ÖNSÖZ; Eğtm.Koord. Uzm.Hemş. Özlem Doğu DOĞU. Hazırlayanlar. Yoğun Bakm. Sorm. Şifanur ÖZEN. Tasarım/Dizgi Selçuk SELANİK

Transkript

1 ÖNSÖZ; Dergimiz, hastanemizde yatan ve yatağa bağımlı halde evde bakım gereksinimi duyarak taburcu olan hasta ve hasta yakınlarına, bu hastalığın getirdiği ömür boyu sürecek medikal sorunlar ile başetmede yardımcı olacak bir rehber niteliğinde hazırlanmıştır. Bireylerin üstlendikleri bakım rolünü gerçekleştirmeleri ve gelişebilecek bazı gündelik tıbbi problemlerini kendilerinin veya aile fertlerinden birinin çözmesinde destek olmak amaçlı planlanmıştır. Rehberin oluşturulmasında emeği geçen Fatma Sertöz e, fotoğraf karelerinin çekimi için Diyabet Hemş. Betül Beyaz a, karelerin ifade edilmesinde yardımcı olan Hemş. Aslı Avcı ya sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Hazırlayanlar Eğtm.Koord. Uzm.Hemş. Özlem Doğu DOĞU Yoğun Bakm. Sorm. Şifanur ÖZEN Tasarım/Dizgi Selçuk SELANİK

2 ÖNSÖZ; Dergimiz, hastanemizde yatan ve yatağa bağımlı halde evde bakım gereksinimi duyarak taburcu olan hasta ve hasta yakınlarına, bu hastalığın getirdiği ömür boyu sürecek medikal sorunlar ile başetmede yardımcı olacak bir rehber niteliğinde hazırlanmıştır. Bireylerin üstlendikleri bakım rolünü gerçekleştirmeleri ve gelişebilecek bazı gündelik tıbbi problemlerini kendilerinin veya aile fertlerinden birinin çözmesinde destek olmak amaçlı planlanmıştır. Rehberin oluşturulmasında emeği geçen Fatma Sertöz e, fotoğraf karelerinin çekimi için Diyabet Hemş. Betül Beyaz a, karelerin ifade edilmesinde yardımcı olan Hemş. Aslı Avcı ya sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Eğtm.Koord. Uzm.Hemş. Özlem Doğu

3 ÖNEMLİ Yatağa bağımlı hastanın bakımında 2 temel amaç vardır: Normal yaşam aktivitelerinin sürdürülmesine yardımcı olmak. Birey sağlığına kavuştuğu zaman yaşamını kısıtlayacak komplikasyonlardan korumak, diğer bir deyişle hastayı rehabilitasyon sürecine hazırlamak. Yatağa bağımlı hastalara verilecek bakımlar 2 grupta incelenebilir: Günlük yapılması gereken bakım ve işlemler; göz bakımı, ağız-kulak-burun temizliği, perine bakımı, kısmi vücut temizliği, pasif egzersiz ve pozisyon değişikliği, atel ve bandaj, masaj, postural drenaj, aspirasyon ve trakeotomi bakımı, beslenme ve eliminasyonun sağlanması, yatak çarşaflarının değişimi Haftalık yapılması gereken bakım ve işlemler; saç banyosu, vücut banyosu

4 HİJYEN EL YIKAMA Hastayla her temas öncesi eller mutlaka yıkanmalıdır. Hijyenik el yıkama, mikropların eller aracılığıyla taşınmasını önleyerek, enfeksiyonların yayılmasını engeller. Hijyenik el yıkama: Eller duru suyla durulanır. Avuç içine sıvı/kalıp sabun alınır. Akan su altında avuçlar birbirine değecek şekilde sabunlanır. Önce sağ avuç, sol el sırtının üzerine gelecek şekilde, sonra sol avuç sağ el sırtının üzerine gelecek şekilde sabunlanır. Parmaklar birbirine geçecek şekilde avuçlar birbirine değdirilir. Parmaklar birbirine geçecek şekilde el sırtları birbirine değdirilir. El sağ parmağı diğer el ile ovulur. El sol başparmağı diğer el ile ovulur. Tırnaklara diğer elin avuç içinde ileri-geri hareketleri yaptırılır. Eller akan su altında iyice durulanır ve kurulanır.

