A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV Burça Kızılırmak

Transkript

1 A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV Sorular eşit ağırlıktadır. 1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız a. Fisher etkisi ve likidite etkisi kavramlarını tanımlayarak para politikasının nominal faiz oranları üzerindeki etkilerini tartışınız. b. Faizlerin vade yapısının bekleyişler teorisi ni ve para politikasının etkileri konusundaki sonuçlarını açıklayınız. 2. Etkinlik ücreti hipotezine ilişkin aşağıdaki ifadelerin doğruluğunu tartışınız. a. Ekonomi büyüdükçe gönülsüz işsizlik azalacak ve sonuçta ortadan kalkacaktır. b. İşsizlik sigortası işsizliğin artmasına neden olur 3. Shapiro-Stiglitz modelinde ekonomide L kadar işçi ve N kadar firma olduğu, işçilerin yaşamboyu faydasının U = 0 e ρt (çalışıyorsa) (çalışmıyorsa) (kaytarıyorsa) (kaytarmıyorsa) olduğu varsayılmaktadır. Burada w(t) ücret, e(t) işçilerin gayret düzeyidir. İşçilerin işlerini kaybetme olasılığı, zaman birimi başına, kaytarmıyorlarsa b, kaytarıyorlarsa q+b dir. Ka yt arm ayan ve kaytaran işçi sayıları sırasıyla L(t) ve S(t) ve üretim fonksiyonu F( ) ile gösterilirse firmaların karı π ( t) = F(eL(t)) w(t)[l(t) + S(t)] dir. Bu modelde kaytarmama koşulu (no-shirking condition) ve firma işgücü talebi sırasıyla aşağıdaki gibi bulunmaktadır: L e w = e + ρ + b, e F'(eL) = w L NL q Bu model u(t)dt, w(t) e(t) u(t) = 0 0 e(t) = e a. dengede her zaman işsizlik öngörür mü? Neden? b. para politikası karşısında fiyatlarda bir miktar katılık olmasını açıklar mı? Neden?,

2 4. Bir ekonomide üretim fonksiyonunun Y = K α L 1-α (0<α<1) olduğu varsayılmaktadır. Burada K sermaye, L işgücü miktarını göstermektedir. Ayrıca işgücünün sabit n oranında büyüdüğü, tasarruf oranının (s) sabit olduğu ve sermayenin sabit oranda (δ) aşındığı varsayılmaktadır. Kişi başı sermaye stokunu k = K/L olarak tanımlayınız ve bundaki değişmeyi (k ) s, y(=y/l) ve δ nın bir fonksiyonu olarak göstererek aşağıdakileri yanıtlayınız. a. Bu modele göre dinamik etkinizlik mümkün müdür? Neden? b. Bu modelin yakınsama ile ilgili sonucu nedir? Bu sonuç ampirik çalışmalarla doğrulanmış mıdır (derste konuşulan ampirik çalışmalar dahilinde)?

3 A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I DÖNEM SONU SINAVI Sorular eşit ağırlıktadır. 1. Kapalı bir ekonomide üretim y y + b( Π Π ) e = b>0 (1) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı ve Π e enflasyon beklentisini göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu ve politika yapıcılarının bekleyişler belirlendikten sonra enflasyon oranını seçtikleri varsayılmaktadır. Para politikasının amacı, aşağıdaki fonksiyonu minimize etmektir. L = (1/2)(y-k) 2 + (1/2)a( Π Π * ) 2 k>y, a>0 (2) Burada Π * sosyal olarak optimal olan enflasyon oranıdır. c. Enflasyonun optimal denge düzeyini bulunuz (ipucu: (1) no lu denklemi (2) de yerine korarak optimizasyon işlemini yapınız.). Politika yapıcının belirlediği bu düzey sosyal olarak optimal olandan yüksek mi düşük mü olacaktır? d. Diyelim ki para politikası yönetimi amaç fonksiyonu aşağıdaki gibi olan bir yöneticiye verilmiştir. L = (1/2)(y-k) 2 + (1/2)a ( Π Π * ) 2 Optimizasyon problemini yeniden çözerek para politikasının bu şekilde delege edilmesinin sosyal açıdan daha mı iyi daha mı kötü olacağını tartışınız. 2. a. Etkinlik ücreti hipotezini açıklayınız. Bu hipotezin açıklamaya çalıştığı olgu nedir? b. Shapiro Stiglitz modelinde firmanın kaytarma üzerindeki kontrolünün azalması etkinlik ücretlerini ne yönde etkiler? Neden? 3. Solow ve Ramsey büyüme modellerini, varsayımlarını da dikkate alarak a. dengede büyüme ile ilgili sonuçları b. piyasa çözümünün etkinliği açılarından karşılaştırarak açıklayınız.

4 4. Aşağıdaki içsel büyüme modelinde a L işgücünün Araştırma ve Geliştirme (AR&GE) faaliyetlerinde çalışan kısmını göstermektedir. Üretim bilgilerin üretilme hızı L = nl γ θ = [a LL] A, sermaye birikimi K = sy A α 1 α Y = K [A(1 a L )L], yeni ve işgücü artış hızı eşitlikleri tarafından belirlenmektedir. 0<α<1, θ<1 ve a L nin sabit olduğu varsayımları altında aşağıdaki soruları yanıtlayınız. a. Dengede A nın büyüme hızının g A A γn = = olduğunu gösteriniz. Bu modelde nüfus A 1 θ artış hızının (n) uzun dönem büyüme oranı üzerinde pozitif etkiye sahip olmasına getirilen açıklama nedir? b. Bu model ülkeler arası gelir farklılıklarını açıklamakta ne kadar başarılıdır? Tartışınız.

