LAKTAT DEHİDROJENAZ LDH. Laktat dehidrogenaz için normal Değerler: Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler:

Transkript

1 LAKTAT DEHİDROJENAZ LDH Laktat dehidrogenaz şekerden enerji elde etmekte kullanılan önemli bir enzimdir, hücre içinde bulunur 5 tipi vardır. LDH-1 (4H) kalpte, LDH-2 (3H1M) kanda, LDH-3 (2H2M) akciğerde, LDH-4 (1H3M) böbreklerde, LDH-5 (4M) karaciğer ve kaslarda bulunur. LDH birçok hastalıkta yükselir.hatta normal gebelikte ve kuvvetli egzersizde bile yükselir. Laktat dehidrogenaz için normal Değerler: LDH normal değeri : U/L arasındadır. Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler: Kalp krizi, Hepatit, Tümöral hadiseler, Kemik iliği ve karaciğer hasarı yapan tümörler, Zatüre, Kan hastalıkları, Gebelikte kan uyuşmazlığı varsa Kas hastalıkları, Kalp hastalıkları, Böbrek hastalıkları LDH seviyesinin artmasına yol açan hastalıklardır.

2 KREATİNİN Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok üretilir. Tamamı idrarla atılır. Kan kreatinin miktarı metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli bilgiler sunar. Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler: Aminoglikozid gurubu antibiyotikler, Cimetidin ( mide ilacı ) Kemoterapi ilaçları, Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar, Ağrı kesiciler, Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi etkilenir. Kreatinin testi ne için istenir? Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da düşmeye başlar. Kreatinin normal değeri: Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dl, kadında 0,6 ila 1,1 mg/dl arasında dır. Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır. Kreatinin seviyesini arttıran sebepler: Akut tübüler nekroz, Dehidratasyon ( susuz kalma),

3 Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı), Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi), Glomerülonefrit, Böbrek yetmezliği, Kas hastalıkları, Piyelonefrit ( böbrek iltihabı), Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar, Rabdomyoliz,, İdrar yollarında tıkanma, Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler: Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar), Myasteniya gravis, Referanslar: Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116. GLOBULİN Globülin hem bazı maddelerin kanda taşınması ve hemde vücudun savunmasında yer alan kan proteinleridir ve 4 guruba ayrılır. Alfa 1 / Alfa 2 / Beta ve Gamma globulinler. Gamma globulinler savunma proteinleridir immunoglobulin olarak bilinirler ( IgG, IgM, IgA, IgE, IgD ). Elektroforezde saptanan normal protein oranları: Albumin: Totalin %52-68

4 Alfa 1 globulin: Totalin %2,4,4,4 Alfa 2 globulin: Totalin %6,1-10,1 Beta globulin: Totalin %8,5-14,5 Gamma globulin: Totalin %10-21 Globulinlerde artışa neden olan sebepler: Enfeksiyon hastalıkları, Kronik iltihabi hastalıklar, Bazı kemik iliği tümörleri, Romatizmal hastalıklar, Kanser metastazları, Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları Globülin miktarına artışa neden olur. BETA HCG Kanda Gebelik Testi; HCG blood test quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test quantitative; Beta-HCG blood test quantitative; Pregnancy test blood quantitative; Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde test pozitif olur.

5 Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır? Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek, Anormal gebelikleri tespit etmek; Dış gebelik, Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik, düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy, Düşük tehdidi, 4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti amacıyla, Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların izlenmesinde bakılır. Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta HCG yükselmesi ne anlama gelir? Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp olan hastalıklar: Uterus koriyokarsinomu, Mol hidatiform, Çoğul gebelik, Over kanseri, Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir. Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir? Anne karnında bebek ölümü, Tam olmayan düşük, Düşük tehdidi, Dış gebelik anlamına gelir. Referanslar: 1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 25.