5 HİJYEN TUVALETLER İnsanların en önemli ihtiyaçlarından biri tuvalettir. Bir günde bir çok defa tuvalete gideriz. Yatağa bağımlı olan insanlar için de tuvalet çok önemli bir ihtiyaçtır. Onlar bu ihtiyaçlarını kendileri karşılayamazlar, bir yardımcıya ihtiyaç duyarlar. Bu zor durumu onlara vereceğimiz destekle aşabilirler. Yatağa bağımlı olmakla birlikte bilinci açık olan hastaların altına sürgü verebiliriz. Bilinci kapalı hastaların da altını bezleyebiliriz. Yatağa Bağımlı Hastaların Tuvalet İhtiyaçlarında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: Hastanın mahremiyetine her zaman dikkat edilmeli. Eller işlem öncesinde ve sonrasında mutlaka yıkanmalı. Tuvaletini yapan hastanın rahat bir pozisyonda olmasına özen gösterilmeli. Silme işlemi için kullanılan havlunun, her defasında temiz taraflı kullanılmalı. Hasta büyük tuvaletini yaptıysa, tuvalet kağıdıyla silinmeli. Kadın hastaların alt temizliğinde: Kadınlarda cinsel organlarının bulunduğu bölge yukarıdan aşağıya doğru silinmeli. Genital bölge önce sabunla suyla, sonra duru suyla silinmeli ve kuru bir havluyla kurutulmalı. Hasta büyük tuvaletini yaptıysa, tuvalet kağıdı ile silinmeli Perine bakımı sabunlu su ile yapılır. Temizden kirliye veya yukarıdan aşağıya kuralına göre temizlik yapılır. Erkek hastaların alt temizliğinde; Hastanın penisi ucundan başlayarak yukarıdan aşağıya doğru silinmeli. Hastanın testleri yukarıdan aşağıya doğru silinmeli.

6 HİJYEN Silme işlemi için kullanılan havlunun, her defasında temiz tarafıyla hastanın cinsel organı silinmeli. Havlunun her iki tarafı da yalnızca bir kez kullanılmalı. AĞIZ BAKIMI Ağız içi vücudun önemli bir parçasıdır. Ağız içinde oluşan yaralar ve çatlaklar, mikropların vücuda girişini kolaylaştırır. Uygun yöntemle yapılan ağız temizliği, ağız içinde yara ve çatlakların oluşumunu engeller. Böylece enfeksiyonların oluşumu da önlenir. Ağız bakımında dikkat edilmesi gereken noktalar: Eller işlem öncesinde ve sonrasında mutlaka yıkanmalı. Bilinci açık olan hastada; Yatağın başı yükseltilerek, hastaya rahat ettiği dik bir pozisyon verilmeli. Hastanın başı yana çevrilmeli. Eğer hastaya dik pozisyon verilemiyorsa, yalnızca başı yana çevrilmeli. Hastanın çenesinin altına küçük bir havlu ve içine tükürebileceği bir kap yerleştirilmeli. Dil basacağı veya bir fırçanın ucuna küçük temiz bir bez sarılmalı. Bez solüsyonu içine batırılıp, sıkılmalı. Sırasıyla hastanın dişleri, dili, diş

7 HİJYEN etleri ve dudakları silinmeli. Eğer hasta ağzına su alıp tükürebiliyorsa, silme işleminden sonra gargara bir pipet yardımıyla hastaya verilip, gargara yaptıktan sonra kaba tükürmesi istenebilir. Bilinci kapalı hastada; Aspirasyon cihazının temizliğinden ve çalışır durumda olduğundan emin olunmalı. Aspire etmesini bilmiyorsanız ağız bakımı YAPMAYIN. Hastanın başı yana çevrilerek desteklenmeli. Bu şekilde hastanın tükürüğünün veya temizlerken kullandığınız sıvının akciğerlere gitmesi engellenir. Dil basacağı veya fırçanın ucundaki küçük temiz bir bez solüsyon içine batırıldıktan sonra sıkılmalı. Sırasıyla hastanın dişleri, dili, diş etleri ve dudakları silinmeli. Her bir silme işleminden sonra bez tekrar ıslatılmalı. Kurulan dudaklara pomad sürülebilir. Genel bir önlem olarak dudakları kuruma ve çatlamaya karşı yumuşatıcı losyonlarla nemlendirmek iyi olur. Protez Dişlerin Temizliği: Normal dişlerin temizlendiği sıklıkta temizlenmelidir. Protez dişler, temiz havlu veya bezle tutularak bir kaba konmalı. Diş fırçasıyla fırçalanmalı. Fırçalandıktan sonra ağzı kapalı, su dolu bir kapta saklanmalı.

