Hiç Bitmeyen Destek. Örnek 100. Çözüm. Vakýflar 1. Bir hizmetin gelecekte

Transkript

1 Hiç Bitmeyen Destek Vakýflar 1. Bir hizmetin gelecekte de yapýlmasý için bazý þartlarla ve resmi bir yolla ayrýlarak, bir topluluk veya bir kimse tarafýndan býrakýlan mülk ya da paraya vakýf denir. 2. Türk toplumunda vakýflarýn çok eski bir geçmiþi vardýr. Eskiden baðýþlanan hanlar, hamamlar yapýlan köprüler, çeþmeler, okullar ve camiler buna örnek olarak gösterilebilir. 3. Baðýþlanan eserlerinin geleceðe saðlýklý kalabilmesi iyi bir þekilde korunmalarýna baðlýdýr. Bu eserlerin gelecekte yaþatýlmasý da vakýflarýn görevidir. Vakýf eserlerin korunmasý ve yaþatýlmasý için de ülkemizde Vakýflar Genel Müdürlüðü kurulmuþtur. 4. Sosyal devlet anlayýþý hakim olan Ýlk Türk Ýslam devletlerinde vakýflar önemli görevler üstlenmiþtir. 5. Osmanlýlar döneminde oldukça yaygýnlaþan vakýflar, eðitim, saðlýk, kültür ve bayýndýrlýk alanýnda hizmetlerine devam etmiþlerdir. 6. Halkýn her türlü ihtiyacýný karþýlayan vakýflar, eðitim-öðretim kuruluþlarý ile hastane, kütüphane gibi kurumlarýn giderlerini karþýlamýþtýr yüzyýldan sonra Osmanlý Devleti nde yönetim ve adalet alanýndaki bozulmalarýn etkisiyle vakýflar da önemini kaybetmeye baþlamýþtýr. 8. Cumhuriyet Dönemi nde, Cumhuriyetin anayasa ile belirlenen niteliklerine, anayasanýn temel niteliklerine, hukuka, ahlaka, millî birliðe dayalý olmak kaydýyla birçok vakýf kurulmuþtur. Sosyal adaleti pekiþtirmek, sosyal yardýmlaþma ve dayanýþmayý saðlamak vakýflarýn amaçlarý arasýndadýr. 9. Ülkemizde kurulmuþ olan vakýflar; Toplumda çoðulcu ve özgürlükçü demokrasinin yerleþtirilmesi, Eþitlik, dayanýþma, adalet dürüstlük gibi deðerlerin tüm topluma benimsetilmesi, Sosyal devlet anlayýþýnýn ve demokrasinin geliþmesi için çalýþýrlar. 10. Günümüzde Türkiye de; Türk Eðitim Vakfý, Teknolojiyi Geliþtirmesi Vakfý, Saðlýk ve Sosyal Yardýmlaþma Vakfý, Ýstanbul Kültür ve Sanat Vakfý, Bilim ve Sanat Vakfý gibi kuruluþlar hizmetlerine devam etmektedir. Örnek 100 Türkiye Selçuklularý Dönemi nde Vakýflar kervansaraylar, medreseler ve darüþþifalarýn yapýlmasý ve iþletilmesinde önemli rol üstlenmiþlerdir. Yukarýdaki paragrafta vakýflarýn hangi alandaki etkinliðinden söz edilmemiþtir? A) Ticaret B) Askerlik C) Saðlýk D) Eðitim Soruda verilen paragrafta Türkiye Selçuklularý Döneminde vakýflarýn ticaret (kervansaraylar) eðitim (medreseler) saðlýk (darüþþifalar) alanýndaki etkinliklerinden söz edilmiþtir. Ancak askerlik alanýndaki etkinliðinden söz edilmemiþtir. Yanýt B dir. 224

