeleştirilen parasal kalemlere ilişkin finansal riskten korunma işlemleri de dahil olmak üzere (bakınız: TMS 21), nakit akış riskinden korunma işlemlerine benzer şekilde muhasebeleştirilirler: (a) Finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kaybın etkin olduğu tespit edilen kısmı (bakınız: Paragraf 29) diğer kapsamlı gelir içerisinde muhasebeleştirilir ve (b) Finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kazanç veya kaybın etkin olmayan kısmı kâr veya zararda muhasebeleştirilir. 32 Finansal riskten korunma işleminin etkin olan kısmıyla ilgili olan ve nakit akış riskinden korunma fonunda birikmiş olan finansal riskten korunma aracına ilişkin kazanç ya da kayıp, TMS 21 in uncu Paragrafları uyarınca yurtdışındaki işletmenin tamamen veya kısmen elden çıkarılması sırasında yeniden sınıflandırma düzeltmesi olarak özkaynaklardan çıkarılarak kâr veya zarar içerisinde yeniden sınıflandırılır (bakınız: TMS 1). Opsiyonların zaman değerinin muhasebeleştirilmesi 33 Đşletme bir opsiyon sözleşmesinin içsel değerini ve zaman değerini ayrıştırdığında ve sadece opsiyonun içsel değerindeki değişimleri finansal riskten korunma aracı olarak tanımladığında, opsiyonun zaman değerini aşağıdaki şekilde muhasebeleştirir: (a) Đşletme, opsiyonun: (i) Bir işlemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi veya (ii) Bir dönemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi koruması dikkate alınarak belirlenen finansal riskten korunma konusu kalem türüne göre opsiyonun zaman değerini ayrıştırır. (b) Bir işlemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi korumayı sağlayan bir opsiyonun zaman değerinin gerçeğe uygun değerindeki değişimin finansal riskten korunma konusu kalemle ilişkili olan kısmı, diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir. Özkaynağın ayrı bir bileşeninde birikmiş olan opsiyonun zaman değerinden kaynaklanan gerçeğe uygun değerdeki toplam değişim aşağıdaki şekilde muhasebeleştirilir: (i) Finansal riskten korunma konusu kalemin, finansal olmayan bir varlığın veya finansal olmayan bir borcun ya da gerçeğe uygun değer riskinden korunma muhasebesi kullanılan bir kesin taahhüdün muhasebeleştirilmesine neden olması durumunda, işletme bu tutarı özkaynakta yer aldığı ayrı bileşenden çıkarır ve direkt olarak varlığın veya borcun başlangıçtaki maliyetine veya diğer defter değerine dahil eder. Bu işlem bir yeniden sınıflama düzeltmesi değildir (bakınız: TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu) ve bu yüzden diğer kapsamlı geliri etkilemez. (ii) (i) maddesi dışında kalan finansal riskten korunma ilişkilerinde bu tutar bir yeniden sınıflama düzeltmesi olarak özkaynakta yer aldığı ayrı bileşenden kâr veya zarara aktarılarak yeniden sınıflandırılır (bakınız: TMS 1). Bu işlem, finansal riskten korunma işlemine konu olan gelecekte beklenen nakit akışlarının, kâr veya zararı etkilediği aynı dönem veya dönemlerde gerçekleştirilir (örneğin tahmini bir satış gerçekleştiğinde). (iii) Fakat bu tutarın tümünün veya bir kısmının gelecek bir veya daha fazla dönemde geri kazanılması beklenmiyorsa, geri kazanılması beklenmeyen tutar yeniden sınıflama düzeltmesi olarak (bakınız: TMS 1) kâr veya zarar içerisinde yeniden sınıflandırılır. (a) Bir dönemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi korumayı sağlayan bir

9 opsiyonun zaman değerinin gerçeğe uygun değerindeki değişimlerinin finansal riskten korunma konusu kalemle ilgili olan kısmı, diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir ve özkaynağın ayrı bir bileşeninde toplanır. Opsiyonu yazan ya da satan tarafa ödenen başlangıçtaki zaman değerinin finansal riskten korunma konusu kalemle ilgili olan kısmı, finansal riskten korunma ilişkisi boyunca oransal olarak itfa edilir. Böylece her dönemde itfa tutarı, yeniden sınıflama düzeltmesi olarak (bakınız: TMS 1) özkaynaktaki ayrı bileşenden kâr veya zarara aktarılarak yeniden sınıflandırılır. Fakat finansal riskten korunma aracı olarak opsiyonun içsel değerindeki değişimleri içeren finansal riskten korunma ilişkisi için uygulanan finansal riskten korunma muhasebesine son verildiği takdirde, özkaynağın ayrı bir bileşeninde biriken net tutar (yani toplam itfa payı da dahil) derhal yeniden sınıflama düzeltmesi olarak (bakınız: TMS 1) kâr veya zararda yeniden sınıflandırılır. Kalemler grubunun finansal riskten korunması Kalemler grubunun finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanması 34 Bir kalemler grubu (net pozisyon oluşturan bir kalemler grubu da dahil, bakınız: B70-B76 Paragrafları) sadece aşağıdaki durumlarda finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanabilir: (a) Kalemler grubu, herbiri uygun finansal riskten korunma konusu kalem olan kalemlerden oluştuğunda, (b) Gruptaki kalemler birlikte bir grup olarak risk yönetimi amaçlarına uygun kullanıldığında ve (c) Sadece nakit akış riskinden korunma muhasebesi için, korunulan riske maruz kalan ve karşılıklı netleşen finansal riskten korunma konusu kalemler grubundaki nakit akışları, aynı ve sadece netleştirmenin gerçekleştirildiği raporlama döneminde (TMS 34 Ara Dönem Finansal Raporlama Standardında tanımlanan ara dönem dahil) kâr veya zararı etkilediğinde. Nominal tutarın bir bileşeninin tanımlanması 35 Đşletmenin risk yönetim amaçlarıyla tutarlı olduğu sürece uygun bir kalemler grubunun oransal bir bileşeni, uygun bir finansal riskten korunma konusu kalemdir. 