8 HİJYEN GÖZ BAKIMI Her sabah uyandıktan sonra yüzümüzü yıkarız. Bu bizi rahatlatır ve güne zinde başlamamıza yardımcı olur. Yatağa bağımlı hastaların da güne rahat ve zinde başlamaları için göz ve yüz bakımlarının yapılması yararlı olur. Özellikle bu tür hastalarda bazen göz kapakları tam kapanmadığı için gözler açık kalabilir. Bu durum korneada kuruma, ülserasyon ve sonuçta körlüğe neden olabilir. Sağlıklı bir kişinin göz bakımında sadece çapakların temizlenmesi yeterlidir, ancak yatağa bağımlı hastalarda özel göz bakımı yapılması gereklidir. Bu temizliği ve rahatlığı hastalarımıza sunmak için dikkat etmemiz gereken noktalar: Göz bakımı öncesi ve sonrasında eller yıkanmalı. Eldiven giyilmeli. Hastanın başı geriye doğru hafif eğilmeli. Temiz bir pamuk izotonik solüsyon ya da ılık suyla ıslatılmalı. Hastanın gözleri solüsyonlu pamukla buruna yakın olan kısımdan başlayıp, bastırmadan yavaşça geriye doğru silinmeli (içten dışa doğru). Her bir silme işlemi için ayrı temiz pamuk kullanılmalı. Not: Göz bakımı için sabun kullanılmalıdır, çünkü sabun yanma ve tahrişe neden olur.

9 HİJYEN YATAK BANYOSU Banyo yapmak rahatlamamıza, sağlığımız korumamıza ve enfeksiyonların önlenmesine yardımcı olur. Yatağa bağımlı hastalar için de yatak banyosunu bu açıdan çok önemlidir. Kışın haftada iki kez, yazın mümkünse her gün yatak banyosu yaptırılması, hasta ve hasta yakını için daha kolay ve sağlıklı olacaktır. Kısmi bölge temizliği yapılması bile yeterli olabilirbirinci aşama saç banyosu, ikinci aşama ise vücut banyosudur. Yatak banyosunda ise; birinci aşama saç banyosu, ikinci aşama ise vücut banyosudur. Saç banyosunda dikkat edilmesi gereken noktalar Özellikle kış aylarında, hastanın odasındaki kapı ve pencereler kapatılarak, odanın uygun sıcaklıkta olması sağlanmalı. Hastanın kulaklarına pamuk ya da tampon konarak kulaklarının içine su kaçması engellenmeli. Eğer evde baş küveti yoksa aşağıdaki gibi oluşturulabilir: orta büyüklükte bir muşambanın kenarlarına rulo haline getirlmiş gazete yerleştirilerek yıkama küvet haline getirirli. Küvet gibi olan muşambanın açık ucu kovaya doğru uzatılarak, yıkama suyunun kovaya gitmesi sağlanır. Hastanın sacı geriye doğru taranmalı. Saçın yıkanacağı suyun sıcaklığı kontrol edilmeli. Saçlar, hastanın başı arkadan tek elle desteklenerek yıkanmalı. Saçlar yıkandıktan sonra, taranarak mümkünse saç kurutma makinesiyle kurutulmalı. Vücut banyosunda dikkat edilmesi gereken noktalar: Hastanın odasındaki kapı ve pencereler kapatılarak, uygun oda sıcaklığı sağlanmalı. Hastanın tuvalet ihtiyacı varsa, banyo öncesinde giderilmesi. Önce hastanın yüzü sabunlu havlu ile silinmeli.

10 HİJYEN Temiz havlu ile hastanın yüzü durulanmalı ve kurulanmalı. Sırasıyla alın, yanaklar, çene, kulaklar ve boyun silinmeli, durulanmalı ve kurulanmalı. Sabunlama bezi sık sık yıkanmalı. Kollar bilekten koltuk altına doğru silinmeli, durulanmalı ve kurulanmalı. Hastanın elleri ılık su dolu küçük bir kapta birkaç dakika bekletilerek yumuşatılabilir. Gerekirse tırnaklar kesilmeli. Hastanın göğsü yukardan başlayarak göbek hizasına kadar sabunlu bez ile silinmeli. Ardından, durulanmalı ve kurulanmalı. Kadın hastalarda göğüs altları ve aralarının silinmesine dikkat edilmeli. Hastanın sırtı kalçalara doğru uzunlamasına sabunlu bezle silinmeli. Ardından, durulanmalı ve kurulanmalı. Hastanın kalçası dikkatle sabunlu suyla silinmeli. Kaba etlerin arasının temizlenmesine özen gösterilmeli. Gerekirse vücudu nemlendirmek için vücut losyonu ya da vücut yağı sürülmeli. Hastaya temiz çamayır ve kıyafetler giydirlmeli. Hastanın yatak takımları değiştirilmeli.

