EYLÜL İlâhî Günleri Düşünürken

Transkript

1 YIL 36 SAYI 428 ISSN İlâhî Günleri Düşünürken Ağız Boşluğuna Örgülenen Sanat İlimle Çağlar Aşan Padişah Vücudumuzdaki Yastıkçıklar: Bursalar Farklı Bir Açıdan Anti-Sosyal Kişilik Yerde-gökte âhenk hep O nu (cc) işaret ediyor, Bakıp gördüğün bütün eşya O nu (cc) söylüyor; Körler ve kalbsizler bunu anlamasalar da, Erbab-ı basirete O (cc) neler neler diyor...

2 Ne zaman Yüce Yaratıcı nın (celle celâluhu) sonsuz kudretine güven ufkundan, nebilerin vaadinde, velilerin yâdında olan günleri, şafakların doğru sözlü şahitleriyle mülâhazaya alsak, geleceği âdeta kendi hususî rengi ve deseni ile görüyor gibi olur; ümitlerimizin bir kere daha dirildiğini hisseder, bir zamanlar yitirdiğimiz Cennetlere doğru uçtuğumuzu sanırız. Varlıklarımız tabiatın ruhuyla, gönüllerimiz de

3 dinin şefkat ve kucaklayıcılığıyla iç içe olduğu hâlde uçtuğumuzu sanırız. Evet, her gün bir emaresi zuhur eden şafakların da ifade ettiği gibi, önümüzdeki yıllar, şimdiye kadar gelip-geçen günlerden daha içli, daha sıcak ve daha parlak olacağa benzer. Eğer muhalif bir rüzgâr esmez ve emareleri zuhûr eden şafaklar bizim yanlış stratejilerimizin tozuna-dumanına yenik düşmezse yakın bir gelecekte ülkemiz daha mâmur, dünya daha tılsımlı, hayat daha büyülü ve topyekün varlık daha İlâhî bir görünüm arz edecektir. Tarihî tekerrürler devr-i dâimi içinde ara sıra zuhûr eden, bizim de eyyâmullah diyeceğimiz o müstesna zaman diliminin, ruhların son haddine kadar açılmasına müsait ve gönüllerimize ebediyet ruhunu duyuracak kadar da renkli olacağı ümidini beslemekteyiz. Kim ne derse desin, biz ne zaman olacağı olmuşu yüksek kulelerin tepelerinden temâşâ etmişsek, derlenip-toparlanıp yepyeni bir millet olmanın yankılarını, mazi kanaviçesi üzerinde işlenen ümranların ihtişamını, istirdad edeceğimiz millî itibarımızı, devletler arası müzakerelere esas teşkil edecek konuları, konuşulan sözleri, düşünülen meseleleri ve bütün bunlarla renklenen o sihirli zamanı, onun rikkatini, havasını, ilhamlarını, harikalarını görüyor, duyuyor, hattâ yaşıyor gibi oluruz.. isterseniz siz bunlara, gönüllerimize sızan ve yer yer heyecanlar şeklinde köpüren imanın, ümidin, azmin ve önsezilerin solukları, söyleyişleri ve haykırışları da diyebilirsiniz. Bir bahar geldiğinde nasıl kendine ait renkleri, kokuları, tatları ve sıcaklığıyla gelir; çevremizdeki güller, çiçekler ve çemenler nasıl bütün yeryüzündeki baharı hülâsa eder, mânâsını ruhlarımıza boşaltır ve ihtişamını gönüllerimizin kadirşinaslığına bırakır; öyle de duygu, düşünce ve davranışlarımızla beslenen yarınlar da bize bütün çeşnilerini sunar ve bizi tasavvurlarımızı aşkın dünyalarda gezdirirler. O İlâhî günlerin en güçlü referansı hiç şüphesiz imanın, ümidin, azmin yanında, tohumun, toprağın bağrında sıkışmasına denk ızdırap günlerindeki sancı, hafakan ve heyecanlarımızdır. Gelecek günler bunlarla yeşerip bunlarla var olacak, bunlarla yâd edilip bunlarla anılacaktır. Evet, yarınların neş e, sevinç ve sürûru, hep geçmişin çile, ızdırap ve sıkıntıları üstünde tüten sıcak bir buğu, dalgalanan canlı bir ışık ve âheste âheste açan rengârenk bir tomurcuk gibi hatırlanacaktır; hem de gönüllere ra şeler salacak kadar bir enginlik içinde... Mademki vicdanlarımızda böyle bir baharın şafak emarelerini duyup hissediyoruz; öyleyse daha şimdiden onu, ruhlarımızın enginliğinde yaşayabilir ve gönüllerimize açılan vuslat pencerelerinden temâşâ ederek ona hoşâmedîde bulunabiliriz.. bulunabilir ve yüreklerimizi şevkle hoplatan bu kabil duyuş ve sezişlerle en ciğersûz hâdiseler karşısında dahi hep neş e soluklayabiliriz. Gerçi İlâhî isimlerin rengârenk bir aynası ve ebedî âlemlerin de sırlı koridoru sayılan bu pırıl pırıl dünyanın bütün güzelliklerini duyup yaşayamayacak, ilelebet onunla beraberliğimizi sürdüremeyecek, hususiyle de onun ihtişamlı dönemlerini idrak edemeyeceğiz; ama ömrümüzü, ebediyete olan imanımız, ümidimiz üzerinde şekillendirerek, aşk u şevkin kanatlarıyla sonsuza uçabilecek ve bir kere kaybettiğimiz ebediyeti, ihtimal yüz kere, bin kere duyabileceğiz. Böyle bir ruh haleti ve ebediyete inanç eksenli düşünce sayesinde, beklentilerimizin hemen her çeşidini, millî mefkûremizi, onu gerçekleştirme adına ortaya koyduğumuz stratejileri, uğrun