2 Nasýl Eðitim Gördüler? Ahilik Osmanlý Devleti nde Eðitim Yapan Kurumlar Osmanlý Devleti nde eðitim sistemi esnaf, köy ve mahalle halkýnýn eðitildiði halk eðitimi kurumlarý ile ilk, orta ve yüksek öðretim kurumlarýnýn bulunduðu örgün eðitim kurumlarý olarak iki bölüme ayrýlmaktadýr. 1. Ahilik, Selçuklu ve Osmanlýlarda, Anadolu da yaþayan halkýn sanat, ticaret, ekonomi gibi çeþitli meslek alanlarýnda yetiþmelerini saðlayan, onlarý ahlaki yönden yetiþtiren, çalýþma hayatýný iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgüttür. 2. Günümüzün esnaf odalarýna benzer bir iþlevi yürüten Ahilik, iyi ahlakýn, doðruluðun, kardeþliðin yardýmseverliðin kýsacasý bütün güzel meziyetlerin birleþtiði sosyo - ekonomik bir düzendir. 3. Ahilik, teþkilatýnýn kurucusu Ahi Evran dýr. 4. Ahilik Anadolu da altý asýr boyunca uygulanmýþtýr. 5. Selçuklularda Ahilik Osmanlýlarda Lonca adýný alan bu kurumlarda her esnaf kendi meslek dalýyla ilgili Lonca ya üye olarak koruma altýna girmiþtir. 6. Bu teþkilatýn görevlerini þöyle sýralayabiliriz: Esnaf ve tüketici arasýndaki iliþkilerin düzenlenmesi, Ekonomik zorluklarý olan esnafa kredi saðlanmasý, Fiyatlarý belirleyerek üretimin kalitesinin artýrýlmasý, Mesleki dayanýþmanýn saðlanmasý, Mesleklerle ilgili eðitim verilmesidir. 7. Sanayi Ýnkýlabý nýn Osmanlý Devleti ne olumsuz etkileri bu teþkilatýn önemini azaltmýþtýr. Osmanlý Devleti nde halk eðitiminin yapýldýðý kurumlar cami, mescit, tekke ve zaviyeler ile kahvehanelerdi. Osmanlý Devleti nde Örgün Eðitimin Yapýldýðý Kurumlar 1. Ýlköðretim (Sýbyan mektepleri Çocuk mektepleri): Osmanlý Devleti nde ilkokullara sýbyan mahalle mektebi denirdi. Hemen hemen her mahallede bulunurdu. Dört - altý yaþ arasýndaki kýz ve erkek çocuklar bu okullara verilirdi. Sýbyan mekteplerinde eðitim, karma ve ücretsizdi. Osmanlýlarda ilköðretim (Ýstanbul da) II. Mahmut döneminde zorunlu hale getirildi. Tanzimattan sonra Avrupa dan örnekler alýnarak yeni ilköðretim okullarý açýldý. 2. Orta ve Yüksek Öðretim (Medreseler): Medreseler, Osmanlý eðitim sisteminin temelini oluþtururlardý. Osmanlý Devleti nde orta ve yüsek öðretim medreselerde verilirdi. Buralarda ders veren hocalara müderris denirdi. Ýlk Osmanlý medresesi Orhan Bey zamanýnda Ýznik te açýlmýþtýr. En önemli Osmanlý medreseleri Fatih zamanýnda açýlan Sahn-ý Seman Medresesi ile Kanuni zamanýnda kurulan Süleymaniye Medresesi dir. Medreseler genellikle vakýflara baðlý olarak kurulur ve giderleri de bu kurumlar tarafýndan karþýlanýrdý. Medreselerde Ýslami bilimler ile fen ve sosyal bilimler birlikte okutulurdu. Osmanlý medreselerinde, Kur an, hadis, 225

3 fýkýh (Ýslam hukuku), kelam (Ýslam felsefesi), tefsir (Kur an ýn açýklamasý), siyer (Hz. Muhammed in hayatý) ile fen ve sosyal bilimlerde, kimya, matematik, týp, astronomi, tarih, coðrafya, felsefe, okutulurdu. 3. Meslek Eðitimi (Enderun) Enderun un en önemli özelliði saray okulu olmasýdýr. Bu okulda devletin yüksek kademelerinde görev alacak üst düzey yöneticiler yetiþtirilirdi. Örnek 101 Ýlk Osmanlý medresesi kim zamanýnda açýlmýþtýr? A) Osman Bey B) Orhan Bey C) I. Murat D) Fatih Ýlk Osmanlý medreresi Orhan Bey zamanýnda Ýznik te açýlmýþtýr. Yanýt B dir. Örnek 102 Enderun a devþirme kökenli çocuklar alýnýr, nitelikli devlet adamý ve usta sanatkar olarak yetiþtirilirdi. Enderun; pek çok vezir, sadrazam, komutan hattat müzisyen, þair, nakkaþ ve ressam yetiþtirmiþtir. 17. yüzyýldan itibaren medreseler bozulmaya baþladý. Medreselerde yalnýzca dini eðitimin verilip fen bilimlerinin ihmal edilmesi bilimsel geliþmelerin durmasýna neden oldu. Bu durumu fark eden yöneticiler eðitim alanýnda yenilikler yaptý. 18. yüzyýldan itibaren eðitim öðretim alanýnda Avrupa daki yeniliklerden yararlanýlmaya baþlandý ilk olarak Avrupa tarzýnda eðitim - öðretim veren askeri ve teknik okullar açýldý. Tanzimat ve ýslahat fermanlarýnýn verdiði haklardan yararlanan azýnlýk ve yabancýlar bu dönemde kendi okullarýný açtý daha sonra bu okullar ülke için zararlý çalýþmalarda bulundular. 19. yüzyýlda Osmanlý Devleti nde medreselerin yanýnda batý tarzýnda eðitim veren okullar ve azýnlýklar ile yabancýlarýn kurduðu okullar açýlmýþtýr. Eðitim kurumlarýndaki bu çeþitliliðin Osmanlý Devleti nde aþaðýdakilerden hangisine yol açtýðý söylenebilir? A) Kültür çatýþmalarýnýn ortaya çýkmasýna B) Yabancýlarýn Osmanlý Devleti ne destek olmasýna C) Medreselerin daha baþarýlý olmasýna D) Toplumsal düzenin saðlanmasýna 19. yüzyýlda Osmanlý Devleti nin eðitim kurumlarýndaki çeþitlilik kültür çatýþmalarýnýn ortaya çýkmasýna neden olmuþtur. Yanýt A dýr. 226

