1. MEYVECİLİK ARAŞTIRMALARI

Transkript

1 İçindekiler Tablosu 1. MEYVECİLİK ARAŞTIRMALARI Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi Bazı Yabancı Badem Çeşitleri İle Yerli Badem Tiplerinin Diyarbakır İlindeki Gelişme, Verim, Fenolojik Ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi BAĞ ISLAH ARAŞTIRMALARI Diyarbakır Ve Mardin İllerinde Yaygın Olarak Yetiştirilen Şire Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu..7 1

2 BAĞ VE BAHÇE BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI 1. MEYVECİLİK ARAŞTIRMALARI 1.1 Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi Alt Proje Adı: Diyarbakır Yöresi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Projesi Proje Numarası: TAGEM/ BBAD/12 /A10/P02 /01 Proje Yürütücüsü Kuruluş: GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi - DİYARBAKIR Projenin İlgili Olduğu Daire Başkanlığı: Bahçe Bitkileri Araştırmaları Projenin İlgili Olduğu AP: Diğer Sert Kabuklu Meyveler (Badem) Araştırmaları Raporun İlgili Olduğu Dönem: 01/01/2012 ile 31/12/2013arası Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi: Farklı iklim ve ekolojik koşullara sahip bölgelerimize dağılmış olan zengin badem gen kaynaklarımız içerisinde, günümüz badem ıslah programlarında arzu edilen meyve ve ağaç karakterlerini taşıyan tesadüf çöğürlerinin bulunması olasıdır. Dolayısıyla doğada hazır melezlenmiş bir popülasyon içerisinden, kısa sürede arzu edilen özellikteki tiplerin seçilmesi ve standart çeşit olarak kazandırılması hem ıslahçı için hem de ülkemiz ekonomisi için önemli bir avantajdır. GAP bölgesi içinde yer alan Diyarbakır yöresi ikliminin badem için uygunluğu ve yerel üretimin halen tohumdan yetiştirilen aşısız ağaçlara dayalı olması nedeniyle, geniş bir genetik çeşitliliğe sahiptir. Bu noktadan hareketle yürütülmekte olan bu proje ile Diyarbakır yöresinde doğal olarak yayılmış badem popülasyonu içerisinde; özellikle geç çiçeklenen, verimlilik ve meyve kalite özellikleri bakımından üstün genotiplerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmanın materyalini, Diyarbakır İli İlçeleri ve köylerinde tohumdan yetişmiş olan bütün badem ağaçları ve bu ağaçlardan alınacak meyveler oluşturmaktadır. Seçilen badem genotiplerinde morfolojik, fenolojik ve pomolojik özellikler incelenerek araştırmadan elde edilecek veriler tartılı derecelendirme yöntemiyle değerlendirilmektedir. Dönem Bulguları: Proje kapsamında 2012 yılı içerisinde; Diyarbakır İli, İlçe ve köylerinde badem popülasyonunun yoğun olduğu bölgeler taranmış ve yetiştiricilerin bilgilendirmeleri doğrultusunda 300 adet genotip tespit edilmiştir. Seleksiyon kriterlerine göre seçilen 300 adet genotipin ağaç özellikleri belirlenmiş (ağaç şekli, verimlilik, taç genişliği, gövde çapı, ağaç yüksekliği, yaşı) ve hasat zamanı her ağaçtan 20 adet meyve örneği alınmıştır. Ayrıca genotiplerin bulunduğu mevkii, koordinatları ve rakımı kaydedilmiştir. Ağaçlar numaralandırılarak sprey boyayla işaretlenmiştir. Alınan meyve örneklerinde fiziksel analizler yapılmıştır. Yapılan incelemeler sonrasında elde edilen sonuçlar tablolar halinde aşağıda verilmiştir. Ağaç şekli Verimlilik Dik-yayvan 101 Yüksek 107 Yayvan 100 Orta 124 Dik 90 Düşük 69 Çok dik 9 Kabuklu Meyve Şekli Kabuklu Meyve Rengi Kabukta gözeneklilik durumu Uzun-dar 93 Çok Açık 27 Az gözenekli 50 Uzun-oval 61 Açık 81 Gözenekli 215 Kalp 116 Orta açık 124 Çok gözenekli 35 Elips 29 Koyu 57 Yuvarlak 1 Çok koyu 11 2