5 Sorular eşit ağırlıktadır. 1. Kapalı bir ekonomide üretim y y + b( Π Π ) A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT II ARA SINAV, e = b>0 (1) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı ve Π e enflasyon beklentisini göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu ve politika yapıcılarının bekleyişler belirlendikten sonra enflasyon oranını seçtikleri varsayılmaktadır. Para politikasının amacı, aşağıdaki fonksiyonu minimize etmektir. L = (1/2)(y-k) 2 + (1/2)a( Π Π * ) 2 k>y, a>0 (2) Burada Π * sosyal olarak optimal olan enflasyon oranıdır. e. (1) ve (2) no lu denklemleri kısaca yorumlayarak arkasındaki iktisadi mekanizmayı ve varsayımları belirtiniz. f. Bu modele dayanarak merkez bankalarının bağımsızlığı savunulabilir mi? Neden? (Modelin çözümünü de bularak yanıtlayınız) 2. Shapiro-Stiglitz modelinde ekonomide L kadar işçi ve N kadar firma olduğu, işçilerin yaşamboyu faydasının U = 0 e ρt u(t)dt, (çalışıyorsa) (çalışmıyorsa) (kaytarıyorsa) (kaytarmıyorsa) olduğu varsayılmaktadır. Burada w(t) ücret, e(t) işçilerin gayret düzeyidir. İşçilerin işlerini kaybetme olasılığı, zaman birimi başına, kaytarmıyorlarsa b, kaytarıyorlarsa q+b dir. Kaytarmayan ve kaytaran işçi sayıları sırasıyla L(t) ve S(t) ve üretim fonksiyonu F( ) ile gösterilirse firmaların karı π ( t) = F(eL(t)) w(t)[l(t) + S(t)] dir. Bu modelde kaytarmama koşulu (no-shirking condition) ve firma işgücü talebi sırasıyla aşağıdaki gibi bulunmaktadır: w(t) e(t) u(t) = 0 L e w = e + ρ + b, e F'(eL) = w L NL q 0 e(t) = e a. Bu modelde işsizlik, işçilerin disipline edilmesinde nasıl bir işlev görmektedir? b. Bu modele göre e daki artış etkinlik ücretlerini nasıl etkiler? Matematiksel gösterimini yapınız ve bulduğunuz sonucun sözel açıklamasını yapınız.,

6 3. Zımni sözleşme teorisi ile etkinlik ücreti teorisi arasındaki temel benzerlik ve farklılıklar nelerdir? Açıklayınız. 4. Bir ekonomide üretim fonksiyonunun Y= F(AK,L) olduğu ve bu fonksiyonun Inada koşullarını sağladığı varsayılmaktadır. Burada K sermaye, L işgücü miktarını göstermektedir. Ayrıca işgücünün sabit n oranında büyüdüğü, tasarruf oranının (s) sabit olduğu ve sermayenin sabit oranda (δ) aşındığı varsayılmaktadır. Kişi başı sermaye stokunu k = K/L olarak tanımlayınız ve bundaki değişmeyi (k ) s, y(=y/l) ve δ nın bir fonksiyonu olarak göstererek dengede büyümenin özelliklerini Solow büyüme modeli ile karşılaştırınız.

7 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT II DÖNEM SONU SINAVI Aşağıdaki soruları yanıtlayınız: a. Para politikası hangi koşullarda ve hangi varsayımlarla aşağıdaki gibi bir sonuç ortaya çıkarır? Neden? Kısa vadeli finansal varlıkların nominal faiz oranları düşerken uzun vadeli finansal varlıkların nominal faiz oranları yükselmektedir. b. Para politikasının yürütülmesinde kural-takdir (rules vs discretion) tartışmasında kural uygulanmasının olumlu ve olumsuz tarafları neler olarak ileri sürülmüştür? Para politikasının uygulanmasında takdir e alternatif yöntemler neler olabilir ve bunlar sorunu nasıl çözer? Kısaca açıklayınız. 2. Aşağıdaki basit etkinlik ücreti modelinde e işçilerin gayreti, w ücret, x, rezervasyon ücreti, Π firmanın karı, L çalışan işçi sayısı, A genel üretkenlik indeksidir. Bir i firmasında çalışanların gayret fonksiyonunun e i = (w i -x) β (0<β<1), üretim fonksiyonunun Y = F(e i L i ) = A(e i L i ) α ve toplam maliyetlerinin ücret ödemelerinden oluştuğu (W i L i ) varsayılmaktadır. Firmaların ücret (w i ) ve istihdam (L i ) düzeyini seçerek karlarını maksimize ettikleri varsayımıyla rezervasyon ücreti firmaların işgücü talebi ve ücretlerini nasıl etkiler? Matematiksel olarak gösteriniz ve nedenlerini açıklayınız. [İpucu: Π i = Y i - w i L i ] 3. Solow büyüme modelinde sermaye birikimi denklemi k ( t) = sf ( k( t)) ( δ + n ) k( t) ile gösterilmektedir. Burada s tasarruf oranı, k kişi başına sermaye stoku, n L nüfus artış hızı ve δ aşınma oranıdır. a. Altın kural tasarruf oranı nedir? Modeli kullanarak bu oranı belirleyiniz. b. Bu modelde tasarruf oranının ekonomik büyüme ve kişi başı gelir üzerindeki etkisi nedir? 4. a. Solow ve AK büyüme modelleri büyümenin belirleyicileri ile ilgili olarak hangi koşullarda benzer sonuçlar verir? b. Ekonomik büyümenin Araştırma ve Geliştirme harcamalarına dayandırıldığı içsel büyüme modellerine göre piyasada rekabetin artması ekonomik büyümeyi ne yönde etkiler? Neden? L

