Tabiat ve İnsan. Yıl: 50 Sayı : 194 Haziran 2016 ISSN:

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tabiat ve İnsan. Yıl: 50 Sayı : 194 Haziran 2016 ISSN:"

Transkript

1 Yıl: 50 Sayı : 194 Haziran 2016 ISSN:

2 2 Tabiat ve İnsan

3 Serap KANTARLI Yazı İşleri Müdürü Bizler henüz yerleşip kendi yaşam alanlarımızı kurmak için faaliyetlerimize başlamadan önce, zengin biyolojik çeşitliliğe sahip, canlılarla cansızlar arasında doğal döngülerin halen süre geldiği yeryüzü parçalarıdır yaşadığımız kentler aslında. Nüfus arttıkça bütünüyle insani ihtiyaçlara odaklanarak şekillenen bu doğal alanlar, üzerinde uyguladığımız baskı nedeniyle zamanla farklılaşarak kendi doğal sisteminin dışında insanın yarattığı yapay bir sisteme dönüşmektedir. Sağlıklı işleyen ekosistemlerde güneşten alınan enerji bitkiler aracılığıyla bütün canlılar tarafından kullanılır, doğanın işleyen döngüsel faaliyetleri sayesinde su kaynakları beslenir, hava temizlenir, atıklar ayrıştırılarak topraklar zenginleşir ve hastalıklar engellenir. Kentleşmeyle birlikte doğanın düzenli işleyen mekanizmaları hızlı bir müdahaleye maruz kalmaktadır. Yerleşim alanları, sanayi alanları, yollar, parklar artıkça doğa üzerinde meydana gelen baskılar ve bozulmalar ekosistemlerin işlevlerini de ortadan kaldırmaktadır. Bununla birlikte temiz havaya, suya ve gıdaya olan ihtiyacımız artan nüfusa bağlı olarak artmaya devam etmektedir. Bugün yaşadığımız kentlerde insanlar temel ihtiyaçları bakımından kenti çevreleyen kırsal alanların sağlıklı ekolojik döngülerine bağımlıdır. Tarım alanları, meralar, ormanlar, sulak alanlar, dağlar, kıyı ve denizel alanlar gibi doğal alanlar kentler için yaşam destek sistemleridir. Fakat kentlerde tüketilen enerji ihtiyacı ve ortaya çıkarılan atıklar kenti çevreleyen ve besleyen doğa üzerinde ciddi baskılar oluşturmaktadır. Kentin enerji ihtiyacını çözümlemek için kurulan hidroelektrik ve termik santraller, çöpleri ve atıkları depolamak için ayrılan büyük araziler, sanayi ve yerleşim yerlerinden kaynaklanan atık sular gibi pek çok problem kentleri çevreleyen ekosistemler için tehdit oluşturmaktadır. DOĞA İLE BÜTÜNLEŞMİŞ KENTLER Yine kentlerde meydana getirdiğimiz yapay sistemlerden kaynaklanan çevresel sorunlar insanları, kentin dışına doğru yeni ve daha sağlıklı yerleşim alanları oluşturmaya yönlendirerek kenti çevreleyen kırsal alanlar ve ekosistemler üzerinde yeni tahribatların meydana gelmesine neden olmaktadır. Verimli tarım arazileri konutlaşmaya açılarak gıda üretimi yapılabilecek alanlar daraltılmaktadır. Bu durum dar alanlardan kentin ihtiyacını karşılamak için yoğun ürün alınmasını sağlayacak yöntemleri zorlamaktadır. Kentlerde bedensel ve ruhsal olarak sağlıklı bir yaşam sürmek ekosistemlerin işlevlerinin korunmasına bağlıdır. Bu nedenle doğayla bütünleşmiş kentler planlamak gerekir. Kent çevresinde yer alan kırsal alanların, biyolojik çeşitliliğin ve doğal kaynakların korunması için önemli düzeyde tedbir alınmalıdır. Kentlerde sürdürülen bütün faaliyetlerin planlama, projelendirme ve uygulama aşamaları kentin ekolojik değişimleri göz önüne alınarak değerlendirilmeli ve ekolojik çözümlere önem verilmelidir. Yatırım yapılan bir alanın biyolojik çeşitliliği ve ekosistemdeki rolü bütün kentin sağlığı ve kalitesi bakımından değerlendirilmelidir. Çarpık kentleşmeye, çevre kirliliği oluşturacak yatırımlara ve kent sağlığını bozacak uygulamalara izin verilmemelidir. Kentlerde yaşayan insanların büyük çoğunluğu daha sağlıklı ve sakin kentlerde yaşamayı doğayla iç içe olabilmeyi hayal etmektedir. Unutmamak gerekir ki biz yerleşmeden ve yapısal değişimlere uğratmadan önce bütün kentler doğanın bir parçasıydı. Kendimizi her şeyin üstünde değil ekosistemin bir üyesi olarak kabul ederek, tüketmeden kirletmeden varlığımızı sürdürürsek kentlerimizi sağlıklı ve yaşanabilir şekilde planlayabiliriz. 3

4 TÜRKİYE TABİATINI KORUMA DERNEĞİ TURKISH ASSOCIATION FOR THE CONSERVATION OF NATURE TABİAT VE İNSAN NATURE AND MAN IUCN The World Conservation Union TTKD Dünya Koruma Birliği (IUCN) nin Üyesidir Sahibi / Owner TTKD adına Genel Başkan Yunus ENSARİ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü / Editor in Chief Serap KANTARLI Yayın Kurulu / Editorial Board Dr. Ülkü MERTER Dr. Ayşegül İLİKER Ebru OLGUN Nabi KALELİ Hakan ÇELİK Deniz GÜRYUVA Onur KALE Bilim Kurulu / Scientific Board Prof. Dr. İrfan ALBAYRAK Prof. Dr. Mustafa AYDOĞDU Prof. Dr. Yusuf AYVAZ Prof. Dr. Murat BARLAS Prof. Dr. Banur BOYNUKARA Prof. Dr. Şükran ÇARIK ARICA Prof. Dr. Musa DOĞAN Prof. Dr. Sadık ERİK Prof. Dr. Ali ERDOĞAN Prof. Dr. Sümer GÜLEZ Prof. Dr. Adil GÜNER Prof. Dr. Emrullah GÜNEY Prof. Dr. Saime ÜNVER İKİNCİKARAKAYA Prof. Dr. Ahmet KARATAŞ Prof. Dr. Latif KURT Prof. Dr. Ali ÖZPINAR Prof. Dr. Kenan PEKER Prof. Dr. Mustafa SÖZEN Prof. Dr. Levent TURAN Prof. Dr. Tanay Sıdkı UYAR Prof. Dr. Hakan YARDIMCI Prof. Dr. Sedat YERLİ Doç. Dr. Tamer ALBAYRAK Doç. Dr. Gül GÜNEŞ Doç. Dr. Harun GÜÇLÜSOY Doç. Dr. Ceyhun GÖL Doç. Dr. Mehmet KARAKAŞ Doç. Dr. Nazan KUTER Doç. Dr. Kayhan MENEMENCİOĞLU Doç. Dr. Nahit PAMUKOĞLU Doç. Dr. Hakan SERT Doç. Dr. M. Ali TABUR Doç. Dr. Nedim ÖZDEMİR Doç. Dr. Atilla YILDIZ Yrd. Doç. Dr. Erol KESİCİ Yrd. Doç. Dr. A.Selçuk ÖZEN Yrd. Doç. Dr. Fatih MÜDERRİSOĞLU Yrd. Doç. Dr. Lütfi NAZİK Dr. Leyla ÖZKAN Adres: 2. Menekşe Sk. 29/4 Kızılay ANKARA Tel: (0.312) Fax: (0.312) E-posta: ttkder@ttkder.org.tr Yazıların tüm teknik ve hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir. İleri sürülen fikir ve iddialar derneğin görüşünü yansıtmayabilir. Dergiye gönderilen yazılar yayınlansın veya yayınlanmasın iade edilemez. Yazar ve kaynak belirtilerek bu dergiden alıntı yapılabilir. İÇİNDEKİLER / CONTENTS BAŞYAZI Serap KANTARLI...3 SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS VE SARIKEÇİLİ YÖRÜKLER... 5 Ferhat BÜYÜKŞAHİN Doç.Dr. Gül GÜNEŞ ZEYTİN ÜRETİMİNDE EKONOMİK VE EKOLOJİK TOPRAK YÖNETİMİ...11 Dr. Anıl ÇAY Dr. Arda AYDIN HATAY İLİ NİN MEMELİ (MAMMALIA) FAUNASI...17 Prof.Dr. Ahmet KARATAŞ HASSA-REYHANLI (HATAY) ARASI BÖLGEDE ÇİZGİLİ SIRTLANIN (Hyaena hyaena) YAYILIŞ VE EKOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ ÖN ÇALIŞMALARI...24 Dr. Muhsin ÇOĞAL Biyolog Meltem ÜNAL Prof. Dr. İbrahim Mehmet Ali ÖKTEM Prof. Dr. Mustafa SÖZEN Bİr yok oluşun öyküsü...38 Doç. Dr. Hüseyin YAYMAN GÖÇMEN KUŞLAR NEREYE KONAR?...40 Meltem ÜNAL TÜRKİYE NİN KIZKUŞLARI...43 Yrd.Doç.Dr. Leyla ÖZKAN NEVŞEHİR İN SU YOLLARI...47 Prof.Dr. Emrullah GÜNEY HABERLER...49 Kapak Fotoğrafı: BOLU GÖKÇE KÖYÜ, EVİNE ERZAK GÖTÜREN GENÇ ÇİFT (1966) (50.Yılımıza Özel) Dr.Nurettin ELBİR / Doğa ve İnsan Araştırmacısı Yapım: UÇAN SELEFON MATBAA Büyük Sanayi 1. Cad. No: 99/15-16 İskitler/ANKARA Tel : Grafik Tasarım: Erdinç YALÇINKAYA Basım Tarihi:

5 SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS VE SARIKEÇİLİ YÖRÜKLER INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE AND SARIKEÇİLİ NOMADS Ferhat BÜYÜKŞAHİN Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri ABD Doç.Dr. Gül GÜNEŞ Atılım Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü 5