4 da ömrümüzü adadığımız davamızı, gözlerimizi açıp-kapayıp beklediğimiz saadetimizi ve her zaman ermeyi plânladığımız zevklerimizi kat katıyla duyup yaşayabiliriz. İleride mutlaka ereceğimize inandığımız mutluluğu, gönüllerimizin yamaçlarında birer Cennet manzarası ve Cennet çağıltıları şeklinde duyup yaşayacaksak artık geriye kayda değer ne kalıyor ki? Böyle bir saadet vaadi ve bu ölçüde bir duyuş ve hissediş, şimdiki bulanık bin bir lütuftan daha iyi değil mi? Zannediyorum gönüllerimizde tüllenen ve bütün beklenti ufuklarımızı kuşatan böylesine engin bir saadet vaadine karşılık, hâlihazırdaki bütün zevkler, safalar feda edilse de değer... Aslında, O nun (celle celâluhu) aşk u şevki ve O nun (celle celâluhu) derdi ile yaşayanlar, bir de her derdi unutup gönüllerini O na (celle celâluhu) vuslat arzusu ile doldurabilseler, içlerinin derinliklerinde ebediyet duygularının estiğini duyacak, kesintisiz zevk-i ruhanîlere erecek ve Bir bu kadar zevke bu ömür kâfi değil diyeceklerdir. Evet, O na (celle celâluhu) olan aşk u şevkimiz, her yerde ve hemen her zaman O nu (celle celâluhu) arayan bakışlarımız, bu bakışlarla çevremize bile yumuşaklık hissettirmemiz ve bu derûnîliklerle her şeyi şefkatle kucaklamamız, rikkatle sevmemiz, bu ölçüde insan olmaya has öyle zevkli enginliklerdir ki; duyup tadanların bu numunelerin daimî asıllarına iştiyak dışında zannediyorum ruhlarında herhangi bir arzu kalmayacaktır. Şimdilerde, hâdiselerin umumî manzarası ve hayatın geçmiş dönemlere nispeten daha farklı bir çizgiye girmesiyle, inanan gönüllerden taşan aşk u şevk ve her ruhta hissedilen diriliş humması hemen her yerde yan yana.. öyle ki her vadide binlerce dil, alevden nefesleriyle karbonlaşmış düşüncelere hayat üflüyor ve topyekün dünya, ışıkların kol gezdiği iklimlere doğru kayıyor ki; bu Hızır soluklular çevrelerine böyle sürekli hayat üfledikleri ve dünya da yoluna devam ettiği sürece ışığa muhtaç bütün gönüller bu parıldayan yüzleri ve onlara ait yürekleri delen sözleri er-geç duyacak ve tıpkı karanlıklarda kaynaşıp duran, ışığı sezince de hemen ona koşan pervaneler veya her zaman güneşe yönelen çiçekler gibi, kaynağı sonsuz kadar eski, şu çağdaki televvünleriyle de yepyeni sayılan bu ışığa koşacak; derken bütün kalbler aynı hummayla coşacak, bütün ruhlar da yeniden bir kere daha dirilecek ve dünya, büyük ölçüde ukba buudlu bir şehrâyine dönüşecektir. Bu kudsîler her zaman, çevrelerinde bulunan veya uzaktan onlara koşan milyonların sükût ve tasvibi içinde, ışığa açık kalblerinde yeşerttikleri hisleri, sanki yalnız kendileri adına değil de, gelmiş-geçmiş ve gelecek bütün kudsîler hesabına ifade ediyormuşçasına coşkun ve engin bir mesuliyet duygusuyla, seslerini daha bir tiz perdeden duyurmak ve daha güçlü haykırmak isteyecek ve tâkatlerinin son haddine kadar âvâzlarını yükseltip ruhlarının derinliklerindeki mânâları, mezardakilere bile duyuracak şekilde gürleyeceklerdir. Evet, bütün iç âlemleriyle mâneviyata uyanmış ve mânâ ikliminin vâridâtıyla doygunluğa ermiş bu insanlar, mahiyetleri tıpkı müktesebatlarıymış gibi ruhlarından yükselen sesleri, aşklarından fışkıran sözleri ve iç âlemlerinden taşan hisleriyle en katı duyguları delecek, en paslı kilitleri açacak ve en sert gönülleri bile yumuşatacaklardır. Yumuşatacaklardır; zîrâ onlar, hep içlerinden doğan öteler buudlu ve lâhût derinlikli nağmeleriyle kendi ruhlarının sesini, kendi aşk u şevklerinin bestelerini mırıldanacak ve bütün bir in