4 Mesleðimi Nasýl Seçmeliyim? 1. Meslek, belli bir eðitim ile kazanýlan sistemli bilgi ve becerilere dayalý olarak, insanlara yararlý mal üretmek, hizmet vermek ve karþýlýðýnda para kazanmak için yapýlan, kurallarý belirlenmiþ iþe denir. 2. Hayatýmýz boyunca bir çok karar alýrýz, bunlardan en önemlisi meslek seçimi ile ilgili olanýdýr. Çünkü mesleðimizi seçmekle yaþam biçimimizi seçeriz. 3. Seçeceðimiz meslek, hayatýmýzýn her aþamasýnda etkili olacaðýndan meslek seçimi yaparken son derece isabetli ve doðru karar vermeliyiz. 4. Çevremizi incelediðimizde, kendine uygun meslek seçmiþ olan kiþilerin toplumda iþlerini severek yaptýðýný, mesleðinde baþarýlý, hem de verimli olduðunu görürüz. 5. Ýlgi, istek ve yeteneðimiz doðrultusunda meslek seçerek hem özel yaþamýmýzda mutlu olur hem de ülke kalkýnmasýna katký saðlamýþ oluruz. 6. Bu nedenlerden dolayý mesleðimizi tespit ederken gerçekçi ve doðru seçim yapmalýyýz. 7. Meslek tercihinde dikkat etmemiz gereken hususlarý þöyle sýralayabilirz. a. Kendimizi iyi tanýmalýyýz: Toplumsal deðerleri ve kiþilik özelliklerimizi bilmeliyiz. b. Ýlgi duyduðumuz meslekleri tanýmalýyýz. c. Gelecekle ilgili planlarýmýzý netleþtirmeliyiz. d. Dýþ etkenlerden en az etkilenmeye gayret etmeliyiz. 8. Mesleðimizi seçme konusunda bize ýþýk tutacak kurumlarýn baþýnda okulumuz gelir. Öðretmenlerimiz, rehberlik servisimiz bizi bilgilendirip, meslekleri tanýtarak kiþisel özelliklerimizi fark edip en doðru meslek tercihi yapmamýza yardýmcý olurlar. Bireyin; Yetenekleri belirlenmeli, Ýlgi alanlarý keþfedilmeli, Kiþilik özellikleri ortaya konmalý, Ýlgi duyduðu meslekler incelenmeli, Mesleki tercihine göre almasý gereken eðtim araþtýrýlmalý. Yukarýda verilen açýklamaya en uygun baþlýk aþaðýdakilerden hangisi olur? A) Meslek seçiminde dikkat edilmesi gereken unsurlar. B) Günümüzde en çok tercih edilen meslekler. C) Mesleki iþ bölümünün yararlarý. D) Mesleklerin yaþam biçimlerine olan etkileri. Soruda verilen açýklamaya en uygun baþlýk Meslek seçiminde dikkat edilmesi gereken unsunlar olur. Yanýt A dýr. Yeteneklerimizi bilmeliyiz. Ýlgi alanlarýmýzý tespit etmeliyiz. 227

5 Örnek 103 I. Ýlgi ve yeteneðine uygun meslek seçen kiþinin II. Babasýnýn baskýsý ile ailenin mesleðini devam ettiren kiþinin III. Günümüzde geçerliði olan mesleði annesinin zorlamasý ile seçen kiþinin Yukarýdakilerden hangisinin seçtiði meslekte daha mutlu ve baþarýlý olmasý beklenir? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III D) I, II ve III Baþkalarýnýn zorlamasý ile deðilde kendi ilgi ve yeteneðine uygun meslek seçimi yapan kiþinin daha mutlu ve baþarýlý olmasý beklenir. Yanýt A dýr. 228