NASIL ÖĞRENİYORUZ? Uzm. Hem. Kıymet YILMAZ Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 23 Ağustos 2013

Transkript

1 NASIL ÖĞRENİYORUZ? Uzm. Hem. Kıymet YILMAZ Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 23 Ağustos 2013

2 İnsana hiçbir şey öğretemezsin; öğrenmeyi ancak kendi içinde bulacağını öğretebilirsin. Galileo

3 Ne duyduysam unuttum. Ne duyar ve görürsem, biraz hatırlarım. Ne duyar, görür ve onunla ilgili soru sorar veya birisi ile tartışırsam, anlamaya başlarım. Ne duyar, görür, tartışır ve yaparsam, bilgi ve beceri kazanırım. Başkasına ne öğretirsem, iyice öğrenirim. Konfüçyus

4 Sunu Planı Öğrenme ve Bellek Nedir? Bellek Tipleri Bellekteki Bilgilerin Pekiştirilmesi Öğrenme İle İlgili Öneriler Öğrenme Stilleri ve Dikkat Edilecekler

5 Öğrenme ve Bellek Nedir? Öğrenme; görme, işitme, tat, koku ve dokunma duyuları ile algılanan uyarıların beyinde ilişkilendirme, tekrarlama gibi birden çok beyin işlevi sonucu gerçekleşen durumdur. Bellek; öğrenilen bilginin saklanmasını sağlar.

6 Öğrenmenin doğrudan bir ölçümü yapılamaz, ancak ortaya çıkan davranış değişiklikleriyle değerlendirilebilmektedir.

7 Bellek Tipleri 1. Edinilen Bilginin Geri Saklanması ve Çağrılmasına Göre 2. Süreye Göre

8 Edinilen Bilginin Geri Saklanması ve Çağrılmasına Göre-1 Tanımlanabilir (deklaratif) bellek: Çevremizde olanlar, insanlar ve yerler ile ilgili olan bilgileri, sözcüklerle ifade edilmesi için bilgilerin saklandığı belliktir. Bu bellek bilinçli bir düşünme sürecini gerektirir. Bu süreç içinde değerlendirme, karşılaştırma ve bir araya getirme gibi bilişsel işlemleri kullanır. Deklaratif bellekten bilgilerin çağrılma işlemi, yaratıcı bir süreç olup, yeniden sıralama yeniden yapılandırma ve orjinal olanı yoğunlaştırma işlemlerini içerir. Örn. Tarihsel ya da sosyal bilgiler

9 Edinilen Bilginin Geri Saklanması ve Çağrılmasına Göre-2 Refleksif Bellek: Algı ve motor yeteneği gerektiren bazı işleri, nasıl yapılacağı konusunda sözcüklerle ifade edemediğimiz, tanımlama biçimine getirilmemiş olan bellek biçimidir. Bu bellek bir işlemin farkedilmeden çok sayıda tekrarı sonucu, zaman içinde birikerek oluşur. Bilinçli düşünme ya da karşılaştırma, değerlendirme gibi kognitif işlemler gerektirmeden refleksif bellek oluşur ve genelde kelimelerle ifade edilmez. Bazı algı ve motor yeteneklerin kazanılması, gramer gibi bazı kuralların öğrenilmesi refleksif bellek ile olmaktadır. Örn. Yabancı dil pratik sınavları, hemşirelik bakımında önceliklerin belirlenme süreci vb

10 Süreye Göre-1 Kısa Süreli Bellek: Görsel uyarıları izleyen ard arda hayaller vardır. Kişi bir cisme bir süre baktıktan sonra, o cisim görme alanından çıkarılsa bile bir süre daha bu cismin hayali gözünün önünden silinmez ve kişi bazı ek ayrıntıların farkına varır, sanki görmeye devam eder. Bu belleğin süresi çok kısadır, çoğunlukla 1 saniyeden azdır. Süreyi uzatmak için, görsel uyarının parlaklığını artırmak yada bakma süresini çoğaltmak gerekir. Kısa süreli bellek birkaç saniye veya birkaç dakika boyunca, bir telefon numarasındaki 7-10 rakamı hatırda tutmak için, kişinin bu rakamları veya olayları sürekli düşünerek hatırlayabilmesini sağlayan bellektir. Uzun süreli belleğe dönüştürülmedikçe, saniyeler veya en çok dakikalar sürer. Örn. TV de haber izlerken

