ADIM ADIM İŞ GÜVENLİĞİ

Transkript

1 ADIM ADIM İŞ GÜVENLİĞİ 1 S a y f a

2 ADIM ADIM I Ş GÜ VENLI G I Tüm metodolojilerde olduğu gibi iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımı da zaman içerisinde değişim ve gelişim göstermiştir. İş güvenliğinde, bireysel yaklaşımdan çok yönetim ve çalışan işbirliği ile riskleri önceden tespit edebilme yaklaşımı önemini giderek arttırmıştır. Bu gereksinimlerden dolayı 2006 yılında TOFAŞ ta Adım Adım İş Güvenliği Yaklaşımı uygulanmaya başlamıştır. Bu yaklaşımın felsefesi kısaca şudur: Sıfır kazaya ulaşmak bir şans değil seçimdir. Bir çalışma alanında sıfır kazaya ulaşıp sürdürülebilirliğini sağlamak için yani sıfır kaza kültürünün içselleştirilebilmesi için ilk olarak üst yönetimin tam desteği önemlidir. Sonrasında bireysel ve takım uygulamalarına geçilmelidir. Grafikle anlatmak gerekirse (Grafik 0.1) ; hiçbir iş güvenliği uygulamasının yapılmadığı bir çalışma alanında iş güvenliği kültürü oluşmayacaktır ve buna bağlı olarak kazalanma frekansı gidişatı tamamen şansa bağlıdır. Yönetim uygulamalarının başlaması ile kültür artarken kazalar azalır ancak bu durumda sıfır kazaya ulaşmak gerçekçi değildir. Bireysel uygulamaların devreye girişiyle birlikte kazalanma frekansı giderek düşer, ancak takım uygulamalarına geçilmeden sıfır kazaya ulaşılamaz. Grafik 0.1 Sıfır Kaza Yaklaşımı 2 S a y f a

3 Resim 0.1 Adım Adım İş Güvenliği Yaklaşımı Bahsedilen yaklaşım yukarıda da görüleceği gibi yedi adıma bölünmüş şekilde uygulanmaktadır. Adım Adım İş Güvenliği metodolojisinin ilk 3 adımında yasalara uyum konusu yer almaktadır. iş güvenliği organizasyonları, temel eğitimler, kaza analizleri ve risk analizi gibi önemli konular bu adımlarda bulunmaktadır. Bunun yanında iş kazaları kök nedenlerinin ve karşı tedbirlerinin doğru bir şekilde belirlenmesi önemlidir. Ayrıca ilk 3 adımda iş güvenliği göstergeleri Heinrich Piramidi mantığı ile takip edilmeye başlanır. 3 S a y f a

4 1. YÖNETİM UYGULAMALARI Adım Adım İş Güvenliği 4. adımında yönetim uygulamalarına başlanır. Üst yönetimin tam destek vermesi, çalışma alanındaki motivasyonun artması ve iş güvenliği kültürünün yayılımı için önemlidir. Bu adımda İş Güvenliği Yönetim Denetimi ve İş Güvenliği Devriyesi uygulamaları yapılmaktadır. Şimdi bu uygulamaları ayrıntıları ile açıklayalım İş Güvenliği Yönetim Denetimi (İGYD) TOFAŞ genelinde CEO'dan mavi yakalı çalışana kadar her kademenin farklı zaman aralıklarında farklı alanlarda gerçekleştirdiği saha denetimleridir. Bu denetimlerde amaç, güvensiz davranış ve çalışma alanı uygunsuzluklarını tespit etmek, çalışan ile bilgi alışverişi yaparak onların güvenliğinin önemsendiğini vurgulamak ve rol model olmaktır. İGYD lerde denetlenecek yer bir ya da birkaç operasyondan oluşan bir alan olmalıdır. Daha fazla büyük bir alana odaklanılmamalıdır dakikayı geçmemelidir. Denetimlerin nasıl yapıldığı ek olarak gönderilen IGYD.wmv videosunda ayrıntıları ile anlatılmıştır yılından beri uyguladığımız bu denetimler sayesinde çalışma alanlarımızda bulunan önemli riskler kısa sürede tespit edilmeye ve iyileştirilmeye başlanmıştır. Gerçekleştirilen iyileştirmeler, çalışanlar ile bilgi panoları ve işbaşı toplantılarında paylaşılmaktadır yılından itibaren uygulanan İGYD adetleri, bu denetimlerde tespit edilen çalışma alanı uygunsuzluğu ve güvensiz davranış gidişat grafiklerini aşağıda bulabilirsiniz. 4 S a y f a