6 ÖZET ABSTRACT Günümüzde evrensel değerlere sahip bulunan kültürel mirasın korunması gerektiği fikri, tüm Dünyada kabul görmüştür yılına kadar somut değerlerin korunmasının önemi vurgulanırken, somut olmayan kültürel mirasın (SÖKÜM) önemi ilk kez resmi olarak Kültürel Politikalar Dünya Konferansı Bildirgesi nde yer almıştır yılında ise Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi UNESCO tarafından kabul edilmiştir. Sözleşmede koruma altına alınması gereken somut olmayan kültürlere ilişkin kriterler de belirlenmiştir. Bu çalışma kapsamında, UNESCO nun Türkiye somut olmayan kültürel miras adaylarından olan, Sarıkeçililere yer verilmiştir. Anadolu da yaşayan son göçebe topluluk olan Sarıkeçililerin kültürel yaşantıları ve çevre ile etkileşimlerine ilişkin örnekler aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kültür, somut olmayan kültürel miras, göçebelik, Sarıkeçili yörükler, yayla göçü Today, the idea of necessity for protecting of cultural heritage with global values, is accepted by all over the world. Whereas the importance of the protection of tangible values was highlighted until 1982, the importance of the intangible cultural heritage took place officially first time in the Declaration of the World Conference on Cultural Policies. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage was signed in In convention, criteria related to intangible cultures are also determined. In this study, Sarıkeçili nomads -one of the Turkey s intangible cultural heritage candidates-was mentioned. Sarıkeçili nomads is one of the oldest nomadic pastoralist groups in Anatolia. Their cultural life and interaction with nature were exemplified. Keywords: Culture, intangible cultural heritage, nomadism, Sarıkeçili nomads, spring migration KÜLTÜR, KÜLTÜREL MİRAS VE DÜNYA MİRAS ALANLARI Kültür son yarım yüzyılda sosyal bilimler ve güzel sanatlarda üzerinde araştırma yapılan ve en çok kullanılan kavram olmuştur. İngiltere ve Amerika nın öncülüğünü yaptığı bu çalışmalar, kültürel gelişmeler adıyla yeni bir disiplinin ortaya çıkmasına etken olmuştur (Corner, 1995). Kültürün oluşması için bireye ve topluma ihtiyaç vardır (Akdemir, 2013, s. 23). Bireylerin diğer bireyler ile etkileşime girerek paylaşımda bulunması, kültürün temel unsuru olan toplumsallığı meydana getirir (Archer, 1988, s. 4). Toplumun oluşturduğu maddi ve manevi ögelerin toplamı da kültürü meydana getirir (Tezcan, 1997, s. 9). Çeltikçi kültürü şöyle tanımlamaktadır; Bir millete şahsiyetini veren, diğer milletlerle arasındaki farkı tespite yarayan, tarihin seyri içerisinde, teşekkül etmiş, kendine has maddi ve manevi değerlerin ahenkli bir bütünüdür (Çeltikçi, 2007). Sapir e göre kültür, varlığımızın yapısını belirleyen, sosyal bir süreçle öğrendiğimiz uygulama ve inançların maddi ve manevi öğelerin birliğidir. Linton, Kültür, bir toplumun tüm hayat biçimidir. Sorokin kültürü, Sosyal-kültürel evrendeki açık seçik eylemlerin ve diğer araçlarını ortaya koyduğu ve nesnelleştirdiği anlamlar, değerler ve kurallar, bunların etkileşim ve ilişkileri, bütünleşmiş ve bütünleşmemiş gruplardır diye tanımlamaktadır (İlbars, 1987). UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) nun 1982 yılında Mexico City de düzenlenen Dünya Kültür Politikaları Konferansı Sonuç Bildirgesi nde de şu tanım yer almaktadır: en geniş manasıyla kültür, bir toplumu ya da toplumsal bir grubu tanımlayan belirgin maddi, manevi, zihinsel ve duygusal özelliklerin bileşiminden oluşan bir bütün ve sadece bilim ve edebiyatı değil, aynı zamanda yaşam biçimlerini, insanın temel haklarını, değer yargılarını, geleneklerini ve inançlarını da kapsayan bir olgudur (UNESCO, 1982). Kültürel miras ise, toplumların, sanatçıların, mimarlarının, yazarlarının ve bilim adamlarının yanında toplumların geleneğinin ustalarının çalışmalarını, dinsel ifadelerini ve hayata anlam veren değerler bütününü içermektedir (UNESCO, 1982: 43). Aynı zamanda, atalarımızdan miras aldığımız ve nesilden nesle aktarılan sözlü gelenekler, gösteri sanatları, ritüeller, şölenler, toplumsal uygulamalar, doğa ve evrenle ilgili uygulamalar veya el sanatları üretmek için kullanılan beceriler gibi gelenekleri veya yaşayan ifadeleri kapsar. 6

7 Kültürel miras, yaşadığımız topraklarda bizden önce yaşamış milletler tarafından bizlere bırakılan değerlerdir. Bununla birlikte geçmişten kalan her şey kültürel miras olarak ifade edilemez. Bir unsurun, kültürel miras sayılabilmesi için aşağıdaki özelliklerden birisini ya da bir kaçını birden taşıması gerekmektedir: Yaratıcı insan dehasının ürünü olması, Belli bir zaman diliminde veya kültürel mekânda, mimarinin veya teknolojinin, anıtsal sanatların gelişiminde, şehirlerin planlanmasında veya peyzajların yaratılmasında, insani değerler arasındaki önemli etkileşimi göstermesi, Kültürel bir gelenek veya yaşayan ya da kayıp bir uygarlığın tek veya en azından istisnai tanıklığını yapması, İnsanlık tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini sunması, Bir veya daha fazla kültürü temsil eden geleneksel insan yerleşimine veya toprağın kullanımına ilişkin önemli bir örnek sunması ve özellikle bu örneğin, geri dönüşü olmayan değişimlerin etkisiyle dayanıklılığını yitirmesi, İstisnai düzeyde evrensel bir anlam taşıyan olaylar veya yaşayan gelenekler, fikirler, inançlar veya sanatsal ve edebi eserlerle doğrudan veya maddeten bağlantılı olması (Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 2016). Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli nedenlerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO nun 17 Ekim 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris te toplanan 17. Genel Konferansı kapsamında, 16 Kasım 1972 tarihinde Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kabul edilmiştir. Türkiye de bu Sözleşmeye 1982 yılında dahil olmuştur. UNESCO Dünya Miras Komitesi tarafından ortaya konan ölçütleri ve çalışmaları yaparak her yıl yapılan Dünya Miras Komitesi toplantısında bu durumu tescillenen doğal ve kültürel alanlara Dünya Miras Alanı statüsü verilir. Sözleşmeyi kabul eden üye devletlerin UNESCO ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının başvuruları değerlendirmesi sonunda tamamlanan bir süreçten sonra aday varlıklar Dünya Miras Komitesinin kararı doğrultusunda bu statüyü kazanmaktadır (Güneş, 2016). Mayıs 2016 itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi ne kayıtlı 802 adet kültürel, 197 adet doğal ve 32 adet karma (hem kültürel hem doğal) varlık bulunmaktadır (UNESCO, 2016). Türkiye nin, Kültür ve Turizm Bakanlığı-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi ne şu ana kadar toplam 15 varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bunlardan; Nevşehir de bulunan Göreme Milli Parkı ve Kapadokya ile Denizli de bulunan Pamukkale-Hierapolis, hem doğal hem kültürel yani karma özelliğe sahip varlıklarımızdır. UNESCO Dünya Miras listesinde henüz doğal özelliğe sahip varlığımız bulunmamaktadır. Aşağıda yer alan diğer onüç varlığımız ise kültürel özelliğe sahiptir: 1. İstanbul tarihi alanları 2. Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi (Sivas) 3. Nemrut Dağı (Adıyaman-Kahta) 4. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 5. Safranbolu Şehri (Karabük) 6. Truva Antik Kenti (Çanakkale) 7. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 8. Çatalhöyük Neolitik Sit Alanı (Konya) 9. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 10. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu nun Doğuşu (Bursa) 11. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri 12. Efes 13. Hattuşa Hititlerin Başkenti (Çorum) Ayrıca, henüz onaylanıp listeye kabul edilmediğinden geçici listede yer alan 2 adet karma, 1 adet doğal ve 57 adet kültürel olmak üzere toplam altmış varlığımız daha bulunmaktadır (UNESCO, 2016). 7

8 SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS Turizmin bir öğesi olarak kullanılagelen kültürel miraslardan türeyen yeni bir kavram olan somut olmayan kültürel miras (SOKÜM); toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar olarak tanımlanmaktadır. Somut olmayan kültürel miras tabiri, resmi olarak ilk kez 1982 yılında Kültürel Politikalar Dünya Konferansı Bildirgesi nde mirasın somut olmayan tarafları olarak temsilen yer almıştır. Kavram; 1980 lerin sonlarından 1990 ların ortalarına kadar ise sürdürülebilir kalkınma ve insani gelişim kavramlarını doğuran yeni fikirlerle birlikte düşünülmeye başlanmış ve 1995 te Kültür ve Kalkınma Dünya Komisyonu Raporu nun yayınlanmasıyla kapsamı genişlemiştir. Takip eden yıllarda toplumlar içerisinde kapsamlı kalkınmanın kaynağı olarak yerel kültürlerin ve miraslarının değeri artarak anlaşılmıştır. UNES- CO nun 1989 Geleneksel Folklorun Korunması Tavsiye Kararı nın ardından 1994 Yaşayan İnsan Hazineleri Programı ve 1997/98 İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Başyapıtları İlan Programı ile öncekilerin hepsini kapsar şekilde 2003 yılında imzalanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi bu konuya uluslararası alanda artarak verilen önemin göstergesi niteliğindedir. Sözleşme ye göre SOKÜM ün alanı, özellikle mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlev gören sözlü gelenek ve anlatımlar, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler, doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar ve el sanatları geleneğini kapsar. Konusu üstte sıralanan alanlar olan SOKÜM ü korumak adına sözleşme doğrultusunda UNESCO nun iki tür SOKÜM listesi vardır. Bunlar; İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi ve Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi dir (Satar ve Güneş, 2013). Türkiye, UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi ne oniki unsurunu kaydettirmiştir. Bunlar; Meddahlık (2003), Mevlevi Sema Törenleri (2005), Âşıklık Geleneği (2009), Karagöz (2009), Nevruz (2009), Geleneksel Sohbet Toplantıları (2010), Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali (2010), Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah (2010), Tören Keşkeği Geleneği (2011), Mesir Macunu Festivali (2012), Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği (2013) ve Ebru: Türk Kağıt Süsleme Sanatı (2014) dır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2016). 8

9 Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanterinin oluşturulmasında şu temel ölçütler dikkate alınır: SOKÜM alanlarından birine girmesi, İnsan yaratıcılığının bir kanıtı olarak değeri, Kültürel ve toplumsal gelenekler içerisindeki köklülüğü ve önemi, Belirtilen topluluk ya da grubu temsil niteliği, Belirtilen topluluk ya da grubun rızası, Kaybolma riski, Önerilen koruma eylemlerinin yeterliliği (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2016). Somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) insanlığın yaşayan mirasın temsilcisi olan, maddesel olmayan (materyal olmayan) kültürden oluşan ve en önemli kültürel çeşitliliktir (Lenzerini, 2011). Sarıkeçililer ve Yayla Göçü de somut olmayan kültürel miras açısından oldukça önemlidir. Ancak 2009 yılında SOKÜM listesine dahil olmak üzere hazırlanan başvuru dosyasında istenen revizyonlar tamamlanamamış ve dosya geri gönderilmiştir. SARIKEÇİLİ YÖRÜKLER Pastoral göçebe yaşayan topluluklar, sözlü kültürün en önemli temsilcileridir. Günümüze kadar göçebelerin yaşamlarını yerleşikler yazmışlardır. Göçebe yaşam sürenler çoğu zaman kendi yaşam pratiklerinin önemini fark edememişlerdir. Bazı dönemlerde ise göçebelerin yaşamlarına gereken önem verilmemiştir. Oysa Dünyanın çok az bölgesinde pastoral tam göçebe yaşamı sürdüren topluluk bulunmaktadır. Dünya kültür mozaiğinin önemli bir parçası olan ve Anadolu da göçer kültürünü yaşatan Sarıkeçili Yörük topluluğu da, hayatta kalmış ender pastoral tam göçebe kültür örneklerinden birisidir. Ancak yaşadıkları sorunlar nedeniyle, bu topluluk yok olma aşamasındadır. Yok olma süreci kesin çizgiler ile olmadığı için günümüzde geçiş ara yüz formunu sergilemektedir- ler. Bu durum ise hala bu kültürün somut değerlerinin ve somut olmayan değerlerinin korunabilmesi için fırsat olduğunu göstermekte ve sürdürülebilirliği için ümit vermektedir. Sarıkeçililerin el sanatları; kök boyaları ile ipleri renklendirmeleri; ıstarlarında kilim, yolluk, seccade, kara çadır dokumaları; deve kültürü ve deve için kullanılan binim takımlarının elde hazırlanması; su tuluğu ve ayran tuluğunun yapılması; halk hekimliği ve veterinerliği bilgileri; geleneksel ekolojik bilgileri gibi birçok özellikleri kaybolma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu anlamda Sarıkeçili yörüklerin, yaşam pratiklerinin geçmişten günümüze incelenmesi ve kültürümüze kattığı zenginliğin önemsenmesi gerekmektedir. Göçerlerin kültürel zenginliğe katkılarının yanı sıra ekolojik dengeye de katkıları bulunmaktadır. Doğal 9

