Yeni toplumun yeni insanı: Dolandırıcı Felix PINAR AKKOÇ

Transkript

1 Yıl: 3 Sayı: 135 THOMAS MANN Yeni toplumun yeni insanı: Dolandırıcı Felix PINAR AKKOÇ ÜLKÜ TAMER MECİT ÜNAL ERDEM GEZGİNCİ Yeni bir dile doğru 4 Mürekkep Zaman da hafızaya seyahat 6 Romandan ideale Don Kişot 10

2

3 HALDUN ÇUBUKÇU 3 Edebiyata eedp değil, edep lazım İlgilileri anımsayacaktır, Fethi Naci Türkiye de ne kadar futbol varsa, o kadar da edebiyat var! demişti de bir zamanlar yer yerinden oynamıştı. Bu türden laflar biraz da gündemin ortasına pimi çekilmiş el bombası atmak işlevini görür, çoğunlukla da tartışmanın gürültüsünde bombayı patlatacak fünyenin olup olmadığı pek anlaşılmadan kalır. Oysa tartışılması gereken, o gün de bugün de bu türden ölçüsü ölçüsüzlüğüne denk laflar değildir. Ölçülüler daha önemlidir. Örneğin Metin Celâl in 10 Eylül tarihli Cumhuriyet teki köşesinde yazdığı Devlet edebiyatı teşvik etmesin! mi? başlıklı yazsında olduğu gibi. Olay şöyle: Kültür Ve Turizm Bakanlığı, Edebiyat Eserlerini Destek Projesi (EEDP) oluşturuyor. Ve desteğe mazhar bulunan yazarın ve yapıtın/projenin adının sıkı sıkıya gizlendiği sayıları 40 kadar olduğu ifade edilen yazarlara 463 bin liralık destekte bulunuyor. Bu uygulama, elbette kişinin mizacına ve konumuna göre eleştiriler alıyor. En düzeylilerden birini Gürsel Korat Edebiyatçıya para yardımı olmaz yazısıyla blogspot.com.tr/ sayfasında gündeme getirdi. Mecit Ünal da bu görüştedir. Kuşkusuz çok değerli diğer kimi yazarlar da Yani bu iş alabildiğine kişisel görünür. Az sayıda edebiyatçı zaten devletin en yüksek katlarında ve uluslararası pazarda en oligarşik devletler tarafından desteklenip, yedi sülalelerine yeter teşviklere gark edildikleri için çok açgözlü olanlarının dışında bu tür desteklere pek gönül indirmez. Bir kısım edebiyatçı ise, madem böyle bir olanak var, bizden çıkan vergilerle oluşturulmuş bu desteklere başvuru yapılması makuldür düşüncesinde olabilir. Bir kesim ise toptan reddiyecidir. Pek bir zevkle reddediş vakarını yaşarlar. Bu da sonuna kadar haklarıdır. Saygın bir tutumdur. Bir bölük edebiyatçı da uyruğu oldukları devletin; politik toplumun bütün teşviklerini külyutmazlık içinde reddederken; aslında hiçte sivil olmayan sivil toplum a değer yükleyerek ve onun iki dakikalığına bile ayrılmaz parçası liberalizmin; isterse liberterlik maydanozuyla süslensin, değişmez; Avrupa devletlerinin ve ABD kurumlarının, devlet dışı örgütlerinin (NGO) bu tür ve çok sayıda ve çeşitli biçimlerde farklılaşan teşviklerini mutlulukla ve ölçüsüz bir değişkenlikte kabul etmeyi becerir. Örtülü ödenek mi teşvik mi? İşin garibi pek sivil toplumcu olduğunu bildiğimiz Metin Celâl doluya koysan almıyor, boşa koysan dolmuyor umarsızlıkta bu teşvikleri alanların kimliklerinin ve projelerin gizli kalmasını savunuyor. Niye ki? Gizlilik genelde utanç verici durumlar için geçerlidir, özelde de devlet operasyonlarının en gizli örgütleri tarafından yapılanları kapsar. Edebiyatçının teşvik görmesi niçin gizli kalması gereken bir şeydir? Bilelim ama; kimlere, hangi eser projelerini ortaya koydukları için ne kadar miktar ödenmiş? Yoksa gizli tutulan hak eden birkaç kişinin desteklenmesinden çok cemaat, parti, her türden sivil toplumculuk dergâhları ve iktidar