OKUL TEMELLİ MESLEKİ GELİŞİM KILAVUZU

Transkript

1 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖĞRETMEN YETİŞTİRME VE EĞİTİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ OKUL TEMELLİ MESLEKİ GELİŞİM KILAVUZU Ankara, 2007 i

2 OKUL TEMELLİ MESLEKİ GELİŞİM KILAVUZU Copyright 2007, MEB Bu yayõn Temel Eğitime Destek Programõnõn Öğretmen Eğitimi Bileşeni kapsamõnda tarihleri arasõnda 6 pilot ilde yer alan 311 okulda pilotlanmak üzere ÖĞRETMEN YETİŞTİRME VE EĞİTİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ tarafõndan hazõrlamõş olup basõm, yayõm haklarõ Millî Eğitim Bakanlõğõ, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü ne aittir. Anõlan kurumun izni alõnmadan kitabõn tümü ya da bölümleri kapak tasarõmõ mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayõt ya da başka yöntemlerle çoğaltõlamaz, basõlamaz, dağõtõlamaz, satõlamaz. Baskõ Anõl Matbaacõlõk (0312) ii

3 ÖNSÖZ Bilim ve teknoloji alanlarõndaki gelişmeler, eğitime ilişkin anlayõş, yaklaşõm ve uygulamalar başta olmak üzere hayatõn her alanõnõ etkilemektedir. Günümüzde idrak edilen hõzlõ gelişim ve değişimin Türk Millî Eğitim Sisteminin, genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda anlamlandõrõlmasõ ve eğitim anlayõşõna, yaklaşõmõna ve uygulamalarõna bütüncül bir strateji kapsamõnda yansõtõlmasõ gerekmektedir. Son yõllarda, Millî Eğitim Bakanlõğõ tarafõndan yürütülen, öğretim programlarõnõn ve öğretmen yeterliklerinin geliştirilmesi gibi projelerde değişim ve gelişimin yansõmalarõ görülmektedir. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafõndan, birçok millî ve milletlerarasõ uzman ve öğretmenler başta olmak üzere eğitim sürecinin diğer paydaşlarõnõn katõlõmõyla hazõrlanan öğretmen yeterlikleri, Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri ve Özel Alan Yeterlikleri olmak üzere iki başlõk altõnda çalõşõlmõştõr. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri, paydaş görüşleri ve mevcut durum araştõrmalarõ ile alanda test edilerek yürürlüğe girmiştir. Temel eğitim kademesinde 17 branşõ içeren özel alan yeterlikleri ile ilgili çalõşmalar ise devam etmektedir. Yeterlikler; öğretmen yetiştirme politikalarõnõn belirlenmesi, öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarõnõn öğretim programlarõnõn geliştirilmesi, öğretmenlerin seçimi, hizmet içi eğitimi, performanslarõnõn değerlendirilip yönetilmesi, kariyer gelişimi ve okul temelli mesleki gelişim süreçlerinde kullanõlacaktõr. Aynõ zamanda bu alanlarda gerçekleştirilecek dönüşümlerin bütüncül bir yaklaşõmla uygulanmasõnda ilgili tüm birimler arasõnda geliştirilecek işbirliğinde temel alõnacak bir belgedir. Yeterliklerle, öğretim programlarõnõ amacõna göre uygulayabilen, öğretme-öğrenme sürecinde yeni yaklaşõm ve kuramlara yer veren, yansõtõcõ bir yaklaşõmla yöntem ve materyallerini öğrenen, ihtiyacõ doğrultusunda çeşitlendirebilen, öğrencileriyle etkin iletişim kurma ve meslektaşlarõyla işbirliği yapma becerilerine sahip öğretmen modeli tanõmlanmaktadõr. Öğretmenlerin, öğrenci ihtiyaçlarõ doğrultusunda mesleki yeterliklerini geliştirmek amacõyla kendi gelişim modelini kendisinin oluşturmasõna imkan sağlayan, mesleki gelişim anlayõşõ ve bu anlayõş kapsamõnda kullanõlacak araç, yöntem ve süreci içeren Okul Temelli Mesleki Gelişim Kõlavuzu hazõrlanmõştõr. Kõlavuz, altõ pilot ildeki yetmiş dört okulda uygulanmõştõr. Uygulama sürecinde ve yapõlan çalõştaylarda bu okullardaki müdür ve öğretmenlerin, il çalõşma ekiplerinin, millî ve milletlerarasõ uzmanlarõn görüş ve önerileri alõnarak kõlavuz güncellenmiştir. Okul Temelli Mesleki Gelişim Kõlavuzu, öğretmenlerin kendilerinin, öğrencilerinin ve okulun gelişiminden sorumlu olacaklarõ yeni bir öğrenme kültürü oluşturmalarõnõ desteklemektedir. Bu kõlavuzun hazõrlanmasõnda emeği geçen herkese teşekkür eder, öğretmenlerimize ve öğrencilerimize yararlõ olmasõnõ dilerim. iii

4 SUNU Değişimi ve gelişimi etkin biçimde yönetmek ve yönlendirmek, en başta yaşam boyu öğrenme ilkesini benimsemiş, kendi gelişimi başta olmak üzere öğrencilerinin, meslektaşlarõnõn, okulunun ve dolaylõ olarak içinde yaşadõğõ toplumun gelişiminden kendini sorumlu hisseden öğretmenlerce gerçekleştirilecektir. Millî Eğitim Bakanlõğõ nõn sürdürmekte olduğu eğitim reformu kapsamõnda Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, bu reformu destekleyici çalõşmalar yürütmektedir. Bu çalõşmalarõn en başõnda, Bakan Onayõ ile yürürlüğe giren ve 2590 sayõlõ Tebliğler Dergisi nde yayõmlanan Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri yer almaktadõr. Ayrõca Özel Alan Yeterlikleriyle ilgili çalõşmalar devam etmektedir. Öğretmenlerin yeterliklerini geliştirmek için hazõrlanan Okul Temelli Mesleki Gelişim Kõlavuzu OTMG, problem çözmede eleştirel bakõş açõsõna sahip, ekip çalõşmasõ yapabilen bireylerin yetiştirilmesine katkõ sağlayacaktõr. Kõlavuz, öğretmenlerin mesleki yeterliklerini sorgulama, gelişime açõk yönlerini belirleme, öğrenen ihtiyacõnõ karşõlamaya yönelik mesleki gelişimlerini planlama, uygulama ve çalõşmalarõnõ okul müdürü ve meslektaşlarõyla birlikte izleme süreçlerinde öğretmenlere en temel desteği sunacaktõr. Öğretmenin mesleki yeterlikleri kapsamõnda Şu an neredeyim?, Neleri bilmem gerekiyor? ve Gelişimim için neler yapabilirim? sorularõna cevap bulmasõnda kaynak niteliği taşõyan ve öğrenen öğretmen modelini yansõtan OTMG Kõlavuzu, dört bölümden oluşmaktadõr. Bu bölümlerde Kõlavuzun genel çerçevesi, önemi, bireysel mesleki gelişim planlama aşamalarõ, örnek etkinlikler ve formlar yer almaktadõr. OTMG Kõlavuzunun, öğretmenlerin genel yeterlik alanlarõnda tanõmlanan bilgi, beceri ve tutumlarõnõ bilimsel araştõrma yöntem ve tekniklerini işe koşarak geliştirmesi sürecine destek vermesinin yanõ sõra; araştõrmacõ yönüyle öğrencilerine model olan, deneyimlerini paylaşarak güvenli, demokratik ve kararlõ bir okul ortamõnõn oluşumunda liderlik edecek öğretmenlere rehberlik etmesi beklenmektedir. OTMG Kõlavuzu, altõ pilot ildeki yetmiş dört okulda uygulanmõştõr. Uygulama sürecinde yapõlan izleme çalõşmalarõndan yola çõkarak, bu okullardaki müdür ve öğretmenlerin, il çalõşma ekiplerinin, ulusal ve uluslararasõ uzmanlarõn görüş ve önerileri alõnarak kõlavuz yeniden güncellenmiştir. Uygulamaya katõlan 1470 öğretmenin deneyim ve görüşlerini yansõtan kõlavuz, eğitim öğretim uygulamalarõnda öğretmenlerimize farklõ bakõş açõlarõ sunmasõ bakõmõndan önemli bir çalõşmadõr. Kõlavuzun hazõrlanmasõ ve güncellenmesi süreçlerine yoğun ve titiz çalõşmalarõyla katkõ sağlayan tüm meslektaşlarõma teşekkür eder, mesleki gelişimine zaman ve kaynak ayõrõp, materyal geliştirerek kendisinin, öğrencisinin ve okulunun gelişiminden sorumlu olma bilincini gösteren tüm öğretmenlerimize başarõlar dilerim. iv