10 çevrenin korumasına önem veren Sarıkeçili yörüklerde keçiler, ormanların dip dallarını doğal olarak budamakta ve gür ormanların yetişmesine katkı sağlamaktadırlar. Ayrıca, yeni yetişen genç ormanları gübreleyerek doğaya katkı sağlayan keçiler, ağaçların güçlü ve sağlıklı olmalarına da etki etmektedirler. Sarıkeçili yörüklerce sarp arazilerde araziye paralel çizgiler halinde otlatılan keçiler, küçük patikalar meydana getirmektedir. Bu patikalar sayesinde ise, aşırı yağışlarda suların tepe noktalardan aşağıya doğru hızla akması engellenmekte ve sel felaketi önlenmektedirler. Bu birkaç örneklerden de anlaşılmaktadır ki, Sarıkeçili Yörüklerin çevreyle olan kültürel etkileşimlerinin incelenrek detaylı bir şekilde ortaya konması oldukça önemlidir. Sarıkeçili Yörükler, Anadolu da yaşayan son göçebe topluluk olarak tüm insanlığın kültürel mirası olmayı hak etmektedir. Diğer yandan göç yollarının engellenmesi, çayır ve meraların kapatılması, orman gençleştirme mecralarının göç yollarını kapatacak şekilde olması gibi etmenler; Sarıkeçili yörüklerin yaşantısını sürdürmelerini gün geçtikçe daha da zorlaştırmaktadır. KAYNAKLAR AKDEMİR, E. (2013). Avrupa Birliğinde Kimlik, Kültür Tartışmaları ve Türkiye Bursa: Ekin Yayınları. AKHAN, N. E. (2014). Sosyal Bilgiler Derslerinde Somut Olmayan Kültürel Miras Öğretimi International Online Journal of Educational Sciences, 6 (3),, ARCHER, M. S. (1988). Culture and Agency: The Place of Culture in Social Theory. Cambridge: Cambridge University. KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜ- ĞÜ. (2016, Mayıs 19). LENZERINI, F. (2011). Intangible Cultural Heritage: The Living Culture of Peoples The European Journal of International Law, Vol. 22 no. 1, OĞUZ, E. S. (2011). Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı, Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt 28, Sayı: 2, OĞUZ, M. Ö. (2013). Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras, Millî Folklor, Yıl 25, Sayı 100, TEZCAN, M. (1997). Kültürel Antropoloji, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. UNESCO. (1982). Mexico City Declaration on Culturel Policies. adresinden alınmıştır WEBER, C. (1991). International Relations Theory: A Critical Introduction, Londra: Routledge. YÜCEL, M. (2009). Korunan Alanlar ve Yönetimi. A. Akay, & M. D. (Ed.) içinde, Peyzaj Yönetimi (s ). Ankara: TODAİE Yayın no: 354. ZEYDANLI, U. (2009). Sistematik Koruma Planlaması ve Türkiye deki Uygulamalar, A. Akay, & M. D. Özen (Dü) içinde, Peyzaj Yönetimi (s ). Ankara: TODAİE Yayın No: 354. CORNER, J. (1995). Kültür Marmara İletişim Dergisi, Sayı: 9, ERKAL, H. (2010). UNESCO Yasayan İnsan Hazineleri Ulusalsistemleri nin, Somut Olmayan Kültürel Mirası Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. 10

11 ZEYTİN ÜRETİMİNDE EKONOMİK VE EKOLOJİK TOPRAK YÖNETİMİ ECONOMIC AND ECOLOGIC SOIL MANAGEMENT IN OLIVE CULTIVATION Dr. Anıl ÇAY Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojialeri Mühendisliği Bölümü Dr. Arda AYDIN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojialeri Mühendisliği Bölümü 11

12 ÖZET Anavatanı Mezopotamya ve Güney Doğu Anadolu olan zeytin zaman içerisinde Akdeniz iklim kuşağı boyunca hızla yayılmıştır. İnsanoğlu yerleşik düzene geçtikten sonra her üründe olduğu gibi zeytinde de günümüzdeki anlamıyla toprak işleme başlamıştır. Özellikle 19. Yüzyıl sonlarından başlayarak sanayi devrimi ile birlikte, motor teknolojisindeki gelişmeler ve insan nüfusunun çok hızlı artması, birim alandan daha fazla ürün alınmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu sebeple topraklar bilinçsizce işlenmeye başlamıştır. Bu bilinçsiz ve yoğun toprak yönetiminin toprak ve ekoloji üzerine olumsuz etkilerinin olduğu kısa bir sürede anlaşılmıştır. Koruyucu toprak işleme kavramı da bu gelişmeler paralelinde ortaya çıkmıştır. Gelecek nesillere de yaşam kaynağı oluşturacak olan toprağın korunması ancak ve ancak, birim alandan alınan verimin arttırılması ve üretim maliyetlerinin düşürülmesi açısından toprağı koruyan ve sürdürülebilir üretim sistemlerinin uygulanması ile mümkündür. Bu çalışmada zeytin üretiminde halen uygulanmakta olan geleneksel toprak işleme yöntemleri ile birlikte, bu yöntemlere alternatif olabilecek toprağı ve doğayı koruyan, çevreci ve ekonomik yeni yaklaşımlar ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler : Zeytin, koruyucu toprak işleme, örtü bitkileri, alternative toprak işleme ABSTRACT Olive s homeland was Southeast Anatolia and Mesopotamia. It is spread throughout the Mediterranean climate zone. After the Mankind passed from nomadic to settled life, it has started conventional tillage in the olive cultivation as nowadays, like every agricultural product. Starting from the end of the 19 th century, the industrial revolution and the rapid growth of human population with the developments in engine technology have made it necessary to produce more per unit area. Therefore, soils began to be tilled unconsciously. It is understood that unconscious and intensive management has the adverse effects on soils in a short time. Conservation tillage theory has emerged in parallel with these developments. Protection of soil, which will also create a source of life for future generations, in terms of lowering production costs and increasing the yield per unit area, is only possible with the application of sustainable production systems. In this study, new methods that targets to protect the soil and nature and could be an alternative to conventional tillage methods was considered with the environmental and ecological approach in olive production. Keywords : Olive, conservational tillage, cover-crops, alternative tillage GİRİŞ Ülkemizde zeytin yetiştiriciliğinde en temel ve yaygın uygulanan kültürel işlemlerden birisi toprak işlemedir. Genellikle yabancı ot kontrolü için kulaklı pullukla veya çizel ile yapılan derin toprak işleme, özellikle zeytin ağaçlarında yüzeye yakın bitki köklerinin kesilmesine neden olmaktadır (Ünal ve ark., 2007). Bir diğer yandan zeytin üretim maliyetinin önemli bir kısmını oluşturan toprak işleme ve hasat sırasında yapılan işlemlerin yanlış seçilmesi ve yanlış uygulanması, üretim maliyetlerini ve bitki sağlığını olumsuz yönde etkilemekte, dolayısıyla ürün kalitesinin ve veriminin düşmesine neden olmaktadır (Aykas ve ark., 2010). Ülkemizde 2013 yılı itibarı ile yaklaşık 826 bin hektar (FAO, 2016) zeytin üretim alanının büyük çoğunluğunun eğimli arazilerde olduğu ve yağışa bağımlı olarak yetiştiricilik yapıldığı düşünüldüğünde, yoğun toprak işleme uygulamaları bu alanlarda erozyon başta olmak üzere yüzey akışı, toprak sıkışması gibi birçok problemi de beraberinde getirmektedir. Ayrıca, son dönemde ülkemizin dünya zeytin ve zeytinyağı pazarındaki rekabet gücünün arttırılması açısından toprağı koruyucu ve maliyeti azaltıcı tedbirlerin alınması zorunluluğu doğmuştur. Bir diğer yandan, dünyada 10 milyon hektardan fazla alanda (FAO, 2016) yapılan zeytin üretimindeki gereksiz toprak işleme ile atmosfere salınan CO 2 miktarının oldukça fazla olduğu da kaçınılmaz bir gerçektir. Toprak işlemenin bilinen tarihi MÖ 4000 li yıllara kadar dayanmakta olup neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanoğlu yerleşik düzene geçtikten sonra günümüzdeki anlamıyla toprak işleme başlamıştır. Geçmişte sabanın keşfiyle birlikte toprak işleme tamamen insan ve hayvan gücüne dayanmıştır. Ancak, motorun keşfi ve dünya savaşları sırasında yaşanan sanayi devrimi ve hızla artan dünya nüfusu ile birlikte, birim alandan daha yüksek verim alma ihtiyacı doğmuştur. Bu ihtiyacı karşılamak için dünya toprak- 12

13 ları geçmişe göre çok daha yoğun olarak işlenmiştir. Geçen zamanla bu yoğun işlemenin oluşturduğu olumsuzluklar fark edilmeye başlanmıştır li yıllarda herbisitlerin geliştirilmesi ile birlikte toprak sıkışması ve erozyon gibi sorunların bilimsel olarak ortaya konmasıyla birlikte, genellikle yabancı ot mücadelesi amacıyla uygulanan geleneksel toprak işlemeye alternatif uygulamalar ortaya çıkmıştır (Gomez ve ark.,, 2009). Bu gelişmeler paralelinde dünyada sürdürülebilirlik kavramının gündeme geldiği son dönemde, muhafazaya yönelik toprak işleme uygulamaları ve örtü bitkilerinin kullanımı hızla artmaktadır. Bu çalışmada zeytin üretiminde halen uygulanmakta olan geleneksel toprak işleme yöntemleri ile birlikte, bu yöntemlere alternatif olabilecek toprağı ve doğayı koruyan, çevreci ve ekonomik yeni yaklaşımlar ele alınmıştır. ZEYTİN ÜRETİMİNDE TOPRAK YÖNETİMİ VE EKOLOJİK YAKLAŞIMLAR Zeytin üretiminde toprak işleme uygulamaları geleneksel ve koruyucu toprak işleme olarak iki ana başlık altında ele alınabilirler. Geleneksel toprak işlemede (conventional tillage) ana amaç toprak yüzeyini yabancı otlardan arındırmak ve yıl boyunca düşen yağışları toprak altında depolamaktır. Bu yöntemde yılda birkaç kez kulaklı pulluk, diskaro ve çizel pulluk kullanılır. Kulaklı pulluk ve çizelle yapılan derin toprak işleme uygulaması, zeytin ağaçlarının köklerine önemli zararlar vermekte ve ağaç sağlığını olumsuz etkilemektedir (Aykas ve ark., 2010). Uzun dönemde belirli toprak derinliğinde taban taşı oluşturabilen geleneksel yöntemler özellikle zeytin bahçeleri gibi eğimli alanlarda şiddetli erozyona da neden olabilmektedirler (Şeki1). Şekil 1. Zeytin alanlarında geleneksel toprak işleme (soldaki şekil) ve aşırı toprak işlemenin neden olduğu erozyon (sağdaki şekil). Kaynak : -spain-olive-grove-erosion-royalty-free-image Koruyucu toprak işlemede (conservation-tillage) ise toprağın ve çevrenin korunması ve sürdürülebilirlik temel esastır. Koruyucu toprak işleme uygulamaları, azaltılmış toprak işleme (reduced tillage) yöntemleri ve toprak işlemesiz (no-tillage) yöntemlerden oluşmaktadır. Azaltılmış toprak işleme, bölgesel toprak işleme (strip tillage) veya iş derinliği az olan diskaro ve benzeri aletlerin geleneksel yönteme göre mümkün olduğunca az sayıda kullanılması esasına daya- nır. Toprak işlemesiz uygulamalarda ise toprak işlenmemekte ve genellikle uygun herbisit kullanımı ile yabancı ot mücadelesi yapılmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarla koruyucu toprak işleme yöntemleri ile birlikte kullanıldığında birçok yararı ortaya konan örtü bitkisi (cover-crop) uygulamaları da bu yöntemlerle birlikte kullanılmaktadır. Örtü bitkisi uygulamasındaki ana amaç, toprak yüzeyinin çıplak bırakılmaması sayesinde toprağın infiltrasyon ve su 13

14 tutma kapasitesini arttırmak ve böylece toprak neminden daha fazla yararlanmaktır. Ayrıca, erozyonun önlenmesi, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin iyileştirilmesi, yabancı ot çıkışının önlenmesi ve biyolojik savaşa uygun ortam hazırlanması gibi birçok faydaları bulunmaktadır. Bu yöntemlerde zeytinde sıra aralarına örtü bitkisi (genelde fiğ, arpa, üçgül vb.) ekilmekte (Şekil 2) ve mümkün olduğunca toprak işleme yapılmadan üretim yapılmaktadır. Hatta doğal bitki örtüsünün de örtü bitkisi olarak kullanıldığı (Şekil 2) bazı çalışmalar mevcuttur. Yine dünya gündeminde olan organik tarım ve ekolojik üretim teknikleri içerisinde örtü bitkilerinin kullanımının yararları son dönemde anlaşılmış ve bu konudaki araştırmalar hız kazanmıştır (Özeker ve Ulutürk, 2006). Örtü bitkilerinin koruyucu toprak işleme yöntemleri ile birlikte zeytin üretiminde kullanımı üzerine sınırlı sayıda araştırma bulunmakla birlikte, bugüne kadar yapılan çalışmalarda bu yöntemlerin zeytin verimini arttırmak, toprağı ve çevreyi korumak ve ekonomik ve ekolojik üretim açısından yararlı olduğu ortaya konmuştur (Pastor and Castro, 1995; Ünal ve ark., 2007). Şekil 2. Zeytin Bahçelerine Ekilmiş Örtü Bitkisi Örnekleri Kaynak: Şekil 3. Zeytin Bahçelerine Doğal Bitki Örtüsünün Örtü Bitkisi Olarak Kullanılması. Kaynak: 14