3 İncelenen Genotiplerin Kabuklu Meyve Özellikleri Özellikler En düşük En yüksek Ortalama Kabuklu Meyve Ağırlığı 1,51 g 6,81 g 3,88 g Kabuklu Meyve Boyu 20,11 mm 43,91 mm 33,35 mm Kabuklu Meyve Genişliği 14,13 mm 28,01 mm 20,05 mm Kabuklu Meyve Kalınlığı 10,05 mm 19,95 mm 13,57 mm Kabuk Kalınlığı 2,07 mm 4,86 mm 3,23 mm İç Meyve Rengi İç Meyve Tüylülüğü İç Meyve Tadı İç Meyve İriliği İç Meyve Kabuk Düzgünlüğü Çok Açık 2 Çok tüylü 27 Acı 55 Ufak 257 Buruşuk 57 Açık 4 Tüylü 145 Orta 11 Orta iri 36 Az buruşuk 174 Orta açık 112 Az tüylü 126 Tatlı 232 İri 5 Düzgün 67 Koyu 132 Çok koyu 48 İncelenen Genotiplerin İç Meyve Özellikleri Özellikler En düşük En yüksek Ortalama İç Meyve Ağırlığı 0,30 g 1,16 g 0,74 g İç Meyve Boyu 17,46 mm 29,08 mm 22,72 mm İç Meyve Genişliği 7,60 mm 15,16 mm 11,96 mm İç Meyve Kalınlığı 4,61 mm 11,54 mm 6,08 mm İç randımanı (%) 12,33 30,88 19,94 Sağlam iç oranı (%) Proje kapsamında incelenen genotiplerde yapılan fiziksel analizlere göre; iç ağırlığı 1 gram ve üzerinde olanlar ile iç ağırlığı 0,70 gram ve üzeri, iç randımanı %19 ve üzeri, sağlam iç oranı % 70 ve üzeri olan toplam 114 adet genotip 2013 yılında yeniden değerlendirilmek üzere seçilmiştir yılında yeniden değerlendirilmek üzere seçilen 114 adet genotipin çiçeklenme zamanı belirlenecek, ayrıca hasat zamanı tekrar meyve örnekleri alınarak fiziksel analizler yapılacaktır. Bütçe: 1.YIL 6600 TL 2.YIL 5600 TL 3.YIL 6000 TL 4.YIL 6000 TL 5. YIL 6000 TL TOPLAM TL 3