5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...iii SUNU... iv İÇİNDEKİLER... v I.BÖLÜM... 1 Kõlavuzun Amacõ... 2 OTMG Kõlavuzunu Nasõl Kullanmalõyõz?... 2 II. BÖLÜM... 3 Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Nedir?... 4 Yeni Öğretim Programõ ve OTMG... 6 a) Yapõlandõrmacõ Öğrenme Kuramõ... 6 b) Öğrenci Merkezli Öğrenme... 6 Öğretmen Yeterlikleri... 7 OTMG nin Çerçevesi... 8 OTMG Okul İçin Neden Önemlidir?... 9 OTMG Okul Gelişimini Nasõl Destekler?... 9 OTMG Öğretmenler İçin Neden Önemlidir? OTMG Öğretmen Uygulamalarõnõ Nasõl Destekler? OTMG Öğrenciler İçin Neden Önemlidir? OTMG Öğrencileri Nasõl Destekler? OTMG Veliler için Neden Önemlidir? III.BÖLÜM Okul Temelli Mesleki Gelişimi Planlama Süreci a) OTMG Sürecinde Okul Müdürünün Sorumluluklarõ b) OTMG Sürecinde Öğretmenlerin Sorumluluklarõ c) OTMG Koordinatörünün Sorumluluklarõ d) Zümre Başkanlarõnõn Sorumluluklarõ Bireysel Mesleki Gelişimi Planlama Süreci Aşama: İhtiyaçlarõ Belirleme Aşama: Öncelikleri Belirleme Aşama: Ulaşõlacak Hedefin Belirlenmesi Aşama: Hedefe Ulaşmada İzlenecek Yolun Belirlenmesi (Mesleki Gelişimde Strateji Geliştirme) Bireysel Mesleki Gelişim Planõnõn Hazõrlanmasõ Mesleki Gelişim için Gerekli Etkinlikler ve Kodlama Sistemi Aşama: İzleme ve Değerlendirme Okul Temelli Mesleki Gelişim Planõnõn Hazõrlanmasõ Birleştirilmiş Sõnõf Öğretmenleri İçin Uygulama ve İzleme IV.BÖLÜM A. Kişisel ve Mesleki Değerler-Mesleki Gelişim Etkinlik 1: Çantamdan Ne Çõktõ? Etkinlik 2: Dinleme Takõmlarõ B. Öğrenciyi Tanõma Etkinlik 1: Konuşan Çember Etkinlik 2: Tren Gelir Hoş Gelir C. Öğretme ve Öğrenme Süreci Etkinlik 1: Etkili öğretme-öğrenme süreci v

6 Etkinlik 2: Sõnõf Anayasasõ Etkinlik 3: Bir Günde Devri Alem D. Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme Etkinlik 1: Matematik ve Etkinlik 2: Ben de Varõm Etkinlik 3: Proje çalõşmasõ- Hayvanlar Alemi E. Okul, Aile ve Toplum İlişkileri Etkinlik 1: Gökkuşağõ Etkinlik 2: Limit-Sizsiniz Etkinlik 3: Uzak ve Yakõn F. Program ve İçerik Bilgisi Etkinlik 1: Nereden Başlamalõyõm? Etkinlik 2: Biz Geleceğimizi Böyle Kazandõk! EKLER Çalõşma Kağõtlarõ Görüşme Formlarõ Öz Değerlendirme Formu Öğrenci Anketleri Alternatif Araçlar Veri Toplama Araçlarõ vi

7 I.BÖLÜM! Kõlavuzun Amacõ! Kõlavuzu Nasõl Kullanmalõyõz? 1

8 Kõlavuzun Amacõ Bu kõlavuz, okullarõnda eğitim ve öğretimin kalitesini Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) uygulamasõ ile artõrmayõ amaçlayan öğretmenlerin gelişimine yönelik öğrenme fõrsatlarõ sunmaktadõr. Bu çalõşmalar, mesleki açõdan ihtiyaç duyulan alanlarda gelişimin sağlanmasõnda yol gösterici olurken, öğrencilerin öğretim sürecinde daha etkin ve katõlõmcõ olmasõnõ ve okul-öğretmen-veli işbirliğinin etkili olarak kurulmasõnõ sağlayacaktõr. Kõlavuzda, öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarõnõ karşõlamak, öğretmenlerin mesleki yeterliklerini geliştirmek ve öğretmenlerin mesleki gelişimini okul ortamõnda yakõn çevre olanaklarõ ile sağlamak için bir yol haritasõ sunulmaktadõr. Buna göre, öğretmene gelişim hedeflerini önceliklendirme, bireysel mesleki gelişim planõ hazõrlama ve başarõ göstergelerini belirleyerek gelişimi düzenli olarak izlemede yardõmcõ olunmaktadõr. Kõlavuz, tüm öğretmenlerin okuyup, önerilen etkinlikleri kendi mesleki gelişim ihtiyaçlarõna göre seçerek yapabilecekleri şekilde hazõrlanmõştõr. Bu kõlavuz sadece öğretmen gelişimi için değil, okullarõn gelişim çalõşmalarõ ile öğretmenlerin bireysel mesleki gelişimlerinin bütünleştirilmesine de yardõmcõ bir araçtõr. OTMG Kõlavuzunu Nasõl Kullanmalõyõz? Kõlavuz dört bölümden oluşmaktadõr. Bölüm 1 Okul Temelli Meslek Gelişim Kõlavuzu nun genel çerçevesini anlamak için bu bölümü okuyunuz. Bölüm 2 OTMG nin ne anlama geldiğini, okul, öğretmen, öğrenci ve veli açõsõndan önemini anlamak için bu bölümü okuyunuz. Bu bölümün sonunda, mesleki gelişim ihtiyaçlarõnõz ile öğretmen yeterlikleri arasõnda bir ilişki kurabileceksiniz (2590 sayõlõ Tebliğler Dergisi nde yayõmlanan Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri veya Ek 3 te verilen MEB Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Öz Değerlendirme Formu na bakõnõz). Bölüm 3 Öğrenme ihtiyacõna göre belirlenen mesleki gelişimi planlama basamaklarõnõ, araçlarõnõ ve uygulama örneklerini görmek için bu bölümü okuyunuz. Bu bölümün sonunda bireysel mesleki gelişim planõnõzõ hazõrlayarak, belirlediğiniz etkinlikleri nasõl, ne zaman ve nerede (sõnõfõnõzda, okulunuzda ve çevrenizde) kullanacağõnõza karar verebileceksiniz. Bölüm 4 Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri kapsamõnda kendi etkinliklerinizi geliştirmede yararlanmanõz için önerilen etkinlikleri ve formlarõ bu bölümde inceleyebilirsiniz. Kõlavuz, OTMG çalõşmalarõ sonucu elde edilecek veriler ve deneyimler õşõğõnda sürekli olarak güncellenecektir. OTMG ile ilgili daha fazla bilgi ve kaynağa Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğünün web sayfasõndan ( ulaşabilirsiniz. 2

9 II. BÖLÜM! Okul Temelli Mesleki Gelişim Nedir?! Yeni Öğretim Programõ ve OTMG! Öğretmen Yeterlikleri! OTMG nin Çerçevesi! OTMG Okul İçin Neden Önemlidir?! OTMG Okul Gelişimini Nasõl Destekler?! OTMG Öğretmenler İçin Neden Önemlidir?! OTMG Öğretmen Uygulamalarõnõ Nasõl Destekler?! OTMG Öğrenciler İçin Neden Önemlidir?! OTMG Öğrencileri Nasõl Destekler?! OTMG Veliler İçin Neden Önemlidir? 3

10 Okul-Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Nedir? Mesleki gelişim, okul içinde ve dõşõnda öğretmenlerin mesleki bilgilerinin, becerilerinin, değerlerinin ve tutumlarõnõn gelişimini destekleyen, etkili öğrenme ve öğretme ortamlarõ oluşturmada öğretmene destek sağlayan süreçleri içerir. Okul Temelli Mesleki Gelişim ile; Öğrencinin öğrenme ihtiyaçlarõ temelinde ve okul gelişim hedefleri doğrultusunda öğretmenin mesleki gelişimini planlamasõ, Öğretmenlerin okuldaki çalõşmalarõ ile mesleki gelişimlerinin bağlantõlõ hale getirilmesi, Okuldaki insan ve materyal kaynaklarõnõn etkili kullanõmõnõn sağlanmasõ için daha fazla olanak yaratõlmasõ bağlamõnda öğretmenlerin mesleki gelişim ihtiyaçlarõnõn okul ortamõnda karşõlanmasõ, Öğrenciler için öğretim ve öğrenim kalitesinin artõrõlmasõ, Öğretmenlerin kendi gelişimleri için daha fazla sorumluluk almalarõ ve öz değerlendirmelerini yaparak eksik gördükleri yönleri ya da geliştirmek istedikleri yeterlik alanlarõ ile ilgili bireysel veya grup çalõşmasõ halinde bireysel mesleki gelişim planõ hazõrlamasõ ve uygulamasõ, Öğretmenlerin deneyimlerini paylaşmalarõ ve daha az deneyimli meslektaşlarõnõ desteklemeye özendirilmesi, Öğretmenlerin öğretme-öğrenme stratejileri ile ilgili yeni yaklaşõm ve bilgiler konusunda daha bilinçli duruma gelmeleri, meslektaşlarõnõn yardõm ve desteği ile bu yaklaşõm ve stratejileri kendi uygulamalarõna yansõtmalarõ, Okullarõn gelişim planlarõ doğrultusunda öğretmenlerin deneyim ve uzmanlõğõndan anõnda yararlanmalarõ, Okul çalõşma kültürü ve değerler sisteminin gelişimine bağlõ olarak okulun çevre ile bütünleşmesi ve çevre olanaklarõnõn okul sorunlarõnõn çözümünde daha fazla işe koşulmasõ amaçlarõnõn gerçekleştirilmesi beklenmektedir. 4