5 sanlık namına imanlarını, ümitlerini, heyecanlarını, dâüssılalarını ve vuslat arzularını seslendireceklerdir. Onların gelecek adına ve sonsuza davet hesabına bütün çağrıları, bütün yönelişleri, bütün recâları, bütün duaları ve samimiyetle gerilmiş ruhları, sanki bizim bugüne kadar söylemek isteyip de söyleyemediğimiz, duyurmak arzu edip de duyuramadığımız ve hep kör-aksak bıraktığımız hususların ifade edilişi, seslendirilişi, yorumlanışı gibi olacaktır. Herhâlde, o çağın insanları bizde olduğundan daha zengin duygularla birbirlerine yönelecek, daha aşkın seslerle birbirlerine hitap edecek ve hep aynı aşk u şevki söyleyeceklerdir. Zaten dünden bugüne böyle İlâhî günlerde her zaman, bir sevenler, bir de sevilenler olmuştur. Sevenlerin hep Mecnun, sevilenlerin de Leylâ olduğu böyle dönemlerde, bütün aşklar, şevkler, güzellikler, nizamlar Cemâl-i Sonsuz un (celle celâluhu) çok perdelerden geçmiş gölgesinin gölgesi... olması mülâhazasıyla, önce her şeyin asıl kaynağı O (celle celâluhu), sonra da derecesine göre her şey sevilmiş, koklanmış, sinelere basılmış ve O nun (celle celâluhu) mührü olarak da takdis edilmiştir.. ve böyle dönemlerin tâli li insanları da, ömür boyu sevmek, sevilmek duygularıyla yaşamış, çekilen sıkıntıları da bir ebedî mutluluk adına tırmanılması gerekli bir helezon ve ruhun beslenme yolu kabul ederek hep inşirah soluklamışlardır. Hele bir de gönüllerde uyanan mârifet, muhabbet ve aşk u şevki körükleyecek bazı sâikler söz konusu olunca, onların ruhları âdeta sonsuza yelken açıyor gibi kanatlanmış ve zaman üstü, mekân üstü bir kıvamla Fuzûlîleşerek; Min cân olsaydı âh men-i dil-şikestede Tâ her biriyle bir kez olsaydım feda sana. demişlerdir.. demelidirler de; zîrâ, belli bir noktadan sonra, kendi güç ve zenginliğiyle ayağa kalkan ruhlar, kendilerini ifade serbestiyetine ulaşan duygular, varlığı bin bir menfezle O na (celle celâluhu) açılan kapılar şeklinde temâşâ eden mantıklar ve muhakemeler öyle bir aşkınlığa ererler ki; artık madde, metafiziğin önünde bir hudut, bir engel olmaktan çıkar, inceleşerek şeffafiyet kazanır ve âdeta mânânın bir aksesuarı hâline gelir. Burada deryadan bir damla şeklinde ifade edilmeye çalışılan duygular, düşünceler, ümitler, beklentiler, sevinçler, inşirahlar pek çok millî rüyalarımızın gerçekleşeceği, imanların mârifetle derinleşeceği, mârifetlerin aşk u şevke dönüşeceği, aşkların iştiyakların ruhanî lezzetlere inkılâp edeceği bir yeni ışık çağından sadece birkaç katredir.. deryayı gösteren birkaç katre. Şimdilik uzak gibi görülen bu rüyalar âlemi, her şahsın istidad ve kabiliyetine göre başka başka görülse, hissedilse de, her şeyin bir müşterek duyuş ve seziş çerçevesinde cereyan ettiğinde şüphe yok. Herkes böyle bir oluşumu, kendi duyuş, kendi seziş ve kendi gönlünün enginliğine bağlı devam ettiredursun; iman ve azmin imkânsızlıkları olur hâle getireceği, bütün virajları düzeltip tepeleri sileceği ve patikaları da şehrahlara çevireceği İlâhî günler yakındır. Öyle zannediyorum ki, maddenin ve maddeci düşüncenin banallaştırdığı iptidaî ruhlar bile eğer Allah ın (celle celâluhu) kendilerine bahşettiği insanî değerleri inatlarının emrine vermezlerse bu iman ve aşk u şevk döneminde, Allah a (celle celâluhu) intisabın diriltici gücünü idrak ederek bu umumî oluşum insiyak-larına kendilerini salacak ve bu İlâhî günleri tıpkı bir hayat usâresi gibi yudumlayacaklardır

6 { } Tamâ, arslanı fare yapan bir kapandır; düşen kurtulamaz onun elinden.. Ağız Boşluğuna Örgülenen Sanat Dr. Süleyman KÜLTİGİN İnsanın anne karnında yaratılış sürecinde meydana gelen ilk hâdise, spermin yumurta hücresiyle birleşmesidir. Başlangıçta sadece bir hücreden ibaret olan bu yapı, dakikalar geçtikçe hızlı bir şekilde bölünüp gelişerek embriyo hâlini alır. Bir intizam dâhilinde cereyan eden yaratılıştaki embriyolojik gelişme, üç safhada olur. Bu safhaların ilkinde (2 5 hafta); döllenmiş hücre (zigot) bölünerek çoğalır ve rahim duvarına tutunur (implantasyon). Zigotun bir İlâhî emir almışçasına rahme doğru ilerlemesiyle, anneye bu yeni durumun hissettirilmesi için bazı biyokimyevî sinyaller gönderilir. Bu sinyallerle, cenine gerekli besinlerin tedariki için anne vücudu hazırlanır. Bu biyokimyevî sinyaller yumurtalığa ulaştığında, farklı hormonlar salgılanır ve aylık periyodlarla devam eden yumurtlama işlemi durdurulur. İkinci safhada (5,5 6 hafta); artık embriyo hâlini alan ceninde muazzam bir faaliyet başlatılır. Hücrelerden organ ve sistemlerin teşekkül etme süreci başlar. Üçüncü safhada (8. haftadan doğuma kadar) ise; embriyo artık fetus hâlini almış, yüz ve vücut yapıları, Nakkaş-ı Zülcelâl in (celle celâluhu) kudret kalemiyle nakşedilmeye başlanmıştır (Resim 1).