8 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV Aşağıdaki ifadelerin doğruluğunu nedenleriyle birlikte tartışınız. a. Enflasyonu kalıcı olarak düşürmek isteyen bir Merkez Bankası, enflasyonun düştüğü bir dönemde para arzını geçici olarak ve hızla arttırabilir. b. Kydland ve Prescott (1977) tarafından geliştirilen modelde zaman tutarsızlığı, para politikasının siyasi etkiler nedeniyle zaman içinde değiştiği anlamına gelir. 2. Para politikasının yürütülmesinde takdir yerine kural uygulanması (rules vs discretion) ile ilgili olarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız. a. Literatürde neden böyle bir öneri getirilmiştir ve hangi sorunu çözmeye yöneliktir? b. Bu uygulamaya gidilirse Phillips eğrisi nasıl etkilenir? Neden? 3. a. Etkinlik ücreti hipotezine göre işgücü arz fazlası olması durumunda reel ücret katı mıdır? Neden? b. Shapiro-Stiglitz modelinde ekonomide L kadar işçi ve N kadar firma olduğu, işçilerin yaşamboyu faydasının U = 0 e ρt u(t)dt, (çalışıyorsa) (çalışmıyorsa) (kaytarıyorsa) (kaytarmıyorsa) olduğu varsayılmaktadır. Burada w(t) ücret, e(t) işçilerin gayret düzeyidir. İşçilerin işlerini kaybetme olasılığı, zaman birimi başına, kaytarmıyorlarsa b, kaytarıyorlarsa q+b dir. Kaytarmayan ve kaytaran işçi sayıları sırasıyla L(t) ve S(t) ve üretim fonksiyonu F( ) ile gösterilirse firmaların karı π ( t) = F(eL(t)) w(t)[l(t) + S(t)] dir. Bu modelde kaytarmama koşulu (no-shirking condition) ve firma işgücü talebi sırasıyla şu şekilde bulunmaktadır: w(t) e(t) u(t) = 0 L e w = e + ρ + b, e F'(eL) = w L NL q Bu modele göre işgücü arzı arttığında ücretler ve istihdam ne yönde değişir? Matematiksel gösterimini yapınız ve bulduğunuz sonucun sözel açıklamasını yapınız. 4. İçeridekiler-dışarıdakiler (insiders-outsiders) ile kalıcılık (hysteresis) modellerini aşağıda maddeler açısından karşılaştırınız. a. İşçiler ile ilgili varsayımları, 0 e(t) = e b. Ekonomik dalgalanmalar karşısında ücretlerin hareketi ile ilgili sonuçları.,

9 A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I DÖNEM SONU SINAVI Sorular eşit ağırlıktadır. 1. Kydland ve Prescott (1977) tarafından geliştirilen modelde kapalı bir ekonomide üretim e y = y + b( Π Π ), (b>0) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı ve Π e enflasyon beklentisini göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu ve politika yapıcılarının enflasyon oranını doğrudan belirleyebildiği varsayılmaktadır. Para politikasının amacı, aşağıdaki fonksiyonu minimize etmektir. L = (1/2)(y-y*) 2 + (1/2)(Π-Π * ) 2 y*>y (2) Burada Π * sosyal olarak optimal olan enflasyon oranıdır. Bu modeli, aşağıdaki varsayımları kullanarak ayrı ayrı çözünüz ve politika yapıcının seçeceği optimal enflasyon oranını Π * cinsinden bularak karşılaştırınız. g. Enflasyon oranı, bekleyişler belirlenmeden önce seçilmektedir (beklenen enflasyon politika yapıcının ilan ettiği enflasyon oranına göre belirlenir). h. Enflasyon oranı, bekleyişler belirlendikten sonra seçilmektedir. 2. Aşağıdaki modellerde ekonomi büyüdükçe gönülsüz işsizlik azalır mı? Nedenleriyle birlikte tartışınız. a. Kalıcılık (hysteresis) modeli, b. Arama-eşleşme (search and matching) modeli.