11 Süreye Göre-2 Orta Uzun Süreli Bellek: Bu bellek dakikalarca hatta haftalarca sürebilir. Bu bellekte saklanan anılar, bellekteki izleri daha sürekli hale getirilmezse zamanla kaybolurlar, sürekli hale getirilirlerse uzun süreli belleğe aktarılır. Örn. Sevilen bir TV programının ya da dizinin izlenmesi, daha önce izlenilen filmin yeniden izlenmesi vb

12 Süreye Göre-3 Uzun Süreli Bellek: Bu bellek sinyal iletiminde artma veya baskılanmaya yol açan bağlantı noktalarındaki (sinapslardaki) kimyasal değişiklikler yerine, yapısal değişikliklerin sonucudur. Örn. Çarpım tablosunun ezbere bilinmesi, Hemşirelik bakımı ile ilgili uygulamaların eksiksiz yapılması

13 Bellekteki Bilgilerin Pekiştirilmesi Kısa süreli belleğin haftalar veya yıllar sonra hatırlanabilecek uzun süreli belleğe dönüştürülmesi için pekiştirilmesi gerekir. Bellek sinapslarda uzun süreli tipte bir bellek için gerekli kimyasal, fiziksel ve anatomik değişikliklerin gerçekleşmesini bir şekilde başlatmalıdır. Bu süreç minimum bir pekiştirme için 5-10 dakika, güçlü bir pekiştirme için ise 1 saat veya daha uzun bir süreyi gerektirir. Örn. İstiklal marşının tekrarlanması, ders kitaplarının ve notlarının gözden geçirilmesi, kitap okuma vb

14 Hayat hafızayı oluşturmuyor, hafıza hayatı oluşturuyor.

15 NİYET MERAK Niyet ve merak öğrenmeyi etkiler

16 Hafızada Kalma Oranları METOD % METOD % Okuma 10 Film İzleme 50 Dinleme 20 Sergiyi Gezme 50 Resme Bakma 30 Gösteri İzleme 50 Tartışmaya Katılım 70 Konuşma Yapma 70 Dramatik Sunum Yapma 90 Gerçek Bir Deneyi Canlandırma 90 İnteraktif Multimedya 90 Bir Projeyi Gerçekleştirme 90

17 Hafıza Egzersizleri

18 Öğrenme İle İlgili Öneriler-1 Beslenme: Beynimizin en önemli ihtiyaçları oksijen, glikoz ve sudur. Proteinlerin içindeki maddeler, özellikle tirozin ve triptofan, beyin için kritiktir. Düşünmeyi artırır ve sakinlik verir. Beyin tirozini, dopamin ve norepinefrin yapmak için kullanır. Dengeli beslenmek ve özellikle sabah kahvaltı etmek önemlidir. Glikoz beyin hücrelerinin yakıt kaynağıdır. Kahvaltı gece azalan glikozu yenilemek, yeniden yüklemek için bir fırsattır.

19 Öğrenme İle İlgili Öneriler-2 Su: Öğrenme esnasında yeteri kadar su almak, öğrenmek için çok önemlidir. Susuz kalan bir nöronun, öğrenme performansı çok düşmektedir.

20 Öğrenme İle İlgili Öneriler-3 Vitaminler: Hafıza, atiklik, dikkat, görsel-uzmansal beceriler, planlama ve organize etme becerileri doğrudan vitaminler (A, C, E ve B lerin çoğu) ve ayrıca magnezyum, sodyum, potasyum, lesitin, demir, çinko, selenyum ile ilgilidir.