7 İnsanın anne karnında yaratılış sürecinde meydana gelen ilk hâdise, spermin yumurta hücresiyle birleşmesidir. Başlangıçta sadece bir hücreden ibaret olan bu yapı, dakikalar geçtikçe hızlı bir şekilde bölünüp gelişerek embriyo hâlini alır. Bu muhteşem tekâmül, Kur ân-ı Kerîm de; Sizi anne karnında üç karanlık içinde bir yaratılıştan başka bir yaratılışa geçirerek yaratan Allah tır. (Zümer, 39-6) mealindeki âyetle beyan edilirken, İki Cihan Serveri nin (sallallahu aleyhi ve sellem) Sizden birinin yaratılışı, annesinin karnında kırk günde cem olur. Sonra kırk günde alaka olur. Sonra bu kadar müddette mudga olur ifadeleriyle tasvir edilmiştir. Evet, eşref-i mahlûkatın anne rahmindeki yaradılışının üç farklı safhada meydana geldiği embriyoloji ilmiyle de desteklenmektedir. Organlar nasıl gelişir? Sûreta insana benzemeye başlayan embriyoda; doku ve organlar ektoderm, mezoderm ve endoderm olmak üzere üç tabakadan gelişir. Cenin, anne rahminde günden güne Cenab-ı Zülcelâl in Hayy ismiyle hayat bulmaya devam ederken, nöral krest denilen bölgedeki hücrelerin gelişimiyle kafa-yüz ve ağız boşluğu bölgeleri oluşmaya başlar. Bu gelişim, yüz iskeleti ve diş gibi yapıların teşekkülüyle neticelenen epitel ve dış mezenkim arasındaki karşılıklı muntazam işleyişin bir neticesidir. Çene ve yüz gelişimi anne rahminde haftalar arasında vuku bulur. Öyle ki 10. hafta sonunda üç boyutlu ultrasonografik muayenede yüz görülebilir (Resim 2). Burada burun çıkıntısı hâsıl olur. Bundan orta ve yan burun çıkıntıları gelişir. İki taraflı orta burun çıkıntılarının ortasında frontonazal çıkıntı denen alın çıkıntısı ortaya çıkar. Yüz gelişimi esnasında orta ve yan burun çıkıntılarıyla üst çene çıkıntısı birleşerek, burun, üst dudak ve damak yapıları oluşur. Bu şekilde, Sani-i Zülcelâl in ihsan ettiği konuşma ve rızıkları tatmayı sağlayacak ağız boşluğu ve çevre yapıları (dil, diş vs.), anne rahminde haftalar içinde ilmek ilmek işlenir. Embriyoda ilk şekillenen yapılardan biri; ağız ve ağız çevresidir. Ağız boşluğu bölgesinde ağız taslağı oluşur. Bu taslak etrafında üst çene, burun ve kafatasının belirli bölgeleri teşekkül eder. Ceninde bütün bu gelişmeler devam ederken, 5. haftanın sonunda üst çene çıkıntılarının iç tarafında sert damak oluşmaya başlar. Bu çıkıntılar, başlangıçta dilin hacminden dolayı aşağı istikamette gelişir. Daha sonra alt çenenin büyümesi ve dilin daha da aşağıya doğru uzamasıyla, açılır kapanır bir köprü tarzında yukarıya doğru kalkarak alt ve üst çene orta hatta birleşir. Bu çıkıntıların önce dış tarafları ektoderm Resim-1 Üçüncü safhada (8. haftadan doğuma kadar) ise; embriyo artık fetus hâlini almış, yüz ve vücut yapıları, Nakkaş-ı Zülcelâl in (celle celâluhu) kudret kalemiyle nakşedilmeye başlanmıştır

8 Resim-2 Çene ve yüz gelişimi anne rahminde haftalar arasında vuku bulur. Öyle ki 10. hafta sonunda üç boyutlu ultrasonografik muayenede yüz görülebilir. tabakadan, sonrasında ise iç yapıları mezodermden gelişerek birbiriyle kaynaşır. Muhteşem ağız yapısını oluşturacak bu birleşme, önden arkaya doğru, sanki bir fermuarın kapatılması şeklinde safha safha gerçekleştirilir. Bütün bunlar, imanlı bir bilim insanı açısından Allah ın (celle celâluhu) el-musavvir isminin anne rahminde tecellisidir. İşte, bu dönemde sebebini çoğu zaman bilemediğimiz belki de bir imtihan sırrına binaen tezahür eden hâdiseler, dudak-damak yarıkları gibi yüz gelişimiyle alâkalı birçok anomaliye sebep olabilmektedir. Ceninin haftalar arasında maruz kaldığı herhangi bir sebeple ağız ve yüz bölgesini oluşturan çıkıntıların birleşememesi, dudak-damak yarıkları ile neticelenir (Resim 3). Dudak-damak yarıkları, doğuştan (konjenital) var olan bir anomalidir. Bu anomaliler, gebeliğin ilk üç ayında organların gelişmesi esnasında meydana gelir. Çeşitli menfî tesirlerle hamileliğin bu safhasında ortaya çıkabilen dudak-damak yarıkları; Ceninin haftalar arasında maruz kaldığı herhangi bir sebeple ağız ve yüz bölgesini oluşturan çıkıntıların birleşememesi, dudak-damak yarıkları ile neticelenir. Dudak-damak yarıkları, doğuştan (konjenital) var olan bir anomalidir. Resim-3 yakın akraba evliliklerinden, hamileliğin ilk üç ayında annenin geçirmiş olduğu