10 3. Bir ekonomide üretim fonksiyonunun Y = (A K K) α (A L L) β olduğu varsayılmaktadır. Burada K sermaye, L işgücü miktarını göstermektedir. Ayrıca işgücünün sabit n oranında büyüdüğü, A K nin büyüme hızının g K, A L nin büyüme hızının g L, tasarruf oranının (s) sabit olduğu ve sermayenin sabit oranda (δ) aşındığı varsayılmaktadır. a. Bu modelin Solow tipi bir büyüme modeli sayılabilmesi için üretim fonksiyonunda yer alan parametrelerle ilgili hangi varsayımların yapılması gerekir? Nedenleriyle açıklayınız. b. Soruda verildiği şekliyle modelde ülkeler arası yakınsama mümkün müdür? Neden? 4. AK modelinde firmaların Y(t) = AK(t) fonksiyonu kullanarak üretim yaptığı, sermaye birikiminin I = K + δk ve hane halklarının yaşam boyu faydalarının σ C( t) 1 e 1 1 σ ρt olduğu varsayılmaktadır. Firmaların yaşam boyu net nakit akımlarını maksimize etmeleri r = dy/dk δ sonucunu, hane halklarının finansal varlık birikimi kısıtı altında yaşam boyu C faydalarını maksimize etmeleri = σ[ r ρ] C patikasında Y, K ve I C ile aynı oranda büyümektedir. sonucunu vermektedir. Dengeli büyüme a. Bu modelin neoklasik büyüme modelleri ile sonuçları bakımından temel farklılıklarını belirterek bu farklılıkların ortaya çıkış nedenlerini açıklayınız. b. Bu modelde piyasa çözümü etkin midir? Sosyal planlamacının çözümünü bularak gösteriniz ve bulduğunuz sonucun nedenini tartışınız.[ipucu: sosyal planlamacının kısıtı sermaye birikimi özdeşliğidir.] Not: Seçim değişkeninin y, durum değişkeninin x olduğu dinamik optimizasyon probleminde Hamiltonian H = f(y,x)e ρ + μ g(y,x) iken birinci mertebe koşullar H/ y = 0, H/ x = -μ dür.

11 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT II ARA SINAV e 1. Kapalı bir ekonomide üretim y = y + b( Π Π ) + ε (b>0) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı, Π e enflasyon beklentisi ve ε dışsal şokları göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu varsayılmaktadır. Bu modelde önce bekleyişler belirlenmekte, sonra ε ortaya çıkmaktadır. Politika yapıcılar bundan sonra enflasyon oranını seçerler. Para politikasının amacı, aşağıdaki fonksiyonu minimize etmektir. L = (1/2)(y-y*) 2 + (1/2)a( Π Π * ) 2 y*>y, a>0 Burada Π * sosyal olarak optimal olan enflasyon oranıdır ve politika yapıcı bir taahhütte bulunmaksızın politikayı belirler. Dengede enflasyon oranı Π = Π * + ( b / a)( y * y) ( b / a)ε bulunmaktadır. Ekonomiye gelen şokların (ε ) varyansının yüksek olması durumunda aşağıdaki alternatif yöntemlerin soruda verilene göre enflasyon düzeyi bakımından daha mı iyi daha mı kötü sonuç vereceğini tartışınız. i. Para politikasının enflasyona daha fazla önem veren bir politika yapıcıya bırakılması, j. Takdir yerine kural koyma 2. Faizlerin vade yapısına ilişkin bekleyişler teorisinin geçerli olduğu varsayımıyla aşağıdaki soruları yanıtlayınız. a. Bu yıl (t) bir ekonomide bir yıl vadeli varlıkların faiz oranı (i 1 t =) %1, iki yıl vadelilerin (i 2 t =) %1.5 üç yıl vadelilerin (i 3 t =) %2 ve dört yıl vadelilerin faiz oranı (i 4 t =) %2.5 tur. Vade primini 0 alarak önümüzdeki üç yıl boyunca (t+1, t+2, t+3) bir yıl vadeli varlıkların faiz oranlarını (i 1 t+1, i 1 t+2, i 1 t+3 ) bulunuz. b. Likidite etkisi geçerli ise uzun vadeli nominal faiz oranlarının para arzındaki kalıcı bir artıştan nasıl etkilenmesi beklenir? Açıklayınız. 3. Aşağıdaki zimni sözleşme modelinde işçilerin fayda fonksiyonu u = C α L β dır (0<α<1, β>1), firmaların üretim fonksiyonu Y = A i L γ dir (0<γ<1) olarak alınmıştır. Burada C işçilerin tüketim düzeyi ve L çalışma miktarıdır. A, kar fonksiyonunu kaydıran bir faktördür ve kesikli rassal bir değişkendir. A nın herhangi bir A i değerini alma olasılığı p i

12 dir (i=1, K) ve A=A i iken L=L i ve w=w i olmaktadır. Firmalar C i (=w i L i ) ve L i yi kontrol ederek karlarının beklenen değerini [E(Π i ) =Σ K 1 p i (Y i -w i L i )] maksimize eder. Kısıt, işçilerin beklenen faydasının [E(u)] rezervasyon fayda düzeyinden (u 0 ) yüksek olmasıdır. a. Modeli çözerek C ve L değerini bulunuz. b. Bulduğunuz çözüme göre talep dalgalanmaları karşısında istihdam ve ücret hangi yönde hareket eder? 4. Aşağıdaki ifadeler doğru mu yanlış mıdır? Tartışınız. a. Neoklasik model ile arama-eşleşme modelleri arasında işsizliğin niteliği (gönüllü veya gönülsüz olması) bakımından hiçbir farklılık yoktur ancak talep dalgalanmaları karşısındaki hareketi iki model arasında farklılık gösterir. b. İçeridekiler-dışarıdakiler modelinde işsizlik düzeyi ücretlerin sektörler arasındaki dağılımından etkilenir.