21 Öğrenme İle İlgili Öneriler-4 Uyku: Beynin en iyi performansı elde edebilmesi için fizyolojik dinlenme kritiktir. Uyku esnasında öğrenilenler sindirilir, düzenlenir, temizlik yapılır. Nörokimyasal çöplük temizlenmiş olur. Bazı gereksiz görülen bilgiler, anılar vb. silindiği zaman nöral ağ daha verimli hale gelmekte ve beyin daha verimli olmaktadır.

22 Öğrenme İle İlgili Öneriler-5 Mola Verme: Gün içerisinde en iyi düzeyde beyin performansı elde etmek için, beyni dinlendirici zamanlar sağlanmalıdır. Üretkenlik, öğrenen kişide gün içerisinde zihinsel molalar verildiğinde artar. Her 90 dakikada bir, 5-10 dakika mola gereklidir.

23 Öğrenme İle İlgili Öneriler-6 Zamanlama: İnsanlar sabahları yeni bilgileri öğrenme (isimler, sayılar, formüller vb.) konusunda; öğleden sonra ise öğrenilenleri birleştirme, sanatsal, uzamsal işler, tartışma vb. konularda daha verimlidir. Sabah saat 9-12 arası mekanik öğrenme, heceleme, problem çözme, rapor yazma, matematik, bilim öğrenme için daha iyi, Öğlen arası fiziksel hareket gerektiren işler, kağıt işi için iyi ve arası edebiyat, müzik, sanat öğrenmek için, daha iyidir

24 Öğrenme İle İlgili Öneriler-7 Baskı: Yaşadığımız baskının azlığı veya çokluğu öğrenmeyi etkiler. Yoğun baskı altındayken, ezberleme yapılabilir ancak yaratıcı düşünce kaybolabilir. Baskısının azı karar, çoğu zarardır.

25 Öğrenme İle İlgili Öneriler-8 Çevre: Beynimizin absorpladığı bilgilerin %80-90 ı görseldir. Renk, ışık, dalga boyu, derinliği vb. öğrenenlerin dikkatini çekmede temel oluşturur.

26 Öğrenme İle İlgili Öneriler-9 Renkler: Renklerin beyin ve vücudu farklı biçimlerde etkilediği düşünülmektedir. Örn. Mavi ve yeşil sakinlik veren renklerdir.

27 Öğrenme İle İlgili Öneriler-10 Işık: Floresan ışığı, kanda kortizol seviyesini artırarak (stres göstergesi) sinir sistemini etkilemektedir. Yumuşak, doğal ışık öğrenme ortamı için en iyisidir. Televizyon ve bilgisayar ekranına uzun süre bakmanın stres yarattığı saptanmıştır.

28 Öğrenme İle İlgili Öneriler-11 Mevsimler: Mevsimlerin, güneş ışığının süresi, parlaklığı bakımından, melatonin ve bazı hormon seviyeleriyle, nörotransmiterler üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Beynin SCN denen bir bölümü, göz dibi aracılığıyla, ışığı algılar. Melatonin salgılanır. Melatoninin konsantrasyonu, enerjimizi ve ruh halimizi etkilemektedir.

29 Öğrenme İle İlgili Öneriler-12 Sıcaklık: Sıcaklık artışının entelektüel ve fiziksel faaliyetlerde test sonuçlarını büyük ölçüde düşürdüğü tespit edilmiştir. Hayatta kalabilmemiz, normal beyin sıcaklığını sürdürmemize bağlıdır. Öğrenme ortamları ne çok sıcak, ne de çok soğuk olmalıdır. İhtiyaca göre zaman zaman sıcaklığı düzenlemek için ayarlanabilir bir klimaya sahip olmak iyidir.

30 Öğrenme İle İlgili Öneriler-13 Müzik: Mozart Etkisi adlı çalışmada mozart dinleyen gruptaki öğrencilerin daha başarılı olduğu görülmüştür. Piyano çalma dersi alanların, daha iyi sonuçlar aldığı görülmüştür.