hastalıklardan (bilhassa kızamık, toksoplazma), annenin radyasyona maruz kalmasından, hamilelik döneminde alkol almasından ve kullanmış olduğu çeşitli ilâçlardan kaynaklanabilmektedir. Bilinen birçok tıbbî sebebi olsa da, belki de bir imtihan sırrı olan ağız ve çevre yapılarda çok nadir rastlanan bu anomalilerin, yenidoğanda görüldüğünde plâstik cerrah, kulak-burun-boğaz uzmanı ve ortodontistler tarafından muayene edilmesi gerekmektedir. Zîrâ Derdi veren Allah (celle celâluhu) dermanı da verir. mucibince, hekimler vasıtasıyla bu âciz ve zayıf bebeklerin imdadına yetişilebilir ve bu anomaliler erken dönemde düzeltilebilir. Allah ın (celle celâluhu) mükemmel bir uyum içinde yarattığı kâinat ile yeryüzüne halife olarak gönderilen insan arasında muazzam bir âhenk ve insanı hayrete düşüren harikulâde güzellikler mevcuttur. Tîn Sûresi nde Cenâb-ı Allah (celle celâluhu), mealen Biz insanı en güzel biçimde yarattık. ifade buyurmaktadır. Allah ın (celle celâluhu) Hayy ve Kayyum isimlerinin tecellisi olarak mahlûkatın en güzeli sıfatıyla yaratılan insanın, sahip olduğu nimetler karşısında dâima şükredip Elhamdülillah demesi gerekmez mi? s.kultigin@sizinti.com.tr Kaynaklar - Ülgen M. Ortodontide Anomaliler; Sefalometri, Etyoloji, Büyüme ve Gelişim. - Oral R.J, Goldman H.M. Thoma s oral Pathology. The CV MosbyComp. St. Louis. - Buhari, Kader, 1; Bed ül-halk, 6; Enbiya, 2; Tevhid, 28; Müslim, Kader, 1, 2; Ebu Davud, Sünnet, 17; Tirmizi, Kader, 4, 8. - Şeftalioğlu A. Genel ve Özel İnsan Embriyolojisi. 3. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi,

9 Günümüzde sık karşılaştığımız kişilik bozukluklarından biri de, kural tanımama, istediğini istediği zaman yapma, diğer insanları düşünmeme şeklinde ortaya çıkan anti-sosyal kişiliktir. Dr. Alaeddin HEKİM başarısı oldukça düşüktü. Derslerle arası hiç iyi değildi. Bu yüzden derslere geç giriyor; sık sık devamsızlık yapıyordu. Kurallar canını sıkıyordu. Kurallar ona göre, insanın hürriyetini kısıtlayan şeylerdi. Üniversitede Otomobil kullanırken, kırmızı ışık veya hız göstergelerinden hiç hoşlanmıyordu. Yoldaki sürücüleri sıkıştırmak, onların telâşlı, bazen de korkmuş hâllerini seyretmek ona müthiş bir haz veriyordu. Günde 1,5 paket sigara içiyor, haftada birkaç defa da arkadaşları ile içmeye gidiyordu. İnsan bu dünyada her şeyi tatmalı, gününü gün etmeliydi

10 Günümüzde sık karşılaştığımız kişilik bozukluklarından biri de, kural tanımama, istediğini istediği zaman yapma, diğer insanları düşünmeme şeklinde ortaya çıkan anti-sosyal kişiliktir. Bu yapıdaki insanlar, düşündükleri şeyi hemen icra etme eğilimindedirler. Kendilerini yalnız başlarına, müstakil hareket edebilecek kadar yetkin ve güçlü görürler. Başkalarına kötü davranmayı tabiî bir hak kabul eder ve bundan suçluluk duymazlar. Bu sebeple, kolayca suç teşkil edebilecek davranışlara girebilirler. Çocukluk çağında yalan söyleme, hırsızlık yapma, okuldan kaçma ve çeşitli şekillerde diğer çocuklara zarar verme şeklinde davranışlar sergilerler. Alkol ve uyuşturucu kullanmaya yatkındırlar. Diğer insanların kendileri hakkındaki düşünceleri onları hiç ilgilendirmez. İçlerinden gelen dürtülere göre hareket ederler ve engel tanımazlar. Bu sebeple de suç işlemeye yatkın kişilerdir. Kendilerine verilen cezalardan ve yaşadıkları acı tecrübelerden ders almazlar. Aksine kendilerini haklı çıkarmak için olanca gayretleri ile uğraşırlar. Meselâ bir suç işledikleri ve yakalandıkları zaman, kendilerinin bir toplum ve ailenin eseri olduğunu, dolayısıyla aile ve toplumun suçlu olduğunu, onların cezalandırılması gerektiğini söyleyebilirler. Bu kişiliklerin bazen ebeveynlerini değişik şekillerde suçladıkları, onlara zarar verdikleri, hattâ ölümlerine sebebiyet verdikleri bilinmektedir. Bu kişilerin karakteristik düşünce yapısı, Ben inanıyorsam, doğrudur. şeklindedir. Bu zihniyetin bir neticesi olarak, suç teşkil edecek davranışlara girerler, hem kendilerine hem de çevrelerine zarar veriler. Bir şeyi yapmak istemedikleri zaman, onun yapılmaması gerektiğinden kesinlikle emindirler. Anti-sosyal kişilik yapısının nasıl ortaya çıktığıyla alâkalı değişik görüşler vardır. Genetik yapının tesiri, kabul edilen genel görüştür. Bilhassa