6 2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen s Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175 BENCE JONES PROTEİNİ İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light chains urine; Urine Bence-Jones protein; Bence Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır. Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır. Bence Jones Proteini için normal değerler: Normalde Bence Jones proteini negatif olmalıdır. Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir? İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif olur: Multipl Myelom, Waldenstrom makroglobülinemisi, Kronik lenfositik lösemi,

7 Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur. Referanslar: 1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill ADH Anti Diüretik Hormon Anti diüretik Hormon; Arginine vasopressin; Antidiuretic hormone; AVP; Vasopressin Kanda Anti diüretik Hormon ( ADH) miktarını tespit eden laboratuar testidir. ADH vücutta yapılır dışarıdan da verilebilir. Vücut suyunu tutan ve serbest su kaybını önleyen hormondur. Birçok ilaç ve madde ADH seviyesini bozar: Steroid hormonlar, Alkol Klonidin, Diüretikler, Haloperidol, Insülin, Lityum, Morfin, Nikotin,

8 ADH neden bakılır? Test ADH seviyesini etkileyen hastalıkların şüphesinde yapılır. ADH beyin hipofiz bezinden salgılanır. Böbreklerden serbest su kaybına engel olur. Vücut suyu azalınca ADH salgısı artar böbrekler su tutar. Vücut suyu azalınca ADH azalır idrar çıkışı artar. Bu ayarlamayı beyin Hipotalamus bölgesindeki osmoreseptörler ve baroreseptörler yapar. Bazı hastalıklar ADH salgısını bozar. Su kısıtlaması testi ile diyabetes insipidus teşhisinde kullanılır. Su kısıtlamasına rağmen ADH salgısı artmıyor ise Diyabetes incipidus ( şekersiz diyabet ) vardır denir. Anti Diüretik Hormon için normal değerler: Erişkin: 0 4,7 pg/ml ADH seviyesini yükselten sebepler: Akut porfiri, Santral sinir sistemi enfeksiyonları, Santral sinir sistemi tümörleri, Akciğer enfeksiyonları, Akciğer ve mediasten tümörleri, Cerrahi sonrası sıvı imbalansı, Uygunsuz ADH sendromu (SIADH). ADH seviyesini azaltan sebepler: Hipofiz hasarı, Diyabetes incipidus (şekersiz diyabet ), Primer polidipsi Referanslar: 1.Skorecki K, Ausiello D. Disorders of sodium and water. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007: chap Verbalis JG. Posterior pituitary. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier

9 ALKALİ FOSFATAZ İZOENZİMLERİ ALP İzoenzimleri; Alkali fosfataz tüm dokularda bulunan ancak karaciğer ve kemiklerde yoğun olarak bulunan bir enzimdir. ALP izoenzimleri yüksek ALP miktarının hangi dokudan kaynaklandığını bulmak için yapılan laboratuar testleridir. Bkz: Alkali Fosfataz Test aç karnına alınan kandan bakılır. Bazı ilaçlar Alkali Fosfataz testi sonuçlarını bozar: Allopürinol, Antibiyotikler, Ağrı kesici ilaçlar ( NSAİ), Doğum kontrol ilaçları, Diyabet ilaçları, Klorpromazin, Kortizon, Erkeklik hormonları, Metildopa, Narkotik ilaçlar, Propranolol, Trankilizanlar, Trisiklik anti depresan ilaçlar Alkali Fosfataz test sonuçlarını bozar. Alkali fosfataz izoenzim testi ne gösterir? ALP testi yüksek ise yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını tespit amacıyla ALP izoenzimleri ne bakılır. Aşağıdaki hastalıkların teşhisine yardımcı olur. Kemik hastalıkları,

10 Karaciğer, safra kesesi ve safra yolu hastalıkları, Karın ağrılarının kaynağının tespiti, Paratiroid bezi hastalıkları, Vitamin D eksikliği, Alkali Fosfataz İzoenzimleri için normal değerler: Erişkin: IU/L dir. Çocuklarda daha yüksektir. Çocuklarda büyüyen kemikler ALP değerini yükseltir. Büyüme dönemlerindeki çocuklarda ALP değeri 500 IU/L dek çıkabilir. Bu yüzden Alkali fosfataz testi çocuklara yapılmaz, Yüksekliği bir hastalığı göstermez. Alkali Fosfataz İzoenzimleri testi ne için yapılır? ALP izoenzimleri ALP yüksekliğinin karaciğerden mi kemiklerden mi kaynaklandığını araştırmak amacıyla yapılır. ALP arttıran sebepleri birbirinden ayırmak için yapılır birçok dokuda ALP mevcuttur bu yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını anlamak amacıyla ALP izoenzimlerine bakılır. Aşağıdaki hastalıkalrın birbirinden ayrılmaıs içi nalp izoenzimleri bakılır: Kemik hastalıkları, Kırık, Kırıkların iyileşme dönemleri, Kemik tümörleri, Hiperparatiroidi, Paget hastalığı, Safra taşları, Safra yolu hastalıkları, Karaciğer hastalıkları, Hepatit, Lenfoma, Lösemi.