15 Gomez ve ark.,, (1999); zeytin üretiminde koruyucu toprak işlemeyle beraber örtü bitkisi kullanımının yüzey akışını ve dolayısıyla erozyon oluşumunu önemli ölçüde engellediğini bildirmektedir. Yine Hernández ve ark., (2005), zeytin tarımında 5 farklı toprak işleme sisteminin toprak su içeriği ve bazı toprak kimyasal özellikleri üzerine etkilerini incelemişlerdir. Çalışma sonunda, gerek doğal bitki örtüsünün gerekse örtü bitkisi uygulamalarının toprak yüzeyinde oluşturdukları örtünün, erozyonu önleme bakımından tatmin edici sonuçlar sağladığı bildirilmiştir. Aynı çalışmada, tarla kapasitesi ve daimi solma noktası arasında kalan kullanışlı toprak suyunu korumada, yüzeydeki örtü bitkisinin olumlu etkileri olduğu da rapor edilmiştir. Özetle, örtü bitkileri ve korumalı toprak işleme birlikte uygulandığında toprak nemi korunmaktadır. Herrero ve ark., (2001) de ise başka bir bakış açısıyla örtü bitkilerinin oluşturduğu malçın toprak nemini korumada geleneksel yöntemlere göre daha etkili olduğu söylenmektedir. Ayrıca organik madde içeriği ve azot gibi bitki geli- şimini önemli ölçüde etkileyen bazı toprak kimyasal özelliklerinin iyileşebilmesi için örtü bitkili toprak işleme veya toprak işlemesiz örtü bitkisi uygulamaları önerilmektedir. Bahse konu yöntemlerin uygulanması sırasında bilinçli davranılmaz ise olumsuz yan etkilerinin olacağı unutulmamalıdır. Şöyle ki; yaşayan örtü bitkileri oluşturacakları nem korumasına rağmen, gelişmeleri esnasında toprak suyunu kullanmaktadırlar. Bu durum bazen sulama imkânı olmayan alanlarda kültür bitkileri için problem olabilmektedir. Bu amaçla örtü bitkilerinin iklim ve üretim desenine göre dikkatli bir şekilde seçilmesi ve generatif aksam oluşturmadan önce öldürülerek toprak yüzeyine terk edilmesi gerekir. Örtü bitkilerinin öldürülmesi iki yolla olmaktadır. Bunlar; herbisit kullanımı ve mekanik öldürme yöntemleridir. Örtü bitkilerinin mekanik olarak öldürülmesi (Şekil 4) amacıyla eziciler (crimpers) ve parçalayarak toprak yüzeyine bırakan parçalama makinaları (choopers) bu amaçlarla geliştirilmiştir (Kornecki ve ark.,, 2006). Şekil 4. Örtü Bitkilerini Kimyasal Kullanmadan Öldürmek Amacıyla Geliştirilmiş Ezici (Roller- Crimper) ve Parçalayıcı (Chooper). Kaynak : University of Florida web sitesi Ekolojik açıdan ise topağın kendisini de bir canlı olarak düşünmeli ayrıca, hem bitkiler hem de toprak ve bitki üzerindeki canlıların birbirleri ile olan etkileşimleri gözetilmelidir. Bu açıdan bakıldığında koruyucu toprak işleme ile birlikte uygulanan örtü bitkisinin yabancı otlanma üzerine de ekolojik etkili olduğu, hatta bazı türlere karşı çimlenmelerini ve büyümelerini engelleyecek (allelopatik) etki gösterdiği de bilinen bir gerçektir. Ayrıca toprak yüzeyini örttükleri için toprak sıcaklığını koruyarak don ve nem kayıpları üzerine de etkili olabilmektedirler. Hastalık ve zararlılar üzerine etkili oldukları bilinen örtü bitkileri, bazı doğal düşmanları bünyesinde barındırabileceği gibi bazı zararlılara da uygun ortam oluşturabilirler (Özeker ve Ulutürk, 2006; Bahar ve ark., 2010). Bu nedenle uygulanacak örtü bitkisinin seçimi ve öldürme zamanlamasının çok iyi yapılması gerekir. Örtü bitkisi planlanırken konunun uzmanı kişilerle çalışılmalı ve ürün deseni, iklim verileri, sulama durumu vb. parametreler göz önünde bulundurulmalıdır (Garibay ve ark.,, 1997; Çay, 2011; Çay ve Aykas, 2013). Diğer yandan, yalnızca toprak işleme sırasında, traktörlerin atmosfere bıraktığı CO 2 miktarının yanında, toprak işlemeden sonraki dönemde toprak içerisinde oluşan kimyasal reaksiyonlar ile topraktan atmosfere salınan CO 2 gazı da günümüzdeki en büyük sorunla- 15

16 rın başında gelen küresel ısınmaya olumsuz katkılar sağlamaktadır. İlgili çalışmalarda koruyucu toprak işleme yöntemlerinin topraktan salınan CO 2 miktarını %58 e kadar azalttığını bildirilmektedir (Sainju ve ark.,, 2006). Yine, koruyucu toprak işleme yöntemleri uygulanarak zeytin üretiminde 10 h ha -1 iş gücünden tasarruf edilebileceği gibi yine hektar başına Avro daha az masraf etmek mümkündür (Graff and Epping, 1999). Sonuç olarak, günümüz rekabete dayalı dünya piyasasında ülkemiz üreticilerinin kendilerine iyi birer yer edinebilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bizden önceki nesillerden emanet aldığımız ve sonraki nesillere sürdürülebilir olarak teslim etmemiz gereken topraklarımızın sürdürülebilir olarak kullanılabilmesinde koruyucu toprak işleme yöntemlerinin yeri vazgeçilmezdir. Unutulmamalıdır ki, muhafazaya yönelik toprak işleme yöntemleri ile birlikte örtü bitkilerinin seçimi ve uygulamasında çok dikkatli planlama yapılmalıdır. Ayrıca, üreticilerin hemen bu yöntemlere geçişi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kültürel bir direnç ile karşılaşacaktır. Bu direnci kırmak için ekonomik, sosyal ve kültürel şartlarımıza uygun çözüm önerilerinin ve bu konudaki örnek araştırmaların hız kazanması gerekmektedir. KAYNAKLAR AYKAS, E., YALÇIN, H., ÇAKIR, E., Koruyucu Toprak İşlemede Yöntemler, Örtü Bitkisi ve Ekim Nöbetinin Önemi, Tarım Makinaları Bilimi Dergisi (Journal of Agricultural Machinery Science), 6 (4), pp , (2010). BAHAR, E., KORKUTAL, İ. ve YAŞASIN, A.S., Bağcılıkta Örtülü Toprak İşleme ve Örtü Bitkileri, Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi; 7(2), pp.3-13, (2010). ÇAY A. ve AYKAS E., Domates Üretiminde Farklı Fide Yatağı Hazırlığı Yöntemleri Ve Örtü Bitkisi Uygulamasının Verim Ve Hasat Sonrası Kalite Parametrelerine Etkileri Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, vol.10, pp., (2013). GARIBAY, S. V., STAMP, H. U. AND AMMON, B. F., Yield and quality components of silage maize in killed and live cover crops European Journal of Agronomy, (6-3), pp., (1997). GOMEZ, J.A., GIRALDEZ, J.V., PASTOR, M.AND FERE- REZ, E., Effects of tillage method on soil physical properties, infiltration and yield in an olive orchard, Soil & Tillage Research. 52, pp , (1999). GRAAFF, J. DE. AND EPPINK, L.A.A.J., Olive oil production and soil conservation in southern Spain, in relation to EU subsity policies Land Use Policy. 16, , (1999). HERNÁNDEZ, A.J., LACASTA, C. AND J. PASTOR, Effects of different management practices on soil conservation and soil water in a rainfed olive orchard, Agricultural Water Management. 77, pp., (2005). HERRERO, E.V., MİTCHELL, J.P., AND CAMPIGLIA, E., Use of cover crop mulches in furrow irrigated no-till processing tomato production system, Hort Technology, 11 (1): pp., (2001). KORNECKI, T.S., ANDREW, J.P AND RANDY, L.R., Managing Cover Crops in Conservation Agriculture Using Rollers/Crimpers, International Soil&Tillage Research Organisation 17th Triennial Conference. Kiel, Germany, 73 p., (2007). MITCHELL, J., GENE, M., MULLEN, B., FOUCHE, B., TEMPLE S., VALENCIA, J.,, T., HEMBREE, K., CAHN, M., HERREO, E. AND MADDEN, N., Reduced Tillage Tomato Production Summary of Research and Farm Demonstration Activities, org/ (2002). ÖZEKER, E., ULUTÜRK, M., Organik Tarımda Örtü Bitkilerinin Kullanımı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43 (2), (2006). PASTOR, M. AND CASTRO, J.,, Soil Management Systems and Erosion, Olivae, 59, pp , (1995). SAINJU, U.M., JABRO, J.D., STEVENS, W.B., Soil Carbondioxide Emission as Influenced by Irrigation, Tillage, Cropping System, and Nitrogen Fertilization, Workshop on Agricultural Air Qality, pp , (2006). ÜNAL, H.B., KAYA, Ü., GÜLSOYLU, E., Yağışa Bağlı Zeytin Yetiştiriciliğinde Toprak ve Su Koruma Önlemleri: Alternatif Toprak İşleme Uygulamaları, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (3/4), pp , (2007). 16

17 HATAY İLİ NİN MEMELİ (MAMMALIA) FAUNASI MAMMALIAN (MAMMALIA) FAUNA OF HATAY PROVINCE Prof.Dr. Ahmet KARATAŞ Niğde Üniversitesi, Biyoloji Bölümü 17