11 HAREKET Hareket etmek insan sağlığı ve rahatı için çok önemlidir. Sağlıklı bir insan uyurken bile beş dakika boyunca aynı pozisyonda kalmaz, sürekli hareket eder. Yatağa bağımlı hastalarda hareketsizlik sonucu en sık görülen komplikasyonlar, kas atrofisi ve kontraktürlerdir. En sık görülen kontraktürler: El, bilek ve parmakların fleksiyon kontraktürü, Bacak external rotasyon kontraktürü, Dizde fleksiyon kontraktürü. Yatağa bağımlı hastalar, yatakta hep aynı pozisyonda kalırlarsa, vücutlarının basınç bölgelerinde yaralar oluşabilir. Vücudunun önemli bazı basınç bölgeleri, topuklar, kuyruk sokum, kürek kemikleri ve dirseklerdir. Bu yerler dışında da basınç yaralarının engellenmesi çok kolaydır. Basınç altında kalan noktalar oklarla gösterilmiştir. Basınç yaralarının önlenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar: Hastanın 2 saatte bir pozisyonu değiştirilmeli. Hastanın beslenmesine özen göstererek, ihtiyacı olan besinleri ve özellikle yeterli sıvı alması sağlanmalı. Hastanın yeterli sıvı almasına özen gösterilmeli. Hasta için zararı yoksa günde 2-2,5 litre su içmesi sağlanmalı. Hastanın basınç bölgelerine sık sık masaj yapılmalı ve bölge kızarıklık, yara acısından gözlenmeli, Hastanın derisinin daima temiz ve kuru tutulması ve çarşafların kırışıksız

12 HAREKET olması sağlanmalı, Mümkünse hastanın havalı yatak kullanması sağlanır, Pasif Egzersiz; Hareketsiz hastalara pasif egzersiz sırasında yaptırılacak hareketler: 1. El ve ayak bileklerine sağa-sola döndürme, 2. Bacaklara dizden kaldırma ve uzatma 3. Kollara dirsekten bükme, döndürme

13 HAREKET Her hareket en az 5 kez yaptırılmalı ve her 8 saatte bir tekrarlanmalıdır. Kontraktür nedeniyle hareket kısıtlılığı oluşmuş ise hareket sayısı giderek arttırılır. Masaj; Masajı vücudun belli bölgelerine yöntemli ve düzenli olarak olarak uygulanan basınç, ovma yoğurma işlemleri olarak tanımlayabiliriz. Bu uygulama kan akımını arttırarak doku perfüzyonunun arttırılması ve basınç altındaki alanların rahatlatılması açısından önemlidir. Masaj teknikleri: 1. Efloraj: sıvazlama 2. Petrisaj: yoğurma 3. Friksiyon: kaydırma 4. Tapotman: vurma Bu teknikler, günde 1 kez, dakika süreyle uygulanır.

14 BESLENME NAZOGASTRİK SONDA (NGT) İLE BESLENME NGT İle beslenmede dikkat edilmesi gereken noktalar: Hastaya yarı oturur pozisyon verilmeli. Bu pozisyon hastanın bulantı, kusmasını ve kustuklarını yutarak boğulmasını engeller. NGT nin yerinde olup olmadığının kontrolü: hasta yakını, hastaneden ayrılmadan önce NGT nin hastanın burnundan çıkan kısmının uzunluğunu mezura ile ölçer. Bu değeri bir yere yazmalı ve evde hastasını beslemeden önce, aynı uzunluğu ölçerek uzama olup olmadığını kontrol etmeli. Eğer uzama varsa, hasta beslenmemeli ve doktora haber verilmeli. Hastaya verilecek beslenme solüsyonunun oda sıcaklığında olması gerekir. Eğer oda sıcaklığında olmazsa, kusma ve bulantıya sebep olabilir. Açık olan beslenme solüsyonları yalnızca buzdolabında saklanmalı ve kullanılmadan önce ağzı kapalı bir şekilde yarım saat oda sıvaklığnda bekletilerek, uygun sıcaklığa gelmesi sağlanmalıdır. Beslenme solüsyonları buzdolabında yalnızca 24 saat saklanabilir. Daha uzun süre buzdolabında kalmış beslenme solüsyonları kullanılmamalı. NGT takılı hastanın bakımı: Hastaya günde 2 kez ağız bakımı verilmeli. Hastanın dudaklarına pomad ya da vazelin sürülerek rahatlaması sağlanmalı.