gelişme safhasında, ebeveynin çocuğun davranışları karşısındaki tutumu büyük rol oynar. Kimsesizler yurdunda yetişenlerde olduğu gibi, ana-baba ya yoktur veya onların da davranışları patolojiktir. Çocuğun yetişme devresinde, anne ve babanın bulunmadığı durumlarda, çocuğun kişiliğinin bir yönünü teşkil edecek olan vicdan, mânevî değerler gibi ego üzerinde denetleme sağlayacak kişilik yapıları eksik kalacak veya hiç gelişemeyecektir. Anne-babanın çocuğun tutumları karşısında takındıkları tavırlar da anti-sosyal yapıyı belirleyen faktörlerdir. Meselâ arkadaşına zarar veren veya yalan söyleyen çocuğuna kızmak yerine, onu ödüllendiren bir baba zamanla çocuğun şuuraltına bir model olarak yerleşecek ve çocuğun kişiliği de babasınınkine benzer şekillenecektir. Bazen de anti-sosyal davranış, negatif öğrenme ile gelişebilir. Meselâ kendisine odasını toplaması söylenen bir çocuk, bağırıp çağırmaya başlar. Annesi de bu davranış karşısında çocuktan istediği şeyden vazgeçer. Böylece çocuk, daha sonraki hayatında sinirli ve hoyrat davranışının kendisine fayda sağlayabileceğini öğrenmiş olur. Anti-sosyal kişiliklerin eğitimi Her şeyden önce, böyle bir kişilik yapısının gelişmesine sebep olabilecek zeminin ortadan kaldırılması gerekir. Bu noktada muhasebe ve murakabe duygularının kişide geliştirilmesine yönelik telkinler yapılmalıdır. Herkesin her yerde gözetim altında olduğu bilgisi ve duygusunun vicdanlarda uyarılmasına yönelik ahlâk modelleri gösterilmelidir. Her yerde, her ân hazır ve nazır olan ve herkesin en ince duygu ve düşüncelerine nigehban olan İlâhî Kudret in (celle celâluhu) varlığı sürekli vurgulanmalıdır. Hiçbir fiil ve düşünce İlâhî nazardan gizlenemez; iyi veya kötü her amel karşılığını mutlaka görecektir. Bu hususlar Yüce Beyan da mealen şöyle ifade buyrulur: Sözünüzü ister içinizde gizleyin, ister açığa vurun, hepsi birdir. Zîrâ Allah gönüllerin künhünü dahi bilir. (Mülk / 13) Zerre ağırlığınca hayır yapan onu bulur, Zerre ağırlığınca şer yapan da onu bulur. (Zilzal / 7,8) Ölçü ve sınırlar koymak İslâm, insanlara geniş bir hareket alanı vermekle beraber, ölçü ve sınırlar da koymuştur. Helâl ve haramlarla alâkalı çeşitli sınırların yanısıra, genel davranışlarla ilgili olarak da aşırılıklardan kaçınma ve orta yolu tutma tavsiye edilmiştir. Kur an-kerîm de mealen; Haksız yere haddi aşmayın. Daha önce gelip geçenlerden hem kendisi sapmış, hem bir çok insanları da saptırmış olan atalarınızın ve şimdiki durumda da doğru yoldan sapan birtakım kimselerin heva ve hevesine uymayın. (Maide / 77) buyrularak, insanın BAZI ANTİ-SOSYAL KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Toplum kurallarına ayak uyduramazlar. Kanundışı fiilleri sık sık tekrarlarlar. Devamlı olarak yalan söylerler, başkalarını değişik şekillerde aldatarak dürüst olmayan davranışlar sergilerler. İçlerinden gelen dürtülere göre hareket ederler. Gelecekleri için plân program yapmazlar, bulundukları âna göre hareket ederler. Devamlı olarak sinirli ve saldırgan bir tutum içindedirler. Sık sık kavga çıkarırlar. Kendilerinin veya başkalarının güvenliğine önem vermezler. Kendilerine verilen işleri takip etmezler, sıklıkla sorumsuzca hareket ederler. Başkalarına zarar vermiş olsalar bile, bundan vicdan azabı çekmezler ve yaptıklarına kendilerince izah getirmeye kalkarlar. Çocukluklarında da buna benzer davranışlar göstermişlerdir

11 her zaman kendisini denetlemesi ve hesaba çekmesi teşvik edilir. Anti-sosyal kişiliğin ayrılmaz parçası olan kötü fiil ve davranışlar (meselâ yalan söylemek, başkalarının mal ve canına zarar vermek, toplumda karışıklık ve fitne çıkarmak), kesin olarak yasaklanır: Kim bir kişiyi öldürürse, bütün insanları öldürmüş gibi olur. (Maide / 32) Doğruluk iyiliğe, iyilik de cennete götürür. (Hadîs-i Şerîf) Bu fâsıklar o kimselerdir ki, Allah a kesin söz verdikten sonra sözlerinden dönerler. Allah ın riayet edilmesini emrettiği ilişkileri keserler ve yeryüzünde fitne ve fesat çıkarırlar. İşte bunlar ziyana uğrayanların tâ kendileridir. (Bakara / 27) Toplum hayatının teşvik edilmesi Ergenlik dönemindeki çocuklarda sosyal uyum, aile içi sağlıklı münasebetler, düzenli kitap okuma, hedef ve idealleri olma; anti-sosyal kişilik