11 Okul Temelli Mesleki Gelişim uygulamalarõ, aşağõdaki konularla yakõndan ilişkilidir: Öğretmenlerin mesleki yaşamlarõnõn tüm aşamalarõna yansõyan öğretmen yeterlikleri, Okul Gelişim Planõnda tanõmlanmõş okulun öncelikleri, Öğretmenin iş başõnda hizmet içi eğitimi Bunun yanõ sõra, okulda farklõ etkinliklerle bireysel mesleki eylem planlarõ yapan öğretmenlerin; Mesleki bilgi ve anlayõşa, Mesleki beceri ve yetkinliklere, Mesleki değer ve kişisel sorumluluklara sahip olmalarõ beklenir. Etkin öğretmen özellikleri, genel yeterlikler doğrultusunda öğretmenin kendisini geliştirmesine bağlõ olarak ortaya çõkar. Okulda gerçekleştirilen etkili mesleki öğrenme ve mesleki gelişim çalõşmalarõ, öğretmen yeterliklerinde tanõmlanan ilkelere dayalõ ve okulun gelişim yönetiminin önemli bir parçasõ olduğunda tam olarak amacõna ulaşõr. OTMG çalõşmalarõnda yapõlan uygulamalar, öğrencilerin öğrenmelerini geliştirme ile doğrudan ilişkili olmalõ ve uygulamanõn odağõnda alan bilgisi, öğretim bilgi ve becerisi ile öğrenciler hakkõnda bilgiler yer almalõdõr. Mesleki gelişim, öğretmenin okul düzeyinde öğrenme ihtiyaçlarõnõ karşõladõğõ, teorinin kendi geliştirdiği modelle uygulamaya dönüştürüldüğü bir alandõr. Bu nedenle, öğrendiği mesleki bilgileri okuldaki uygulamalarõna yansõtmalarõ için öğretmenlere yeterince fõrsat tanõnmalõdõr. OTMG ile öğretmenlere aşağõda belirtilen konularõ gerçekleştirebilmeleri için fõrsat verilmektedir. Öz-değerlendirme yapabilmeleri ve öğrenmeyi yapõlandõrabilmeleri için zaman ayõrma Mesleki gelişim planõ yapmasõ ve öğrenmenin değerlendirilmesi gibi uygulamalarla öğrenme fõrsatlarõ oluşturma Kendisinin ve meslektaşlarõnõn öğrenme ve gelişim ihtiyaçlarõnõ tespit edebilme becerisini geliştirme Bireysel öğrenme ve gelişim planõ geliştirme Öz-değerlendirme, gözlem ve meslektaş değerlendirme becerileri geliştirme Rehberlik becerileri ile mesleki tartõşma ve geri dönüt verebilme becerilerini geliştirme Uzun dönemli kariyer gelişim hedefleri planlama 5

12 Okul Temelli Mesleki Gelişim çalõşmalarõ sürecine öğrenci başarõsõnõn iyileşmesinde rol oynayan tüm paydaşlarõn (okul yöneticileri, öğretmenler ve veliler) dâhil edilmesi yararlõ olacaktõr. İyi bir mesleki gelişim aynõ zamanda okullarõmõzda mesleki öğrenme topluluklarõnõn oluşmasõna da yol açacaktõr. Yeni Öğretim Programõ ve Okul Temelli Mesleki Gelişim Yeni öğretim programõ; öğrencinin ne bilmesi gerektiğinden çok nasõl öğrendiği ile ilgilenen yapõlandõrmacõ öğrenme kuramõnõ temel alan, dolayõsõyla yol gösterici, rehber, ortam hazõrlayõcõ, düzenleyici ve güdüleyici nitelikteki öğretmeni ve öğrenciyi merkeze alan ve etkin (aktif) öğrenme odaklõ bir programdõr. a) Yapõlandõrmacõ Öğrenme Kuramõ Yapõlandõrmacõ yaklaşõma göre, öğrenciler önceki bilgileriyle yeni bilgileri arasõnda bağlantõ kurarak etkin yapõlandõrma ile öğrenirler. Öğrencilerin öğrendiği bilgiler, birbirinden bağõmsõz değildir. Bilgi, diğer bilgilerle bağlantõ halinde olan karmaşõk bir ağ şeklindedir. Yapõlandõrmacõ yaklaşõm temelinde geliştirilen öğretim programõnõn bir gereği olarak öğretmen ve öğrenci rolleri de değişmiştir. Yeni programdan önceki uygulamalarda çoğunlukla öğretmenin ve/veya ders kitabõnõn sunduğu bilgileri öğrencinin pasif olarak almasõ söz konusuyken yeni programõn felsefesi doğrultusunda öğrencilerin etkin katõlõmõyla bilgiye ulaşmasõ ve bilgiyi yapõlandõrmasõ hedeflenmektedir. Eğitimle, öğrencilerin etrafõndaki dünyayõ anlamalarõ hedefleniyorsa, onlara öğrenme sürecinde anlamlarõ nasõl yapõlandõracaklarõ konusunda rehberlik yapõlmalõdõr. Bunu yapabilmek için, öğretmen tarafõndan öğrencinin etkin (aktif) olarak öğrenebileceği öğrenme ortamlarõ sağlanmalõ ve çeşitli öğretim ve öğrenme yöntemlerine yer verilmelidir. b) Öğrenci Merkezli Öğrenme Yeni öğretim programõ, öğrencilerin nasõl öğrendiğini temel alan bir bakõş açõsõna sahiptir. Bu yaklaşõma göre öğrenme, sadece bilgi alõmõ değil, zihinsel sürecin aktif olduğu, öğrenci merkezli bir süreci içermektedir. Yeni öğretim programõ öğrencilerin ilgi, ihtiyaçlarõnõ ve beklentilerini ortaya çõkararak her öğrencinin öğrenim ihtiyacõnõ karşõlamayõ hedeflemektedir. OTMG nin amaçlarõndan biri de öğretmenlerde her öğrencinin başarabileceğine ilişkin bir anlayõş oluşturmalarõnõ ve bireysel öğrenme ihtiyaçlarõna odaklõ öğrenme ortamlarõ ve stratejileri geliştirmelerini desteklemektir. OTMG etkinliklerini etkili bir biçimde uygulayarak bu amaçlarõ gerçekleştirebilirsiniz. 6