31 Öğrenme İle İlgili Öneriler-14 Duygu: Duygular, öğrenmedeki birincil katalizörlerdir. Pozitif duygular karar verme sürecine çok büyük hız kazandırırlar. Duyguların fazlası düşünmeye engeldir. Örn. Eğitim süreci ile ilgili olumlu deneyimleri fazla olan kişilerin aldıkları diğer eğitimlerde öğrenme süreci yine olumlu şekilde etkilenir. **Eğitim öncesi hazır oluşluk da önemlidir.

32 Öğrenme Stilleri ve Dikkat Edilecekler

33 Hem sınıf içi hem de bireysel eğitim vereceğimiz tüm çalışanların bilgi edinme biçimlerine göre sınıflandırılması esas alınması gerektiğinden bundan sonraki slaytlarda sadece bu konu detaylandırılacaktır.

34 Herkesin bir öğrenme stili vardır

35 Dinleyiciler tekdüze değildir, her insan farklı bir dünyadır

36 Tek bir öğrenme tekniği ve stili yeterli olmayabilir

37 Öğrenme stillerimiz doğuştan var olan karakteristik özelliğimizdir

38 İŞİTSEL GÖRSEL DOKUNSAL/KİNESTETİK

39 Öğrenme Stilleri İle İlgili Bilinmesi Gerekenler-1 Öğrenme stilleri ile zeka arasında bir bağlantı yoktur. Çoğunlukla biri ağırlıklı olmak üzere her üç öğrenme stiline de sahip olabiliriz. Görseller görüntü, işitseller ses, kinestetikler/dokunsallar da kas belleği kullanırlar.

40 Öğrenme Stilleri İle İlgili Bilinmesi Gerekenler-2 Bireylerin öğrenme stillerini belirleyebilmek için geçerli bir testin kullanılması gerekir. Bireyler kendi öğrenme stilleri hakkında bilgi sahibi oldukça öğrenmeye ilgileri artar.

41 Öğrenme Stilleri İle İlgili Bilinmesi Gerekenler-3 Herkes öğrenebilir. Farklı öğrenme ortamları, kaynakları ve yaklaşımları farklı öğrenme stillerine uyumludur. Herkesin güçlü yanları vardır ancak herkesin farklı güçlü yanları vardır. Kişilerin öğrenme tercihleri ölçülebilir. Kişilerin stilleri ile uyumlu ortam kaynak ve yaklaşım gösterildiğinde daha başarılı olurlar.

42 Görsel Organize Tertipli ve düzenli Gözlemci Sessiz Görüntü odaklı Ölçüp biçmeye ve üzerinde düşünmeye yatkındır. Resim olarak belleğe kayıt eder Gürültüden daha az etkilenir Sözel talimatları takip edemez Okumayı dinlemeye tercih eder Çene yukarıda, ses yüksek Öğrenirken tüm resmi görmek ister. Gördüğünü hatırlar Anlatılanı detayları ile tamamını ister Hızlı okur Yazdıklarının görüntüsü iyi ve düzenlidir. Hayal ettiklerini tüm detayları ile görür. Uzun hedefli planlar yapabilir.

43 Görseller Güçlü Yanları Gördüklerini ve okuduklarını hatırlarlar. Net ve güçlü görüntülerle renkleri kullanırlar ve bundan zevk alırlar, düşünür ve öğrenirler. Resimlerle veya sözcüklerle düşünmeye yatkındırlar. Okumaya düşkündürler (kitap kurdu olmaya müsaittirler.) Yüzleri iyi hatırlarlar. Raporların veya bir olayın anlatılmasındansa, yazılı olarak verilmesini tercih ederler. Bir şeylerin görüntüsüne veya konumuna duyarlıdırlar. Liste yapmayı severler. Planlı ve programlı olurlar. Zayıf Yanları İşittiklerini uzun süre bellekte tutamazlar. Ders anlatırken not alamazlarsa huzursuz olurlar. Yazılı olmayan bilgiyi algılayamayabilirler. Derslerin laboratuarda işlenmesinden huzursuz olabilirler. Karmaşık ve karışık ortamlarda huzursuz olurlar. İsimleri hatırlamakta zorlanırlar. Görsel materyallere dayanmayan uzun anlatımlara tahammül edemeyebilirler. Dağınıklığa ve düzensizliğe tahammülsüzlerdir. Plansızlığa, programsızlığa tahammül edemeyebilirler.