4 Proje Sorumluları : Kuruluş Amiri : Proje Lideri : Proje Yardımcıları : Şevket TEKİN Songül ACAR Murat KAYA (GATAEM) Mehmet ÇİÇEK (GATAEM) Kenan ÇELİK (GATAEM) Prof.Dr. Ahmet KAZANKAYA (YYÜ. Zir.Fak.) 1.2. Bazı Yabancı Badem Çeşitleri İle Yerli Badem Tiplerinin Diyarbakır İlindeki Gelişme, Verim, Fenolojik Ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Proje Numarası: TAGEM/BBAD/11/A10/P02/01 Proje Yürütücüsü Kuruluş: Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Projenin İlgili Olduğu Daire Başkanlığı: Bahçe Bitkileri Araştırmaları Projenin İlgili Olduğu AP: Sert Kabuklu Meyveler Raporun İlgili Olduğu Dönem: 01/01/2012 ile 31/12/2012 arası Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi: Badem, Dünya nın hemen her yöresinde yetişebildiği gibi ülkemizin de birçok bölgesinde yetiştiriciliği yapılan besin değeri yüksek bir meyvedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yapılan yetiştiricilik her ne kadar tohumdan çoğaltılmış ağaçlarla ve çoğunlukla bağ ve bahçelerin etrafında sınır ağaçları veya kıraç alanlarda kendiliğinden yetişmiş ağaçlarla yapılsa da, son yıllarda kapama badem bahçesi kurma yönünde artan bir talep söz konusudur. Badem toprak isteği bakımından çok seçici bir meyve olmamasına karşın düşük soğuklama ihtiyacının olması ve dolayısıyla ilkbahar geç donlarından zarar görmesi ve bu yıllarda meyve veriminin çok düşük olması hatta hiç olmaması yetiştiricileri kapama badem bahçesi kurma hususunda temkinli yaklaşmalarına neden olmaktadır. Buna rağmen bölgemizde badem yetiştirmeye yönelmiş üreticilerin diğer bölgelerde yüksek verim alınmış pazar değeri yüksek çeşitlerden meyve bahçesi kurma yönünde girişimlerinin olduğu gözlenmektedir. Dolayısıyla bölgemizde badem üreticilerine ticari bir yetiştiricilik için tavsiye edilmesi gereken çeşitlerle ilgili bir çalışmanın yapılması kaçınılmaz olmuştur. Çizelge 1. Diyarbakır ili ve G.A.B Badem Üretimi ( TUİK ) YER Yıllar Toplu Meyveliklerin Alanı ( da ) Üretim (ton) Ağaç başına ortalama verim (kg) Meyve veren yaşta ağaç sayısı Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı DİYARBAKIR GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

5 Gaziantep, Kahramanmaraş ve Şanlıurfa da sulu koşullarda, yerli ve yabancı 20 badem çeşidinin kullanıldığı bir adaptasyon denemesi yapılmış, bunun sonucuna göre; dekara en yüksek verimler Gaziantep te Ferraduel (509.7 kg), Kahramanmaraş ta Ferragnes (554.4 kg), Şanlıurfa da Gülcan II (477.8 kg) ve Ferragnes(464.6 kg) çeşitlerinden elde edilmiştir. (Atlı ve ark., 2008). Ancak bu gibi çalışmaların farklı yerlerde denenmesi gerekmektedir. Yeni adaptasyon çalışmalarının badem yetiştirilebilecek bütün yörelerde yapılarak, geç çiçeklenen, verimli ve kaliteli badem çeşitlerinin üretime kazandırılması gerekmektedir. Değişik ekolojilerde badem adaptasyon çalışmaları yapılmaması durumunda, bilgi eksikliğinden üreticiler yanlış yönlendirilebilir ve uygun olmayan çeşitlerle badem bahçeleri tesis edebilir. Tarım teşkilatlarının, fidancıların ve üreticilerin bölgelerinde yetiştirecekleri badem çeşitleri ile ilgili bilgi eksikliklerinin giderilmesi, ancak yapılacak adaptasyon çalışmalarıyla mümkün olacaktır. Ülkemiz Dünya badem üretiminde 8. sırada yer alırken (FAO 2007), son yıllarda badem üretimine önem veren ve benzer ekolojiye sahip olan Suriye 6. sırada, İran 4. sırada yer almaktadır. (Çizelge 2) Türkiye komşuları olan İran ve Suriye ile benzer ekolojik özelliklere ve daha iyi sulama imkanlarına sahip olmasına rağmen badem üretiminde daha alt sıralarda yer almaktadır. Türkiye nin badem üretiminin artması için araştırma çalışmalarının arttırılması gerekmektedir. Bu artış ile birlikte sektördeki istihdam artacak ve dolayısıyla ülke ekonomisine önemli bir katkı sağlanacaktır. Bu çalışma Diyarbakır ekolojisine uygun badem çeşitlerinin belirlenmesi amacı ile yürütülecektir. GF-677 klonal anacı ve Garrigues çöğür anacı üzerine aşılanmış yerli ve yabancı 18 badem çeşidinin sulu koşullarda; ağaç gelişimi, verim ve fenolojik-pomolojik özellikleri belirlenecek ve bu çalışma sonucunda üreticilere tavsiye edilebilecek çeşitler saptanacaktır Çizelge Yılı Ülkeler Badem Üretimi Sıra ÜLKE ADI Üretim (ton) 1 ABD İspanya İtalya İran Fas Suriye Tunus Türkiye Yunanistan Cezayir FAO 2007 Proje Özeti Diyarbakır ekolojisine uygun yeni badem çeşitlerinin belirlenmesi amacı ile yılları arasında yürütülen bu çalışmada GF-677 Klonal anacı ve Garrigues çöğür anacı üzerine aşılanmış yerli ve yabancı 18 badem çeşidinin sulu koşullarda; ağaç gelişimi, verim, fenolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmektedir. Yabancı badem çeşitlerinden; Ferragnes, Ferraduel, Glorieta,? (Felisia), Süper Nova, Ayles, Guara, False Barese, Lauranne, Ne Plus Ultra, Ferrastar, Moncayo, Marta ve Bertina, yerli badem tiplerinden Tip-1, Tip-3, Tip-4 ve A5-1 in gelişme verim ve meyve özellikleri araştırılmaktadır 5