13 c) Etkin (Aktif) Öğrenme Aktif öğrenme sürecinde öğretmen öğrenme ortamlarõnõn yöneticisi, öğrenme için yardõmcõsõ ve düzenleyicisidir. Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin olarak katõlmasõnõ sağlamak için eleştirel düşünme, problem çözme, yaratõcõlõk, analiz, sentez ve değerlendirme, yeni durumlara uyum sağlama, bilgilerden çõkarõmlarda bulunma vb. gibi üst düzey düşünme becerilerini kazandõrmaya yönelik etkinlikler planlanmalõdõr. Mevcut araştõrmalar, farklõ öğrenme biçimlerine sahip öğrencilerin sadece öğretmen merkezli geleneksel yöntemler yerine, aktif öğrenmeyi destekleyen stratejileri benimsediklerini ve doğrudan anlatõm ya da aktarõmdan ziyade yeni öğretim teknikleri ile yapõlandõrõlmõş öğretme-öğrenme ortamlarõnda daha iyi öğrendiklerini göstermektedir. Bu nedenle aktif öğrenmeyi destekleyen pek çok yöntem, teknik ve strateji hakkõnda öğretmenlerin daha fazla bilgi ve beceri sahibi olmasõ bir zorunluluktur. Öğretmen Yeterlikleri Öğretmen yeterlikleri, her öğretmenin sahip olmasõ gereken bilgi, beceri ve tutumlarõ tanõmlar. Yeterlikler, öğretimin, öğrenme çõktõlarõnõn ve liderliğin kalitesini artõrmada eğitim reformunun bir parçasõdõr. Bu yeterlikler, öğrencilerin kaliteli eğitim almasõ ve okullarõn kaliteli yönetilmesini sağlama isteğini yansõtmaktadõr. Öğretmen yeterliklerini; öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri ve öğretmenlik mesleği özel alan yeterlikleri oluşturmaktadõr. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri, Kasõm 2006 tarih ve 2590 sayõlõ Tebliğler Dergisi nde yayõnlanmõştõr. Öğretmenlik Mesleği Özel Alan Yeterlikleri ile ilgili çalõşmalar ise devam etmektedir. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri el kitabõnda, okuldaki tüm öğretmenlerin işlerini daha iyi yapabilmeleri için sahip olmalarõ gereken önemli bilgi, beceri ve tutumlarõ içeren performans göstergeleri sunulmaktadõr. OTMG, bu yeterlikler doğrultusunda okulun ve öğretmenin gelişim beklentilerinin açõk ve net olmasõnõ sağlar. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri, yeni öğretim programõnõn felsefesi ile de örtüşmektedir. Öğretmen yeterlikleri ile; Öğretmenlerimizin yeterli alan bilgisine sahip olmasõ, bu bilgiyi öğrencilerine yeni program anlayõşõ doğrultusunda, yapõlandõrmacõ bir yaklaşõmla aktarabilmeleri, yönetme ve organize etme yanõnda öğrencileriyle iletişim ve meslektaşlarõ ile işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalarõ, aileler başta olmak üzere ilgili tüm paydaşlarla etkin görüş alõş verişinde bulunabilmeleri beklenmektedir. 7

14 Mesleki gelişim hedefi/hedefleri, ihtiyaç analizi sonucunda ortaya çõkan öğrenme ihtiyaçlarõnõ karşõlayacak öğretmen yeterlikleri esas alõnarak oluşturulabilir. Bu durum, öğretmenlerin kişisel mesleki gelişim ihtiyaçlarõnõn oluşturulmasõnda ve okul gelişim planõndaki önceliklerin tanõmlanmasõnda yardõmcõ olacaktõr. Okul Temelli Mesleki Gelişimin Çerçevesi OTMG nin çerçevesini öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri oluşturmaktadõr. Aşağõda yeterlik alanlarõnõn birbirleriyle ve mesleki gelişimle olan bağlantõlarõnõ gösteren çerçeve verilmiştir. A-Kişisel ve Mesleki Gelişim-Mesleki Değerler F-Program ve İçerik Bilgisi B-Öğrenciyi Tanõma ÖĞRENEN ÖĞRETMEN E-Okul-Aile ve Toplum İlişkileri C-Öğretme ve Öğrenme Süreci D-Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme Şekil 2.1 Okul Temelli Mesleki Gelişimin Çerçevesi 8

15 Okul Temelli Mesleki Gelişim çerçevesine öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin yerleştirilmesinin amacõ, bu yeterliklerin her birinin öğretmenin gelişiminde birbirine bağlõ olduğunu ve birinin diğerinden bağõmsõz olmadõğõnõ gösterebilmektir. Bu çerçevede, yalnõzca genel yeterliklerle değil, F. Program ve İçerik Bilgisi yeterliği incelendiğinde özel alan yeterlikleri ile de bağlantõ kurulmaktadõr. Bu durumda öğretmenin, gelişim hedeflerini belirlerken genel yeterlikler ile beraber özel alan yeterliklerini de dikkate almasõ gerekecektir. Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Okul İçin Neden Önemlidir? İyi planlanmõş bir OTMG, öğretmenlerin eğitim ve gelişim olanaklarõndan düzenli olarak belli bir düzeyde yararlanmalarõnõ güvence altõna almasõ nedeniyle son derece önemlidir. Okul gelişim yaklaşõmlarõnõn özünde OTMG yer almaktadõr. OTMG yi etkili bir biçimde uygulayan okullarda daha az sorunla karşõlaşõlacağõ beklenilmektedir. Bu okullardaki öğretmenler okullarõnda değişim ve gelişimin yöneticisi ve bir parçasõ olurlar. OTMG, öğretmenlere okulun iyileştirilmesi ve başarõlõ uygulamalarõn geliştirilmesi sürecinde sürükleyici bir rol alma fõrsatõ sağlar. Öğretmenlerin iş birliği yaparak çalõşmalarõ ve mesleki bilgi paylaşõmõ kültürünün oluşmasõ, okul standartlarõnõn yükselmesini ve gelişimini destekler. OTMG, hem okulun hem de öğretmenlerin mesleki sorumluluğu içinde yer almaktadõr. Bu süreçte öğretmenler gelişimlerini farklõ yöntemlerle sağlayabilirler. Örneğin; öğretmenlerin bireysel araştõrmalarõ, ihtiyacõ doğrultusunda katõldõklarõ kurslar, okuldaki mevcut bilgi paylaşõmlarõ veya dõşarõdan bir uzmanõn (bu uzman üniversiteden, MEB birimlerinden ya da başka bir okuldan gelebilir) çağrõlmasõyla alõnan eğitim vb. çalõşmalar, OTMG kapsamõndadõr. OTMG uygulayan bazõ ülkelerdeki araştõrma sonuçlarõ, öğretmenlerin iş birlikli araştõrma yöntemini kullanmalarõnõ sağlayan ve okulun öğrenen topluluk olarak gelişmesine yardõmcõ olan OTMG modelinin en etkili yöntem olduğunu göstermektedir. Bu araştõrmalarla birlikte ülkemizde de OTMG kapsamõnda gerçekleştirilen uygulama sonuçlarõ, daha geniş bir öğrenen ağõnõn parçasõ olmanõn ve okulda yürütülmekte olan OTMG sürecinde iş birliği yapanlar arasõnda yer almanõn öğretmenler üzerinde olumlu etkiler yarattõğõnõ göstermektedir. Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Okul Gelişimini Nasõl Destekler? Mesleki öğrenme, öğretmenlere yeni öğretim programõyla ortaya çõkan ihtiyaçlarõ karşõlayacak uygulamalar geliştirmede ve okulu iyileştirmede belirleyici bir rol alma fõrsatõ sağlar. Bunun sürekliliği de ancak okul gelişimini ve yükselen standartlarõ destekleyen öğretmenlerin iş birliği içinde çalõşmalarõ ve mesleki bilgi paylaşõmõ kültürünün oluşturulmasõ yoluyla sağlanabilir. 9

16 Şekil 2.2 de OTMG nin okul gelişimine katkõsõ gösterilmektedir. OKUL Vizyon Misyon Değerler Okul kültürü OTMG Bireysel Mesleki Gelişim OKUL GELİŞİMİ Kurumsal Gelişim OKUL TEMELLİ GELİŞİM Şekil 2.2 OTMG nin Okul Gelişimine Katkõsõ Şekil 2.2 de görüldüğü gibi, öğretmenlerin bireysel mesleki gelişim planlarõ ve okulun kurumsal gelişim planõ okul gelişimini desteklemektedir. Okul gelişim planõ içerisinde okulun ilkeleri, değerleri, yargõlarõ, vizyonu ve misyonu, dikkate alõnõr. Bütün okullar aynõ sistemin birer parçasõ olsalar bile içinde bulunduğu çevre koşullarõndaki farklõlõklar ve değişen öğrenci ihtiyaçlarõ nedeniyle her okulun mesleki öğrenme ihtiyacõ ve gelişim planlarõ birbirinden farklõ olacaktõr. Okul gelişim süreci, okulun fiziki ve insan kaynaklarõnõ geliştirerek eğitimin niteliğini ve öğrenci başarõsõnõ artõrmayõ, eğitimde planlõ ve sürekli gelişimi amaçlayan sistematik bir süreçtir. OTMG, okulun insan kaynaklarõnõ geliştirme boyutunda öğretmenin mesleki gelişimine katkõ sağlamaktadõr. OTMG ile öğrenen öğrenci, öğrenen öğretmen ve öğrenen okul anlayõşõ temelinde sürekli gelişim hedeflenmektedir. 10