15 BESLENME NGT uzunsüreli kullanılıyorsa, hastanın sırtı ve başı yastıkla desteklenmeli. Hastaya yarı oturur pozisyon vererek rahatlaması sağlanmalı. Her beslenme sonrası enjektörle 50 cc su verilerek NGT nin yıkanmasına dikkat edilmeli. NGT ile evde aralıklı beslenme: Günde 4 kez, her seferinde 500 ml. Olmak üzere hasta beslenmeli. Beslenme saatleri 06:00-12:00-18:00-22:00 şeklinde olabilir. Beslenme bittikten sonra, enjektörle 50 ya da 100 ml. Su verilerek, NGT yıkanmalı. Böylece tüpün tıkanması önlenir. Beslenme bitip su verildikten sonra tüp klemplenmeli ya da ucu tıpa ile kapatılmalı. NGT, hastanın omuz bölgesine gelecek şekilde tespit edilmeli. Hastanın, dakika yarı oturur pozisyonda kalması sağlanmalı. Böylece hastanın, kusarak boğulması engellenir. NGT ile ilaç verme NGT nin yerinde olup olmadığı kontrol edilmeli. Tablet ezilerek yarım bardak suyla karıştırılmalı. Suyla karıştırılan ilaç, 50 cc lik enjektörle çekilerek hastanın NGT sinden verilmeli. İlaç verildikten sonra, cc lik enjektöre su çekilmeli. Enjektördeki su NGT den verilerek, NGT nin yıkanması sağlanmalı. GASTROSTOMİ İLE BESLEME Gastrostomi ile beslenmede dikkat edilmesi gereken noktalar: Hastaya yarı oturur pozisyon verilmeli. Gastrostomi tüpünün alt kısmına, hastanın karnının üzerine temiz bir havlu yerleştirilmeli.

16 BESLENME Hastanın gastrostomi tüpünün ucundaki tıpa ya da klemp açılmalı. Aralıklı beslenme uygulanıyorsa, günde 4 kez, her seferinde 500 ml. Beslenme solüsyonu verilmeli.beslenme saatleri 06:00-12:00-18:00-22:00 şeklinde olabilir. Besleneme bittikten sonra, enjektörle 20 ya da 50 ml. Su verilerek yıkanmalı. Böylece tüpün tıkanması önlenir. Tüp klemplenmeli ya da ucu tıpa ile kapatılmalı. Hastanın dakika yarı oturur pozisyonda kalması sağlanmalı. Böylece hastanın kusarak boğulması engellenir. Gastrostomi bakımı yapılırken dikkat edilmesi gereken noktalar: İşlem önvesi ve sonrası eller yıkanmalı. Gastrostomi bakımı steril gazlı bez ile yapılmalı. Gastrostomi bölgesi kızarıklık, şişlik ve kanama yönünden takip edilmeli. Herhangi bir farklılık gözlenirse doktora başvurulmalı.

17 BOŞALTIM SONDA (FOLEY KATATER) Yatağa bağlı hastalarda gelişen enfeksiyonlar çoğunlukla sondadan kaynaklanmaktadır. Bu enfeksiyonların tedavi süresi uzun ve zahmetli olabilir. Oysa, enfeksiyonlardan korunmak çok kolaydır. Dikkat edilmesi gereken noktalar: İdrar torbası değiştirilirken, sonda ucunun herhangi bir yere değmemesine dikkat edilmeli. İdrar torbası, hastanın cinsel organı seviyesinin üzerine çıkarılmamalı. Bu, idrarın geriye gitmesine neden olarak enfeksiyona yol açabilir. Hasta için sakıncalı değilse günde2-2,5 litre su içmesi sağlanmalı. Sonda bakımı: Sondadan kaynaklanan enfeksiyonların önlenmesi için sonda bakımı çok önemlidir. Sonda bakımı için gerekli malzemeler: Sabunlu su Durulama için temiz su