6 BÜTÇE 06 SERMAYE GİDERLERİ YILLARA GÖRE DAĞILIM 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl 5. Yıl 06.1-MAMUL MAL ALIMLARI MENKUL SERMAYE ÜRETİM GİDERLERİ 06.3-GAYRİMADDİ HAK ALIMLARI GAYRİMENKUL ALIMLARI VE KAMULAŞTIRILMASI 06.5-GAYRİMENKUL SERMAYE ÜRETİM GİDERLERİ MENKUL MALLARIN BÜYÜK ONARIM GİDERLERİ GAYRİMENKUL BÜYÜK ONARIM GİDERLERİ STOK ALIMLARI (SAVUNMA DIŞINDA) DİĞER SERMAYE GİDERLER TOPLAM Genel Toplam : 104,500 Dönem Bulguları: Deneme bahçelerinin yıllık bakım işlemleri (toprak işleme, sulama, gübreleme, yabancı otlar ve hastalık- zararlılarla mücadele işlemleri) yapılmıştır. 2. BAĞ ISLAH ARAŞTIRMALARI 2.1. Diyarbakır Ve Mardin İllerinde Yaygın Olarak Yetiştirilen Şire Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Proje Numarası: TAGEM/... /... /... /... /... Proje Yürütücüsü Kuruluş: GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi - DİYARBAKIR Projenin İlgili Olduğu Daire Başkanlığı: Bahçe Bitkileri Araştırmaları Projenin İlgili Olduğu AP: Bağcılık Araştırmaları Raporun İlgili Olduğu Dönem: 01/01/2012 ile 31/12/2012 arası Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi: Anadolu, asma (Vitis vinifera L.) nın gen merkezi, bağcılık kültürünün başladığı ve çeşit zenginliğinin olduğu bir bölgedir. Bugün yurdumuzda yetiştirilmekte olan ve bir kısmı standartlarımıza dahil edilmiş bulunan üzüm çeşitleri, değişik değerlendirme durumları göz önünde tutularak, bağcılar tarafından çeşitli yöntemlerle uzun yıllar süren seleksiyon sonucu seçilmiş ve elverişsiz olanlar ise üretimde kullanılmamıştır. Asmanın ilk kültüre alındığı tarihlerden bu yana, bağcılık alanında bir çok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların hemen hepsinde ana gaye; kaliteli ve bol ürün elde etmek olmuştur. Bitki ıslahının gayesi, doğada kendiliğinden (spontan) meydana gelen veya çeşitli yollarla suni olarak elde edilen kalıtsal varyasyonlardan faydalanarak yetiştiriciliği yapılan bitkilerin ekonomik değerlerinin yükseltilmesidir. 6

