KÜLTÜR MANTARI. Altınyayla ekonomisinin can damarı

Transkript

1 ÖZET: Altınyayla ilçesinden Mustafa Erman ve Eşi Gülseren Erman kültür mantarı üretimi hakkında dergimize açıklamada bulundu. Erman çifti, mantarın, insan sağlığına pek çok faydası olan özellikleri taşıdığını ve Altınyayla ekonomisinin mantar üretimiyle canlandığını vurguladı. Mustafa Erman, Kış mevsiminden itibaren, mantar ürettikleri deponun aylık TL dolayında elektrik faturasının geldiğini be bu faturayı öderken, kendilerine para kalmadığını belirtti. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı nın mantar üretmek isteyenlere destek verdiğini dile getiren Erman Çifti, mantar üretimini, üretilen mantarların pazarlanmasını, Altınyayla daki ve ülke genelindeki mantar çeşitlerini, doğal mantarları anlattı. ABSTRACT:Mustafa Erman and his wife Gülseren Erman have been interviewed about cultivated mushroom in Altınyayla. Mr and Mrs Erman highlight that mushrooms have many benefits for human health and that mushroom harvest cranks up the economy of Altınyayla. Mustafa Erman states that they have been producing mushroom since the winter, the monthly electrical bill of the store is almost 1000 TL and when they pay the bill, there is no money left. Ermans citing that Social Beneficiary and Solidarity Foundation supports the mushroom producers explain the mushroom production, marketing, indigenous mushrooms, types of mushrooms in Altınyayla and all over the country. Altınyayla ekonomisinin can damarı KÜLTÜR MANTARI Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 47

2 Altınyayla ilçesinin ekonomisini kültür mantarı oluşturuyor ve Altınyayla adını mantar ile bütünleştirmiş durumda. Kültür mantarı üretimi için elverişli depolar hazırlanıp, bu depolarda mantarlar yetiştirilip, pazarlanıyor.özellikle 2008 yılından beri ilçede mantar üretimi ciddi rakamlarla kendini gösteriyor. Altınyayla Kaymakamlığı vesilesi ile alınan teşviklerle oluşturulan üretim alanlarında, insan sağlığına birçok faydası bulunan kültür mantarları yetiştiriyor. ELEKTRİK FATURASINDAN DOLAYI PARA KAZANAMIYORUZ Altınyayla ilçesinden Mustafa Erman da mantar üretimini ve pazarlamasını yapan üreticilerden. Teşvik alarak, kurduğu deposunda mantar üreten ve pazarlayan Erman, kültür mantarının Altınyayla ilçesinin ekonomisini oluşturduğunu belirti. Eşi Gülseren Erman ile beraber çalışan Mustafa Erman, mantar için uygun koşulları oluşturarak üretim ve de pazarlamasını yapıyor. Mantar üretimi için klimalarla ısısı ayarlanabilen deposunda uygun nem ortamını, gübrelemeyi yapan Erman, elektrik faturası nedeniyle para kazanamadıklarını da vurguladı. Erman: 46 yaşından sonra mantar ustası olduk yani bu mesleği öğrendik. Herkes kendi Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 48 işinde nasıl hassas olursa bu mantar işi de aynı hassasiyettedir. Altınyayla ilçemizde mantar üretimi özellikle 4 yıldır faal. Bu 4 yılı saymaz isek, belediye olarak 30 yıl kadar öncesinde de mantar üretimi yapılmıştı. Mantar ürettiğimiz bu depoda randımanlı olursa 3 ayda 5 ton mantar üretilebilir. Ben devamlı bu işi yaptığım için depomuz boş kalmıyor. Şu anda mantarın