18 ÖZET ABSTRACT Hatay İli nin memeli türleri, literatür taraması ve arazi çalışmalarımızda toplanan yeni ve orijinal materyale dayanarak bu çalışmada özetlenmiştir. Buna göre 7 takımdan 25 familyaya ait 66 tür listede yer almaktadır. Anahtar Kelimeler : Hatay, memeliler, Mammalia, kontrol listesi In this study, mammalian species of Hatay Province (Türkiye) were summarized with respect to literary data and original materials collected by the author. As a result, 66 species of 25 families from seven orders were listed. Key words : Hatay, mammals, Mammalia, check-list GİRİŞ Hatay ın memeli faunası ile ilgili çok sayıda çalışma vardır. Bu çalışmalardan ilki, Atatürk ün de doğum yılı olan 1881 e kadar eski tarihlidir. Bu yılda alınan Gelincik (Mustela nivalis), Chantré (1883) tarafından iki yıl sonra yayınlanmıştır. Nehring (1898), tip yeri olarak Arsuz a bağlı Çengenköy den Spalax intermedius adıyla yeni bir tür tanımlarken; Matschie (1900) ise tip yeri Antakya olarak verdiği sırtlanları, Çizgili Sırtlan (Hyaena hyaena) dan farklı bulmuş ve ayrı bir tür olarak Hyaena syriaca adıyla yeni bir tür olarak tanımlamıştır. Aharoni (1932), Antakya (Amik) Gölü nde yer alan Tel-el-Sultan Adası ndan 1930 da topladığı örnekleri, Arvicola terrestris hintoni adıyla yeni bir alttür olarak vermiştir. Diğer taraftan 1933 üniversite reformundan sonra gerçekleşen değişikliklerle ve özellikle Ord. Prof. Dr. Curt Kosswig gibi yabancı bilim insanlarının İstanbul Üniversitesi nde çalışmaya başlamalarından sonra ülkemizdeki bilim insanlarımızın da Hatay memeli faunası ile ilgili önemli çalışmaları olmuştur. Aslında bir genetikçi olan Kosswig in Türkiye de zoolojik arazi gezilerine başlaması ile Türkiye Faunası nın olağanüstü zenginliği ve güzelliği ile karşılaştıktan sonra fauna, zoocoğrafya gibi diğer konulara ağırlık vermiş; bazı öğrencilerini bu konulara yöneltmiştir. Bunlardan Prof. Dr. Fatma Melâhat Çağlar, hem kendi hem de Prof. Dr. Hermann Kahmann ile yarasalar üzerine çeşitli çalışmalar yapmış (Çağlar, 1965, 1968, 1969; Kahmann und Çağlar, 1960); Türkiye Biyospeleolojisi açısından da önemli olan bu yayınlarında pek çok yarasa türünü Hatay da tespit etmişlerdir. İlin büyük memeli türleri üzerindeki tespitlere daha çok Kumerloeve (1975) ve Turan (1984) ın çalışmalarında rastlanırken; pek çok küçük memeli türünün kayıtları da Topboğazı ndan toplanan baykuş peletlerini analiz eden Obuch (1994) tarafından verilmiştir. Karataş (2000), Akdeniz Bölgesi nin yarasaları hakkındaki doktora tezi kapsamında Hatay ın yarasalarını ayrıntıları ile çalışmıştır. Yukarıda genel bir tarihçesi verilen Hatay İli nin memeli türleri ile ilgili güncel bilgiler, bu yazıyı ile özetlenmiştir. MATERYAL ve METOT Türkiye memeli hayvan türlerini konu alan ve tarafımdan hazırlanan veri bankasındaki Hatay kayıtlarının yanı sıra, tarafımdan yapılan yayınlanmış (Karataş, 2000; Karataş et al., 2003a, 2003b, 2003c; Karataş and Özgül, 2003; Karataş and Sözen, 2006) ve yayınlanmamış hazırlık aşamasındaki çalışmalarıma ilaveten; Kryštufek and Vohralík (2001, 2005, 2009) ile Türkiye nin Anonim Memelileri ( ve Doğal Hayat ( sitelerindeki Hatay İli ne ait fotoğraflı kayıtların derlenmesi ile bu makale şekillendirilmiştir. HATAY IN MEMELİ (MAMMALIA) TÜRLERİ Hatay İli nde kayıtları bulunan ve tarafımızdan tespit edilen memeli türlerinin sayısı 66 dır. Bunlar, 7 ayrı takıma aittir. Tür sayıları ve takımlar şunlardır: Kirpiler (Erinaceomorpha) [1], Böcekçiller (Soricomorpha) [4], Yarasalar (Chiroptera) [17], Artiodactyla [6], Carnivora [16], Kemiriciler (Rodentia) [21] ve Tavşanlar (Lagomorpha) [1]. 1. Takım: ERINACEOMORPHA (Kirpiler) 1.1. Familya: Erinaceidae (Kirpiler): Türkiye deki üç kirpi türünden sadece Erinaceus concolor, Hatay da bulunur ve sık ormanlık alanlar dışında; özellikle bahçeler, fundalıklar gibi yerlerde geniş dağılım gösterir. 18

19 2. Takım: SORICOMORPHA (Böcekçiller) 2.1. Familya: Soricidae (Böcekçiller): Fareyi andırmakla birlikte; onlarla akraba olmayan bu ailenin Hatay da üç türü vardır. Bunlar Türkiye nin en küçük memeli türü olan Suncus etruscus ile Crocidura leucodon ve C. suaveolens tir (Şekil 1). Şekil 1. Crocidura suaveolens (Küçük Beyazdişli Böcekçil) A.Karataş 2.2. Familya: Talpidae (Köstebekler): Ülkemizdeki dört köstebek türünden biri olan Talpa davidiana nın tip yeri Meydanı Akbez in, Hatay-Gaziantep il sınırına çok yakın ve Türkiye-Suriye sınırının birkaç kilometre uzağında olması nedeniyle bu tür, mevcut listeye eklenmiştir. 3. Takım: CHIROPTERA (Yarasalar): Ülkemizdeki 41 yarasa türünün en az 17 si Hatay da da bulunur. Bu sayı ile Hatay, Antalya ve Kırklareli illerimizden sonra en çok yarasa türüne sahip 3. ilimiz durumundadır Familya: Pteropodidae (Meyve Yarasaları): Türkiye de bulunan tek türü (Rousettus aegyptiacııs), Hatay da da özellikle meyve bahçelerinde ve buralara yakın büyük mağaralardan bilinir (Şekil 2). Türün Türkiye den kaydedilmiş ilk kolonisinin yaşadığı Harbiye Mağarası nda kükürtleme ve diğer zehirleme yöntemleriyle koloni büyük ölçüde yok edilmiş; literatürde bilinmeyen ve 1998 yılında yöre halkından öğrenerek tanıttığım Demrek Mağarası (Hassa) ndan den fazla bireyden oluşan bir koloni yaşamaktadır Familya: Rhinolophidae (Nalburunlu Yarasalar): Türkiye de bulunan beş türün hepsi Hatay da da görülür. Bunlar: Rhinolophus ferrumequinum, Rh. hipposideros, Rh. euryale, Rh. blasii ve Rh. mehelyii Familya: Vespertilionidae (Düzburunlu Yarasalar): Bu aileye ait dokuz tür, Hatay da da dağılım gösterir: Myotis myotis, M. blythii, M. (nattereri) schaubi, M. emarginatus, M. capaccinii, Pipistrellus pipistrellus, P. kuhlii s.l., Hypsugo savii, Plecotus kolombatovici. Bunlardan H. savii nin Hatay daki tek kaydı Obuch (1994) tarafından baykuş peletlerinden elde edilmiştir. Yine, önceleri M. nattereri nin alttürü alınırken; son zamanlarda tür seviyesine çıkartılan M. schaubi nin Hatay daki ilk kolonisi, Karataş (2000) tarafından tespit edilmiştir Familya: Miniopteridae (Uzunkanatlı Yarasalar): Türkiye deki tek türü (Miniopterus schreibersii), Hatay mağaralarında da yaygındır. Bu türün kanatlarındaki 3. parmak uzun olup, katlanmış kanatta diğer yarasalar gibi bir değil, iki kez bükülerek durur Familya: Molossidae (Serbest kuyruklu yarasalar): Avrupa ve Türkiye deki tek türü (Tadanda teniotis), yöreden de bilinir. Şekil 3. Pipistrellus pipistrellus (Küçük Yarasa) A.Karataş, 2011 Şekil 2.Antakya nın merkezinde bir parkta görüntülenen Mısır Meyve Yarasası (Rousettus aegyptiacııs) A.Karataş, 2011 Şekil 4. Myotis (nattereri) schaubi (İran Saçaklı Yarasası) A.Karataş,

20 4. Takım: ARTIODACTYLA (Çift Toynaklılar): Hatay da üç familyadan altı tür ile temsil edilir Familya: Suidae (Domuzgiller): Hatay ve Türkiye nin büyük bölümünde tek türü bulunur: Sus scrofa. İl genelinde yaygın bir türdür Familya: Cervidae (Geyikgiller): Hatay da üç türe ait kayıtlar bulunur: Cervus elaphus, C. dama ve Capreolus capreolus. Bunlardan Alageyik (C. dama) nın yörede soyu tükenmiş olup; muhtemelen Geyik (C. elaphus) e ait az sayıda birey Nur (Amanos) Dağlarımın tenha kesimlerinde varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Karaca (C. capreolus) ise Arsuz Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Nur Dağları nın Osmaniye ye doğru olan ormanlık kesimlerinde nispeten iyi durumda olup; Karadeniz ve Marmara daki kuzey populasyonundan yalıtılmış durumda ayrı bir populasyon oluşturur Familya: Bovidae (Hakiki Boynuzlular = Sığırgiller): Hatay da iki türü bulunur (Şekil 5 ve 6). Nur (Amanos) Dağları ndaki Yabankeçisi (Capra hircus aegagrus) populasyonu nispeten iyi durumda olup; kışın tuz ihtiyacı için deniz sahiline kadar indikleri çalışmalarımız sırasında da tespit edilmiştir. Hatay Dağ Ceylanı olarak adlandırılan Dağ Ceylanı (Gazella gazella) nın Türkiye deki tek populasyonu Kırıkhan İlçesi nde Suriye sınırındadır. Bu türün yöredeki varlığı, çok daha önce Turan (1984) tarafından bildirilmekle beraber; Ş.Urfa tarafında yaşayan Ceylan (G. subgutturosa) dan farklı bir tür oluşu, 2008 yılında kesinlik kazandı. Şekil 6. Gazella gazella (Dağ Ceylanı) A.Karataş 5. Takım: CARNIVORA (Etoburlar): Yırtıcı memelilerin, yani etoburların yedi familyaya ait 16 türü Hatay dan da bilinir Familya: Felidae (Kedigiller): Hatay da beş türe ait kayıtlar bulunmaktadır: Leopar (Panthera pardus), Karakulak (Caracal caracal), Sazkedisi (Felis chaus), Yabankedisi (Felis silvestris) ve Vaşak (Lynx lynx). Bunlardan P. pardus un kayıtları 50 yıldan daha eski olup; yörede soyu tükenmiştir. Karakulak ın son durumu bilinmemekle birlikte; diğer türler de son derece azalmıştır Familya: Herpestidae (Kuyruksürengiller): Türkiye deki tek türü olan Herpestes ichneumon un (Şekil 7) en yaygın bulunduğu illerden biri Hatay dır. Dağlık kısımlar dışında, özellikle sahil kesimlerde ve Amik Ovası nda sulak alanlar, sazlıklar, seyrek ağaçlıklı yerler, bahçeler gibi ortamlarda yaygındır. Afrika kökenli bir tür olan H. ichneumon, zoocoğrafik açıdan Etiyopya Bölgesi nin ülkemiz faunasındaki önemli örneklerindendir. Şekil 5. Capra hircus aegagrus (Yabankeçisi) A.Karataş Şekil 7. Herpestes ichneumon (Kuyruksüren) A.Karataş 20

21 5.3. Familya: Hyaenidae (Sırtlangiller): Ailenin Türkiye deki tek türü olan Çizgili Sırtlan (Hyaena hyaena) (Şekil 8), hızla azalan memelilerin başında yer alır. Yurdumuzdaki populasyonunun önemli bir kısmı, Hatay da bulunur. Matschie (1900) tarafından ayrı bir tür olarak, Antakya dan tanımlanan Hyaena h. syriaca, Afrika nın kuzey yarısından Hindistan a kadar geniş bir bölgede dağılım gösteren H. hyaena nın Türkiye, Irak, Suriye, Ürdün ve İsrail deki alttürüdür. Şekil 10. Martes foina (Kaya Sansarı) A.Karataş Şekil 8. Hyaena hyaena (Çizgili Sırtlan) A.Karataş 5.4. Familya: Canidae (Kurtgiller): Hatay da üç tür ile temsil edilir: Çakal (Canis aureus) (Şekil 9), Kurt (C. lupus) ve Tilki (Vulpes vulpes). Şekil 11. Mustela nivalis (Gelincik) A.Karataş 5.7. Familya: Phocidae (Foklar): Ülkemizdeki tek türü olan ve soyu ileri ölçüde tükenme tehlikesi altında (CR) olan Akdeniz Foku (Monachus monachus) nun az sayıda bireyi Hatay sahillerinde, özellikle Samandağ-Yayladağ arasında görülür. 6. Takım: RODENTIA (Kemiriciler): Altı familyaya ait en az 21 tür Hatay dan da bilinir. Şekil 9. Canis aureus (Çakal) A.Karataş 5.5. Familya: Ursidae (Ayıgiller): Ülkemizdeki tek türü olan Bozayı (Ursus arctos), Hatay da tükenme noktasına gelmiş; az sayıda bireye ait dışkı ve ayak izlerine Nur (Amanos) Dağları nın tenha kesimlerinde rastlanmaktadır (Yaşar Ergün (M.K.Ü.), pers. comm.) Familya: Mustelidae (Gelincikgiller): Dört türü, Hatay dan kaydedilmiştir. Bunlar: Gelincik (Mustela nivalis), Kaya Sansarı (Martes foina), Porsuk (Meles meles) ve Susamuru (Lutra lutra) dur. Literatürde verilen Ağaç Sansarı (M. martes) in İç Anadolu ve Akdeniz kayıtları M. foina ya ait olup, bu kayıtlar geçersiz olduğundan burada listeye dâhil edilmemiştir (Şekil 10-11) Familya: Hystricidae (Oklukirpiler): Ülkemizde tek türü, Hint Oklukirpisi (Hystrix indica), yörede de bulunur. Ancak avlanarak yenmesi sonucu giderek azalmaktadır Familya: Cricetidae: Hatay daki 7 türünden beşi (Arvicola amphibiııs, Chionomys nivalis, Microtus gııentheri, M. levis ve M. socialis), Arvicolinae (Tarlafareleri); ikisi (Cricetulus migratorius ve Mesocricetus brandti) ise Cricetinae (Avurtlaklar) dendir. Tip yeri Amik Gölü olan Arvicola amphibius hintoni nin son durumu bilinmemektedir. Bu gölün kurutulmasından sonra soyu tükendiği düşünülmektedir. Avurtlaklar (Mesocricetus), Antakya nın 20 km kadar doğusundan 1949 yılında alınmış ve Almanya ya götürülmüştür. Eisentraut (1952) tarafından yayınlanan bu kayıtta türün M. auratus olma ihtimali daha yüksektir. Zira M. brandti nin, İç Anadolu nun güneyinden Toroslar dan olup; daha yüksek yerleri tercih 21