36 Tüm kalemler grubunun bir katman bileşeni (örneğin bir taban katman) sadece: (a) Ayrı olarak tanımlanabilir ve güvenilir olarak ölçülebilir ise; (b) Risk yönetiminin amacı katman bileşeninin finansal riskten korunması ise; (c) Katmanın tanımlandığı grup bütünündeki kalemler, aynı korunulan riske maruz kalıyorlar ise (finansal riskten korunma konusu katmanın ölçümü, finansal riskten korunma konusu katmanı oluşturan grubun tamamından gelen kalemlere bağlı olmadığı için); (d) Mevcut kalemlerin korunması işlemi için (örneğin muhasebeleştirilmemiş bir kesin taahhüt veya muhasebeleştirilmiş bir varlık) işletme korunulan katmanın tanımlandığı kalemler grubu bütününü tanımlayabiliyor ve izleyebiliyor (ve böylece finansal riskten korunma muhasebesinin hükümleri yerine getirilebiliyor) ise ve (e) Gruptaki kalemler, gerçeğe uygun değeri korunulan risk tarafından etkilenmeyenler dışındaki peşin ödeme opsiyonlarını içermiyor ise

10 finansal riskten korunma muhasebesi için uygundur. Sunum 37 Gelir tablosunda farklı kalemleri etkileyen ve birbirini mahsup eden korunulan risk pozisyonlarını içeren bir kalemler grubunun korunması işlemi için (örneğin bir net pozisyon koruması işleminde), finansal riskten korunma aracının kâr veya zararda muhasebeleştirilmiş olan kazanç ya da kaybı, finansal riskten korunma konusu kalemden etkilenen hesap kalemlerinden ayrı bir kalem olarak sunulur. 38 Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işleminde, bir grup olarak birlikte finansal riskten korunmaya konu olan varlıklar ve borçlara ilişkin kazanç ya da kayıp, Paragraf 26(b) ye göre finansal durum tablosunda muhasebeleştirilir. Kazanç veya kayıp brüt tutarı üzerinden ilgili varlıkları içeren her bir kalemden hemen sonra sunulur. Sıfır net pozisyonlar 39 Finansal riskten korunma konusu kalem sıfır net pozisyonu olan bir grup ise (yani finansal riskten korunma konusu kalemler kendi içerisinde grup bazında kontrol edilen riski tamamen mahsup ettiğinde), aşağıdaki durumlar söz konusu olduğunda işletmenin söz konusu kalemi, finansal riskten korunma aracını içermeyen bir finansal riskten korunma ilişkisi içerisinde tanımlamasına izin verilir. (a) Korunma işlemi, zamanla boyutu değişen bir korunulan pozisyon için devam eden bir net riskten korunma stratejisinin parçası ise; (b) Devam eden net riskten korunma stratejisinin süresi boyunca uygun finansal riskten korunma araçları, net riskten korunma için kullanılacak ise (yani net pozisyon sıfır değil ise); (c) Net pozisyonun sıfır olmadığı durumlardaki net pozisyonlara genellikle finansal riskten korunma muhasebesi uygulanırsa ve bu pozisyonlar için uygun finansal riskten korunma aracı kullanılarak finansal riskten korunma işlemi gerçekleştirilirse ve (d) Sıfır net pozisyona finansal riskten korunma muhasebesinin uygulanmaması, aslında net pozisyona ait finansal riskten korunma işlemi olarak muhasebeleştirilmesi gereken birbirini mahsup eden risk pozisyonlarını muhasebeleştirmeyerek, tutarsız muhasebe çıktılarına neden olacaksa. Açıklamalar 40 Finansal riskten korunma muhasebesi açıklamaları aşağıdaki hususlar hakkında bilgi sağlamalıdır: (a) Đşletmenin risk yönetim stratejisi ve bu stratejinin risk yönetiminde nasıl uygulandığı; (b) Đşletmenin finansal riskten korunma faaliyetlerinin, gelecekteki nakit akışlarının tutarını, zamanlamasını ve belirsizliğini nasıl etkileyebileceği ve (c) Finansal riskten korunma muhasebesinin işletmenin finansal durum tablosuna, kapsamlı gelir tablosuna ve özkaynaklar değişim tablosuna etkileri. 41 Đşletme gerekli açıklamaları finansal durum tablosunda tek bir dipnotta veya ayrı bir bölümde sunar. Fakat finansal tablolardan, yönetici yorumu veya risk raporu gibi finansal tablolarla aynı şartlarda ve aynı zamanda finansal tablo kullanıcılarına sunulan diğer bazı tablolara atıf

11 yapılarak dahil edilmesi kaydıyla işletmenin başka bir yerde sunulmuş olan bilgiyi tekrar sunmasına gerek yoktur. Atıf yapılarak dahil edilen bilgilerin olmaması durumunda finansal tablolar eksiktir nci Paragraflar uyarınca, açıklanan bilginin risk kategorilerine göre ayrılmasının gerekli görüldüğü durumlarda işletme, korunmayı amaçladığı ve finansal riskten korunma muhasebesi uygulanan riski temel alarak her bir risk kategorisini belirler. Đşletme tüm finansal riskten korunma muhasebesi açıklamaları için tutarlı olarak risk kategorilerini belirler. 