44 Görsel öğrencilere hitap etmek için; Çalışabilecekleri derli toplu bir yere ihtiyaçları vardır. Harita, şema, şekil ve diğer görsel araçlar kullanılmalıdır. Kelimeler yerine sembol, işaret ve grafikler tercih edilmelidir. Bilgi ve kavramlar sembol ve resimlere dönüştürülmelidir. Öğrenmeleri gereken materyalleri kendileri planlamalı ve organize etmeliler. Ders dinlerken veya konu çalışırken anladığını kısa cümle ya da birkaç anahtar kelimeyle özetlemelidir.

45 İşitsel Kendi kendine konuşma Kolaylıkla dikkati dağılır Okurken dudakları oynar, sesli okur Okuduğunu ve dinlediğini tekrar edebilir Matematik ve yazma konusunda iyi değildir. Konuşurken ritmik konuşur Müziği sever Ses taklitlerine yatkındır. Dinleyerek öğrenir Basamaklı, sıralı bir şekilde beller Tempolu ve ahenkli konuşur Öğrenirken içinden ve dışından konuşur. Tartışılanı hatırlar En konuşkan gruptur Bilinmeyen kelimeleri anlamdan çıkarır, yüksek sesle okumaktan hoşlanır Konuşması yazmasından iyidir. Seslerle hayal kurar.

46 İşitseller Güçlü Yanları İşittiklerini hatırlarlar. Yazarken konuşurlar (bu bazen dezavatantaj da olabilir.) Uzun anlatımlarda bile anlatılanların içerisinde kaybolmazlar. İyi bir hatip olabilirler. Müzik, hatırlamalarını kolaylaştırır. Pek çok kişi için bir anlam ifade etmeyen ses, ritim, melodi onların pek çok şeyi hatırlamalarını sağlar. Zayıf Yanları Gürültüden rahatsız olurlar. Gürültülü ortamlarda konsantre olamazlar. Resimler ve resimli anlatımlar rahatsız edebilir. Dersin ahenkli ve melodik bir ses ile anlatılmasını isterler. Okumaktansa dinlemeyi tercih ederler. Bilgilerin yazılı olarak sunulması bazen anlamalarını zorlaştırabilir. İsimleri hatırlarlar. Yüzleri hatırlamakta zorlanırlar.

47 İşitsel öğrencilere hitap etmek için Duyduklarını veya dinlediklerini en iyi şekilde öğrenirler. Anlatırken de öğrenirler. Öğrenmeyi kolaylaştırmak için çalışma grupları oluşturulmalı ya da bir çalışma arkadaşı bulunmalıdır. Ders çalışmak için sessiz bir ortam oluşturulmalıdır. Konular tekrar edilirken yüksek sesle okunmalıdır. Öğrenilmesi gereken materyal şarkılara dönüştürülüp ve yüksek sesle söylenebilir. Problem çözerken akıldan geçenler sesli olarak anlatılmalıdır. Panel ve seminerlere katılım sağlanmalıdır. Kasetçalar/CD kullanılmalıdır.