HATAY İLİ NİN MEMELİ (MAMMALIA) FAUNASI

HATAY İLİ NİN MEMELİ (MAMMALIA) FAUNASI HATAY İLİ NİN MEMELİ (MAMMALIA) FAUNASI MAMMALIAN (MAMMALIA) FAUNA OF HATAY PROVINCE Prof.Dr. Ahmet KARATAŞ Niğde Üniversitesi, Biyoloji Bölümü 17 ÖZET ABSTRACT Anahtar Kelimeler : Key words : GİRİŞ Mustela

Detaylı

Turizmde Arz (Tarihsel Çekicilikler)

Turizmde Arz (Tarihsel Çekicilikler) Turizmde Arz (Tarihsel Çekicilikler) TARİH Miras ilişkileri T O P L U M MİRAS K Ü L T Ü R DOĞA ÇEVRE MİRASIN KAPSAMI MİRAS ÇEKİCİLİKLERİ ÇEVRE MEKAN YER İNSAN PEYZAJLAR YAPISAL UNSURLAR ÇALIŞMA ALANLARI

Detaylı

UNESCO DÜNYA MİRAS ALANLARI - TÜRKİYE

UNESCO DÜNYA MİRAS ALANLARI - TÜRKİYE UNESCO DÜNYA MİRAS ALANLARI - TÜRKİYE İÇERİK Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme Dünya Miras Listesi Türkiye nin Dünya Miras Listesi ndeki Yeri Geçici Liste Dünya Miras Listesine

Detaylı

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar

Detaylı

Geçmişten Günümüze Kültürel Miras. Prof.Dr. Zeliha DEMİREL GÖKALP Anadolu Üniversitesi

Geçmişten Günümüze Kültürel Miras. Prof.Dr. Zeliha DEMİREL GÖKALP Anadolu Üniversitesi EPALE E-Platform for Adult Learning Europe (Avrupa Yetişkin Öğrenimi Elektronik Platformu) HAYAT BOYU ÖĞRENMEDE İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ VE KÜLTÜREL MİRAS KONFERANSI 18-19 ARALIK 2018/Ankara/Başkent Öğretmenevi

Detaylı

Editör Doç.Dr.Hasan Genç ÇEVRE EĞİTİMİ

Editör Doç.Dr.Hasan Genç ÇEVRE EĞİTİMİ Editör Doç.Dr.Hasan Genç ÇEVRE EĞİTİMİ Yazarlar Doç.Dr.Hasan Genç Doç.Dr.İbrahim Aydın Doç.Dr.M. Pınar Demirci Güler Dr. H. Gamze Hastürk Yrd.Doç.Dr. Suat Yapalak Yrd.Doç.Dr. Şule Dönertaş Yrd.Doç.Dr.

Detaylı

PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ

PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ Yrd.Doç.Dr. Simay KIRCA 2017-2018 Güz Yarıyılı DERS 5 KÜLTÜREL PEYZAJLAR Kültür; toplumların yaşam biçimleri, gelenek ve göreneklerinin, üretim olanaklarının bileşkesi olarak

Detaylı

UNESCO Dünya Mirası. http://whc.unesco.org/en/list/

UNESCO Dünya Mirası. http://whc.unesco.org/en/list/ UNESCO Dünya Mirası UNESCO Dünya Miras Listesi, Dünya Miras Komitesi nin üstün evrensel değere sahip olduğunu onayladığı kültürel, doğal ve karma miras alanlarını içermektedir. 802 si kültürel, 197 si

Detaylı

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1 Uymanız gereken zorunluluklar ÇEVRE KORUMA Dr. Semih EDİŞ Uymanız gereken zorunluluklar Neden bu dersteyiz? Orman Mühendisi adayı olarak çevre konusunda bilgi sahibi olmak Merak etmek Mezun olmak için

Detaylı

Etkinlik Eğitim Programı SAAT/GÜ

Etkinlik Eğitim Programı SAAT/GÜ SAAT/GÜ N 1. GÜN DERS ADI: Açılış ve Tanışma 08:00-08:45 Prof.Dr. İdris OĞURLU Proje Tanıtımının Yapılması Proje yürütücüsü tarafından etkinlik programının başlatılması ve Yapılacak Bilimsel Etkinlikleri

Detaylı

2229 Ayrıntılı Etkinlik Eğitim Programı

2229 Ayrıntılı Etkinlik Eğitim Programı 2229 Ayrıntılı Etkinlik Eğitim Programı SAAT/GÜN 1. GÜN SAAT/GÜN 2. GÜN SAAT/GÜN 3. GÜN Açılış ve Tanışma Yaban Hayatı Ekolojisinde Temel Büyük Memeli (Mammalia) Yaban Hayvanları (Teorik) Kavramlar Prof.Dr.

Detaylı

1972 Dünya Miras Sözleşmesi

1972 Dünya Miras Sözleşmesi 1972 Dünya Miras Sözleşmesi Dünyada kültürel ve çevresel açıdan evrensel üstün değer taşıyan tarihsel alan ve doğal bölgelerin korunması Dünya Miras Listesi 745 Kültürel 188 Doğal 29 Karma (Doğal ve kültürel)

Detaylı

Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum.

Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum. Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum. Miraslardan söz edeceğiz ama: Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından önce kişisel miraslardan

Detaylı

Sinop İli Memeli Hayvan Faunasının Değerlendirilmesi. Evaluation of the Mammalian Fauna of Sinop Province

Sinop İli Memeli Hayvan Faunasının Değerlendirilmesi. Evaluation of the Mammalian Fauna of Sinop Province Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 5(3): 9-16, 2015 Sinop İli Memeli Hayvan Faunasının Değerlendirilmesi Iğdır Üniversitesi Fen

Detaylı

KÜLTÜR VARLIKLARI, ANITSAL YAPILAR, SİTLER vb. ÇEVRE VE PEYZAJ TASARIMI

KÜLTÜR VARLIKLARI, ANITSAL YAPILAR, SİTLER vb. ÇEVRE VE PEYZAJ TASARIMI KÜLTÜR VARLIKLARI, ANITSAL YAPILAR, SİTLER vb. ÇEVRE VE PEYZAJ TASARIMI Kültür varlıkları ; tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi

Detaylı

Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) İhtisas Komitesi. Prof. Dr. Öcal OĞUZ Komite Başkanı

Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) İhtisas Komitesi. Prof. Dr. Öcal OĞUZ Komite Başkanı Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) İhtisas Komitesi Prof. Dr. Öcal OĞUZ Komite Başkanı Komite Üyeleri Komite Başkanı: Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Başkan

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI 3-4 Aile bireyleri birbirlerine yardımcı olurlar. Anahtar kavramlar: şekil, işlev, roller, haklar, Aileyi aile yapan unsurlar Aileler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar Aile üyelerinin farklı rolleri

Detaylı

Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum.

Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum. Size anlatacak çok önemli şeylerim var! Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından söz etmek istiyorum. Miraslardan söz edeceğiz ama: Dünyamızın kültürel ve doğal miraslarından önce kişisel miraslardan

Detaylı

Somut Olmayan Kültürel Miras. İrem ALPASLAN

Somut Olmayan Kültürel Miras. İrem ALPASLAN Somut Olmayan Kültürel Miras İrem ALPASLAN Sunum Planı Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşme Öncesinde Önemli Süreçler Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Sözleşme Madde 2: Tanımlar Listeler

Detaylı

İlimizde Memelilerin Populasyon Durumları ve Tehdit Eden Faktörler. Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü

İlimizde Memelilerin Populasyon Durumları ve Tehdit Eden Faktörler. Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü İlimizde Memelilerin Populasyon Durumları ve Tehdit Eden Faktörler Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ülkemizde yayılış gösteren 170 civarındaki memeli türünün

Detaylı

COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701

COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701 COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701 Türkiye de Arazi Kullanımı Türkiye yüzey şekilleri bakımından çok farklı özelliklere sahiptir. Ülkemizde oluşum özellikleri birbirinden farklı

Detaylı

TÜRK TURİZMİ. Necip Boz TOBB Turizm Meclisi Danışmanı

TÜRK TURİZMİ. Necip Boz TOBB Turizm Meclisi Danışmanı TÜRK TURİZMİ Necip Boz TOBB Turizm Meclisi Danışmanı 2 45.000.000,00 40.000.000,00 35.000.000,00 30.000.000,00 25.000.000,00 20.000.000,00 15.000.000,00 10.000.000,00 5.000.000,00 Turizm Gelirleri ve Turist

Detaylı

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖRGÜTLER DERS 5 TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 1-Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının

Detaylı

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 4. Türksoy Üye Devletleri UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı 2. Kültürel ve Doğal Miras Semineri

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 4. Türksoy Üye Devletleri UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı 2. Kültürel ve Doğal Miras Semineri UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 4. Türksoy Üye Devletleri UNESCO Millî Komisyonları Toplantısı 2. Kültürel ve Doğal Miras Semineri DÜNYA MİRASI KAVRAMI Dünya Mirası, geçmişimizden bize kalan, günümüzde

Detaylı

İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ

İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? Canlıların hareket etme, büyüme ve yaşamlarını sürdürebilmeleri

Detaylı

Alanın Gelişimi ile İlgili Kriterler

Alanın Gelişimi ile İlgili Kriterler KORUNAN ALANLAR Korunan alanlar incelenip, değerlendirilirken ve ilan edilirken yalnız alanın yeri ile ilgili ve ekolojik kriterler değil, onların yanında tarih, kültürel ya da bilimsel değerleri de dikkate

Detaylı

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK HALKBİLİMİ ANABİLİM DALI

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK HALKBİLİMİ ANABİLİM DALI T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK HALKBİLİMİ ANABİLİM DALI UNESCO YAŞAYAN İNSAN HAZİNELERİ ULUSAL SİSTEMLERİ NİN, SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN YAŞATILMASINA VE GELECEK KUŞAKLARA AKTARILMASINA

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

BÖLÜM 7.3.2.5. Memeliler

BÖLÜM 7.3.2.5. Memeliler BÖLÜM 7.3.2.5. Memeliler İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR... ii ŞEKİLLER... iii KISALTMALAR... iv 7.3.2.5. Memeliler...7.3.2.5-1 7.3.2.5.1. Metodoloji...7.3.2.5-1 7.3.2.5.2. Saha Çalışması

Detaylı

TRA1 FLORA. Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA

TRA1 FLORA. Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA TRA1 FLORA Erzurum Erzincan Bayburt FAUNA Avrupa dan Asya ya geçiş, saatten saate belli oluyor. Yiten ormanların yerini sık ve bitek çayırlar alıyor. Tepeler yassılaşıyor. Bizim ormanlarımızda bulunmayan

Detaylı

UNESCO Kültür Sektörü. İrem ALPASLAN UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Kültür Sektör Uzmanı. 31 Ekim - 1 Kasım 2014, Antalya

UNESCO Kültür Sektörü. İrem ALPASLAN UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Kültür Sektör Uzmanı. 31 Ekim - 1 Kasım 2014, Antalya UNESCO Kültür Sektörü İrem ALPASLAN Kültür Sektör Uzmanı 31 Ekim - 1 Kasım 2014, Antalya Sunum Planı: UNESCO (Kuruluş) Sözleşmesinde Kültür Geçmişten Bugüne Kültür Sektörü Önceliklerinin Gelişimi Genel

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI. 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar

10. SINIF KONU ANLATIMI. 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar 10. SINIF KONU ANLATIMI 46 EKOLOJİ 8 BİYOMLAR Karasal Biyomlar EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDAKİ İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere olarak bitki ve hayvan topluluklarını

Detaylı

Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi TARIMSAL FAALİYETİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİSİ Toprak işleme (Organik madde miktarında azalma) Sulama (Taban suyu yükselmesi

Detaylı

YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı. Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK

YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı. Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK Dünyada kültüre alınıp yetiştirilmekte olan 138 meyve türünden, yaklaşık 16'sı subtropik meyve türü olan 75'e yakın tür ülkemizde

Detaylı

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak BİZ KİMİZ? Dağ Ortaklığı bir Birleşmiş Milletler gönüllü ittifakı olup, üyelerini ortak hedef doğrultusunda bir araya getirir.