11 ALP düşüren sebepler: Kötü beslenme ( malnutrisyon), Protein eksikliği, Wilson hastalığı. Hastalık bulguları yoksa normal değerden hafifçe yüksek değerler bir hastalığa işaret etmez. Referanslar: Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73. ALP Alkali Fosfataz Alkali Fosfataz; Alkalen Fosfataz; Tüm vücut dokularında bulunur, en çok karaciğer, safra yolları ve kemiklerde bulunur. Bkz :ALP izoenzimleri. Açken alınan kandaki miktarına bakılır. Birçok ilaç ALP seviyesini etkiler: Allopürinol, Antibiyotikler, Doğum kontrol ilaçları, Şeker ilaçları, Klorpromazin, Kortizon, Erkek hormonları, Metildopa,

12 Narkotik ağrı kesiciler, Ağrı kesiciler ( NSAI), Propranolol, Trankilizanlar, Trisiklik antidepresanlar. Alkali Fosfataz testi ne için yapılır? Alkali fozfataz testi karaciğer ve kemik hastalıklarının tespitinde kullanılır. Karaciğer fonksiyon testlerinden birisidir. Alkali Fosfataz için normal değerler: Erişkin IU/L dir. ALP yi arttıran sebepler: Safra yolları tıkanması, Kemik hastalıkları, B ve O kan gurubu insanlarda aşırı yağlı gıda ALP arttırır, Kemik kırıkları, Hepatit, Hiperpartiroidi, Lösemi, Karaciğer hastalıkları, Lenfoma, Kemik tümörleri, Osteomalazi, Paget hastalığı, Riketsiya, Sarkoidoz. Alkali Fosfataz hangi hastalıkların teşhisinde kullanılır? Alkolizm, Alkolik karaciğer harabiyeti ( hepatit / siroz),

13 Safra yolları hasarı, Safra taşları, Dev hücreli temporal arterit ( Giant Cell Temporal Arteritis), Multipl Endokrin Neoplazi tip II ( MEN II), Pankreatit, Renal hücreli karsinom hastalıklarının teşhisinde ve tedavi takibinde ALP önemli bir testtir. Alkali Fosfataz seviyesini düşüren sebepler ( hipofosfatazemi): Kötü beslenme, Protein eksikliği, Wilson hastalığı. Referanslar: 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:chap 73. ALFA FETO PROTEİN AFP; Alfa feto protein; Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test.

14 Kandaki miktarı ölçülür. AFP testi ne için yapılır? Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla, Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla, Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla yapılır. Gebelik sırasında AFP amniyosentez ile birlikte değerlendirilerek bebekte spina bifida, spinal ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır. Alfa feto protein için normal değer: Erişkin: < 40 mcg/l dir. Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir? Kanserler Testis, Over, Safra kesesi, safra yolu kanserleri, Mide, Pankreas kanseri. Karaciğer sirozu, Karaciğer kanseri, Malign teratoma, Hepatit. Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile birlikte ) sebepleri nelerdir? Doğum defektleri: Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu), Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu), Gastroşizi, Omfalosel, Spina bifida, Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu),

15 Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ). Genetik anormallikler ( Down sendromu), Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı, Rahim içi bebek ölümü, İkiz, üçüz.. gebeliklere bağlı olabilir. Referanslar: 1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13. ALFA 1 ANTİ TRİPSİN Alpha-1 antitrypsin; A1AT test; Kanda bulunan alfa-1 antitripsin miktarının ölçüldüğü laboratuvar testidir. Alfa-1 antitripsin karaciğerde yapılır ve akciğer ile karaciğeri korur. Alfa-1 antitripsin eksikliği amfizem ve nadir karaciğer hastalıklarına ( siroz ) neden olur. Eksikliği genetiktir aileden gelir. Alfa 1 anti tripsin için normal değerler: Bu değer

16 laboratuvarlar arasında değişiklik gösterir. Alfa 1 antitripsin seviyesini düşüren sebepler. Siroz, Amfizem, Karaciğer tümörü, Tıkanma sarılığı, Portal hipertansiyon. Referanslar: 1. Anthonisen N. Chronic obstructive pulmonary disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 88.