5 Grafik 1.1. İGYD Hedef ve Gerçekleşen Değerleri Grafik 1.2 ve 1.3. İGYD sırasında tespit edilen çalışma alanı uygunsuzlukları, güvensiz davranış adetleri ve iyileştirme adetleri (**Ağustos ayı kapanış-revizyon dönemi olduğu için grafiklere yansıtılmamıştır.) 1.2. İş Güvenliği Devriyesi Üst yönetim, 2-3 haftada bir kez 30 dakika süre ile daha önceden belirlenmiş, İGYD ye kıyasla daha geniş bir alanı hep birlikte denetler. Örneğin bir montaj atölyesinde kapı hattı biriminin tamamı seçilebilir. Denetleyiciler alanda gördükleri uygunsuzlukları ve bu uygunsuzlukların nasıl giderilebileceğini alanın ilgilileri ile birlikte tartışırlar. Ayrıca sahada çalışan kişilerle kısa bir şekilde konuşurak kendilerinin göremediği ancak çalışanlar tarafından bilinen uygunsuzlukları da saptamaya çalışırlar. Buradaki başka bir önemli amaç iş güvenliği için birlikte çalışma mesajını vurgulamaktır. Bu mesajı görsel olarak kuvvetlendirmek için kalabalık görüntünün yanı sıra iş güvenliğine özel olarak hazırlanmış şapkalarını giyerler. İş Güvenliği Devriyesinin amacı çalışma alanı uygunsuzluklarının tespitinin yanı sıra Senin güvenliğin bizim için önemli mesajını da vermektir. Böylece yönetimin iş güvenliğine tam katılımı da gösterilmiş olur. Aşağıda İş Güvenliği Devriyesi sırasında çekilmiş bir fotoğrafı görebilirsiniz. 5 S a y f a

6 Resim 1.1. İş Güvenliği Devriyesinden bir kare 2010 yılında başladığımız bir uygulama olan İş Güvenliği Devriyesi, yönetim katılımını güçlendirdiği gibi çalışma alanı uygunsuzluklarının süratle giderilmesini sağlamıştır.(grafik 1.4) Grafik 1.4. İş Güvenliği Devriyesi sırasında tespit edilen çalışma alanı uygunsuzlukları ve güvensiz davranış adetleri (**Ağustos ayı kapanış-revizyon dönemi olduğu için grafiğe yansıtılmamıştır.) 6 S a y f a

7 2. BİREYSEL UYGULAMALAR Adım Adım İş Güvenliği Metodolojisinin 5. Adımı nda bireysel uygulamalara geçilir. Bu aşamada üst yönetimin iş güvenliğine tam desteği ile birlikte, çalışanlar iş güvenliği ile ilgili sorumluluklarını almaya başlamıştır. Bireysel uygulamalar, yönetim-çalışan işbirliği desteğiyle otonom iş güvenliği kültürünün güçlendirilmesini hedeflediği için önemli bir yere sahiptir. Aşağıda, TOFAŞ ta uygulanan bireysel katılımlı iş güvenliği uygulamalarını bulabilirsiniz. Uygulamaların sonuçlara etkileri toplu olarak bölüm sonunda gösterilecektir. 2.1 İş Güvenliği Kaptanı TOFAŞ ta üretim organizasyonu kişiden oluşan Temel Üretim Takımları (TÜT) ve kişiden oluşan Takımlardan oluşur. İş Güvenliği Kaptanı, üretim takımlarında bir hafta boyunca iş güvenliği sorumluluğunu üstlenen mavi yakalı çalışandır. Görev süreleri boyunca kendilerine özel hazırlanan şapka ve kol bantlarını giyerler. Kaptanlar, bir yandan işlerini yaparken diğer yandan çalışma alanı uygunsuzlukları ve güvensiz davranışları bir hafta boyunca gözlemler, takım lideri ile işbirliği halinde raporlar ve güvensiz davranış yapan kişileri uyarırlar. Uygulama, takım çalışanları arasında planlanan sıra ile yapıldığı için bir önceki kaptanın kendisinden sonra gelecek kaptan arkadaşına verdiği destek ile güçlenmektedir. Böylece aynı takımın çalışanları birbirlerinin güvensiz davranışlarını rahatlıkla uyarabilmektedir. Bu da iş güvenliği kültürünün gelişmesine önemli bir sağlamaktadır. 7 S a y f a