13 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT II DÖNEM SONU SINAVI Aşağıdaki basit etkinlik ücreti modelinde e işçilerin gayreti, w ücret ve L çalışan işçi sayısıdır. Bir i firmasında çalışanların gayret fonksiyonunun e i = a + bw γ i (0<γ<1) ve üretim fonksiyonunun Y = F(e i L i ) olduğu varsayılmaktadır. Firmalar ücret (w i ) ve istihdam (L i ) düzeyini seçerek karlarını [Π i = Y i - w i L i ] maksimize etmektedirler. Bu modelde a. talep dalgalanmaları karşısında ücret nasıl etkilenir? Matematiksel olarak çözerek gösteriniz. b. işsizlik gönüllü mü gönülsüz işsizlik midir? Açıklayınız. 2. Aşağıdaki modelde tüketicilerin 2 dönem yaşadıkları ve yaşam boyu faydalarının fonksiyonu ile belirlendiği varsayılmaktadır (ρ>0). Tüketicilerin konsolide bütçe kısıtı konsolide bütçe kısıtı, kamu kesimi dir. Burada C t t dönemindeki tüketim düzeyini, ρ iskonto oranını, A t finansal varlıkları, Y t tüketicinin gelirini, r faiz oranını, B t devlet tahvillerini, G t kamu harcamalarını ve t t vergi oranlarını göstermektedir. Tüketicilerin borçlarının (alacaklarının) devletten olduğu varsayılmaktadır (A t = B t ). Tüketicilerin ve kamunun konsolide bütçe kısıtlarını birleştirilmesiyle bütçe kısıtı bulunmaktadır. Fayda fonksiyonunun olduğu varsayımıyla a. Tüketicinin optimizasyon problemini (Lagrange fonksiyonunu aracılığıyla) çözerek tüketim Euler denklemini (C 1 /C 2 ) bulunuz ve yorumlayınız. b. Tüketicinin birinci dönem gelirinin yüksek, ikinci dönem gelirinin düşük olduğunu ve borçlanma kısıtı olduğunu varsayarsak Ricardocu denklik geçerli olur mu? Grafik yardımıyla (C 1, C 2 düzleminde) açıklayınız.

14 3. Solow büyüme modelinde efektif işgücü başına sermaye birikimi ve durgun durum büyüme oranları dır. Ekonominin başlangıçta uzun dönem büyüme patikası üzerinde olduğu varsayılmaktadır. Grafik yardımıyla aşağıdakileri yanıtlayınız. a. Ekonomiye bir kerelik bir göçmen akımı olursa (nüfus artış oranının -n L - değişmediği varsayımıyla) efektif işgücü başına sermaye düzeyi kısa ve uzun dönemde nasıl etkilenir? Nedenleriyle açıklayınız. b. Ekonomide doğurganlık oranı (n L ) artarsa efektif işgücü başına sermaye düzeyi kısa ve uzun dönemde nasıl etkilenir? Nedenleriyle açıklayınız. 4. İçsel büyüme modellerinden Lucas modelinde beşeri sermaye birikimi, fiziki sermaye birikimi =Y-C- K, hane halklarının yaşam boyu faydası, üretim fonksiyonu Y=(HL P ) 1-α K α ile gösterilmektedir. Burada pozitif bir sabit, C tüketim düzeyi, sermayenin aşınma payı, σ zamanlar arası ikame esnekliği, ρ zaman tercihini gösteren parametre, H beşeri sermaye, K fiziki sermaye, L E eğitim sektöründe yer alan işgücü, L P üretimde çalışan işgücü, L toplam işgücüdür (L=1 varsayılmaktadır). Uzun dönem büyüme patikasında bulunmaktadır. İçsel büyüme modellerinden Romer (1988) modelinde nihai mal sektöründe üretim, AR&GE sektöründe üretim ve ara malı sektöründe üretim X j =(1/k X )L j fonksiyonları tarafından belirlenmektedir. Hane halklarının yaşam boyu faydası Lucas modelinde olduğu gibi, bütçe kısıtı P Y C + P N =WL+N şeklindedir. Burada N varolan çeşit sayısı, L R AR&GE sektöründe çalışan işgücü miktarı, P Y nihai malın fiyatı, P N yeni tasarımların fiyatı, W ücret, L toplam işgücü ve ara malı sektöründe yer alan tipik bir firmanın karıdır. Uzun dönem büyüme patikasında bulunmaktadır. nın a. Lucas ve b. Romer modellerine göre uzun dönem büyüme oranı üzerindeki etkilerinin yönünü belirleyiniz. Bulduğunuz sonucun neden ortaya çıktığını sözel olarak ve ilgili modelin özelliklerini dikkate alarak ayrı ayrı açıklayınız.