Detaylı

BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA

BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDA İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere bağlı olarak bitki ve hayvan topluluklarını barındıran

Detaylı

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik TEMEL KAVRAMLAR Doğa, çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik Kavramları Yabanıl Alan, Yabanıllık ve Yaban Hayatı Kavramları Doğa Koruma Kavramı ve Kapsamı Doğal Kaynak Yönetiminin Genel Kapsamı Doğa,

Detaylı

Biyosistem Mühendisliğine Giriş

Biyosistem Mühendisliğine Giriş Biyosistem Mühendisliğine Giriş TARIM Nedir? Yeryüzünde insan yaşamının sürdürülmesi ve iyileştirilmesi için gerekli olan gıda, lif, biyoyakıt, ilaç vb. diğer ürünlerin sağlanması için hayvanlar, bitkiler,

Detaylı

EKOLOJİ EKOLOJİK BİRİMLER

EKOLOJİ EKOLOJİK BİRİMLER EKOLOJİ EKOLOJİK BİRİMLER EKOLOJİK BİRİMLER *Ekoloji: Canlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. Ekolojik birimlerin küçükten büyüye doğru sıralaması: Ekoloji

Detaylı

KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ

KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ KORUNAN ALANLARDA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ Dr. Jale SEZEN Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Şubesi,Tekirdağ TABİAT VARLIKLARI VE KORUNAN ALANLAR Jeolojik devirlerle, tarih öncesi

Detaylı

BuNLarI BiLiYOr muyuz?

BuNLarI BiLiYOr muyuz? BuNLarI BiLiYOr muyuz? D B Turmepa Kimdir? eniztemiz Derneği/ TURMEPA, ülkemiz kıyı ve denizlerinin korunmasını ulusal bir öncelik haline getirmek ve gelecek nesillere temiz denizlerin kucakladığı yaşanabilir

Detaylı

İşletme Amaçları ve Koruma Hedefleri Ormancılığın ve orman işletmesinin en önemli görevi, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan ihtiyacını karşılamak olduğundan, işletmenin amaç veya hedeflerini saptaya

Detaylı

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ?

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? Yücel ÇAĞLAR ormanlarindelisi@gmail.com (Resim:Jakub Roszak (Yaş 8) Nedenleri mi? Sonuçları mı? Önlemleri mi? Ekolojik

Detaylı

İşletme Amaçları ve Koruma Hedefleri Ormancılığın ve orman işletmesinin en önemli görevi, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan ihtiyacını karşılamak olduğundan, işletmenin amaç veya hedeflerini saptaya

Detaylı

Ana fikir: Oyun ile duygularımızı ve düşüncelerimizi farklı şekilde ifade edebiliriz.

Ana fikir: Oyun ile duygularımızı ve düşüncelerimizi farklı şekilde ifade edebiliriz. 2018-2019 Eğitim- Öğretim Yılı Özel Ümraniye Gökkuşağı İlkokulu Sorgulama Programı Kim Olduğumuz Bireyin kendi doğasını sorgulaması, inançlar ve değerler, kişisel, fiziksel, zihinsel, sosyal ve ruhsal

Detaylı

Sürdürülebilir Kırsal Planlamada Doğa Turizmi ve Yerellik

Sürdürülebilir Kırsal Planlamada Doğa Turizmi ve Yerellik Sürdürülebilir Kırsal Planlamada Doğa Turizmi ve Yerellik Yrd.Doç.Dr. Gül GÜNEŞ Atılım Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Müdürü Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü İşletme Fakültesi ggunes@atilim.edu.tr

Detaylı

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. PLATO: Çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derince yarılmış geniş düzlüklerdir. ADA: Dört tarafı karayla

Detaylı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı ARAZİ BOZULUMU LAND DEGRADATİON Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı LAND DEGRADATİON ( ARAZİ BOZULUMU) SOİL DEGRADATİON (TOPRAK BOZULUMU) DESERTİFİCATİON (ÇÖLLEŞME) Arazi Bozulumu Nedir - Su ve rüzgar

Detaylı

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir.

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir. İKLİM MÜCADELELERİ 20. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, iklimdeki değişimler daha belirgin hale gelmiştir. Günümüzde, hava sıcaklığındaki ve yağış miktarındaki değişimler, deniz seviyesinin yükselmesi,

Detaylı

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ:

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ: TARİHİ : Batı Toroslar ın zirvesinde 1288 yılında kurulan Akseki İlçesi nin tarihi, Roma İmparatorluğu dönemlerine kadar uzanmaktadır. O devirlerde Marla ( Marulya) gibi isimlerle adlandırılan İlçe, 1872

Detaylı

AÇLIĞIN ÖNLENMESĠ ve GIDA GÜVENCESĠNĠN SAĞLANMASI

AÇLIĞIN ÖNLENMESĠ ve GIDA GÜVENCESĠNĠN SAĞLANMASI AÇLIĞIN ÖNLENMESĠ ve GIDA GÜVENCESĠNĠN SAĞLANMASI Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERBAġ Sultan ARSLAN A. Nur DURAK Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü erbas@akdeniz.edu.tr Sunum Planı

Detaylı

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla

Detaylı

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR Osman İYİMAYA Genel Müdür Enerji hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olarak başta sanayi, teknoloji,

Detaylı

TARIM MAKİNALARI BİLİMİ DERGİSİ

TARIM MAKİNALARI BİLİMİ DERGİSİ ISSN 1306-0007 TARIM MAKİNALARI BİLİMİ DERGİSİ (Journal of Agricultural Machinery Science) 2013 CİLT (VOLUME) 9 SAYI (NUMBER) 3 Sahibi (President) Tarım Makinaları Derneği Adına (On Behalf of Agricultural

Detaylı

KORUNAN ALANLARIN PLANLANMASI

KORUNAN ALANLARIN PLANLANMASI KORUNAN ALANLARIN PLANLANMASI I. Hafta Yrd. Doç. Uzay KARAHALİL Sunum Akışı Tanışma Ders İçeriği Derste Uyulacak Kurallar Ödev ve Sınavlar Derse Giriş Ders Akışı Dünya da ve Türkiye de Doğa Korumanın Tarihsel

Detaylı

TÜRKSOY ÜYESİ ÜLKELER UNESCO MİLLÎ KOMİSYONLARI İKİNCİ TOPLANTISI ÇALIŞMA RAPORU

TÜRKSOY ÜYESİ ÜLKELER UNESCO MİLLÎ KOMİSYONLARI İKİNCİ TOPLANTISI ÇALIŞMA RAPORU TÜRKSOY ÜYESİ ÜLKELER UNESCO MİLLÎ KOMİSYONLARI İKİNCİ TOPLANTISI ÇALIŞMA RAPORU (16 17 Eylül 2011, Kazan, Tataristan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu) Tataristan Cumhuriyeti (RF) Kültür Bakanlığı ve Uluslararası

Detaylı

Çankaya Belediyesi Uygulamaları

Çankaya Belediyesi Uygulamaları Çankaya Belediyesi Uygulamaları İklim Değişikliğine Yerel Çözümler: Yağmur Hasadı Konferansı Ekim 2016 Yağmur Hasadı Planlaması Yapılacak Alanlar Köylerimiz-Kırsal Alanlarımız Parklarımız - Yaşar Kemal

Detaylı

Çevre Yüzyılı. Dünyada Çevre

Çevre Yüzyılı. Dünyada Çevre Çevre Yüzyılı Çevre; canlıların yaşamı boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. Hava, su ve toprak bu çevrenin fizikî unsurlarını; insan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise, biyolojik unsurlarını

Detaylı

BÖLGE: 2440 BU HAFTAKİ GELECEK HAFTAKİ TOPLANTI. Kulüp Toplantı No : 113 Kulüp Toplantı No: 114

BÖLGE: 2440 BU HAFTAKİ GELECEK HAFTAKİ TOPLANTI. Kulüp Toplantı No : 113 Kulüp Toplantı No: 114 Uluslararası Rotary Başkanı: K.R Ravi RAVINDRAN UR. 2440 Bölge Federasyon Bşk.: REHA AKIN 10.Grup Bölge Başkan Yrd. ATLIHAN HUNLER KURULUŞ 20.3.2013 BAŞKAN: DİLEK ALMAÇ ASBAŞKAN: RAMİZ CEPKENLİ SEKRETER:

Detaylı

UNESCO DÜNYA MİRASLARI

UNESCO DÜNYA MİRASLARI UNESCO DÜNYA MİRASLARI Merhaba Çocuklar! Benim adım PATRİMONİT0! Hep beraber söyleyelim PAT-Rİ-MO-Nİ-T0! Size anlatacak çok önemli şeylerim var çocuklar Beni çok iyi dinleyin olur mu? Şimdi dünyadaki bazı

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ PEYZAJ, KÜLTÜR VE SANAT KÜLTÜREL PEYZAJ VE SINIFLANDIRILMASI

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ PEYZAJ, KÜLTÜR VE SANAT KÜLTÜREL PEYZAJ VE SINIFLANDIRILMASI ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ PEYZAJ, KÜLTÜR VE SANAT KÜLTÜREL PEYZAJ VE SINIFLANDIRILMASI Kültür; toplumların yaşam biçimleri, gelenek ve göreneklerinin, üretim olanaklarının

Detaylı

Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım

Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım Denizlerimiz ve kıyılarımız canlı çeşitliliği bakımından çok zengin yerler. Ancak günümüzde bu çeşitlilik azalma tehlikesiyle karşı karşıya. Bunun birçok nedeni

Detaylı

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI BİRİNCİ BÖLÜM ÇEVRENİN KORUNMASI, ÇEVRE HAKKI 1. ÇEVRENİN KORUNMASI...1 I. Çevre Kavramı...1 Çevresel

Detaylı

Dünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması

Dünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması Pestisit; herhangi bir istenmeyen canlının (zararlı organizma), yayılmasını engelleyen, uzaklaştıran ya da ondan koruyan her türlü bileşik ya da bileşikler karışımıdır. Tarımda pestisitler, zararlı organizmaları

Detaylı

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Dr. Nil KORKMAZ Ünvan Ziraat Yüksek Mühendisi Telefon (232) 832 10 02 E-mail nil.korkmaz@gthb.gov.tr Doğum Tarihi - Yeri 1962-İzmir Doktora Üniversite Adı EĞİTİM BİLGİLERİ Ege

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI GÜZ YARIYILI BÖLÜM SEÇMELİ DERSLERİ

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI GÜZ YARIYILI BÖLÜM SEÇMELİ DERSLERİ 2018-2019 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BÖLÜM SEÇMELİ DERSLERİ AÇILAN BAHÇE BİTKİLERİ I KAYITLANAN ÖĞRENCİ SAYISI Meyve Sebze Kurutma Tekniği 19 AÇILDI Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazara Hazırlanması 12 AÇILDI

Detaylı

5. Ünite. ÇEVRE ve TOPLUM. 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154. 2. Çevre Sorunları... 156. Konu Değerlendirme Testi... 158

5. Ünite. ÇEVRE ve TOPLUM. 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154. 2. Çevre Sorunları... 156. Konu Değerlendirme Testi... 158 412 5. Ünite ÇEVRE ve TOPLUM 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154 2. Çevre Sorunları... 156 Konu Değerlendirme Testi... 158 153 Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz? 413 414 İNSANLARIN DOĞAL ÇEVREYİ KULLANMA

Detaylı

Bu sorunun doğru cevabını verebilmek için öncelikli olarak bazı kavramların iyi bilinmesi gerekir. Zira bu kavramların anlaşılabilmesi neticesinde

Bu sorunun doğru cevabını verebilmek için öncelikli olarak bazı kavramların iyi bilinmesi gerekir. Zira bu kavramların anlaşılabilmesi neticesinde Bu sorunun doğru cevabını verebilmek için öncelikli olarak bazı kavramların iyi bilinmesi gerekir. Zira bu kavramların anlaşılabilmesi neticesinde orman mühendisinin sadece ağaç mı kesip kesmediği belli

Detaylı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı)

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Şehir Planlama Dairesi İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2014 İçindekiler 1. Giriş...