43 Đşletme 40 ıncı Paragraftaki amaçları yerine getirmek için (aşağıda aksi belirtilmedikçe) ne kadar detayın açıklanacağına, açıklama hükümlerinin farklı unsurlarına ne kadar vurgu yapılacağına, birleştirme ve ayrıştırma düzeyinin uygunluğuna ve finansal tablo kullanıcılarının açıklanan sayısal bilgileri değerlendirmeleri için herhangi bir ek bilgiye ihtiyaç duyup duymayacağına karar verir. Bununla birlikte işletme birleştirme ve ayrıştırma düzeyini belirlerken, TFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar Standardında yer alan diğer açıklama hükümleri için kullanacağı birleştirme ve ayrıştırma düzeyini dikkate alır. Risk yönetim stratejisi 44 Đşletme, korunmayı amaçladığı ve finansal riskten korunma muhasebesi uyguladığı her bir risk kategorisi için risk yönetim stratejisini açıklar. Bu açıklama finansal bilgi kullanıcılarına (örneğin): (a) Her bir riskin nasıl ortaya çıktığı, (b) Đşletmenin her bir riski nasıl kontrol ettiği; bu açıklama işletmenin bir kalemi tamamen tüm risklerden mi yoksa bir kalemin risk bileşeninden (bileşenlerinden) mi koruduğunu içerir, (c) Đşletmenin kontrol ettiği riskin boyutu, ile ilgili değerlendirme yapma olanağı sağlar. Gelecekteki nakit akışlarının tutarı, zamanlaması ve belirsizliği 45 Her bir risk kategorisi için işletme, finansal bilgi kullanıcılarının, her bir risk kategorisindeki kontrol edilen riskin türünü, her bir korunulan risk türünün boyutunu ve her bir risk türünde finansal riskten korunma stratejisinin etkisini değerlendirmelerini sağlayacak sayısal bilgileri açıklar. 46 Đşletme, finansal riskten korunma ilişkisinin kâr veya zararı etkilemesinin beklendiği her bir sonraki dönem için, aşağıdaki hususları açıklayan bir analiz sunar: (a) Đşletmenin maruz kaldığı her bir riskin parasal tutarı veya parasal tutar dışında kalan diğer miktarı (örneğin ton, metreküp) (kalemler grubunun korunması işlemi için işletme, bir grup veya net pozisyon kapsamında maruz kalınan riskleri açıklar); (b) Korunulan riskin tutarı veya miktarı ve (c) Sayısal olarak finansal riskten korunma işleminin maruz kalınan riski nasıl değiştirdiği (yani işletmenin korunduğu ortalama faiz oranı gibi maruz kalınan riskin korunma işleminden sonra profili). *************** 47 Her bir risk kategorisi için işletme, dönem boyunca finansal riskten korunma ilişkisini etkilemesi beklenen finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğinin kaynaklarını açıklar. 48 Bir finansal riskten korunma ilişkisinde finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğinin diğer

12 kaynakları ortaya çıkarsa, işletme bu kaynakları ve sonuç olarak ortaya çıkan finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğini açıklar. Finansal riskten korunma muhasebesinin temel finansal tablolara etkileri 49 Đşletme, her bir finansal riskten korunma türü için (gerçeğe uygun değer riskinden korunma, nakit akış riskinden korunma veya yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma) risk kategorisine göre finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanmış kalemlerle ilgili olan aşağıdaki tutarları ayrı olarak bir tablo formatında açıklar: (a) Finansal riskten korunma araçlarının (finansal borçlar ve finansal varlıklar ayrı olarak) defter değeri ve (b) Finansal riskten korunma araçları ile ilgili itibari değerler veya diğer sayısal miktarlar (örneğin ton veya metreküp). 50 Đşletme, her bir finansal riskten korunma türü için (gerçeğe uygun değer riskinden korunma, nakit akış riskinden korunma veya yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma) risk kategorisine göre finansal riskten korunma konusu kalemle ilgili olan aşağıdaki tutarları ayrı olarak bir tablo formatında açıklar: (a) Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi için: (i) Borçlardan varlıkları ayırarak, finansal durum tablosunda ayrı bir hesap kaleminde sunulan finansal riskten korunma konusu kaleme ilişkin toplam kazanç veya kayıpların defter değeri ve (ii) Finansal riskten korunma muhasebesine son verilmiş herhangi bir korunma işleminin finansal durum tablosundaki bakiyesi. (b) Nakit akış riskinden ve yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma işlemi için: (i) Finansal riskten korunma konusu kalem kâr veya zararı etkilediğinde yeniden sınıflanacak olan devam eden korunma işlemi için nakit akış riskinden korunma fonundaki bakiye ve (ii) Finansal riskten korunma muhasebesine son verilmiş herhangi bir korunma işleminden kaynaklanan, nakit akış riskinden korunma fonundaki bakiye. 51 Đşletme her bir finansal riskten korunma türü için (gerçeğe uygun değer riskinden korunma, nakit akış riskinden korunma veya yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma) risk kategorisine göre aşağıdaki tutarları ayrı olarak bir tablo formatında açıklar: (a) Gerçeğe uygun değer riskinden, nakit akış riskinden ve yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma işlemi için: (i) Diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen finansal riskten korunma aracının değerindeki değişimler; (ii) Kâr veya zararda muhasebeleştirilen finansal riskten korunma işleminin etkinsizliği; (iii) Finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğinin dahil edildiği gelir tablosundaki hesap kalem(ler)inin tanımı. (b) Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi için, finansal riskten korunma konusu kalemin değerindeki değişim.