kilosunu 3,7 TL den toptancılara veriyoruz. Bu mantar üreticiliği işinde Altınyayla Kaymakamlığımızdan teşvik alacağız. dedi. Tarlada çalışmanın, depoda mantar üretmekten daha zor olduğunu söyleyen Erman Az önce de söylediğim gibi mantar işi ilgi isteyen bir iştir. Kaliteli mantar üretmek ve pazarlamak istiyorsanız, deponuzdaki mantarla ilgileneceksiniz. Ben, mantar üreticisi olarak Kış mevsiminden itibaren para kazanamadım çünkü aylık TL dolayında elektrik parası ödüyorum. Pazarlama konusunda ise sorunumuz bulunmuyor. Burada 10 kadar mantar alıcısı var. diye konuştu. MANTAR ÜRETİMİNE DESTEK Mustafa Erman: Mantarcılık üretimi (kültür mantarcılığı) 1970 yılından itibaren hız kazandı. Kültür mantarcılığında şapkalı mantar (Agaricus bisporus) en çok yetiştirilen mantar türü. Toprak üstünde bulunan ve gözle görülen beyaz renkli sap ve şapka mantarın yenen kısmı. Mantar; insan beslenmesinde önemli bir yere sahip, çünkü %90 a yakın su içeriyor. İçinde çok az miktarda karbonhidrat ve yağ bulunması nedeniyle de 100 gram taze mantar yendiği zaman kalori veriyor. Ayrıca kalp ve damar hastalarına tavsiye edilen yiyeceklerin başında da mantar geliyor. Mantarda bulunan protein miktarı %3-8 arasında. Mantar proteinin %70 i hazmedilebiliyor. Mantar nemi, ısısı, ışık ve havalandırması kontrol altına alınabilecek oda ve depolarda üretiliyor. Mağaralar, yılın belli mevsimlerinde boş kalan soğuk hava depoları, seralar veya evin kullanılmayan bodrum katlarında mantar yetiştiriciliği yapılabiliyor. Mantar güneş ışığına ihtiyaç duymayan bir besin. Eğer ışık alırsa şapkasında lekeler oluşuyor ve kalitesi bozuluyor. Ayrıca kaliteli bir mantar yetiştirmek için ranza sistemi, nemli ortam, güneş ışığından korunumun yanı sıra temiz bir hava da gerekiyor. Mantar üretiminde kullanılan toprak, miadını doldurduğunda tarlalarda gübre olarak kullanılıyor. dedi.

3 GELİŞİMDE SOSYAL YARDIMLAŞMA VAKFININ İMZASI VAR Altınyayla Kaymakamlığı Sosyal Yardımlaşma Vakfı nın ilçedeki gelişime direkt etkisi olduğunu ve Altınyayla nın ekonomik büyümesine pay kattığını belirten Erman, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının destekleriyle Altınyayla üreten ve kazanan bir ilçeye dönüşüyor. İşsizliğin yoğun olarak yaşandığı ilçede mantar üretimi bölge halkı için büyük bir umut ışığı olarak devam ediyor. Kültür mantarı konusundaki projeler, ilçedeki dışa göçü büyük oranda engellemiş, aynı zamanda aile ve ilçe ekonomisine büyük katkı ve canlılık sağlamış durumda. İlçe halkının bu konudaki üstün azim ve gayretleriyle Altınyayla ilçesi mantar yetiştiriciliği alanında artık önemli bir merkez haline geldi. Hızlı bir gelişme yaşayan mantarcılık sektörüne mantarın toptancılığını yapan firmaların da kayıtsız kalmayarak, ilçede soğuk hava deposu ve ofis açmalarıyla birlikte fayda sahipleri, zorluk çekmeden ürettiği malı pazarlıyor. Altınyayla nın coğrafi konumu da mantarların oldukça kaliteli üretilmesini ve pazarlanmasında rol alıyor. Batı Toroslar dağ silsilesi içerisinde yer alan ve 1250 rakımdaki Altınyayla da, rakımın yüksekliği, zengin bitki örtüsü ve Akdeniz iklimi geçiş bölgesi özellikleri nedeniyle