17 Şekil 2.3 de OTMG nin insan kaynaklarõ gelişimi ile okul, öğrenci ve meslektaşa katkõsõ gösterilmektedir. OKUL ÖĞRENCİ OTMG ÖĞRETMEN MESLEKTAŞ VELİ Şekil 2.3 OTMG Sürecinde Öğretmenin Mesleki Gelişimi ile Okul, Öğrenci, Meslektaş ve Veli İlişkisi Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Öğretmenler İçin Neden Önemlidir? OTMG, öğretmenlerin kendilerinin ve okulun gelişiminden sorumlu olmalarõnõ, bu gelişim için zaman ve kaynak ayõrmalarõnõ, materyal geliştirmelerini, deneyimlerini meslektaşlarõ ile paylaşmalarõnõ ve ihtiyaç duyduklarõ alanlarda yakõn çevre olanaklarõnõn işe koşulmasõnõ destekleyerek okul çevre bütünleşmesini sağlar. Öğretmenlerin iş birliği yapmalarõ, birlikte öğrenmeyi esas almalarõ, fikirlerini paylaşmalarõ ve başarõlõ uygulamalarõ örnek almalarõ, mesleki gelişimlerine önemli ölçüde katkõ sağlamaktadõr. Böylece öğretmenlerin öz güven ve öz saygõlarõnõn artmasõ, kendilerini çalõşmalarõnda ve gelişimlerinde daha değerli ve desteklenmiş hissetmeleri beklenmektedir. OTMG, öğretmenlerin mesleki yeterliklerini zenginleştirip geliştirerek okulun birikim, deneyim, uzmanlõk ve demokratik bir tarzõ içeren okul kültürünü de desteklemektedir. Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Öğretmen Uygulamalarõnõ Nasõl Destekler? Okul gelişiminin ve dönüşümünün özünde OTMG uygulamalarõ ile öğrenen öğretmen vardõr. Öğretmenlerin kendi öğrenmelerini geliştirmeye duyduklarõ sorumluluğa dayalõ öğrenme kültürü, okul ve öğrenci performansõnõn düzeyini doğrudan etkilemektedir. 11

18 OTMG uygulamasõ öğretmenin: Mesleki gelişim için istekli olmasõnõ, Özgüveninin gelişmesini, Yeterliğinin artmasõnõ, Yeni öğretim programõna uygun etkin öğrenmeye rehberlik etmesini destekler. Katõlõmcõ bir anlayõşla planlanmõş ve yapõlandõrõlmõş bir OTMG, mesleki öğrenme fõrsatlarõna yönlendirilmiş öğretmenlere aşağõdaki konularda destek sağlayacaktõr. Öğrenen Öğretmen-Etkili ( OTMG ) Öğretim programõna uygun planlama ve değerlendirme yapma Yaratõcõ düşünme ve uygulamalarõ zenginleştirme Öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarõnõ belirleme Öğrencilerin yaratõcõlõklarõnõ geliştirme ve uygulamalarõnda kanõtlarõ kullanma, kanõtlarla çalõşma Öğrenme ve öğretmede etkili yeni yaklaşõmlarõ araştõrma, değerlendirme ve içselleştirme Diğer öğretmenlerden öğrenmek için tüm fõrsatlarõ yönetme Sõnõf ve öğrenci verilerini toplama, yorumlama ve yönetme Ekip çalõşmalarõ geliştirme Davranõş yönetimi stratejileri geliştirme Kaynaştõrma eğitimini teşvik etme Kendi uygulamalarõndaki gelişimin farkõnda olma Kariyer gelişimi Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Öğrenciler İçin Neden Önemlidir? Eğitim bilimlerinde öğretme-öğrenme anlayõşõndaki gelişmelerle öğretmenin ve öğrencinin rolünde değişiklik olmuştur. Yapõlandõrmacõ yaklaşõmõ temel alan yeni öğretim programõ öğretmek ten çok öğrenme yi merkeze alan bir anlayõşõ esas alõr. Öğrencinin neyi öğrendiği değil, nasõl öğrendiği önemlidir. Bunu yapabilmek için öğretmen tarafõndan öğrencinin aktif olarak öğrenebilmesi için uygun öğrenme ortamlarõ sağlanmalõ, çeşitli öğretim ve öğrenme yöntemlerine yer verilmelidir. 12

19 PISA (Programme for International Student Assessment- Uluslararasõ Öğrenci Başarõsõnõ Belirleme Programõ), TIMMS (Trends in International Mathematics and Science Study- Uluslararasõ Matematik ve Fen Araştõrmasõ), PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study Uluslararasõ Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi) vb. araştõrma sonuçlarõ öğrenci başarõsõ ve eğitim kalitesinin dünya ülkeleri ile kõyaslandõğõnda ülkemizde oldukça düşük olduğunu ortaya koymaktadõr. Öğrenci başarõsõnõn artõrõlmasõnda en önemli unsuru öğretmenler oluşturmaktadõr. Öğretmen yeterliklerinin belirlenmesi ve bu yeterliklerin öğretmenlere kazandõrõlmasõ için OTMG uygulamalarõnõn gerçekleştirilmesi yukarõda değinilen uluslararasõ sõnavlardaki öğrenci başarõsõnõ doğrudan destekleyici olacaktõr. Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Öğrencileri Nasõl Destekler? OTMG, yeni öğretim programlarõ kapsamõnda öğretim ve öğrenimin kalitesini artõrmada eğitim reformunun en önemli unsurlarõndan birini oluşturmaktadõr. Öğrenim ve öğretimin kalitesi ve öğrenci başarõsõ, öğretmenlerin niteliğine önemli ölçüde bağlõdõr. Öğrencilerin nitelikli öğrenim görmeleri için öğretmenlere öğretim yõlõ boyunca becerilerini geliştirmek ve yenilemek için olanaklar tanõnmalõdõr. Bu olanaklar, öğretmenlerin OTMG anlayõşõ doğrultusunda kendilerinin oluşturduklarõ gelişim modeli ile geniş kapsamlõ bir şekilde becerilerini, bilgilerini ve anlayõşlarõnõ artõrarak mesleklerinde ilerlemeler kaydetmesini sağlayacaktõr. Gerçekleştirilen mesleki gelişim uygulamalarõ sonucu öğrencinin derse aktif katõlmasõ, özgüveninin artmasõ, öğrenme durumunun daha iyi değerlendirilmesi desteklenecektir. OTMG ÖĞRENEN ÖĞRETMEN ÖĞRENEN ÖĞRENCİ Şekil 2.4 OTMG nin Öğrenci Gelişimini Destekleme Süreci 13

20 Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Veliler İçin Neden Önemlidir? Okulun ve öğrencinin etkin gelişimi aileler göz ardõ edilerek gerçekleştirilemez. Velinin eğitim sürecine katõlõmõ olumlu bir okul kültürünün oluşmasõ ve yapõlan çalõşmalarõn kalõcõlõğõ açõsõndan önemlidir. Bu katõlõmõn ne düzeyde ve nasõl olacağõ önceden yapõlacak planlamalar ile gerçekleştirilir. Okul müdürünün, öğretmenin ve velilerin öğrencilerin öğrenme gelişimlerini sağlamak için oluşturduklarõ bu destekleyici bağlar, başarõlõ bir okul-aile iş birliği ile gerçekleşir. OTMG çalõşmalarõ, velilerin okulda öğrenme ve öğretme süreçlerinin geliştirilmesi için gösterilen çabalar konusunda farkõndalõklarõnõn oluşmasõnda ve bu konuda ihtiyaç duyulan katkõlarõ getirmelerinde yönlendirici olacaktõr. 14

21 III.BÖLÜM! Okul Temelli Mesleki Gelişimi Planlama Süreci! Bireysel Mesleki Gelişimi Planlama Süreci 15

22 III. Bölüm, öğrencinin öğrenme ihtiyacõ ve öğretmenin mesleki gelişim ihtiyaçlarõ belirlendikten sonra bireysel ve mesleki gelişimini sağlamak isteyen bir öğretmene, gelişimini destekleyecek bireysel mesleki gelişim planõ hazõrlamasõ ve bu planõ uygulamasõ aşamalarõnda izleyeceği yolda ona rehberlik etmesi amacõyla hazõrlanmõştõr. Bu konuda yapõlacak çalõşmalar öncesinde Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerinin öğretmen tarafõndan incelenmesi ve içselleştirilmesi yapõlacak çalõşmalarõn verimliliğini arttõracaktõr. Bu bölümde, bilimsel araştõrma yöntemleri esas alõnarak ölçme değerlendirme araçlarõnõn kullanõldõğõ, mevcut mesleki yeterlik düzeyinin belirlenmesine ilişkin kendi içinde tutarlõ bir sistematik yer almaktadõr. Gelişimin hedeflendiği bu süreçte, bireysel mesleki gelişim planõ hazõrlama ve uygulama süreci beş aşamadan oluşmaktadõr. Aşamalar, yararlanõlacak araçlarla birlikte sõrasõyla verilmektedir. Her bir aşamanõn amacõ ve süreçteki araçlarõn nasõl kullanõlacağõ bölüm içerisinde açõklanmõştõr. Öğretmenlerin hazõrladõğõ bireysel mesleki gelişim planlarõ, Okul Müdürü/OTMG koordinatörü tarafõndan bir araya getirilerek Okul Temelli Mesleki Gelişim Planõ hazõrlanõr ve bu plan Okul Gelişim Planõ ile ilişkilendirilir. 16