15 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV Kydland ve Prescott (1977) tarafından geliştirilen modelde kapalı bir ekonomide e üretim y = y + b( Π Π ), (b>0) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı ve Π e enflasyon beklentisini göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu ve politika yapıcılarının enflasyon oranını doğrudan belirleyebildiği varsayılmaktadır. Sosyal refah W = (1-c)y + (a/2)π 2 fonksiyonu tarafından belirlenmektedir. Burada c politika yapıcının muhafazakarlık düzeyidir ve halk tarafından bilinmektedir. Bu modeli, aşağıdaki varsayımları kullanarak ayrı ayrı çözünüz ve politika yapıcının seçeceği optimal enflasyon oranını bularak karşılaştırınız. a. Enflasyon oranı, bekleyişler belirlenmeden önce seçilmektedir (beklenen enflasyon politika yapıcının ilan ettiği enflasyon oranına göre belirlenir). b. Enflasyon oranı, bekleyişler belirlendikten sonra seçilmektedir. c. Muhafazakarlık düzeyi arttıkça c nin değeri ve politika yapıcının seçeceği enflasyon düzeyi ne yönde değişir? Neden? Açıklayınız. 2. Aşağıdaki basit etkinlik ücreti modelinde e işçilerin gayreti, w ücret, x, rezervasyon ücreti, Π firmanın karı, L çalışan işçi sayısı, A genel üretkenlik indeksidir. Bir i firmasında çalışanların gayret fonksiyonunun e i = c(w i -x) γ (0<γ<1), üretim fonksiyonunun Y = F(K,e i L i ) = K α (e i L i ) 1-α ve toplam maliyetlerinin ücret ödemelerinden oluştuğu (w i L i ) varsayılmaktadır. a. Firmaların ücret (w i ) ve istihdam (L i ) düzeyini seçerek karlarını (Π i = Y i - w i L i ) maksimize ettikleri varsayımıyla optimal w ve L düzeylerini bulunuz.

16 b. Bu modelde marjinal ürün ücrete eşit midir? Bulduğunuz sonucu içeridekilerdışarıdakiler modeli ile karşılaştırınız. (İçeridekiler-dışarıdakiler modeli için sözel açıklama yeterlidir.) 3. Bir ekonomide para talebi L=aY-bi fonksiyonu tarafından belirlenmektedir. Burada Y üretim, i nominal faiz oranıdır. Para arzı M/P dir. Başlangıçta denge olduğu varsayılmaktadır. Para arzı artışının (g M ) artması durumunda ln M, π e, i, ln(m/p) ln P nin zaman patikalarını aşağıdaki alternatif varsayımlar altında çizerek tartışınız. a. Fisher etkisi geçerlidir b. Likidite etkisi geçerlidir 4. Zımni sözleşme ve içeridekiler-dışarıdakiler modellerinde işsizlik nasıl açıklanmaktadır?

17 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I DÖNEM SONU SINAVI Kydland ve Prescott (1977) tarafından geliştirilen modelde kapalı bir ekonomide e üretim y = y + b( Π Π ), (b>0) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y üretim düzeyi, y tam istihdam üretim düzeyi, Π enflasyon oranı ve Π e enflasyon beklentisini göstermektedir. Enflasyon bekleyişlerinin rasyonel olduğu ve politika yapıcılarının enflasyon oranını doğrudan belirleyebildiği varsayılmaktadır. Sosyal refah W = y - (a/2)π 2 fonksiyonu tarafından belirlenmektedir. Enflasyon oranı, bekleyişler belirlendikten sonra seçilmektedir. a. Enflasyonun optimal denge düzeyini bulunuz. b. Bu modelde enflasyonun marjinal maliyeti arttığında dengede refah düzeyi her zaman artar mı? Neden? 2. Aşağıdaki ifadeler doğru mu, yanlış mı, belirsiz midir? Tartışınız. c. Shapiro-Stiglitz modelinde herhangi bir zamanda işsiz olanların çoğu kaytarırken yakalananlardır. d. Örtüşen nesiller modelinde bir ekonomide zaman içinde üretkenlik artışı sağlanıyorsa yaşlı nesil genç nesle daha az miras bırakacaklardır. 3. Teknolojik ilerlemenin olmadığı Solow büyüme modelinde Y=F(K,L) üretim fonksiyonunun ölçeğe göre sabit getiri ve Inada koşulları varsayımları geçerlidir. İşgücünün büyüme oranı n dir. Bu ekonomide toplam tasarruflar S = sy bk fonksiyonu tarafından belirlenmektedir. Y, K, I ve S uzun dönem denge büyüme oranlarını a. b=0, b. b 0 varsayımları altında bulunuz. 4. Aşağıdaki ifadenin doğruluğunu büyüme teorileri çerçevesinde tartışınız. Tasarruf oranının daha yüksek olduğu bir ekonomi daha hızlı büyür.

18 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV Aşağıdaki ifadelerin doğruluğunu nedenleriyle birlikte tartışınız. a. Shapiro-Stiglitz modelinde firmalar işçileri tam izleyebildiğinde işsizlik ortaya çıkmaz. b. Para politikasında kural uygulaması her zaman için düşük enflasyon ile sonuçlanır 2. İçeridekiler-dışarıdakiler (insider-outsider) modelinde firma karı Π = AF(L I + L O ) w I L I w O L O ile gösterilmektedir. Burada A kar fonksiyonunu kaydıran bir faktördür ve rassal olduğu varsayılmaktadır (p i olasılıkla A i değerini alır, i=1 K). L I ve L O sırasıyla içeridekilerin ve dışarıdakilerin sayısını, w I ve w O ise bu işçilerin ücretlerini göstermektedir. İçeridekilerin her zaman işe alınmada önceliği vardır, sayıları sabittir ( ) ve faydaları u I = (θ>0) fonksiyonu tarafından belirlenmektedir. Dışarıdakilerin ücreti w O = w I c dir (c bir sabittir). Firma içeridekilere en az u 0 kadar bir fayda sağlamalıdır. a. Birinci mertebe koşulları belirleyerek yorumlayınız. (İpucu: Lagrange fonksiyonunu oluştururken olduğuna dikkat ediniz. Firmanın kontrol değişkenleri L O ve w I dir. Yorumlarda genişleme ve daralma dönemlerinde ücretlerin nasıl hareket ettiğini de belirleyiniz.) b. Bu modelde işsizlik nasıl ortaya çıkmaktadır. Açıklayınız. 3. Romer (2006) M/P = L(i,Y) ilişkisinden yola çıkarak enflasyonun temel belirleyicisinin para arzı artışı olduğunu iddia etmektedir. a. Bu iddianın arkasındaki nedenleri açıklayınız. b. Yukarıdaki ilişki ve Fisher özdeşliği geçerli iken para arzı artışının enflasyon üzerindeki uzun dönem ve politikanın uygulandığı andaki etkileri nelerdir? Açıklayınız.