7 Projenin genel amacı; Ülkemizin çeşitli bölgelerinde yetiştirilen ve bölge şartlarına iyi adapte olmuş ekonomik değeri bulunan sofralık, şaraplık-şıralık, kurutmalık üzüm çeşitlerinden bilimsel metotlarla en verimli, kaliteli, sağlıklı ve ismine doğru fertleri seçmek; seçilen bu klonlarla üretimin geliştirilmesini sağlayarak üzüm üretimini ve kaliteyi artırmaktır. Klon seleksiyonu çalışmasının hedefi; yukarıda verilen amaç doğrultusunda Diyarbakır ve Mardin illerinde seleksiyon yapılacak bağları belirlemek, bu bağlarda 3 yıl boyunca gerekli sayım, gözlem ve incelemelerde bulunmak, 3. yılın sonunda seleksiyon yapılan çeşitten klon adaylarını belirlemek, bu adaylardan kalem alarak fidan üretmek ve bunlarla modern bağlar kurmaktır. Özellikle Diyarbakır ve Mardin gibi bağcılığın yapıldığı ancak eski yöntemlerin kullanıldığı illerde seleksiyon çalışmaları yaparak yeni üretim tekniklerinin o bölgede de yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Dönem Bulguları: Seçilen 8 bağda 5511 fert üzerinde gözlem yapılmıştır. Seleksiyon yapılacak 8 bağ ile ilgili elde edilen gözlemler Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Şire üzüm çeşidinde klon baş omca adayları seçim aşamasında gözlenen bağlardaki toplam fert sayıları ve seçilen fertlerin ortalama değerleri GENEL (2010 yılı) 2012 yılı değerleri İlçeler ve Bağ Sayıları Omca Sayısı Bağ. Ort. Sal. Say. Bağ. Ort. Sür. Say. Ort. Sal.Say. /Sür.S. Seç. Fert Sayısı Seç Omca. Ort.S al. Sayısı Seç Omca Ort.Sür. Sayısı Ort. Sal/Sür. Sayısı Ergani 1.Bağ Ergani 2.Bağ Çermik 1.Bağ Çermik 2.Bağ Çermik 3.Bağ Savur 1.Bağ Midyat 1.Bağ Midyat 2.Bağ TOPLAM Seleksiyon yapılan 8 adet bağda toplam 5511 adet fert bulunmaktadır. Bunlardan 224 adet fert seçilmiştir. Ergani 1.bağda 36 fert, Ergani 2.bağda 11 fert, Çermik 1.bağda 20 fert, Çermik 2.bağda 29 fert, Çermik 3.bağda 12 fert, Savur 1.bağda 69 fert, Midyat 1.bağda 25 fert, Midyat 2.bağda 22 fert seçilmiştir. Bağların tamamını dikkate aldığımızda ortalama omca başına salkım sayısı adet; sürgün sayısı adet; salkım sayısı / sürgün sayısı ise 0,83-1,10 arasında değişim göstermiştir. Seçilen 224 ferti dikkate aldığımızda ortalama omca başına salkım sayısı adet; sürgün sayısı adet; salkım sayısı / sürgün sayısı ise 0,90-1,16 arasında değişim göstermiştir. 7

8 Bütçe: 1.YIL 2.YIL 3.YIL 4.YIL TOPLAM 4500 TL 7000 TL TL TL TL Proje Sorumluları : Kuruluş Amiri : Proje Lideri : Proje Yardımcıları : Şevket TEKİN Murat KAYA Mehmet ÇİÇEK (GATAE) Kenan ÇELİK (GATAE) Yunus BAYRAM (GATAE) Prof.Dr. Sadettin GÜRSÖZ (H.Ü. Zir.Fak.) Yrd.Doç.Dr. Gültekin ÖZDEMİR (D.Ü. Zir.Fak.) Yrd.Doç.Dr. Hüseyin KARATAŞ (D.Ü. Zir.Fak.) Yrd.Doç.Dr. İnanç ÖZGEN(D.Ü. Zir.Fak.) 8