23 Okul Temelli Mesleki Gelişimi (OTMG) Planlama Süreci OTMG sürecini bir sistem olarak düşündüğümüzde, bu sürecin öğelerini, mesleki gelişimin planlanmasõ, uygulanmasõ, izlenmesi ve değerlendirilmesi şeklinde sõralayabiliriz. OTMG döngüsü, kapsamlõ ve tutarlõ bir yaklaşõmla yapõlandõrõlmõştõr. Bu yaklaşõmda, OTMG çalõşmalarõnõn okul gelişimi ve okul kültürü üzerinde olumlu etkilerinin olmasõ hedeflenmektedir. Aşağõda Şekil 3.1 de OTMG sürecinin döngüsü verilmiştir. 1. Öğretmenlerin bireysel gelişim planlarõnõn hazõrlanmasõ 4. OTMG nin değerlendirilmesi 2. Okul temelli mesleki gelişim planõnõn hazõrlanmasõ 3. Mesleki Gelişim Planlarõnõn uygulanmasõ ve izlenmesi Şekil 3.1 OTMG Sürecinin Döngüsü Şekil 3.1 e göre, OTMG süreci döngüsünün birinci basamağõnda öğretmenlerin bireysel mesleki gelişim planlarõnõn hazõrlanmasõ yer almaktadõr. İkinci basamakta öğretmenlerin mesleki gelişim planlarõ doğrultusunda okul temelli mesleki gelişim planõ hazõrlanmaktadõr. Gelişim planlarõnõn uygulanmasõ ve izlenmesi süreci ise üçüncü basamakta 17

24 yer almaktadõr. Son basamakta da öğretmenlerin öğrenmelerinin ve mesleki gelişimlerinin sistematik değerlendirilmesi ve uygulamalarõn gözden geçirilmesi yer almaktadõr. Değerlendirme çalõşmasõ, mesleki gelişimi destekleyecek daha sonraki öğrenme ihtiyaçlarõnõn belirlenmesinde katkõ sağlayacaktõr. a) OTMG Sürecinde Okul Müdürünün Sorumluluklarõ Okul Müdürü, okulda OTMG yi planlama, uygulama ve gelişimin izlenmesinden sorumlu olacaktõr. Bu doğrultuda; Pilot uygulama çalõşmalarõnõ, belirlenen Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri ve bu yeterlikleri geliştirmeye yönelik hazõrlanan Okul Temelli Mesleki Gelişim Kõlavuzundaki anlayõşõ içselleştirerek yürütülmesinden, Yaşam boyu öğrenme ilkesinin okul kültürüne kazandõrõlmasõndan, Karşõlõklõ güvene ve özdenetime dayalõ, demokratik bir okul kültürünün oluşturulmasõndan, Sorunlarõn giderilmesinde, yakõn çevre olanaklarõnõn tespit edilmesi ve işe koşulmasõndan, Okul Temelli Mesleki Gelişim uygulama çalõşmalarõnõ izlerken, eğitimin lideri olma sorumluluğu içerisinde öğretmenin bireysel mesleki gelişim planõnõn incelenmesi, öğretmenin uygulama sürecinde ihtiyaç duyduğu desteğin sağlanmasõ, öğretmene rehberlik edilmesi, uygulama sonuçlarõnõn değerlendirilmesinden, Öğretmenin mesleki gelişim planõnõn, okul gelişimine katkõsõ yönünde görüş ve önerilerin, eşit ilişki düzeyinde, destekleyici ve yapõcõ bir biçimde sunulmasõndan, Öğretmenin bireysel gelişim dosyasõnõn, öğretmenin kanõtlarõ çerçevesinde incelenmesinden, Okul Temelli Mesleki Gelişim uygulamalarõnõn okul, ilçe ve il genelinde yaygõnlaştõrõlmasõnda deneyimlerin aktarõlmasõ ve rehberlik edilmesinden sorumludur. 18

25 b) OTMG Sürecinde Öğretmenlerin Sorumluluklarõ Okuldaki öğretmenlerin; Genel yeterlikleri ve bu yeterlikleri geliştirmeye yönelik hazõrlanan Okul Temelli Mesleki Gelişim Kõlavuzundaki anlayõşõ içselleştirerek yürütmeleri, Yaşam boyu öğrenme ilkesi çerçevesinde kendi kişisel mesleki gelişimi için sorumluluk almalarõ, Kendi mesleki gelişiminin yanõ sõra, meslektaşlarõnõn, okulunun ve yakõn çevresinin gelişiminden sorumlu olmalarõ, OTMG sürecinde fõrsatlar oluşturmalarõ, Öğrencilerin en iyi ve en uygun eğitimi aldõklarõndan emin olmalarõ, Yansõtõcõ bir yaklaşõmla uygulamalarõnõ sürekli gözden geçirmeleri bilgi ve becerilerini geliştirmeleri, Yeni buluşlarõ, fikirleri, yaklaşõmlarõ ve teknolojileri dikkate alarak öğretim yöntem ve tekniklerini geliştirebilmeleri, Meslektaşlarõnõ, mesleki standartlarõ en üst düzeyde kazanmalarõ konusunda desteklemeleri, Kendi bakõş açõlarõnõ ve tecrübelerini meslektaşlarõyla paylaşmalarõ, Kariyer gelişimlerinin, kişisel uygulamalarõnõn ve başarõlarõnõn kayõtlarõnõ içeren güncel bir OTMG ürün dosyasõ tutmalarõ beklenmektedir. c) OTMG Koordinatörünün Sorumluluklarõ OTMG koordinatörü, öğretmenler kurulunca önerilen en az iki öğretmen arasõndan okul müdürünce belirlenir. Öğretmenler kurulu oluşturulamayan ya da en az iki öğretmen önerilemeyen okullarda koordinatör öğretmenlik görevi doğrudan okul müdürünce veya belirleyeceği bir öğretmenle yerine getirilecektir. OTMG koordinatörü, okulda OTMG çalõşmalarõnõn etkin bir biçimde yürütülmesini, bireysel mesleki gelişim planlarõnõn toplanõp bir araya getirilerek OTMG planõna ve Okul Gelişim Planõna yansõtõlmasõnda okul müdürüne yardõm eder. 19

26 OTMG koordinatörü nün başlõca sorumluklarõ aşağõda verilmiştir; Yakõn çevre ve okul olanaklarõnõn kullanõlmasõnda öğretmenlere destek olmak OTMG ile ilgili her türlü form ve kayõtlarõn veri tabanõnõn oluşturulmasõnda okul müdürüne yardõmcõ olmak. OTMG ile ilgili okulda yürütülmekte olan her türlü etkinliğin kayõt altõna alõnmasõnõ sağlamak. Her bir branşõn zümre başkanlarõ ile yürütülmekte olan sürecin izlenmesini koordine etmek. Okuldaki gelişim ile ilgili yõllõk gözden geçirmeleri yapmak ve bir sonraki yõlõn OTMG planlamalarõ hakkõnda öğretmenleri haberdar etmek. Öğrenme ihtiyacõ ve mesleki gelişim ihtiyacõ ile ilgili zümre başkanlarõnõn görüşlerinin alõnmasõnõ sağlamak. OTMG uygulamalarõndan elde edilen çõktõlarõ okul müdürüne raporlamak. d) Zümre Başkanlarõnõn Sorumluluklarõ Okulda OTMG çalõşmalarõnõn yürütülmesinde branş zümre başkanlarõnõn sorumluluklarõ şunlardõr: Okulda OTMG çalõşmalarõnda öğretmenleri desteklemek ve önerilerde bulunmak. Öğretmenlere rehberlik ederek onlarõn gelişimini desteklemek. Zümresindeki öğretmenlerin bireysel veya grup olarak gerçekleştirdikleri OTMG etkinlikleri sonucunda kõsa ve uzun dönemli oluşan etkileri izlemek. Öğrenci öğrenmesindeki kõsa ve uzun dönemli etkileri izlemek. Zümre öğretmenlerinin gelişim ihtiyaçlarõnõ gözden geçirmek. 20

27 Bireysel Mesleki Gelişimi Planlama Süreci Mesleki gelişimi planlama süreci aşamalarõ, sahip olduğunuz ve geliştirmeye ihtiyaç duyduğunuz ana yeterlikleri, alt yeterlikleri ve performans göstergelerini belirleyerek okul temelli mesleki gelişiminizi destekleyen planlamalar yapmanõza rehberlik edecektir. Bu çalõşma okullarda bireysel ya da grup çalõşmasõ olarak gerçekleştirilebilir. Kõlavuzun üçüncü bölümü beş aşamadan oluşmaktadõr. Öğrenme İhtiyaçlarõnõ Belirleme Öğrenme İhtiyaçlarõnõ Önceliklendirme Ulaşõlacak Hedefin Belirlenmesi Hedefe Ulaşmada İzlenecek Yolun Belirlenmesi (Bireysel Mesleki Gelişim Planõ Hazõrlõğõ) Bireysel Mesleki Gelişim Planõn Uygulamalarõnõn İzlenmesi ve Değerlendirilmesi İhtiyaç Belirleme Öncelikleri Belirleme Öğrenen (öğrenci/öğretmen) ihtiyacõnõn karşõlanmasõ İzleme ve Değerlendirme Hedef Belirleme İzlenecek Yolun Belirlenmesi Şekil 3.2 Bireysel Mesleki Gelişimi Planlama Süreci 21