8 İş güvenliği kaptanlığı ile ilgili bilgileri İş Güvenliği Kaptanı.wmv videosunda bulabilirsiniz Vardiyabaşı Kontrolleri TOFAŞ ta otonom iş güvenliğinin en önemli parçalarından biri vardiyabaşı kontrolleridir. Çalışanların, işe başlamadan önce iş güvenliği ile ilgili kontrolleri yapmaları, birçok iş güvenliği riskinin kaza ve/veya yakın kaza (ramak kala) olmadan tespit edilebilmesini sağlar. Bu kontrollerin düzenli olarak gerçekleştirilmesi son derece önemlidir. Çalışan vardiya başı kontrolünü, üzerinde çalışacağı aparata/makinaya/ekipmana özel sorular bulunan kontrol listesi ile yapar. Kontrol sürecinde bir uygunsuzluk tespit eder ise takım lideri olan ilk amirine iletir ve iyileştirilmesini sağlar. (Resim 2.1) Resim 2.1. Vardiya Başı Kontrol Listesi Örneği 2.3. Güvensiz Koşul Avcılığı TOFAŞ ta her çalışanın iş güvenliğine bireysel olarak katılımını sağlayabileceği bir diğer uygulama da Güvensiz Koşul Avcılığı dır. Herhangi bir çalışan, çalışma alanında gördüğü uygunsuzlukların fotoğrafını çekerek, yer ve zaman bilgisi ile İş Güvenliği Departmanı na mail olarak atabilir. İş Güvenliği Departmanı uygunsuzluğu ilgili birime iletir, süratle düzeltilmesini ister ve takibini yapar. İyileştirilme sonrası tespit yapan ilk çalışana geri dönüş sağlanır. Bu uygulamanın amacı; İş güvenliğinin sadece İş Güvenliği Uzmanlarının görevi olmadığı anlayışının şirket genelinde yayılmasını sağlamaktır. 8 S a y f a

9 Resim 2.2. Güvensiz Koşul Avcılığı 2.4. Tehlike Öngörüsü Bu uygulama, tek veya takım olarak çalışanların işyerinde karşılaşabilecekleri tehlikeleri tahmin edebilme, farkına varabilme yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla yapılan bir eğitim modeli ve çalışmadır. Uygulamanın Tek Kişilik ve Dört Raund luk olmak üzere 2 farklı çeşidi bulunmaktadır. Tek Kişilik Tehlike Öngörüsü, daha çok bakım ve lojistik gibi rutin olmayan işlerde çalışanlar için oluşturulmuştur. Bilindiği gibi; bakım gibi rutin olmayan işlerde çalışan kişiler karşılarına ne tür risklerin çıkabileceğini önceden tahmin edemeyebilirler. Bu nedenle işe başlamadan önce yapılması gereken iş güvenliği kontrolleri bu tür işlerde çok daha önemlidir.tofaş ta bu kontrol, Kendin Sor Kendin Cevapla kartındaki sorular ışığında yapılmaktadır. Bu kart üzerinde; Sıkışma / kapılma tehlikesi var mı? Ağır cisim düşme tehlikesi var mı? Araçla temas tehlikesi var mı? Yüksekten düşme tehlikesi var mı? Elektrik şoku tehlikesi var mı? Yangın / yanma tehlikesi var mı? Kesilme / sıyrılma tehlikesi var mı? Bunun dışında başka tehlike var mı? soruları bulunmaktadır. Kişi eğer herhangi bir tehlike tespit ederse, amirine haber vermeli ve bu risk giderilmeden işe başlamamalıdır. 9 S a y f a