48 Kinestetik/Dokunsallar Fiziksel ödüllere olumlu tepki insanlara dokunur ve yakın durur Harekete yatkınlık gösterir Devamlı hareket eder Fiziksel tepki verir Erken kas gelişimi görülür. Yaparak öğrenir Yürüyerek ve hareket ederek beller (Ezber sözcüğü yerine belleme sözcüğü kullanılmıştır. Ezberin tanımı olarak: "anlamını bilmeden akılda tutmak" kabul edilmiştir.) Okurken eliyle işaret eder El ve yüz hareketleri ile konuşur Konuşurken çene aşağıdadır. Konuşurken gür sesle konuşur Hareket ettirerek ve yaparak öğrenir Yaşananı bütünsel olarak hatırlar Kısa öz dokunarak, jest ve mimiklerle ve hareket ederek konuşur Entrika romanlarını sever, vücut hareketleri ile okuduğuna eşlik eder. Bastırarak ve kalın yazar, yazısı diğer stillere göre iyi değildir. Görüntüyü dramatize eder, görüntünün içerisinden yürümek ister, sezgisi güçlü, detaylara karşı dikkati zayıftır.

49 Kinestetik/Dokunsallar Güçlü Yanları Yapılanı hatırlarlar Dokunma ve hareket önemlidir Oyunlara bayılırlar. Ya eğlendirmelidirler ya da eğlenmelidirler. Taklit ederek ve deneyerek öğrenirler. Dokunarak anlam çıkarmaya çalışırlar. Rahat giyinmeyi severler. Hissettiklerinden konuşmayı severler. Sportif olmaya müsaittirler. Hareket içeren etkinlikleri severler:dans etmeyi,koşmayı, yüzmeyi, yemeyi, yemek pişirmeyi, gezmeyi. Laboratuar ortamlarında çok başarılıdırlar. Zayıf Yanları Konuşulanı veya görüleni hatırlamakta zorlanırlar. Okumakta zorlanmışlardır veya zorlanmaktadırlar. Çok iyi işitemeyebilirler. Ya da işittiklerinden anlam çıkarmakta zorlanırlar. Sık sık yazım hatası yaparlar. Okumayı sevmezler. Bulundukları ortamın durumuna önem vermeden hareket ederler. Vücutları ile karşılık verirler (atarlar,iterler,vururlar). Kendi sitilinde sunulmazsa, bilgiyi algılamakta yavaş kalırlar. Farkında olmadan insanlara dokunmaya yatkındırlar (özellikle konuşurken)

50 Kinestetik öğrencilere hitap etmek için; Çalışırken kendi istediği yerde ve şekilde çalışmasına izin verilmelidir. Ders dinlerken rahat hareket etmelerine izin verilmelidir. Ellerini kullanabileceği çalışmalar yapmalıdır. Derse konsantre olabilmek için ön sıralarda oturmalıdır. Laboratuvar çalışmaları için fazladan zaman ayrılmalıdır. Konu ile ilgili müze, tarihi yerler gibi yaşayarak öğrenebileceği mekanlar ziyaret edilmelidir. Sözcükleri ya da sözel bilgileri öğretirken sözcükler kuma yazdırılabilir.

51 Derin olan kuyu değil, kısa olan iptir. Konfüçyus

52 Ya bir yol bul ya da bir yol yap Hannibal

53 BAŞARININ %1 i YETENEK, %99 u TERDİR. Thomas Edison

54 Etraflıca çalış, doğru bir şekilde araştır, dikkatlice düşün, düşündüklerini gözden geçir, ciddi ve samimi bir şekilde uygula. Konfüçyus

55 TEŞEKKÜR EDERİM

56 Referanslar 1. Arı R. Gelişim ve Öğrenme. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2. Baskı, Şubat Erden M, Altun S. Öğrenme Stilleri. Morpa Kültür Yayınları, İstanbul, 1. Baskı, Özden Y. Öğrenme ve Öğretme. Pegem Akademi, Ankara, 8. Baskı, Ekim Philips DC, Soltis JF. Öğrenme: Perspektifler. Çeviren: Yard. Doç. Dr. Soner Durmuş (4. Baskıdan çeviri). Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 4. Baskı, Ekim Saban A. Öğrenme Öğretme Süreci Yeni Teorik Yaklaşımlar. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 4. Baskı, Ekim Senemoğlu N. Gelişim ve Öğrenme Kuramdan Uygulamaya. Gönül Yayıncılık, Ankara, Düzenlenmiş Yeni Basım, 2007.