13 (c) Nakit akış riskinden ve yurtdışı işletmedeki net yatırım riskinden korunma işlemi için: 52 Đşletme, (i) Net pozisyonların korunması işlemi için, gelir tablosundaki ayrı bir hesap kaleminde muhasebeleştirilen finansal riskten korunma kazanç veya kayıpları (bakınız: Paragraf 37); (ii) Yeniden sınıflandırma düzeltmesi olarak nakit akış riskinden korunma fonundan kâr veya zarara aktarılarak yeniden sınıflandırılan tutarları (bakınız: TMS 1) (daha önce finansal riskten korunma muhasebesi uygulanan fakat artık korunulan gelecekteki nakit akışlarının gerçekleşmesinin beklenmediği tutarlarla, finansal riskten korunma konusu kalemin kâr veya zararı etkilemesi nedeniyle transfer edilen tutarlar arasındaki fark belirtilir) ve (iii)yeniden sınıflandırma düzeltmesinden etkilenen gelir tablosundaki ilgili hesap kaleminin tanımı (bakınız: TMS 1). (a) Finansal tablo kullanıcılarının, Paragraf 51(a)(i), (c)(i) ve (c)(ii) deki açıklamalarla ilgili tutarları tanımalarını sağlayan; (b) Opsiyonun zaman değeri Paragraf 33 e göre muhasebeleştirildiğinde, bir işlemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi korumayı sağlayan opsiyonların zaman değerine ilişkin tutarlar ve bir dönemle ilgili finansal riskten korunma konusu kalemi korumayı sağlayan opsiyonların zaman değerine ilişkin tutarları birbirinden ayırt eden (bakınız: Paragraf B67-B69) TMS 1 e göre birikmiş diğer kapsamlı gelirlere ilişkin olarak, özkaynaklar değişim tablosunda veya finansal tablo dipnotlarında bir mutabakat sunar. Yürürlük tarihi ve geçiş 53 Erken uygulamaya izin verilmekle birlikte işletme bu [taslak] TFRS yi 1 Ocak 2013 ve sonrasında başlayan yıllık dönemler için uygular. [Taslak] TFRS nin ilk uygulamasından önceki dönemler için sağlanan karşılaştırmalı bilgide, bu [taslak] TFRS nin açıklama hükümlerinin uygulanmasına gerek yoktur. Fakat, sadece mevcut tüm TFRS 9 hükümlerine önceden geçilmiş olması veya aynı anda geçilmiş olması durumunda, bu [taslak] TFRS nin finansal riskten korunma muhasebesi hükümleri uygulanabilir. 54 Bu [taslak] TFRS ye geçiş tarihinde finansal riskten korunma muhasebesinin uygulanması için tüm tanımlama kriterlerinin bu tarihte sağlanıyor olması gerekir. 55 TMS 39 a göre finansal riskten korunma muhasebesi uygulanmış olan finansal riskten korunma ilişkisi bu [taslak] TFRS nin kriterlerine göre (bakınız: Paragraf 19) finansal riskten korunma muhasebesi için gerekli hükümleri de sağlıyorsa, devam eden finansal riskten korunma ilişkisi olarak görülür.

14 Ek A Tanımlanan terimler Bu ek, bu TFRS nin ayrılmaz bir parçasıdır. Aşağıdaki terimler TFRS 9 Ek A da, TMS 32 Paragraf 11 de veya TMS 39 Paragraf 9 da tanımlanmış olup, söz konusu TFRS lerde belirtilen anlamları ile kullanılmışlardır: (a) türev ürün (b) etkin faiz yöntemi (c) özkaynağa dayalı finansal araç (d) gerçeğe uygun değer (e) finansal varlık (f) finansal araç (g) finansal borç kesin taahhüt Belirli miktarda bir kaynağın belirli bir fiyattan gelecekteki belirli bir tarihte veya tarihlerde el değiştirmesine yönelik bağlayıcı bir anlaşmadır. tahmini işlem Taahhüt edilmemiş gerçekleşmesi beklenen gelecekteki işlemdir.

15 Ek B Uygulama rehberi Bu ek, bu [taslak] TFRS nin ayrılmaz bir parçasıdır. Finansal riskten korunma araçları Nitelikleri B1 B2 B3 Karma sözleşmelerde saklı olan fakat ayrı olarak muhasebeleştirilmeyen türev ürünler, finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanamazlar. Đşletmenin kendi özkaynağına dayalı araçları, finansal varlık veya finansal borç değildir. Bu yüzden finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanamazlar. Yabancı para riskinden korunma işleminde, TMS 21 e göre tanımlanan türev olmayan bir finansal aracın yabancı para riski bileşeni, finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir. Yazılı opsiyonlar B4 Bu [taslak] TFRS bazı yazılı opsiyonlar haricinde bir türev aracın finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabileceği durumları sınırlamaz. Yazılı bir opsiyon satın alınmış bir opsiyonun, başka bir finansal araçta saklı olanlar da dahil olmak üzere, netleştirilmesi amacıyla sınıflanmadıkça, söz konusu yazılı opsiyonun finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanması uygun değildir (örneğin, yazılı bir alım opsiyonunun vadeden önce ödenebilir bir borcun riskinden korunma aracı olarak kullanılması). Finansal riskten korunma araçlarının tanımlanması B5 B6 Döviz kuru riskinden korunma dışındaki korunma işlemleri için, gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak ölçülen türev olmayan bir finansal varlık veya türev olmayan bir finansal borç, finansal riskten korunma aracı olarak tanımlandığında, bu tanımlama türev olmayan finansal aracın tamamı için yapılır. Farklı risk pozisyonlarının finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmaları şartıyla, tek bir finansal riskten korunma aracı birden fazla risk türü için finansal riskten korunma aracı olarak tanımlanabilir.