28 Okul Temelli Mesleki Gelişim Planlama Sürecinin Aşamalarõnda Kullanõlacak Araçlar AŞAMALAR KULLANILACAK ARAÇLAR* Öğrenme İhtiyaçlarõnõ Belirleme Öz değerlendirme, gözlem, görüşme, kayõtlõ verilerin incelenmesi, KEFE Öğrenme İhtiyaçlarõnõ Önceliklendirme Önceliklendirme matrisi Elmas Oyunu (tercihli) Ulaşõlacak Hedefin Belirlenmesi Odak Çarklarõ (tercihli) Hedefe Ulaşmada İzlenecek Yolun Belirlenmesi Anahtar Sorular Bireysel Mesleki Gelişim Planõ Güç Alanõ Analizi * Aşamalara ilişkin araçlarõ ihtiyacõnõza göre seçip kullanabilirsiniz. Aşağõda bütün aşamalarõn amaçlarõ ve her aşamada yararlanõlacak araçlarõn kullanõmõna ilişkin açõklamalar ve araç örnekleri verilmiştir. Araçlardan bazõlarõnõn kullanõmõ tercihe bõrakõlmõştõr. İhtiyaçlarõnõz ile çevre koşul ve olanaklarõnõzõ dikkate alarak tercihli araçlardan da yararlanabilirsiniz. Kullanõmõ tercihe bõrakõlmõş alternatif araç ve açõklamalarõ ise Ek 5 de verilmiştir. 1. Aşama: İhtiyaçlarõ Belirleme İhtiyaç Analizi Nedir? İhtiyaç Analizi, öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarõnõn neler olduğunu, hangi ölçüde karşõlandõğõnõ ve öğrenmeyi etkileyen faktörleri belirlemeye yarar. Mevcut durum ile ulaşõlmak istenilen durum arasõndaki farkõ ortaya koymaya yarayan bir süreçtir. Bu süreç, önceliklerin belirlenmesi ve kaynaklarõn yerinde kullanõlmasõ için akõlcõ bir yaklaşõm sağlayacaktõr. 22

29 Amacõ Nedir? Öğretmenin mesleki gelişim ihtiyacõnõ öğrencinin öğrenim gereksinimini dikkate alarak belirlemesini amaçlar. Öğretmenlerin mesleki gelişimlerini planlarken öğrenen ihtiyacõnõn ortaya çõkarõlmasõ, öğretmenin mesleki gelişimini öğrenme odaklõ belirlemesini, öğrenci ve velilerin okulla ilgili memnuniyetinin artmasõnõ sağlayacaktõr. Nasõl Yapõlõr? Öğrencinin Öğrenim Hedefleri Öğrencinin Mevcut Performansõ Öğrencinin Öğrenim Gereksinimi Öğrencinin öğrenme ihtiyacõnõ karşõlayacak öğretmen yeterlikleri Öğretmenin Mevcut Performansõ Öğretmenin Mesleki Gelişim İhtiyacõ İhtiyaç belirleme çalõşmasõ, öğrencinin öğrenme gereksinimi ve öğretmenin mesleki gelişim ihtiyacõ olmak üzere iki amaç için yapõlõr. Her bir öğretmen, öğrencilerinin öğrenim hedefleri ve mevcut öğrenme performansõ arasõndaki farkõ belirleyerek öğrencinin öğrenme gereksinimini belirler. Böylece öğretmen, öğrencinin öğrenme gereksinimini karşõlayacak mesleki gelişim ihtiyacõnõ da ortaya çõkarõr. İhtiyaçlarõ belirleme;! gözlem,! görüş alma,! öz değerlendirme,! kayõtlõ verileri inceleme, gibi veri toplama yöntemlerinden bir veya birkaçõ kullanõlarak yapõlabilir. Görüşler; öğrenci, veli, meslektaş ve idarecilerden alõnabilir. Görüş alma için Ek 4 ve IV. Bölümdeki formlardan, öz değerlendirme için de Ek 3 Formdan yararlanõlabilir. Kayõtlõ veriler için öğrenci başarõ değerlendirme sonuçlarõ, tutanaklar, öğrenci dosyalarõ, arşiv vb dokümanlara başvurulabilir. Her öğretmen, öğrencilerinin öğrenme gereksinimlerini belirledikten sonra mesleki gelişim ihtiyacõna yönelik olarak KEFE analizi yapar. Kefe Analizini bireysel ya da grup halinde yapabilirsiniz. Oluşturulacak gruplarõn dört kişiyi geçmemesi önerilir. 23

30 KEFE (SWOT) Analizi KEFE Analizi Nedir? KEFE (Kuvvetli Eksik (zayõf); Fõrsat Endişe) Analizi, öğretmenlerin meslek yaşantõsõ ile ilgili güçlü yönlerini ve eksikliklerini bir bütün halinde görmesine, ayrõca eksik yönlerini geliştirmesine yarayan fõrsatlarõ ve karşõlaşabileceği güçlükleri saptamasõna yardõmcõ olan bir tablodur (Çalõşma Kağõdõ 1.1). Amacõ Nedir? KEFE Analizi tablosunda; Kuvvetli Yönler, öğretmenin mesleki gelişiminde yardõmcõ olacak nitelikleri bütün olarak görmesine, Eksik Yönler, geliştirilmek istenen alanlarõ belirlemesine, Fõrsatlar, başarõ şansõnõ artõracak dõşsal etkenleri saptamasõna, Endişeler (zorluklar), ise bireysel gelişim sürecinde karşõlaşõlabilecek çevresel riskleri belirlemesine yardõmcõ olur. KEFE Analizinde, Kuvvetli ve Eksik yönler içsel, Fõrsatlar ve Endişeler ise dõşsal faktörleri içermektedir. KEFE Analizi Tablosu Nasõl Kullanõlõr? Öğretmen/öğretmenler ihtiyaç analizi sonucu belirlediği sorunlar ve/veya öğrenme ihtiyaçlarõnõ KEFE analizinin eksik yönler bölümüne yazar. Zayõf yönlerin geliştirilmesinde destekleyici faktörler, kuvvetli yönler ve fõrsatlar bölümüne, engelleyici olabilecek faktörler ise endişeler bölümüne beyin fõrtõnasõ tekniği ile yazõlõr. 24

31 KEFE ANALİZİ + - Mevcut Durum İçsel Kuvvetli Yönler EksikYönler Gelecek Dõşsal Fõrsatlar (Olanaklar) Endişeler (Tehditler) Aşağõda ihtiyaç analizini gerçekleştirmiş bir grup öğretmenin öğrenme öğretme süreci ile ilgili KEFE analizi örneği verilmiştir. *KUVVETLİ YÖNLER Davranõş yönetimi konusunda deneyimliyim. Araştõrma yapmayõ seviyorum. Zamanõ etkili kullanabiliyorum. Öğrencilerimle rahat iletişim kurabiliyorum. * Bu alana yazacağõnõz kuvvetli yönleriniz, zayõf yönlerinizi geliştirmede size yardõmcõ olacaktõr. *FIRSATLAR Üniversitelerle iletişim kurabilirim. Okulumda internet bağlantõsõ var. Deneyimli öğretmen arkadaşlarõm var. *EKSİK YÖNLER (Geliştirilmek İstenen Yönler) Devamsõzlõk yapan öğrencilerim var. Öğrencilerim matematik dersini sevmiyor. Etkinliklerden istediğim sonucu alamõyorum. Öğrencilerim yorum yapamõyorlar. Teknolojik araçlarõ kullanmakta yetersizim. Bireysel farklõlõklara uygun plan yapamõyorum. * Sõnõf içinde yaşadõğõnõz sorunlarõ ve kendinizle ilgili geliştirmeye ihtiyaç duyduğunuz alanlarla ilgili mevcut durumu içerir. *ENDİŞELER Alternatif değerlendirme yöntemi olarak uygulanabilecek proje çalõşmalarõnõn pahalõya mal olmasõ. Velilerin ilgisiz olmasõ * Eksik yönlerinizi geliştirirken yararlanabileceğiniz dõşsal olanaklardõr. * Eksik yönlerinizi geliştirirken karşõlaşabileceğiniz dõşsal tehditlerdir. 25