kaliteli mantar yetiştiriliyor. Bu etkenlere ilçenin temiz havası eklenince Altınyayla mantarı bölgenin mantar sektöründe ilk sıralara tırmanmasını sağlıyor. Altınyayla da; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının gelir getirici projelerle sosyoekonomik sıkıntı içinde olan insanlar iş sahibi oluyor. Kültür mantarı üretimi, nakdi yardım için başvuran kişilerin sayısında azalma olmasını sağladı. İlçe halkı da bir defalık yardım yerine kalıcı bir kazanç kapısı oluşturan mantar üretimi seçti. Kireç, sipsi, kebap ve soğuk sularıyla bilinen Altınyayla'nın bu özelliklerine kültür mantarı da eklendi. Gerek ekonomik ve gerekse kültür açısından Altınyayla mantarı sağlam adımlarla bir marka haline dönüşüyor. Sonuçta; mantar üretimi projesiyle Altınyaylalı vatandaşlar hiç sermayeleri yokken orta boylu bir işletmeye sahip oluyor. değerlendirmesinde bulundu. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 49

4 Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 50 MANTAR NASIL ÜRETİLİR? Altınyaylalı Mustafa ve Gülseren Erman mantarın nasıl yetiştirildiği sürecine ilişkin ayrıntı da verdi. A dan Z ye kültür mantarını aktaran Erman Çifti: Mantar üretilirken tekniğinin iyi bilinmesi gerekir. Üretme işletmesi; ısı izolasyonuna, havalandırma, ısıtma, soğutma ve nem durumunu ayarlama tekniğine sahip olmalıdır. Bunun için bazı özel alet ve ekipmanlara ihtiyaç vardır. Havalandırma (aspiratör), klima, higrometre, termometre, pülverizatör (su atan pompa) ve zaman saati (havalandırma sistemini otomatik olarak çalıştırmak) bu ekipmanlardandır. İşletmenin veya deponun kurulacağı yerin yol, su, elektrik ve pazara yakınlığı da önemli unsurlardandır. Dikkat edilmesi gerekli diğer bir konu da mantar işletmesine 2 kilometreden yakın tavukçuluk işletmesi olmaması gerektiğidir. Deponuz ne bir dere içinde ne de bir tepe üzerinde olmamalıdır. İşletmenin yakın çevresinde fazla ağaç olmamalı, kompost dışarıda yapılacaksa bu ağaçların yapraklarının kompost üzerine düşmesi engellenmelidir. Yerleşim alanın yoğun olduğu yerlerde kompost yapımı sağlık açısından sakıncalı olduğu için gerek mahalle sakinleri ve gerekse denetleme görevi olan kurumlarla bir takım sorunlar yaşanmaması için mutlaka kompost yapımı şehir dışında olmalıdır. İşletme; tarıma elverişli olmayan araziler üzerinde kurulmalıdır. Günde 100 kilogram kapasiteli bir işletme için 2-2,5 dekar alan yeterlidir. Mantarın elde edilebilmesi için, misel gelişimini tamamlamış kompostta örtü toprağı serilmelidir. Örtü toprağı mantar için besleyici özelliğinden ziyade kökün tutunabileceği misellerin yumaklaştığı yerdir ve suyu iyi tutar. Su tutma kapasitesi az olan örtü toprağı mantar veriminin de düşmesine neden olur. Ayrıca örtü toprağı kaymak tabakası oluşturmamalı ve kompost ile yetiştirme odası arasındaki gaz geçişine imkân verecek şekilde gözenekli olması arzu edilir. Örtü toprağının ph ı 7,5 sınırına getirilmelidir. ph ayarı için kireç kullanılır. Çünkü gelişen miseller tarafından salgılanan asit kireç tarafından emilerek ph istenilen seviyede kalması sağlanır. Örtü toprağı temizlenmiş ve %80-90 oranında nemlendirilmiş olmalıdır.