10 Resim 2.3. Tek Kişilik Tehlike Öngörü Uygulaması Dört Raundluk Tehlike Öngörüsü, üretim gibi takım halinde çalışan kişiler için tasarlanan bir uygulamadır. Uygulamanın amacı; takım üyelerinin tehlikeyi öngörebilme ve karşı tedbir belirleme yetkinliklerinin geliştirilmesidir. Uygulamada, takım üyeleri liderleri ile birlikte bir toplantı odasında ekrana yansıttıkları çalışma alanına ait bir fotoğrafı ya da videoyu izleyerek olası tehlikelere ilişkin beyin fırtınası yaparlar. Bu bazen sahada da uygulanabilir. 1. Raund da çalışma alanındaki tüm tehlikeleri tespit etmeye çalışırlar. Aralarından seçtikleri bir yazıcı tespit edilen tehlikeleri sırası ile herkesin görebileceği bir tahtaya yazar. 2. Raund da bulunan tehlikelerden hangilerinin daha önemli olduğuna hep birlikte karar verirler. 3. Raund da daha tehlikeli olduğuna karar verdikleri uygunsuzluklara karşı ne tür tedbir alınabileceğini hep birlikte belirlerler. 4. ve son Raund da ise buldukları karşı tedbirleri takım hedefi olarak alırlar. 10 S a y f a

11 Resim 2.4. Dört Raundluk Tehlike Öngörü Uygulaması 11 S a y f a

12 3. TAKIM UYGULAMALARI Adım Adım İş Güvenliği Metodolojisinin 6. Adımı nda takım uygulamaları yer alır. Bu aşamada artık bireysel farkındalığı artmış çalışanlardan oluşan takımlar iş birliği içerisinde iş güvenliği ile ilgili aşağıda yer alan çeşitli uygulamaları gerçekleştirirler Takım Flamaları TOFAŞ ta üretim takımlarının çalışma alanında iş güvenliği ile ilgili aşağıda görebileceğiniz flamalar asılıdır. Eğer bir takımda herhangi bir iş kazası gerçekleşmemiş ise mavi, gerçeklemiş ise turuncu flama asılıdır. Turuncu flama 3 ay boyunca asılı kalır. Resim 3.1. Takım Flamaları Bu uygulama ile takım ruhu güçlendirilerek, iş güvenliğinin takım olarak sahiplenilmesi ve işbirliği yapılması amaçlanmaktadır. 12 S a y f a

13 Resim 3.2. Takım Flamalarının Çalışma Alanındaki Görüntüleri 3.2. Özel Ödüllendirme Sistemi TOFAŞ ta takım üyelerinin işbirliği içinde çalışmalarını güçlendirmek amacıyla; Özel Ödüllendirme Sistemi bulunmaktadır. Sistemde, önceden belirlenmiş kriterlere göre her 3, 6 ve 12 aylık değerlendirmeler sonucunda takımlar değerlendirilir ve kriterlerin tüm takım üyelerince sağlanması şartı aranır. Kriterlerin takım olarak eksiksiz sağlanması halinde üst yönetimin katıldığı törende tüm takım üyeleri ödüllendirilirler. Ödüllerin üst yönetim katılımı ile dağıtılması, yönetimin iş güvenliği uygulamalarına katılımı ve çalışanlarla işbirliği içinde olduğu mesajının verilmesi için son derece önemlidir. Ödüllendirme kriterleri aşağıdaki gibidir. Tüm takım üyelerini ve lideri için geçerlidir. Sıfır Kayıp Günlü ve ilkyardımlı Kaza İGYD hedeflerinin gerçekleşmesi İş Güvenliği Kaizen hedeflerinin gerçekleşmesi Tehlike Öngörüsü hedeflerinin gerçekleşmesi Kişisel Risk Bildirim hedeflerinin gerçekleşmesi 2010 yılından beri uyguladığımız bir uygulama olan Özel Ödüllendirme Sistemi nde; 3 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 gömlek, 6 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 gömlek ve 1 kravat 12 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 takım elbise ödül olarak verilmektedir. 13 S a y f a