Detaylı

Ulusal Tarımsal Mekanizasyon Kongrelerinin Değerlendirilmesi

Ulusal Tarımsal Mekanizasyon Kongrelerinin Değerlendirilmesi Tarım Makinaları Bilimi Dergisi 27, 3 (1),1 - Ulusal Tarımsal Mekanizasyon Kongrelerinin Değerlendirilmesi Hüseyin ÖĞÜT, Kazım ÇARMAN, Sedat ÇALIŞIR, Tamer MARAKOĞLU, Hakan SONMETE Üniversitesi Ziraat

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ KÜLTÜR SANAT VE PEYZAJ ÇEVRE NEDİR?ÇEVRE OLUŞUMLARI VE YORUMLAR

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ KÜLTÜR SANAT VE PEYZAJ ÇEVRE NEDİR?ÇEVRE OLUŞUMLARI VE YORUMLAR ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ KÜLTÜR SANAT VE PEYZAJ ÇEVRE NEDİR?ÇEVRE OLUŞUMLARI VE YORUMLAR ÇEVRE NEDİR? Çevre, yeni ve giderek güncelleşen bir kavram olarak gittikçe daha

Detaylı

COĞRAFYA-2 TESTİ. eşittir. B) Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine B) Yerel saati en ileri olan merkez L dir.

COĞRAFYA-2 TESTİ. eşittir. B) Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine B) Yerel saati en ileri olan merkez L dir. 2012 LYS4 / COĞ-2 COĞRAFYA-2 TESTİ 2. M 1. Yukarıdaki Dünya haritasında K, L, M ve N merkezleriyle bu merkezlerden geçen meridyen değerleri verilmiştir. Yukarıda volkanik bir alana ait topoğrafya haritası

Detaylı

Hedef 1: KAPASİTE GELİŞTİRME

Hedef 1: KAPASİTE GELİŞTİRME Proje, Küresel Çevre Fonu (GEF) mali desteğiyle, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Gıda Tarım ve Hayvancılık

Detaylı

MEMELİ BİYOLOJİSİ M.YAVUZ MEMELİLERİN YAŞAMINA BİR BAKIŞ

MEMELİ BİYOLOJİSİ M.YAVUZ MEMELİLERİN YAŞAMINA BİR BAKIŞ MEMELİ BİYOLOJİSİ M.YAVUZ MEMELİLERİN YAŞAMINA BİR BAKIŞ MEMELİLERİN SİSTEMATİKTEKİ YERİ Classis: MAMMALIA Subclasis : Eutheria: Plasentalia: Hakiki memeliler Subclasis : Eutheria: Plasentalia Bu gruptaki

Detaylı

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER HEPİMİZİN DÜNYASI TESTİ

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER HEPİMİZİN DÜNYASI TESTİ 1) Aşağıdaki seçeneklerde verilen kuruluşlardan hangisi dünya çocuklarını korumak amacıyla kurulmuştur? C) D) 2) Ülkeler, ürettikleri ihtiyaç fazlası ürünleri diğer ülkelere satarak gelir elde ederler.

Detaylı

Antalya nın Yaban Hayatı ve Yaban Hayatı Koruma Statüleri. Wildlife and Wildlife Conservation Status of Antalya Province.

Antalya nın Yaban Hayatı ve Yaban Hayatı Koruma Statüleri. Wildlife and Wildlife Conservation Status of Antalya Province. Güllükdağı (Termessos) Milli Parkı nda yaban hayatı Capra aegagrus(yaban Keçisi ) Antalya nın Yaban Hayatı ve Yaban Hayatı Koruma Statüleri Wildlife and Wildlife Conservation Status of Antalya Province

Detaylı

DiJiTAL TÜRKÇE ANSiKLOPEDi

DiJiTAL TÜRKÇE ANSiKLOPEDi DiJiTAL TÜRKÇE ANSiKLOPEDi E N Z E N G İ N D İ J İ T A L T Ü R K Ç E K A Y N A K Okulpedia, Türkiye için özel olarak hazırlanmış en zengin dijital okul ansiklopedisidir. Binlerce sayfadan oluşan Okulpedia

Detaylı

TÜRKİYE DE EKOSİSTEM ÇEŞİTLİLİĞİ

TÜRKİYE DE EKOSİSTEM ÇEŞİTLİLİĞİ 2 3 TÜRKİYE DE EKOSİSTEM ÇEŞİTLİLİĞİ Bu üç farklı biyocoğrafik bölgenin kesişme noktası olarak Türkiye; TARIM, ORMAN, DAĞ,, STEP, SULAK ALAN, KIYI VE DENİZ ekosistemlerine ve bu ekosistemlerin farklı formlarına

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi İÇDAŞ A.Ş. Sürdürülebilirlik Yönetim Birimi Amaç ve İçerik Bu eğitim sunumu ile paydaşlarımıza Sürdürülebilirliği tanıtmak ve şirketimizin Sürdürülebilirlik alanında

Detaylı

ÖSYM. Diğer sayfaya geçiniz KPSS / GYGK-CS

ÖSYM. Diğer sayfaya geçiniz KPSS / GYGK-CS 31. 32. Televizyonda hava durumunu aktaran sunucu, Türkiye kıyılarında rüzgârın karayel ve poyrazdan saatte 50-60 kilometre hızla estiğini söylemiştir. Buna göre, haritada numaralanmış rüzgârlardan hangisinin

Detaylı

ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır.

ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır. ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır. 2017 Dünya Su Günü Bildirisi 2016 yılı, ilk kayıtların tutulduğu 1880 yılından bu yana en sıcak yıl olarak kayda geçti. 2 yüzyıl, dünya ortalama

Detaylı

BULDAN YÖRESİNİN MEMELİ HAYVANLARI

BULDAN YÖRESİNİN MEMELİ HAYVANLARI BULDAN YÖRESİNİN MEMELİ HAYVANLARI Yard. Doç. Dr. Serdar DÜŞEN, Doç. Dr. Raşit URHAN, Uzm. Gürçay Kıvanç AKYILDIZ, Doç. Dr. Yakup KASKA, Yard. Doç. Dr. Mustafa DURAN Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat

Detaylı

PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI

PEYZAJ MİMARLIĞI ANABİLİM DALI PEYZAJ MİMARLIĞI ANA Doç. Dr. Selma ÇELİKYAY ( Bilim Başkanı ) İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Ens./Anabilim / Bilim Mimar Sinan Şehir ve Bölge Planlama Kentsel

Detaylı

GÖL EKOSİSTEMİNDE EKOLOJİK KUŞAKLAR

GÖL EKOSİSTEMİNDE EKOLOJİK KUŞAKLAR GÖL EKOSİSTEMİNDE EKOLOJİK KUŞAKLAR ILIMAN KUŞAK GÖLLERİNDE MEVSİMLERE BAĞLI OLARAK GÖRÜLEN TABAKALAŞMA VE KARIŞMA Ilıman veya subtropikal bölgelerde 20 metreden derin ve büyük göllerde mevsimsel sıcaklık

Detaylı

ORMAN KAYNAKLARININ TURİZM AMAÇLI TAHSİSİNE İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ ODC: 906

ORMAN KAYNAKLARININ TURİZM AMAÇLI TAHSİSİNE İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ ODC: 906 ISBN: 978-605-4610-19-8 ORMAN KAYNAKLARININ TURİZM AMAÇLI TAHSİSİNE İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ ODC: 906 The Determinition of The Problems and Solution ways, Interested in Allocated Forest Resources

Detaylı

AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ

AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN AHUDUDU Ahududu, üzümsü meyveler grubundandır. Ahududu, yurdumuzda son birkaç yıldır ticari amaçla yetiştirilmektedir. Taze tüketildikleri

Detaylı

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyonlar Fonksiyon tanımı Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyona uygulanacak Silvikültürel MÜDAHALELER 2) ETÇAP Planlarının Düzenlenmesine

Detaylı

YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ. Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY

YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ. Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY AKSARAY ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü TMMOB Harita

Detaylı

Çevre Sorunlarının Nedenleri. Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet

Çevre Sorunlarının Nedenleri. Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet Çevre Sorunlarının Nedenleri Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet Başlıca çevre sorunları Hava kirliliği Su kirliliği Toprak kirliliği Gürültü kirliliği Katı atıkların oluşturdukları kirlilikler

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

KAYNAĞI ÜLKE İÇİNDEN SAĞLANAN PROJELER

KAYNAĞI ÜLKE İÇİNDEN SAĞLANAN PROJELER SIRA 1 2 5 8 DAİRE BAŞKANLIĞININ ADI Dairesi Dairesi Dairesi Dairesi Dairesi Dairesi Dairesi KAYNAĞI ÜLKE İÇİNDEN SAĞLANAN PROJELER Oduna Dayalı Orman Ürünleri Üretim Süreçleri Takip Sistemi Biyokütle

Detaylı

AVRUPA MİRAS GÜNLERİ. Umut Özdemir. Kültür ve Turizm Uzmanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

AVRUPA MİRAS GÜNLERİ. Umut Özdemir. Kültür ve Turizm Uzmanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı AVRUPA MİRAS GÜNLERİ Umut Özdemir Kültür ve Turizm Uzmanı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Avrupa Miras Günleri fikri Fransa da 1984 yılında başlatılan Kapıları Açık Anıtlar tasarısının tüm Avrupa ya yayılmasının

Detaylı

23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne

23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne 23-25 Ekim 2013 tarihinde SAMSUN da düzenlenen III. ULUSAL SULAK ALANLAR KONGRESİ ne SARI, A., BAŞKAYA, Ş. ve GÜNDOĞDU, E., 2013. Bir Şehrin Yuttuğu Sulak Alan: Erzurum Bataklıkları adlı poster bildiri

Detaylı

Tarım Alanları,Otlak Alanları, Koruma Alanları Öğrt. Gör.Dr. Rüya Bayar

Tarım Alanları,Otlak Alanları, Koruma Alanları Öğrt. Gör.Dr. Rüya Bayar Tarım Alanları,Otlak Alanları, Koruma Alanları Öğrt. Gör.Dr. Rüya Bayar Tarım, yeryüzünde en yaygın olan faaliyetlerden olup, gıda maddeleri ve giyim eşyası için gerekli olan hammaddelerin büyük bölümü

Detaylı

http://www.haber18.com

http://www.haber18.com http://www.haber18.com Haberin Ayrıntıları: 5 Haziran Dünya Çevre Günü Karatekin Parkı nda Çankırı Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından düzenlenen programla kutlandı. Programa Valimiz Vahdettin

Detaylı

Sizin için yapabileceklerimiz

Sizin için yapabileceklerimiz Türkiye de henüz gelişme aşamasında olan Biyolojik gölet/havuz sistemlerinin en yetkin ve deneyimli uzmanları tarafından kurulan Bioart, kısa sürede hayata geçirdiği dev projelerle sektörünün öncü kuruluşu

Detaylı

Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma

Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma Abdullah SESSİZ 1, M. Murat TURGUT 2, F. Göksel PEKİTKAN 3 1 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN PROJE LİSTESİ

AVRUPA BİRLİĞİ TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN PROJE LİSTESİ MEDA FONU TÜRKİYE DEKİ ÇEVRE İLE İLGİLİ MEVZUATIN ANALİZİ PROJESİ: TAMAMLANDI 1 AVRUPA BİRLİĞİ İDARİ İŞBİRLİĞİ FONU TÜRKİYE CUMHURİYETİ İÇİN ÇEVRE ALANINDA ENTEGRE UYUMLAŞTIRMA STRATEJİSİ PROJESİ: TAMAMLANDI

Detaylı

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL Y.İ.B.O. ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİ, FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ VE MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ Proje Grubu KARINCA Grubu Üyeleri Asıl alt

Detaylı

KİTAPÇIK TR 2016 TÜRKİYE DEKİ MEMELİ HAYVANLARIN İZ REHBERİ

KİTAPÇIK TR 2016 TÜRKİYE DEKİ MEMELİ HAYVANLARIN İZ REHBERİ KİTAPÇIK TR 2016 TÜRKİYE DEKİ MEMELİ HAYVANLARIN İZ REHBERİ Türkiye deki Memeli Hayvanların İz Rehberi WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul, Türkiye, Temmuz 2016 Tüm hakları saklıdır. Bu yayının

Detaylı