5 Hasat döneminde oda ısısı derece olmalıdır. Bu devrede üretim odası yani depomuz sık sık havalandırılmalıdır. Hasada flaş denir. Her flaş (hasat) 2-3 gün sürer ve 4-6 flaş yapılır. Bilhassa flaş devrelerinde üretim odasının- deponun saatte 4 defa havasının değiştirilmesi gerekir. Özellikle her hasattan sonra sulama daha sonra kuvvetli bir havalandırma gerekir. Örtü toprağının yüzeyinin neminin kurumamasına dikkat edilmelidir. Hasat devri; mantar şapkasının 3-5 santimetre çapına ulaştığında yapılmalıdır. Her flaştan sonra ki flaş azalarak devam eder. Hasat süresi gündür. 1 metrekareden kg mantar almak mümkündür kilogram ağırlığındaki bir torbadan takriben 2-6 kg ürün alınır. Hasatta dikkat edilmesi gereken hususlardan biri mantar şapkası altında bulunan lamellerin görülmemesi gerekir. Aksi takdirde açılan lameller bünyelerinde bulunan sporları diğer mantarların üzerine veya ortama boşaltarak ortamın kararmasına neden olacaktır. Hasat bitmesinden sonra kullanılan kompost ve örtü toprağı ortamdan uzaklaştırılır. Kullanılmış olan kompost ve örtü toprağı tesisten uzakta olmak şartıyla kullanılmayan açık bir arazide yığın halinde biriktirilir. Yaklaşık 2 yıl bulunduğu yerde yanmış gübre haline gelmesi beklenir. Bu artıklar daha sonra tekrar steril edilerek örtü toprağı olarak kullanılır. Boşalan oda temizlenir ve % 1 lik formaldehit ve % 0,5 DDVP ile ilaçlanır. İlaçlanan oda 24 saat kapalı tutulup daha sonra oda havalandırılmalıdır. Bizim ürettiğimiz mantarın haricinde bir de doğal mantarlar, doğadaki mantarlar vardır. Bunlar: Sütsüz Mantar, Tirmit, Kuzugöbeği Mantarı, Kuzu Mantarı, Dolaman Mantarı, Kanlıca Mantarı, Çörek Mantarı, Kaypak Mantar, Öküz Mantarı, Melez Mantarı, Doru Renkli Mantar, Çam Kabara Mantarı, Kar Çanı, Bal Mantarı, Değişken Renkli, Çayır Mantarı, Karakız Mantarı, İmparator Mantarı, Şemsiye Mantarı, Posteki Mantarı, Kayın Mantarı, Yumurta Mantarı, Borazan Mantarı, Kıvırcık Mantarı, Biftek Mantarı, Kükürt Mantarı, Pullu Mantarı, Sığır Dili Mantarı, Dede Sakalı Mantarıdır. Bu doğal mantar çeşitlerinden kayın mantarı; potasyum, bakır, kalsiyum ve fosforun yanı sıra B, D, P ve K vitaminleri açısından zengindir. Doğada çok az sayıdaki besinde bulunan D vitamini kayın mantarında bulunur. İçerdiği demir açısından kansızlığa iyi gelir. İçerisinde çok az şeker ve yağ vardır, kalorisi düşüktür. Protein açısından zengindir. Kandaki kolesterolü düşürür. Kalp ve damar hastalıklarına iyi gelir. Sonuçta ürettiğimiz mantarlar bağışıklık sistemini güçlendirir. Sakinleştirici özelliği vardır. Gözlere iyi gelir Doğal bir antioksidandır. Bedensel ve zihinsel gelişim için yararlıdır ve ayrıca şeker, karaciğer ve böbrek hastalarının tüketmesi gereken bir besindir. ANAHTAR KELİMELER: Mustafa, Gülseren Erman, mantar, kültür mantarı, Altınyayla, Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakfı, belediye, flaş, kompost, kireç, kebap, sipsi, izolasyon, ekipman. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 51