14 Aşağıdaki tabloda yıllar bazında yapılan ödüllendirmeler görülebilir. Tablo içinde yer alan sayılar kişi sayılarını göstermektedir. Ödüllendirme sistemi, çalışanları iş güvenliği kurallarına uymak için teşvik eden en önemli araçlarından birisidir. Ayrıca bir kişinin yaratacağı küçük bir kriter eksikliği veya iş kazası ödüllendirme sonucu etkileyeceği için, örneğin; takımın üyelerinin yıl sonunda birer takım elbise almasına engel olacağından, takım üyelerinin birbirlerinin güvenliklerine de önem vermelerini sağlar İş Güvenliği Forum Tiyatro uygulaması Etkinlikte, güvensiz davranışların ve buna bağlı iş kazalarının sıfırlanabilmesi ve İş güvenliği kültürünü güçlendirmek amacı ile interaktif bir yöntemle çalışanların iş ve aile hayatı bütünsellik içinde yansıtılarak karşılaşılan komik/trajikomik vakalar proaktif iş güvenliği yaklaşımı amaçlanarak işlenmiştir. TOFAŞ daha önce ülkemiz genelinde, satış, kalite gibi daha spesifik alanlarda kullanılan bu metodu, iş güvenliği alanına uyarlayarak yenilikçi ve yaratıcı bir bakışla endüstriyel ortamda uygulamaya karar verdi. Bu Türkiye de bir ilk idi. Çalışma ve aile hayatını yansıtan senaryolar ile zenginleştirdiğimiz ve TOFAŞ a bir çok pozitif katkı sağlayan bu metot, yenilikçi niteliği ile dikkat çekince diğer endüstriyel kuruluşlar tarafından da kullanılmaya başlandı. Manuel operasyonların fazlalığı nedeniyle iş kazası riskinin yüksek olduğu Gövde birimimizde pilot çalışma yapılmasına karar verildi. Firma ve Gövde birimi çalışanları, ilk amirleri ve yöneticileri ile birlikte birime özgü ilginç vaka örnekleri ile zenginleştirilen ve çalışma kültürümüz baz alınarak hazırlanan bir senaryo oluşturuldu. Tiplemelerde ve ilişkilerde mizahi unsurlara da yer verilerek izleyici koltuğunda oturan katılımcıların kendilerini rahatlıkla özdeşleştirebileceği ve interaktif olarak katılacağı bir ortam yaratıldı. Senaryonun yanısıra uygulamanın yapılacağı sahnenin dekoru da titizlikle hazırlanarak TOFAŞ ın çalışma hayatını birebir yansıtması sağlandı. Sahnede oyun sergilenirken çalışanlarda, bu bizim çalışma hayatımız düşüncesinin oluşması sağlandı. 14 S a y f a