16 Finansal riskten korunma konusu kalemler Nitelikleri B7 B8 B9 Bir işletme birleşmesinde bir şirketin edinimi amacıyla yapılan kesin taahhüt sözleşmesi, yabancı para riski dışında, finansal riskten korunma konusu kalem olamaz; çünkü korunulan diğer riskler ayrıca belirlenemez ve ölçülemez. Söz konusu diğer riskler genel işletme riskleridir. Özkaynak yöntemi ile muhasebeleştirilen bir yatırım, gerçeğe uygun değer riskinden korunma amaçlı işlemlerde finansal riskten korunma konusu kalem olamaz; çünkü özkaynak yöntemi, ilgili yatırımın gerçeğe uygun değerindeki değişimlerden ziyade, yatırımcının iştirakin kâr veya zararı üzerindeki payının kâr veya zararda muhasebeleştirilmesini gerektirir. Benzer nedenle, konsolide edilen bağlı ortaklıktaki yatırım, gerçeğe uygun değer riskinden korunma amaçlı işlemlerde finansal riskten korunma konusu kalem olamaz. Çünkü konsolidasyon işleminde ilgili yatırımın gerçeğe uygun değerindeki değişimler değil, ilgili bağlı ortaklığın kâr veya zararı kâr ya da zarar olarak muhasebeleştirilir. Yurtdışındaki bir işletmedeki net yatırıma ilişkin finansal riskten korunma amaçlı işlemler farklıdır; çünkü bu işlemler, yabancı para riskinden korunma amaçlı işlemler olup, yatırımın değerinde oluşan değişimlere ilişkin gerçeğe uygun değer riskinden korunma amaçlı bir işlem değildir. 15 inci Paragraf bir risk ve bir türev aracın birleşiminden oluşan toplam risklerin, finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmasına izin verir. Böyle bir finansal riskten korunma konusu kalem tanımlanırken işletme, toplam riskin türev araçtan kaynaklanan bir riskle birleşip birleşmediğini ve bu şekilde tek başına yönetilen faklı bir toplam risk oluşturup oluşturmadığını değerlendirir. Bu durumda işletme finansal riskten korunma konusu kalemi, toplam riski temel alarak tanımlayabilir. Örneğin: (a) Đşletme, iki yıllık vadeli işlem sözleşmesi kullanarak, iki yıl içerisinde beklenen belirli bir miktardaki kahve satın alımı işlemine ilişkin fiyat riskinden (ABD doları üzerinden) korunma işlemi gerçekleştirebilir. Tahmini kahve satın alımı ve kahve için vadeli işlem sözleşmesi risk yönetimi amaçları açısından birlikte iki yıl vadeli sabit tutarlı ABD doları cinsinden yabancı para riski olarak görülebilir (yani iki yıllık süre içinde her türlü sabit tutarda ABD doları nakit çıkışı gibidir). (b) Đşletme yabancı para cinsinden 10 yıllık sabit faizli borç için yabancı para riskinden korunma işlemi gerçekleştirebilir. Bununla beraber işletme, sadece kısa ve orta vade (örneğin iki yıl) için kendi geçerli para biriminde sabit faiz uygulamasına ve vade sonuna kadar kalan dönem için kendi geçerli para biriminde değişken faiz uygulamasına ihtiyaç duymaktadır. Đşletme her iki yıllık dönemin sonunda (yani devam eden iki yıllık dönemler halinde) gelecek iki yıl boyunca maruz kalacağı faiz riskini (eğer faiz oranları işletmenin faiz oranlarını sabitlemeyi istediği seviyedeyse) sabitler. Böyle bir durumda, işletmenin sabit faizli yabancı para cinsinden borcunu, değişken faizli yerli para cinsinden borcuna çeviren 10 yıllık sabit faizden değişken faize çapraz kur üzerinden faiz takas sözleşmesi yapması yaygındır. Bu işlem, değişken faizli borcun sabit faizli borçla takasını gerçekleştiren iki yıllık yerel faiz oranı-yerel para birimi üzerinden- takas sözleşmesini kapsar. Aslında, sabit faiz oranlı yabancı para cinsinden borç ve 10 yıllık sabit faizden değişken faize çapraz kur üzerinden faiz takas sözleşmesi risk yönetimi hedefleri açısından beraber 10 yıllık değişken faiz oranlı yurtiçinden yapılan borçlanma olarak değerlendirilebilir. B10 17 nci Paragrafa göre, gerçekleşme ihtimali yüksek grup içi tahmini bir işleme ilişkin yabancı para riski anılan işlemin, işlemi yapan işletmenin geçerli para biriminden farklı bir para birimi ile yapılmış olması ve ilgili yabancı para riskinin konsolide kâr veya zararı etkileyecek nitelikte

17 olması durumunda konsolide finansal tablolarda, nakit akış riskinden korunma amaçlı işlemlerde finansal riskten korunma konusu kalem olarak sunulabilir. Sözü edilen işletme, ana ortaklık, bağlı ortaklık, iştirak, iş ortaklığı veya şube olabilir. Grup içi tahmini işleme ilişkin yabancı para riskinin konsolide kâr veya zararı etkilememesi durumunda, ilgili grup içi işlem finansal riskten korunma konusu kalem niteliği taşımaz. Bu durum genellikle, aynı grubun üyeleri arasında gerçekleştirilen ve bununla aynı nitelikte harici bir işlemin bulunmadığı isim hakkı ödemeleri, faiz giderleri veya yönetim giderleri için geçerlidir. Öte yandan, grup içi tahmini işleme ilişkin yabancı para riskinin konsolide kâr veya zararı etkileyecek olması durumunda, ilgili grup içi işlem finansal riskten korunma konusu kalem özelliği taşır. Grup dışındaki bir tarafa ileriye yönelik bir ticari mal satışının bulunduğu durumlarda, aynı grubun üyeleri arasındaki tahmini ticari mal alış veya satışları bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Benzer biçimde, grup içindeki bir işletme tarafından üretilen bir maddi duran varlığın söz konusu varlığı faaliyetlerinde kullanacak olan diğer bir grup işletmesine satılmasına ilişkin grup içi tahmini maddi duran varlık satışı, konsolide kâr veya zararı etkileyebilir. Bunun sebebi, ilgili tahmini grup