19 4. Aşağıdaki örtüşen nesiller modelinde üç dönem ve iki neslin olduğu varsayılmaktadır. Yaşlı nesil 1. ve 2., genç nesil 2. ve 3., devlet ise tüm dönemlerde yaşamaktadır. Yaşlı nesil genç nesle miras bırakmaktadır. Yaşlı nesil yaşam boyu faydaları olan fonksiyonunu ( >0), bütçe kısıtı ( ) ve kısıtları altında maksimize etmektedir. Genç neslin optimizasyon problemi çözümü ( ) vermektedir. Kamu kesimi yaşam boyu bütçe kısıtı dir. Burada yaşlıların t dönemindeki tüketim düzeyini, ρ iskonto oranını, Y t tüketicinin gelirini, r faiz oranını, B t devlet tahvillerini, G t kamu harcamalarını ve t t vergi oranlarını göstermektedir. Devlet birinci dönem vergilerini düşürüp (dt 1 <0) ikinci dönem vergilerini arttırmaktadır (dt 2 >0). a. Bu modelde Ricardocu denkliğin geçerli olmasını bekler misiniz? Neden? Sözel olarak açıklayınız. b. Tüketicinin optimizasyon problemini (Lagrange fonksiyonunu aracılığıyla) çözerek hangi değişkenlerin değişip (varsa) hangilerinin değişmediğini (varsa) bulunuz. Ricardocu denklik geçerli midir?

20 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I DÖNEM SONU SINAVI Aşağıdaki para politikası modelinde sosyal zarar fonksiyonu + ile gösterilmektedir. Üretim (b>0) ilişkisi ile belirlenmektedir. Burada y * sosyal olarak optimal üretim düzeyi, doğal üretim düzeyi (y * > ), enflasyon, beklenen enflasyon düzeyidir. Merkez bankası enflasyonu, bekleyişler oluştuktan sonra belirlemektedir. İki tür politika yapıcı olduğunu varsayalım. Birincisi (a) sadece enflasyonu önemsemekte, ikincisi (b) üretim ilişkisini de dikkate almaktadır. İki tür politika yapıcının belirleyeceği enflasyon düzeylerini bulunuz ve karşılaştırınız. 2. Aşağıdaki etkinlik ücreti modelinde N sayıda rekabetçi firma vardır. Kar, üretim Y=A(eL) α (0<α<1) ve gayret e=(w-1) β fonksiyonları tarafından belirlenmektedir. Burada firma işgücü miktarını (L) ve ücreti (w) kontrol ederek karını maksimize eder. c. Firmanın kar maksimizasyonunun birinci mertebe koşullarını bularak w=1/(1-β), olduğunu gösteriniz. d. Bu model, standart analize getirilen eleştirilerden hangilerine çözüm getirmektedir? (Not: Yanıtınızda kısa ve uzun dönem ayrımını da dikkate alınız). 3. Y=(A K K) α (A L L) 1-α (0<α<1) üretim fonksiyonu geçerli iken S=sY, k=k/l, tanımlarını ve S=I özdeşliğini kullanarak aşağıdakileri yanıtlayınız. c. Inada koşulları sağlanmakta mıdır? d. Büyüme modelinin temel diferansiyel denklemini çıkararak yorumlayınız. e. Dengeli büyüme patikasında Y, K, I ve S büyüme oranı ne kadardır.

21 4. AK, Lucas ve Romer modellerinde dengeli büyüme patikasında büyüme oranları sırasıyla aşağıdaki gibi bulunmaktadır. γ C = γ Y = γ K = γ I = σ(a-δ-ρ), γ C = γ Y = γ K = γ H = σ(ψ E -ρ), γ C = γ Y = (η-1)γ N, γ N = Burada σ zamanlar arası ikame esnekliği, A üretkenlik parametresi, δ sermayenin aşınma oranı, ρ indirgeme katsayısı, ψ E eğitimin üretkenliği, markup oranı, L işgücü miktarı, 1/k R AR&GE sektörünün üretkenliği ve nihai mal sektöründe uzmanlığa göre getiridir. Bu modellerde büyüme neden içsel olarak nitelendirilmektedir? Her bir modeli ayrı ayrı değerlendiriniz.