gelişmesine karşı koruyucu bir çatı oluşturur. Dolayısıyla, çocukluktan itibaren namazların cemaatle kılınması, komşu hukukunun gözetilmesi, hasta ziyaretine ve cenazeye gidilmesi, karşılaşılan kişilerle selâmlaşılması, sadakanın bizzat çocuğa verdirilmesi gibi hususlar destekleyici faktörlerdir. Evliliğin ve aile hayatının teşvik edilmesi Dinimiz, çocukların hayırlı insanlar olarak yetiştirilmesini anne-babalara bir sorumluluk olarak yüklemiştir. İyi bir aile hayatı, çocukların çeşitli kişilik bozukluklarından korunması açısından önemlidir. Gençlerin vakti geldiğinde evlendirilmesi, evsiz-yurtsuz çocukların dünyaya gelmesini önleyeceğinden toplumda anti-sosyal davranışları azaltır. Topluma faydalı olmanın teşviki İslâm da, yakın akrabadan başlayarak komşulara, fakirlere ve bütün insanlara yardım etmek, sadaka ve zekât gibi müesseselerle onların imdadına koşmak, anti-sosyal eğilimlere set çeken veya bunları gideren bir metot olarak teşvik edilir. Başkalarına yardım etmek için çırpınan bir insanın, anti-sosyal olması düşünülemez. Efendimiz in (sallallahu aleyhi ve sellem) beyanıyla, başkalarına güler yüz göstermek de, insanın kendisini diğer insanlara zarar vermekten koruması da bir sadakadır. İdeal ve hedef gösterme Hedef ve idealler, kişinin şiddete meylini ortadan kaldırır. Kişi önündeki hedefler nispetinde hayatına mânâ katar ve sosyal münasebetlerini sağlıklı kurma veya düzeltme gereği hisseder. Zararlı alışkanlıkların önlenmesi Anti-sosyal kişiliğin menfî bir yanı da, çeşitli zararlı maddelerin kullanımına olan meyildir. Bu duruma, Ergenlik dönemindeki çocuklarda sos yal uyum, aile içi sağlıklı münasebetler, düzenli kitap okuma, hedef ve idealleri olma; anti-sosyal kişilik gelişmesine karşı koruyucu bir çatı oluşturur. kendini ispat etmek, cemiyet kurallarına başkaldırmak gibi çeşitli sebepler yol açar. Alkol bu yapıdaki kişileri, aşırı cüretkâr, saldırgan ve dengesiz hâle getirir. Okumanın teşviki Düzenli kitap okumanın, şiddet eğilimini azalttığını ortaya koyan çeşitli çalımalar yapılmıştır. İslâm ın ilk emri Oku dur. İslâm da âlimin mürekkebi şehidin kanı ile bir tutulur. İnsanlar şiddet yerine, ilim öğrenmeye ve mücadelelerini bilim yolu ile yapmaya davet edilir. Bu da cemiyette kargaşa ve şiddet yerine huzurun, anti-sosyal eğilimler yerine sosyal bir yapının teşkil edilmesinin önemli unsurlarındandır. Netice olarak; inanç değerlerimiz hayatımıza hayat olduğunda, toplumda anti-sosyal eğilimlere karşı güçlü bir set kendiliğinden oluşacaktır. a.hekim@sizinti.com.tr Kaynaklar - Erol Özmen, Ömer Aydemir, Erhan Bayraktar, Genel Tıpta Psikiyatrik Sendromlar, HYB Yayıncılık, s M. Orhan Öztürk, Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, HYB 1997, s Edwın R.Wallace, Dinamik Psikiyatri Kuramı ve Uygulaması, Antisosyal Kişilik Bozukluğu, Eylül Yayınları, 1994, s James L.Jacobson, Alan MJacobson, Psikiyatrinin Sırları, Nobel Tıp Kitabevi Tekin O, Özkara A, Cebeci S, Işık B, Çatal F, Doğan DG, Bilici M, Kara S, Yaş Öğrencilerde Sosyal Eğilimler Anketi (308 Öğrenci Üzerinde Pilot Çalışma), Yeni Tıp Dergisi, s ,

12 { } Tamâ, en zorlu yiğitlerin bile sırtını yere getiren bir gulyabanîdir. Koruma KalkanlarI Prof. Dr. Faik KOCADAĞ Canlılarda korunma; ferdin, toplumun, sistemin devamlılığı-güvenliği için gerekli olup çok farklı strateji ve mekanizmalarla gerçekleştirilir. İnsan bu maksatla kendi evini duvarlarla, bağ ve bahçelerini de çitlerle çevirir. İnsan ve toplumların düşmanı sadece gözle görünenlerden ibaret değildir. Asrın vebası AIDS ve kenelerle bulaşan Kırım Kongo virüsleri, tarihte ince hastalık olarak bilinen verem basili, sıtma ve şark çıbanına sebep olan parazitler, görünmeyen, işitilmeyen ve hissedilmeyen düşmanlara örnek verilebilir. Bunlardan korunmak için vücudumuz, fizikî, kimyevî ve biyolojik birtakım engelleyicilerle mücehhez kılınmıştır. Bunlar üç kısım altında incelenebilir. Fizikî engelleyiciler Vücudu dış ortamdaki zararlı mikroorganizmalara karşı koruyan ilk koruma hattı; deri, solunum ve sindirim sistemi ile mukoz zarlardan meydana gelir. Bunlar fizikî bariyer olarak adlandırılır. Bu sistem vücuda girmeye çalışan mikro zararlılara mâni olur veya sayılarını azaltır. Deri; epidermis ve dermis tabakalarından meydana gelir. Beş tabakadan müteşekkil epidermis, en dış tabakadır; kalınlığı vücudun dışarıya bakan bölgelerinde sadece mm dir. Bu denli ince yaratılmış bu tabaka mikroorganizmaların büyüklüğü ile karşılaştırıldığında, onlarca kat kalınlığında bir fizikî bariyer teşkil eder. Bu tabakanın en dış ise, ölü ve sıkışık di