içi işlemin satın alan işletmenin kullandığı para biriminden başka bir para birimi cinsinden ifade edilmesi halinde, ilgili maddi duran varlıklar satın alan işletme tarafından amortismana tabi tutulduğunda, söz konusu maddi duran varlıklar için ilk muhasebeleştirilen tutarın değişebilecek olmasıdır. B11 Tahmini grup içi işleme ilişkin finansal riskten korunma işleminin finansal riskten korunma muhasebesi koşullarını sağlaması durumunda, Paragraf 29 uyarınca diğer kapsamlı gelir içerisinde muhasebeleştirilen her türlü kazanç veya kayıp, finansal riskten korunma konusu işleme ilişkin yabancı para riskinin konsolide kâr veya zararı etkilediği dönemle aynı dönemde veya dönemlerde yeniden sınıflandırma düzeltmesi olarak özkaynaklardan çıkarılarak kâr veya zarar içerisinde yeniden sınıflandırılır. Finansal riskten korunma konusu kalemlerin tanımlanması B12 Bir bileşen, bir kalemin tamamından daha küçük olan bir finansal riskten korunma konusu kalemdir. Bu nedenle, bileşen ait olduğu kalemin risklerinin yalnızca bir kısmını yansıtır veya riskleri ancak belli bir ölçüde yansıtır (örneğin, bir kalemin belli bir yüzdesi belirlenirken). Risk bileşenleri B13 Finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmaya uygun olması için risk bileşeninin, finansal veya finansal olmayan kalemin ayrı olarak tanımlanabilir bir bileşeni olması ve söz konusu kalemin nakit akışlarındaki veya gerçeğe uygun değerindeki değişimlerin bu risk bileşenindeki değişimlerle ilişkilendirilebilir kısmının, güvenilir olarak ölçülebilmesi gerekir. B14 Hangi risk bileşenlerinin finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmasının uygun olacağı belirlenirken, işletme bu risk bileşenlerini, risk veya risklerle ilgili olan ve finansal riskten korunma işleminin gerçekleştiği piyasanın yapısını göz önüne alarak değerlendirir. Böyle bir karar, risk ve piyasaya göre değişen ilgili durum ve şartların değerlendirilmesini gerektirir. B15 Risk bileşenleri finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanırken, risk bileşenlerinin açıkça sözleşmede (sözleşmede belirlenen risk bileşenleri) belirtilip belirtilmediği veya ait oldukları kalemin gerçeğe uygun değerinde veya nakit akışlarında zımni olarak (sözleşmede belirlenmeyen risk bileşenleri) bulunup bulunmadığı dikkate alınır. Sözleşmede belirlenmeyen risk bileşenleri sözleşme olmayan kalemlere (örneğin tahmin edilen işlemler) veya bileşenin açıkça belirtilmediği sözleşmelere (örneğin farklı dayanaklara bağlanan bir fiyat formülü yerine sadece tek bir fiyat içeren kesin taahhüt sözleşmesi) ilişkin olabilir. Örneğin: (a) A işletmesinin, sözleşmede belirlenen emtia ve diğer faktörlere (örneğin gaz yağı, fueloil ve

18 ulaşım masrafları gibi diğer bileşenler) bağlı olarak fiyatlanan uzun vadeli doğal gaz tedarik sözleşmesi bulunmaktadır. A işletmesi, gaz yağı vadeli işlem sözleşmesi kullanarak tedarik sözleşmesindeki gaz yağı bileşenine yönelik finansal riske karşı korunma işlemi gerçekleştirir. Gaz yağı bileşeni tedarik sözleşmesinin hüküm ve koşullarında özellikle belirtildiğinden, sözleşmede belirlenen bir risk bileşenidir. Bu nedenle, fiyat formülünün yapısından dolayı, A işletmesi gaz yağı fiyat riskinin ayrı olarak tanımlanabilir olduğu sonucuna ulaşır. Aynı zamanda, gaz yağı vadeli işlem sözleşmelerinin bir piyasası vardır. Bu nedenle, A işletmesi maruz kalınan gaz yağı fiyatından kaynaklanan riskin güvenilir olarak ölçülebilir olduğu sonucuna ulaşır. Dolayısıyla, tedarik sözleşmesindeki gaz yağı fiyatından kaynaklanan risk, finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmaya uygun bir risk bileşenidir. (b) B işletmesi, 24 aylık tüketim tahminine göre gelecekteki yakıt alımlarının bir kısmı için, teslimattan önce, finansal riskten korunma işlemi gerçekleştirir ve sözleşme hacmini zamanla arttırır. B işletmesi, finansal riskten korunma işleminin vadesine bağlı olarak türevlerin piyasa likiditesini etkileyen, farklı tipte sözleşmeler kullanarak bu riske karşı finansal riskten korunma işlemi gerçekleştirir. B işletmesi 6-12 aylık vadeler için gaz yağı türev araçlarını; daha uzun vadeler için (12-24 ay) ise ham petrol sözleşmeleri kullanır. Çünkü bunlar yeterli piyasa likiditesine sahiptir. 6 aya kadar vadeler için B işletmesi jet yakıtı sözleşmelerini kullanır. B Đşletmesi petrol ve petrol ürünleri piyasalarının yapısına ilişkin incelemesini ve ilgili durum ve şartlara ilişkin değerlendirmelerini temel alarak, ham petrolün ve gaz yağının düzenlenen hiçbir sözleşmede belirtilmemesine rağmen bunların fiyatları ve jet yakıtı fiyatları arasında bir ilişki olduğu sonucuna varır. Bu ilişki işletmenin finansal riskten korunma işlemini yapıtaşı olarak görmesine izin veren farklı rafine işlemi kâr marjlarından (ayrıştırma kârı) kaynaklanır. Bu nedenle, B işletmesi iki faklı riske maruz kalır: Ham petrol fiyat riski ve farklı damıtma işlemleri için rafine işlemi kâr marjı riski. B işletmesi, bunların sözleşmede belirtilmemiş olmalarına rağmen ayrı olarak tanımlanabilen ve güvenilir olarak ölçülebilen iki risk bileşeni olduğu sonucuna ulaşır. Bu nedenle, B işletmesi tahmini jet yakıtı alımları için risk bileşenleri (ham petrol veya gaz yağı için) üzerinden finansal riskten korunma ilişkini tanımlayabilir. B16 Bir risk