18 BOŞALTIM Sonda, hastanın idrar yaptığı yere girişinden başlanarak sabunlu suyla ıslatılmış gazlı bezle silinmeli. Silinen yer temiz durulama suyuyla ıslatılmış gazlı bezle durulanmalı. Bu işlem her gün tekrar edilmeli. Hastanın idrar miktarı takip edilir. İdrar torbası varsa idrar miktarı torbadaki ölçü çizelgesinden takip edilmeli. Bezleniyorsa, günlük bez sayısı hesaplanır. Hasta, sürgüyle idararını yapıyorsa, miktara dikkat edilir. Hasta idrarını yaparken: Ağrı vve yanma hissediyorsa İdrar miktarı azalmışsa İdrar rengi değişmişse Ateşi varsa doktora başvurulmalıdır. Hastaya verilen sıvı miktarının azlığı ya da çokluğu idrar miktarının etkiler. Bu nedenle hastanın idrarının miktarını değerlendirirken, aldığı sıvı miktarına da dikkat edilmelidir. Aralıklı kateter için dikkat edilmesi gereken noktalar: Bağlantı tüpü kıvrılma ve bükülme açısından sürekli kontrol edilmeli. Aralıklı kateterle idrar 400 cc den fazla ve hızla boşaltılmamalı. Tek kullanımlık kateter önerilir. Prezervatif sonda için dikkat edilmesi gereken noktalar: Penisi şişme ve morarma açısından takip ediniz. Bu durum prezervatif sondanın dar geldiği anlamına gelir. LAVMAN UYGULAMA Bağırsak boşaltımı insan rahatı ve sağlığı açısından önemlidir. Barsak boşaltımını yapmakta güçlük çeken hastalar, doktor önerisiyle lavman uygulanarak

19 BOŞALTIM rahatlatılır. Lavman uygulanırken dikkat edilmesi gereken noktalar: Hastaya sol yan pozisyon verilmeli. Bu pozisyon lavmanın etkili olması için önemlidir. Sürgü hastanın yanında hazır bulundurulmalı. Hastanın kalçaları hafifçe aralanmalı ve tüp yerleştirilerek sıkılmalı. Tüp, ucundan ağzına doğru sıkılmalı. Hastadan tutabileceği kadar lavmanı içinde tutması istenmeli. Eğer felçli ve tutamıyorsa, kaba etleri elle kısa bir süre sıkıştırılabilir. Bilinci açık olan hasta sürgü isteyince, hastanın altına sürgü konmalı.hastanın bilinci kapalıysa, lavman sıkıldıktan hemen sonra sürgü konmalı. Hastanın dışkısının nasıl olduğuna dikkat edilmeli. Aşağıdakilerden herhangi biri varsa doktora başvurulur: Kanlı dışkı Sümüksü dışkı Çok kokulu ve siyah renkli dışkı Hastanın altı temizlenmeli.

20 SOLUNUM DERİN SOLUNUM ÖKSÜRÜK EGZERSİZLERİ Yatağa bağımlı, fakat bilinci açık olan hastaların akciğer enfeksiyonlarından korunmak ve akciğer kapasitelerine artırmak için derin solunum-öksürük egzersizleri yaptırılmalı. Bu egzersizler balgamı rahat çıkarılmasına yardımcı olur. Egzersizlerin nasıl yapılacağını hemşirenizden öğrenebilirsiniz. Derin solunum egzersizi: hastanın bilinci açıksa yaptırılır. Hastaya yarı oturur pozisyon verilir. Hastanın dizleri hafif bükülür. Hasta, ellerini göbeğinin iki ya da üç parmak üstüne koyarak, nefes alış-verişini hisseder. Hasta burnundan derin nefes alıp, tutar. İçinden 5 e kadar sayar ve sonra nefesini ağzından yavaşça bırakır. Öksürük egzersizi: hastanın bilinci açıksa yaptırılır. Hastaya yarı oturur pozisyon verilir. Hastanın dizleri hafif bükülür. Hasta burnundan derin nefes alır. Nefesi ağzından ve öksürüklerle verir. DİKKAT! Bu egzersiz arka arkaya 3 kez yaptırılır. Bir saat içinde 2 veya 3 kez bu egzersiz tekrarlanabilir. TRAKEOSTOMİ BAKIMI Trakestomi bakımı, trakeostomi bölgesinin kuru ve temiz olması sağlanarak derinin tahriş olmasını ve enfeksiyon gelişimini önler. Trakeostomi hastada kaldığı sürece, bakımı yapılmalıdır.