22 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT I ARA SINAV M/P = L(i,Y) ve i r + π e ilişkisinde M para arzı, P genel fiyat düzeyi, L para talebi fonksiyonu, i nominal faiz oranı, Y ulusal gelir, r reel faiz oranı ve π e beklenen enflasyondur. Bu ilişkinin geçerli ve fiyatların tam esnek olduğu bir ekonomide Merkez Bankası para arzında bir kerelik bir artış yapmakta ancak para arı artış hızını değiştirmemektedir. Bu politikanın anlık ve uzun dönem etkilerini tartışarak lnm, π e, i, lnm/p ve lnp nin zaman patikasını çiziniz. 2. Aşağıdaki ifadeleri açıklayınız. a. Fisher etkisi b. Likidite etkisi 3. a. L sayıda işçi bulunan bir işgücü piyasasında bir kişi ya çalışmakta ya da işsiz olmaktadır. Çalışırsa zaman birimi başına w kadar ücret alır fakat sabit bir b oranında işini kaybetme olasılığı vardır. İşsizse z kadar işsizlik ödeneği alır ve iş bulma olasılığı a dır. İndirgeme oranının r olduğunu varsayarak işçi için çalışma ve işsiz olmanın değerlerini (sırasıyla V E ve V U ) bulunuz. b. Firma için dolu pozisyonlar zaman birimi başına A kadar ürün getirmekte ve w kadar ücret ödemeyi gerektirmektedir. İş pozisyonunun kaldırılma olasılığı b dir. Bir iş pozisyonu boş da olsa dolu da olsa firmaya zaman birimi başına C kadar maliyeti vardır. Boş iş pozisyonlarının dolma olasılığı α dır. Firma için dolu ve boş işlerin değerlerini (sırasıyla V F ve V V ) c. İşçi ve işveren buluştuğunda ikisinin de aynı düzeyde getiri elde edeceği (V E -V U = V F -V V ) ve V V = 0 varsayımlarını kullanarak ücretin ne kadar olacağını bulununuz (İpucu: a ve b şıklarında bulduğunuz ifadeleri ayrı ayrı kullanarak V E -V U ve V F -V V farklarını bulunuz ve daha sonra bunları birbirine eşitleyiniz). Bulduğunuz sonuca göre işsizlik sigortası ücretleri ne yönde etkiler. Bulduğunuz sonucu yorumlayınız.

23 4. Temsili bir bireyin yaşam boyu faydası, bütçe kısıtları A 1 = (1+r)A 0 + (1-t 1 )Y 1 C 1, A 2 = (1+r)A 1 + (1-t 2 )Y 2 C 2 = 0, (yaşamboyu bütçe kısıtı ) şeklindedir. Kamu kesimi yaşam boyu bütçe kısıtı dir. Burada t dönemindeki tüketim düzeyini, ρ iskonto oranını, Y t tüketicinin gelirini, r faiz oranını, B t (=A t ) devlet tahvillerini, G t kamu harcamalarını ve t t vergi oranlarını göstermektedir. Tüketicinin optimizasyon problemini çözünüz ve tüketicinin optimum C 1, C 2 ve S 1 düzeylerini bulunuz. Bulduğunuz sonuca göre Rikardocu denklik geçerli midir? Neden?

24 Sorular eşit ağırlıktadır. A.Ü. SBE İKTİSAT YÜKSEK LİSANS MAKRO İKTİSAT II DÖNEM SONU SINAVI a. Faizlerin vade yapısına ilişkin bekleyişler teorisini açıklayınız. e. Diyelim ki son yıllarda uzun vadeli faiz oranları göreli olarak düşük seyretmektedir. Faizlerin vade yapısına ilişkin bekleyişler teorisine göre bu gözlemin açıklaması ne olabilir? 2. Bir ekonomik daralma döneminde firmaların işçileri işten çıkararak kalan işçilerin ücretlerini düşürmedikleri gözlemlenmektedir. Bu gözlem aşağıdaki modellerle açıklanabilir mi? Nasıl? a. Zımni Sözleşme Modeli b. Arama Eşleşme Modeli 3. Aşağıdaki büyüme modelinde tüketici Λ(0) = (ρ>0) yaşam boyu faydasını, a(0) + h(0) = kısıtı altında maksimize etmektedir. Burada yaşam boyu gelirdir. Firmalar için optimizasyon sonucu ve sermaye birikimi özdeşliği ilişkisini vermektedir. Üretim fonksiyonunun f(k(t)) = k α (1>α>0) olduğunu varsayınız. f. Tüketici için Lagrange denklemini yazarak optimizasyon problemini çözünüz, olduğunu gösteriniz. g. a şıkında bulduğunuz yanıtı, firmaların optimizasyon sonucunu ve sermaye birikimi özdeşliğini kullanarak ekonomi için (c,k) düzleminde faz diagramlarını çiziniz. Denge ve denge dışı noktalarda ekonomideki hareketlerin yönünü gösteriniz. 4. Beşeri sermaye modelinde tüketici yaşam boyu faydasını (Λ(0) = ρ>0) maksimize etmektedir. Beşeri sermaye birikim fonksiyonu dur. Burada B bir parametre, u bir bireyin çalışmaya ayırdığı zamandır. Üretim fonksiyonu dır. Fiziki sermaye birikim denklemi dir. Tüketicinin optimizasyonu sonucunu vermektedir. a. Dengeli büyüme patikasında (K/Hu sabittir) K, Y ve H nin büyüme oranlarını bulunuz (İpucu: Y-C=I eşitliğini kullanınız. Ayrıca u zaman içinde değişmemektedir.) b. Bu model neden içsel büyüme modelidir? Açıklayınız.