bileşeninin finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanmasında, finansal riskten korunma muhasebesinin hükümleri bu risk bileşenine, risk bileşeni olmayan diğer finansal riskten korunma konusu kalemlere uygulandığı şekliyle uygulanır. Örneğin, finansal riskten korunma ilişkisi finansal riskten korunma oranı da dahil olmak üzere finansal riskten korunma işleminin etkinliği hükümlerini sağlamalıdır. Bu şekilde, finansal riskten korunma ilişkisi tarafsız bir sonuç üretir ve beklenen finansal riskten korunma işlemi etkinsizliğini en aza indirger. Her boyuttaki finansal riskten korunma işleminin etkinsizliği ölçülmeli ve muhasebeleştirilmelidir. B17 Ayrıca, finansal riskten korunan kalemin yalnızca nakit akışlarındaki veya gerçeğe uygun değerindeki belirli bir fiyatın ya da diğer bir değişkenin altında veya üzerinde kalan değişiklikler de (tek taraflı bir risk) tanımlanabilir. Finansal riskten korunma amacıyla satın alınan bir opsiyonun zaman değeri değil, içsel değeri (tanımlanan risk ile aynı temel koşullara sahip olduğu varsayımı ile), finansal riskten korunma konusu kalemdeki tek taraflı riski yansıtır. Örneğin, tahmin edilen bir emtia satın alım fiyatının artışından kaynaklanabilecek gelecekteki nakit akışlarının değişkenliği finansal riskten korunma konusu olarak tanımlanabilir. Böyle bir durumda, yalnızca belirlenmiş bir fiyatın üzerindeki yükselişlerden kaynaklanan nakit akış zararları tanımlanır. Korunulan risk, satın alınan bir opsiyonun zaman değerini içermez, çünkü zaman değeri tahmini işlemin kâr veya zararı etkileyen bir unsuru değildir. B18 Enflasyon ayrı olarak belirlenebilir ve güvenilir olarak ölçülebilir değildir ve sözleşmede belirtilmedikçe bir finansal aracın risk bileşeni olarak tanımlanamaz. Muhasebeleştirilmiş bir enflasyona endeksli bonoya (saklı türev ürünün ayrı olarak tanınması yönünde bir hüküm olmadığı varsayılarak) ait nakit akışlarının sözleşmede belirlenen enflasyon bileşeni, finansal

19 aracın diğer nakit akışları enflasyon bileşeni tarafından etkilenmediği sürece ayrı olarak belirlenebilir ve güvenilir olarak ölçülebilir. Nominal bir tutarın bileşenleri B19 Finansal riskten korunma ilişkisinde finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanabilecek nominal tutarlara ait bileşenlerin iki türü vardır: Nominal tutarın oransal bileşeni ve katman bileşeni. Bileşenin türü muhasebe çıktısını değiştirir. Đşletme bileşeni muhasebe tekniği açısından risk yönetimi hedefiyle tutarlı olarak tanımlar. B20 Nominal tutarın oransal bileşenine, sözleşmeye dayalı bir borcun nakit akışlarının yüzde 50 si örnek olarak verilebilir. B21 Katman bileşeni tanımlanmış fakat açık olan bir yığın veya tanımlanmış bir nominal tutar üzerinden belirlenebilir. Örnekler aşağıdakileri içerir: (a) Parasal işlem hacminin bir kısmı, örneğin Mart 201X deki ilk 20 PB 1 tutarındaki satışlardan sonraki yabancı para birimi üzerinden ifade edilen 10 YPB 2 tutarındaki nakit akışları; (b) Fiziksel hacmin bir kısmı, örneğin XYZ mevkiinde bulunan doğal gazın metreküpü; (c) Fiziksel veya farklı bir işlem hacminin bir kısmı, örneğin Haziran 201X deki petrol alımının ilk 100 varili veya Haziran 201X deki elektrik satışlarının ilk 100 MWh lik kısmı veya (d) Finansal riskten korunma konusu kaleme ait nominal tutarın bir katmanı, örneğin 100 milyon PB tutarındaki kesin taahhüt sözleşmesinin son 80 milyon PB tutarındaki kısmı veya 100 milyon PB tutarındaki sabit faiz getirili tahvilin 20 milyon tutarındaki taban katmanı (tanımlanmış nominal tutar 100 milyon PB). B22 Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işleminde bir katman bileşeni belirlenirse, işletme katman bileşenini tanımlanmış nominal değer üzerinden belirler. Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi hükümlerine uymak için işletme, finansal riskten korunma konusu kalemi gerçeğe uygun değer değişimlerini dikkate alarak yeniden ölçer (yani korunulan riskle ilişkilendirilebilen gerçeğe uygun değer değişimleri için bu kalem yeniden ölçülür). Finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değer değişimleri, ayrı bir varlık veya borç olarak muhasebeleştirilir. Bu değişim söz konusu kalemin varlığı sona ermeden veya transfer edilmeden veya finansal durum tablosu dışı bırakılmadan kâr veya zararda muhasebeleştirilmelidir. Bu nedenle, gerçeğe uygun değer riski düzeltmesinin ilgili olduğu kalemin izlenmesi gerekir. Gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemine ait bir katman bileşeni için ise, tanımlandığı nominal bileşenin izlenmesi gerekir. Örneğin Paragraf B21(d) de, 20 milyon PB tutarındaki taban katmanını izlemek amacıyla sabit faiz getirili tahvilin tamamı izlenmelidir. B23 Ön ödeme opsiyonunun gerçeğe uygun değeri korunulan riskin değişimlerinden etkileniyorsa, bu ön ödeme opsiyonunu içeren sözleşmenin katman bileşeninin, gerçeğe uygun değer riskinden korunma işlemi içerisinde finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanması uygun değildir. Bir kalemin bileşenleri ve toplam nakit akışları arasındaki ilişki 1 Bu [taslak] TFRS de parasal tutarlar para birimi (PB) ve yabancı para birimi (YPB) olarak ifade edilmiştir. 2 Bu [taslak] TFRS de parasal tutarlar para birimi (PB) ve yabancı para birimi (YPB) olarak ifade edilmiştir.