15 Gövde biriminde yapılan uygulamalar sonrası güvensiz davranışlarda %92 ve iş kazalarında ise %65 gibi bir belirgin düşüş görüldü. Uygulama TOFAŞ için son derece kritik olan ve rutin olmayan işleri yapan bakım ve lojistik birimleri, daha sonra ise diğer tüm birimleri kapsayacak şekilde yaygınlaştırıldı. Yaygınlık sürecinde her birimin çalışma alanı ve yaşamına özgü ayrı ayrı senaryolar geliştirildi. Sonuç olarak, Nisan 2010-Ekim 2011 tarihleri arasında fabrikamızda çalışan tüm Mavi Yaka ve bu çalışanlarımızı yöneten ilgili diğer Beyaz Yaka personelimiz ile birlikte toplam 7850 kişi süreçten geçirildi. Diğer iş güvenliği uygulamalarının da desteği ile çalışanların iş güvenliği farkındalığının artması, yüzde yüze yakın oranda kişisel koruyucu malzeme kullanma alışkanlığı edinmesi, güvensiz davranışlardan kaçınarak çalışma arkadaşlarını da uyarması ile iş kazalarının azalmasına ve iş güvenliği kültürünün güçlenmesine katkı sağlamıştır. Uygulamanın endüstriyel alanda başarılı olması ve Tofaş'ta elde edilen olumlu sonuçlar sonrası Oyak-Renault, Bosch, MAN, Coşkunöz, Erdemir, Denizli Çimento, Çanakkale Seramik, DHL, 3M, Koza Altın, Roketsan, Beltan Vibro, Polisan, Akzo Nobel, BPO, YDS, Komponenta, Cimpor Yıbitas, vb.fabrikalar tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Forum Tiyatro Uygulamasından bir örneği Forum Tiyatro.wmv videosunda bulabilirsiniz İş Güvenliği Simülasyon Eğitim Alanı Etkinlikte, çalışma alanındaki risklerin kurulan ekipmanlar ve simüle edilmiş istasyonlar yardımı ile çalışanlara gösterilmesi ve bu yöntemle eğitilmeleri amaçlanır. Çalışanlar her atölyeye özgü tasarlanan bu eğitim alanlarında, olası tehlikeleri ve bunlara karşı neler yapılması gerektiğini öğrenmiş olurlar. Her gün vardiya başı kontrollerinde neleri kontrol etmeleri gerektiği de vurgulanır. Ayrıca kişisel koruyucuların önemini vurgulayan farklı simülasyonlar da bulunmaktadır. Kişisel koruyucular kullanılmazsa ya da iş güvenliği kurallarına uyulmazsa, çalışanları ne tür tehlikelerin beklediği uygulamalı olarak gösterilir. Çalışanlar, özel olarak oluşturulan güvensiz çalışma alanı istasyonunda beyin fırtınası yaparak uygunsuzlukları ve getireceği riskleri tespit etmeye çalışırlar. Sonrasında bu uygunsuzluklara ne gibi çözümler bulunabileceğini aralarında tartışırlar. Bu uygulama ile katılımcıların tehlike öngörü yetkinlikleri de arttırılmış olur. Eğitimler, etki sürekliliği açısından yıllık olarak tekrarlanmaktadır. Bu uygulama, iş güvenliği kültürünün gelişmesine ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına katkıda bulunmaktadır. Araştırmalara göre öğrenmenin en iyi yolu eğitim vermektir. Bu nedenle burada bahsedilen eğitimler, zaman içinde çalışanların Beyaz Yakalı Liderleri tarafından verilmeye başlanmıştır. 15 S a y f a

16 Böylece, iş güvenliği kültürü sahada çalışan ilk amirler tarafından da daha iyi özümsenmiş ve öğrenilmiş olmaktadır. Gövde, Montaj, Boya ve Pres Üretim Birimlerimize özgü İş Güvenliği Simülasyon Eğitim Alanları bulunmaktadır. Montaj Birimi eğitim alanımıza ait video görüntüleri izlendiğinde söz konusu eğitim daha iyi anlaşılabilecektir.(simülasyon Eğitim Alanı.wmv) Resim 3.3 İş Güvenliği Simülasyon Eğitim Alanı ndan Fotoğraflar 16 S a y f a

17 SONÜÇLAR Heinrich Piramidi Kazalanma Frekansları* % -97,5 % -96,3 Kayıp Günlü Kaza Frekansı İlkyardımlı Kaza Frekansı *Kaza Frekansları FIAT standardı gereği aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır. 17 S a y f a

18 Çalışma Ortamı Uygunsuzluk Adetleri ( Temmuz) Güvensiz Davranış Adetleri( Temmuz) 18 S a y f a