21 SOLUNUM Trakeostomi bakımında dikkat edilmesi gereken noktalar: Trakeostomi bakımı öncesinde ve sonrasında eller mutlaka yıkanmalı. Trakeostomi açıklığının etrafı kızarıklık, şişme ve kanama yönünden değerlendirilmeli. Gerekli malzemeler önceden hazırlanmalı. Steril gaz bezleri kullanılmalı. ASPİRASYON Solunum yolunda biriken balgam ve tükürük gibi salgılar hasta kendisi çıkaramadığı zaman, solunum yolundan almak için aspire edilir. Aspirasyon ile hastanın solunum yolunda biriken bu salgılar alınır. Hasta yakınının, aspirasyon yapabilmesi için mutlaka ASPİRASYON EĞİTİMİ alması gerekir. Bu eğitimi almayanlar kesinlikle aspirasyon yapmamalıdır. Aspirasyon işleminde dikkat edilmesi gereken noktalar: Katater ilerletilirken engelle karşılaşıldığı noktada 1-2 cm geri çekilmeli. Vakum sistemi kapalı şekilde kateter ilerletilmeli. Vakum sistemi açık şekilde, katater yavaş yavaş döndürülerek geri çekilmeli Toplam aspirasyon süresi saniyeyi geçmemeli. Gerekliyse aspirasyon işlemi tekrar edilir. Bir girişim esnasında en fazla 2 aspirasyon denemesi yapılmalı. Trakeal aspirasyon (yukarıda anlatılanlara dikkat edilerek) tamamlandıktan sonra, hastanın ağız ve burnu da aspire edilir. Aspirator bağlantı tüpü, bir kabın içinde bulunan 1000 cc su +10 cc Betadine ile yıkanır. Hastaya rahat bir pozisyon verilir. Yapılan işlemler, gelen balgam, tükürük miktarı ve görünümü değerlendirilir.

22 SOLUNUM Postural Drenaj: Akçiğerlerde hareketsizliğe bağlı olarak sekresyon birikmesi olabilir. Bu amaçla bireyin sekresyonlarını atmayı kolaylaştıracak tapotman (sırta küçük darbler şeklindeparmak uçları ile aşağıdan yukarıya vurma) uygulaması yapılabilir ve bol sıvı alması sağlanmalıdır.

23 KAYNAKLAR Clinical Nursing Practices(cpn). Elizabeth M. Jamieson, Janice M. Mc- Call, Lesley A. Whyte. Fourth edition Kaya H. Omirilik Yaralanması ile Yaşamak. İstanbul, 2002 Öztürk H., Güloğlu S., Erdal B. Yatağa Bağımlı Hastanın Bakımı, İstanbul

24 NOTLAR

25 NOTLAR

26 OKSİJEN KONSANTRAKTÖRÜ ÖNSÖZ; Dergimiz, hastanemizde yatan ve yatağa bağımlı halde evde bakım gereksinimi duyarak taburcu olan hasta ve hasta yakınlarına, bu hastalığın getirdiği ömür boyu sürecek medikal sorunlar ile başetmede yardımcı olacak bir rehber niteliğinde hazırlanmıştır. Bireylerin üstlendikleri bakım rolünü gerçekleştirmeleri ve gelişebilecek bazı gündelik tıbbi problemlerini kendilerinin veya aile fertlerinden birinin çözmesinde destek olmak amaçlı planlanmıştır. Rehberin oluşturulmasında emeği geçen Fatma Sertöz e, fotoğraf karelerinin çekimi için Diyabet YARABAKIMI ÜRÜNLERİHemş. Betül Beyaz a, karelerin ifade edilmesinde yardımcı olan Hemş. Aslı Avcı ya sonsuz teşekkürbibiap CİHAZLARI VENTİLATÖRLER EV TİPİ lerimizi sunarız. Uzm.Hemş. Özlem Doğu Aktif MedikalEğtm.Koord. İlaç ve Kimyasal Ürünleri San. ve Tic.Ltd.Şti. İbni Sina Mh. Okul Sok. No:2 K:1 D:1 Derince / Kocaeli Tel: aktif@aktifmedikal.net Faks :