32 Tablo yatay olarak ortadan ayrõldõğõnda üst taraf mevcut duruma yönelik içsel faktörleri alt taraf ise gelecekte yararlanõlabilecek ya da karşõlaşõlabilecek dõşsal faktörleri; dikey olarak ortadan ayrõldõğõnda ise sol taraf olumlu, sağ taraf ise olumsuz olan yönleri bir bütün olarak görmemizi sağlar. 2. Aşama: Öncelikleri Belirleme Önceliklendirme Matrisi Nedir? KEFE Analizi nde belirlenen eksik yönlerin önemlilik ve zorluk derecesine göre sõralanmasõnõ sağlayan bir tablodur. Amacõ Nedir? Önceliklendirme çalõşmasõ, öncelikli (daha kolay ulaşõlabilir) öğrenme ihtiyacõna odaklanõlmasõnõ sağlayarak zamanõn ve emeğin işlevsel kullanõlmasõnõ sağlar. Önceliklendirme Çalõşmasõ Nasõl Yapõlõr? KEFE Analizi tablosunda öğretmen/ öğretmenlerin belirledikleri eksik yönler, önemlilik ve zorluk derecesine göre sõralanõr.! Önceliklerinizi belirlemek için aşağõda verilen önceliklendirme matrisi veya Ek 5.1 de verilen elmas oyunu çalõşmasõnõ kullanabilirsiniz. Önceliklendirme Matrisi Çok önemli Çok önemli ve aşõlmasõ kolay olan yönler Çok önemli ve aşõlmasõ zor olan Yönler ÖNEM DERECESİ Daha az önemli ve aşõlmasõ kolay olan yönler Orta derecede önemli olan yönler Daha az önemli ancak aşõlmasõ zor olan yönler Az önemli Kolay ZORLUK DERECESİ Zor 26

33 Tablonun sol üst bölümünde yer alan ifadeler öğretmenin öncelikli olarak çalõşacağõ öğrenme ihtiyaçlarõnõ gösterir. Eksik yönlerinizi çözmeye, en önemli fakat yapõlmasõ kolay olandan başlamanõz tavsiye edilir. Aşağõda öğretmen/öğretmenler tarafõndan yapõlan önceliklendirme çalõşmasõ örneği görülmektedir. Önceliklendirme çalõşmasõ yaparken ifadelerinizi yapõşkanlõ, küçük not kağõtlarõ üzerine yazabilirsiniz. Bu size önemlilik ve zorluk derecesine karar verirken çizelge üzerinde yer değiştirme kolaylõğõ sağlayacaktõr. Çok önemli ÖNEM DERECESİ Etkinliklerden istediğim sonucu alamõyorum Teknolojik araçlarõ kullanmakta yetersizim Devamsõzlõk yapan öğrencilerim var. Öğrencilerim yorum yapamõyorlar Az önemli Kolay ZORLUK DERECESİ Zor! Önceliklendirme, grup çalõşmasõna katõlan her öğretmen için farklõ olabilir. Sizin önceliğiniz grubun önceliğinden farklõysa kendi belirlediğiniz sorun ile ilgili olarak hedef belirleyebilirsiniz. Önceliğiniz grubun diğer bireyleri ile ortaksa, gelişim hedefinizi grup olarak belirleyebilirsiniz. 27

34 3. Aşama: Ulaşõlacak Hedefin Belirlenmesi Hedef belirleme nedir? Öğrencinin öğrenme ihtiyacõnõ karşõlamaya yönelik öğretmenin mesleki gelişim hedef/hedeflerini belirlemesidir. Amacõ nedir? Hedef belirlemek, öğrenme ihtiyacõnõ karşõlamaya yönelik izlenecek yolun belirlenmesinde en etkili yolun bulunmasõnõ sağlar. Nasõl yapõlõr? Hedef belirleme, önceliklendirme çalõşmasõ sonucu belirlenen öğrenme ihtiyacõ ile ilgili nerede olmak istediğinizin ifade edilmesidir. Sorunun nedenlerini ve çözüm yollarõnõ analiz etmek, hedefinizi daha analitik bir bakõş açõsõyla belirlemenizde yardõmcõ olacaktõr. Bunun için Ek 5.2 de verilen odak çarklarõnõ kullanmanõz önerilir. Hedef belirleme çalõşmasõ için öğretmenlik mesleği genel yeterliklerini incelemeniz, çözmek istediğiniz sorunun hangi yeterlik ile ilişkili olduğunu belirlemeniz gerekmektedir. Bu aşamada öğretmen, belirlediği öğrenme ihtiyacõnõn çözümü ile ulaşacağõ durumu, gelişim ve değişimi resim, simge, yazõ veya sloganlarla ifade eder. Ulaşõlmak istenen hedef belirlenirken öğretmen hayallerini de işe koşar.! Eğer grup olarak çalõşõyorsanõz, grubun güdülenmesini artõrmak için hedefinizi görselleştirmeniz önerilir. Aşağõda örnek bir görselleştirme çalõşmasõ yer almaktadõr. 28

35 Belirlediğiniz öğrenme ihtiyacõ öğretmen yeterliklerinin hangi alanõ ile ilişkili olabilir? Bakõnõz, Okul Temelli Mesleki Gelişim Klavuzu Ek-3 Sayfa Kasõm 2006 tarih ve 2590 sayõlõ Tebliğler Dergisi. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri 29

36 4. Aşama: Hedefe Ulaşmada İzlenecek Yolun Belirlenmesi (Mesleki Gelişimde Strateji Geliştirme) Alice: Lütfen söyler misin, hangi yoldan gitmeliyim? Kedi: Bu büyük ölçüde nereye ulaşmak istediğine bağlõ Alice: Nereye gideceğim çok da fark etmez Kedi: O zaman hangi yolu takip edeceğin de fark etmez Alice:... bir yere ulaştõğõm sürece... diye açõklar... Kedi: Şüphe yok ki bunu yapabilirsin... Çok yürümeyi göze aldõğõn sürece... (Alice Harikalar Diyarõnda) Strateji geliştirme nedir? Strateji geliştirme, veri toplama, analiz etme gibi bilimsel süreçlerle geliştirilmek istenen alana ilişkin fikirler üretmeye, seçenekler geliştirmeye yönelik yol haritasõnõn çizilmesidir. Hedefe ulaşmada izlenecek yolun belirlenmesi, mesleki gelişimi planlamada önemli bir aşamadõr. Bu süreçte yapõlacak her çalõşmanõn bilimsel dayanaklõ ve doğru biçimde belirlenmesi, mesleki gelişim planõnõn başarõyla gerçekleştirilmesinde önemli bir role sahiptir. Amacõ nedir? Strateji geliştirme, yeterliğin geliştirilmesine yönelik mesleki gelişim planõ hazõrlama sürecinde belirlenen sorunun sistematik olarak çözülmesine yardõm eder. Bu süreçte öğretmen, III. aşamada, çözümünü hedeflediği soruna yönelik olarak mevcut durumunu tespit eder, mesleki gelişime yönelik araştõrmalar yapar, araştõrma sonuçlarõna göre gelişim faaliyetlerini belirler. Bu süreç mesleki gelişime yönelik bireysel mesleki gelişim planõndan önce bir ön hazõrlõk niteliğindedir. Nasõl yapõlõr? Strateji geliştirme sürecinde aşağõdaki anahtar sorulara cevap aranõr. Bu sorular mesleki gelişimi planlama sürecine yönelik temel basamaklarõ oluştururlar.! Şu an neredeyim?! Neleri bilmeliyim?! Neler yapabilirim? 30

37 Anahtar sorulara vereceğiniz yanõtlar, çözüme yönelik stratejiler geliştirmenizde size yardõmcõ olacaktõr. ANAHTAR SORULAR 1. Şu an neredeyim? 2. Neleri bilmeliyim? 3. Neler yapabilirim? 1. Şu an neredeyim? ( Belirlenen sorunla ilgili mevcut durum tespiti) Birinci basamakta öğretmen, soruna/mesleki yeterliklerine ilişkin olarak mevcut uygulamalarõnõ değerlendirir. Bu bölümde Şu an neredeyim? sorusuna yanõt aranõr. Bunu yaparken öğretmenin yaptõğõ çalõşmalara ilişkin bilgilere, veri toplayarak ve bu verileri analiz ederek ulaşmasõ beklenir. Veri toplama araçlarõ için kõlavuzun 4. bölümünde veya Ek lerde yer alan araçlardan yararlanabilir ya da bu araçlarõ okul ve sõnõf ortamõnõza göre uyarlayabilir veya geliştirebilirsiniz. Öğretmenlerin ihtiyaç duyduklarõ verileri toplayabilmeleri için bu aşamaya yeterli süre ayõrmalarõ gereklidir (Çalõşma Kağõdõ 1.3). 31