13 Epidermis Beş tabakadan müteşekkil epidermis, derinin en dış tabakasıdır; kalınlığı vücudun dışarıya bakan bölgelerinde sadece mm dir. Bu denli ince yaratılmış bu tabaka mikroorganizmaların büyüklüğü ile karşılaştırıldığında, onlarca kat kalınlığında bir fizikî bariyer teşkil eder. zili hücrelerle donatılmıştır. Daha alttaki dört tabaka, mikroorganizmaların yaşayamayacağı kuru bir çevre oluşturarak mühim bir fizikî bariyer vazifesi görür. Deri, solunum, sindirim ve idrar yolları mukoz zarlarla (epitel hücreleri) döşenmiştir. Epitel dokuda mukus salgılayan kadeh şeklindeki goblet hücreleri mevcuttur. Bu hücrelerden sadece sindirim sisteminde günde dört litre mukus salgılanır. Solunum yolunda salgılanan mukus, bu bölgeden vücuda girmeye çalışan bakteri, mantar ve parazitler gibi mikroorganizmaları hapsederek koruma vazifesini îfa eder. Solunum yolunun başlangıç noktası burun deliğinde bulunan kıllar, nefes alma esnasında akciğerlere gidebilecek 10 mikrondan büyük taneciklere mâni olur. Bunun yanında solunum yollarını kaplayan epitel dokusu, saça benzeyen kirpiksi yapılarla (silia) örülüdür. Silialar, akciğerlere ulaşma riski olan ve mukus tarafından hapsedilen zararlıların dışarı atılmasında mühim rol oynar. İdrar yolları, vücutta kirlenen kanın böbreklerde süzülmesi ile oluşan idrarın dışarı atıldığı sistemdir. İdrar, üreter dediğimiz kanal ile böbreklerden mesaneye taşınır, oradan da dışarı atılır. İdrar kesesi kapaklarının açılması ile dışarı atılan idrarın akışı o kadar hızlıdır ki (ortalama saniyede 20 ml), dış ortama açık bu kanaldan mikroorganizmaların vücuda girişine imkân vermeyerek çok mühim bir engelleyici görev üstlenmektedir. Kimyevî engelleyiciler Mikroorganizmalar insan vücuduna ancak belirli yerlerden girebilir. Mide, deri ve vajina gibi bölgelerin ph ı (asitlik derecesi) kimyevî bir bariyer teşkil ettiği gibi, deri, solunum yolu, mide-bağırsak sisteminden ve gözyaşıyla birlikte salgılanan pek çok molekül de, mikroorganizmalara karşı öldürücü kimyevî bariyer vazifesi görür. Deride bulunan hücrelerin bir kısmı tarafından salgılanan α-defensin, β-defensin ve katelisidin maddeleri, mikroorganizmaların zarlarını tahrip edip çoğalmalarını önler, böylece kimyevî bariyer vazifesi görür. Deriden salgılanan ter ise, bakterilerin duvar yapısını parçalayan lizozim maddesi ihtiva eder. Ayrıca, üretilen RNase ve DNase enzimleriyle bakterilerin DNA ve RNA sı tahrip edilir. Solunum kanallarındaki epitel hücrelerinden salgılanan α-defensinler ve diğer bazı moleküller mikroorganizmalara bağlanarak onları öldürecek yeni yardımcı maddeleri davet eder. Mide-bağırsak kanalındaki epitel hücrelerinden α-defensine ilâveten salgılanan 20 den fazla madde de mikroorganizmaları öldürücü tesiriyle kimyevî bariyer vazifesi üstlenir. Gözyaşı bezlerinden salgılanan gözyaşının akışkanlığı vasıtasıyla zararlı maddeler dışarıya atıldığı gibi lizozim denen madde ile de göze giren mikroorganizmalar öldürülerek ruhun dünyaya açılan penceresi göz muhafaza edilmektedir. Deri, dış ortam ile vücut arasında en mühim bariyer olduğu gibi, salgıları vasıtasıyla da bir kimyevî engelleyici vazifesi görür. Derideki yağ bezleri ve ter bezlerinin bazı ürünleri hafif asidiktir. Bunlar, deri yoluyla vücuda girmek isteyen mikroorganizmalara karşı deriye yardımcı olur. Midenin ph ı 1 3 arasında değişir. Ağız yoluyla alınan besinlerin burada başlayan kimyevî sindirimi midede en yoğun noktaya ulaşarak bulamaç hâlini alır. Besinlerle buraya ulaşan mikroorganizmaların çoğu öldürülür. Mikroorganizmaların birçoğunda olduğu gibi vücuda yabancı moleküllerin bazıları da Gözyaşı bezlerinden salgılanan gözyaşının akışkanlığı vasıtasıyla zararlı maddeler dışarıya atıldığı gibi lizozim denen madde ile de göze giren mikroorganizmalar öldürülerek ruhun dünyaya açılan penceresi göz muhafaza edilmektedir