20 B24 Finansal bir varlık veya finansal bir borca ait nakit akışlarının bir bileşeni finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlanırsa, söz konusu bileşen varlık veya borca ait toplam nakit akışlarından küçük ya da ona eşit olmalıdır. Örneğin, borcun etkin faiz oranının LIBOR un altında olduğu durumda, işletme aşağıdakileri tanımlayamaz: (a) Anapara tutarı ve LIBOR faizi toplamına eşit olan bir borç bileşeni ve (b) Negatif kalıntı bileşeni. B25 Diğer yandan, işletme, finansal varlık veya finansal borç ile ilgili tüm nakit akışlarını finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir ve söz konusu kalemleri sadece bir riskten dolayı finansal riskten korunma işlemine tabi tutabilir (örneğin sadece LIBOR faiz oranında meydana gelebilecek değişikliklerle ilgili riskler). Örneğin, etkin faiz oranı LIBOR oranından 100 baz puan daha düşük olan finansal bir borcun söz konusu olduğu bir durumda, işletme tüm borca ait nakit akışlarının değerindeki, LIBOR daki değişimlerle ilişkilendirilebilen, değişimi (başka bir deyişle, anapara artı LIBOR dan 100 baz puan düşülerek hesaplanan faiz) finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir. Đşletme finansal riskten korunmada etkinliğin değerlendirilmesi testinin amacını karşılayan finansal riskten korunma oranını seçer (bakınız: Paragraf B29). B26 Sabit oranlı bir finansal aracın ortaya çıktıktan belli bir zaman sonra finansal riskten korunma işlemine konu edilmesi ve aradaki dönem içerisinde faiz oranlarında bir değişiklik meydana gelmiş olması durumunda işletme, kalemle ilgili sözleşmeye göre ödenecek faiz oranından daha yüksek bir gösterge faiz oranına eşit olan bir bileşeni, finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir. Bu tanımlamanın yapılabilmesi için ilgili gösterge faiz oranının, işletmenin söz konusu finansal aracı, finansal riskten korunma konusu kalemi ilk kez tanımladığı gün satın aldığı varsayımıyla hesaplanan etkin faiz oranından düşük olması gerekir. Örneğin bir işletmenin, LIBOR un %4 olduğu bir zamanda, etkin faiz oranı %6 olan 100 PB tutarında sabit oranlı bir finansal varlık oluşturduğunu varsayalım. Đşletme LIBOR un %8 e yükseldiği ve finansal varlığın gerçeğe uygun değerinin 90 PB ye gerilediği bir zamanda finansal riskten korunma işlemine başlar. Đşletme söz konusu finansal varlığı, ilgili LIBOR faiz oranı riskini finansal riskten korunma konusu kalem olarak ilk kez tanımladığı gün satın almış olsaydı, söz konusu varlığın 90 PB tutarındaki gerçeğe uygun değeri esas alınarak hesaplanan etkin getiri oranı %9,5 olacaktı. LIBOR faiz oranının anılan etkin getiri oranından düşük olması sebebiyle işletme, sözleşmeye bağlı faiz nakit akışlarının ve cari gerçeğe uygun değer (yani 90 PB) ile vadede geri ödenecek tutar (yani 100 PB) arasındaki farkın bir kısmını içeren, %8 oranındaki LIBOR a karşılık gelen bölümü, finansal riskten korunma konusu kalem olarak tanımlayabilir. Finansal riskten korunma muhasebesi için tanımlama kriterleri Finansal riskten korunma işleminin etkinliği B27 Finansal riskten korunma işleminin etkinliği, finansal riskten korunma aracının gerçeğe uygun değerindeki veya nakit akışlarındaki değişimlerin, finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerinde veya nakit akışlarındaki değişimleri karşılama ölçüsüdür (örneğin, finansal riskten korunma konusu kalem finansal riskten korunma konusu riskin gerçeğe uygun değerindeki veya nakit akışlarındaki değişime ait risk bileşeni olduğunda). Finansal riskten korunma işleminin etkinsizliği, finansal riskten korunma aracının gerçeğe uygun değerindeki veya nakit akışlarındaki değişimlerin, finansal riskten korunma konusu kalemin gerçeğe uygun değerinde veya nakit akışlarındaki değişimleri ya hiç karşılamaması ya da bu değişimlerden daha fazla olması olarak tanımlanır. B28 Đşletme, finansal riskten korunma ilişkisini gerçekleşeceği dönem boyunca etkilemesi beklenen finansal riskten korunma işleminin etkinsizliğinin kaynaklarını devamlı olarak ve bir finansal