ilişkileri içinde olanlara ulufe dağıtımı mıdır, yoğun biçimde eleştirildiği gibi! Necip Fazıl, gericisi Menderes in örtülü ödeneğinden bu tür ulufelerle beslenip, palazlandırılıyordu. Edebiyatçı (sanatçı) bu tür bir zilleti onuruna yedirmemeli. Örtülü ödenek beslemesi olmamalı. Hiç değilse kurallar gereğince oynanmalı oyun. Sinemaya, tiyatroya (ki kolektif ve gerçekleştirilmesi büyük maliyetler içeren sanatlardır) yapılan desteklerde alanların adı ve destek gören projeler, ne miktarda desteklendikleriyle birlikte açıklanırken edebiyattaki bu giz, bu örtü, bu kapalılık neyin sakınması, endişesi acaba? Bir de, üstüne üstlük Metin Celâl bu alanlardaki bürokrat sayısıyla, edebiyat desteği veren seçicileri kıyaslarken EEDP nin çoğunluk üyesinin sivil olduğunu belirterek güven yaratmaya çalışmaz mı! İnsan merak ediyor, kendisi bu mekanizmanın neresindedir? Sivil toplumcu liberalizm yazara devlet fonundan teşvik talep ederken ve üstelik en gizlisini talep ederken derin sanat kültür oligarşisinin illegalitesine sığınışı görünüşte bir paradoksal tuhaflık, aslında tam bir uyumun koyusunda mevzileniş olarak bu kokuşmanın derkenarı oluyor. Saniyeler içinde yüzlerce telefonu bir cep telefonuna sehven yükleyerek delil oluşturulmuş bir ülkede, açıklık sağlanmazsa, kimin projesine; daha doğrusu cebine neler yüklenmiştir kim bilir, bilmemiz istenmiyor demektir. Hayır, bilmek durumundayız. Edebiyat yapıtı projelendirildiği anda, ürün para kaynağının arzu, beklenti ve ideolojisine göre evrilmekte demektir. Çökmüş, çürümüş ve kıymet yüklemeyip, etki yaratmaktan uzaklaşmış ödül mekanizmalarıyla, büyük pazarlamalar ve reklamlarla oluşturulan zahiri edebiyat olayı oluşturmalarla, amacın para ve ünle yeterlilik kazandığı hedeflerle, siyasal iktidar yanaşmalarından, cemaatçi masonik çevre aidiyetlerinde öne çıkarılmalar ve teşviklerle yeterinden de fazla kirlenmiş edebiyat ( sanat) dünyası ilişkileriyle ancak teşvik alanların kimliğinin gizli kalmasındaki erdemleri sayma noktasına gelinirdi. HHH Fethi Naci o zaman da okumak istediklerinin dışında pek okumuyordu; sadece oynadığı atlarda yanılmış bahisçinin kızgınlığı içindeydi. Yoksa Türkiye de çok iyi roman yazılmıştı, yazılıyordu ve yazıldı; yazılacak da Ama asıl saptanması gereken şuydu: Türkiye de futbol ne kadar kirliyse, edebiyat (sanat) ilişkileri de o kadar kirliydi. Bugün çok daha kirli. Onun için edebiyata (sanata) EEDP değil, edep gerek. Bir an önce. Yayın Yönetmeni Haldun Çubukçu halduncubukcu@hotmail.com Yazıişleri Müdürü Damla Yazıcı damla.yazici@msn.com Sayfa Sekreteri Katkı sunanlar Görsel Tasarım Hakan Uğurluay İrem Halıç, Elif Korkut, Deniz Toprak Hakan Uğurluay, Şener Soysal Sahibi Anadolum Gazetecilik Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş. Genel Müdür Celal Demirel Genel Yayın Yönetmeni Mustafa İlker Yücel Sorumlu Müdür Murat Şimşek Tüzel Kişi Temsilcisi Metin Aktaş Reklam Grup Başkanı Saynur Okuroğlu saynur@aydinlik.com.tr Reklam Müdürü Kamile Karakadılar kamile@aydinlik.com.tr Yönetim Yeri İstiklal Cad. Deva Çıkmazı No:3/3 Beyoğlu / İstanbul Tel: / / Faks: Reklam Servisi kitap@aydinlikgazete.com Baskı: Anadolum Gazetecilik Basım Yayın San. Tic. A.Ş Oruçreis Cad. Remzi Özkaya Sok. No:16 Bahçelievler / İstanbul Tel:

4 4 ÜLKÜ TAMER Yeni bir dile doğru Şimdi bakıyorum da, Osmanlıcanın hortlatılmaya çalışıldığını görüyorum. Çoğu kimse bunu bilinçli olarak yapmıyor. Eskiye dönme amacı gütmüyor. Amaç, bilgili görünmek, değişik görünmek. TEBESSÜM MOLASI Tanrı nın Elçisi Akıl Çağı kitabıyla bağnaz Hristiyanların boy hedefi haline gelen Thomas Paine, her gün öğle yemeğinden sonra mutlaka biraz kestirirdi. Bir gün yine uyuklarken kapısı çalındı. Uşağı Jarvis açtı kapıyı. Gelen, kırmızı pelerinli yaşlı bir kadındı. Ne istiyorsunuz? diye sordu Jarvis. Mr. Paine i görmek istiyorum. Uyuyor. Rahatsız edemem. Mutlaka kaldırın, dedi kadın. Çok önemli. Jarvis salona aldı onu. Paine i uyandırdı. Paine, uyandırıldığı için öfkeli, salona daldı. Ne var? dedi kadına. Siz Thomas Paine misiniz? Evet. Beni elçi olarak Tanrı gönderdi. Nedamet gösterip tövbe etmezseniz, yüce İsa ya... Bağırarak uşağına seslendi Paine: Jarvis! At şu karıyı dışarıya! Yalan söylüyor! Tanrı nın işi yok da elçi olarak bu cadalozu mu görevlendirecek! Tahtelbahir Bugünün gençlerine tahtelbahir desem, neredeyse hepsi şaşkın şaşkın yüzüme bakar; hiçbiri bu kelimenin anlamını bilmez. Öyle ya, benim çocukluğumda bile tahtelbahir in yerini denizaltı almıştı. Teşrinievvel i, Teşrinisani yi, Kanunuevvel i, Kanunusani yi hatırlamıyorum. Ama Birinci Teşrin in Ekim e, İkinci Teşrin in Kasım a, Birinci Kanun un Aralık a, İkinci Kanun un Ocak a çevrilişi dönemini yaşadım. Dilde özleşmeye, sadeleşmeye gidiliyordu. Önerilen kimi sözcükler benimsenmedi. Kamutay, Şarbay gibi sözcükler ders kitaplarından çıkıp yaşam bulamadı. Özleşme akımının unutulmaz öncüsü Ataç ın önerdiği Yır, Betik gibi sözcükler de. Kimi sözcükler ise, yerlerine önerilenlerle birlikte dilimizde yerlerini korudu. Sözcük ün yanısıra Kelime yi, Dize nin yanısıra Mısra yı, Uyak ın yanısıra Kafiye yi, Öykü nün yanısıra Hikâye yi, Anımsamak ın yanı sıra Hatırlamak ı kullanmayı sürdürdük. Deyimlere, atasözlerine pek dokunmadık. Sözgelimi, Hikmetinden sual olunmaz yerine Hikmetinden soru olunmaz demek aklımızın ucundan bile geçmedi. Ama dilin güzelliğini, doğruluğunu sadece sözcüklerin yeniliğinde arayanlar, Hislerine hâkim olamadı yerine Duygularına yargıç olamadı gibi saçmalıklar ürettiler. HHH Evet, Ataç bir önderdi. Önerdiği sözcüklerin büyük bölümünün benimsenmeyeceğini, yaşamayacağını cin gibi biliyordu. Kendisi 100 metre koşarsa, arkasındakilerin hiç değilse 10 metre ilerleyeceklerini de biliyordu. Onun çabaları olmasa, dilimiz bu kadar çabuk arınmazdı. Cemiyet yerine Toplum sözcüğünün önerildiği zamanları hatırlıyorum. Bu sözcüğü kullananlarla ne kadar çok dalga geçilmişti. O arada Hostes yerine Gökkonuksal avrat denilecekmiş! diyerek kahkahalar atanlara da rastlanıyordu. Oysa kimsenin Gökkonuksal avrat diye bir şey önerdiği yoktu. Bunları kendileri uyduruyor, sonra da eleştiri kılıçlarını çekiyorlardı. Onları okuyanlar da, Vay canına! Bu öztürkçeciler de gerçekten saçmalıyor! diye düşünüyorlardı. Toplum sözcüğünü bir zamanlar yadırgayanlar Cemiyet i çoktan unuttular bile. Yazılarında toplum dan geçilmiyor. HHH Şimdi bakıyorum da, Osmanlıcanın hortlatılmaya çalışıldığını görüyorum. Çoğu kimse bunu bilinçli olarak yapmıyor. Eskiye dönme amacı gütmüyor. Amaç, bilgili görünmek, değişik görünmek. Kimi genç şairlerimizde zaten vardı bu. Tedavül den çoktan kalkmış Osmanlıca sözcükleri yan yana getirerek şiirlerinde değişik, özgün bir hava estirme çabası içinde olanlar görüldü. Neyse ki, çok yaygın bir sanat dalı değildi şiir, bu çaba toplumu pek etkilemedi. Ayrıca modası da çabucak geçiverdi. Ama toplumu etkileyen bir araç var: Televizyon. HHH Televizyonda bir şarkı dinliyoruz: Aşk-ı Kıyamet. Kısa sürede çok kişinin diline yerleşmiş. Bir aşk-ı kıyamet tir gidiyor. Artık ne demekse. Konuşmacıları dinliyoruz. Şu sıralarda pek gündemde olan bir sözü tekrarlıyorlar boyuna: Aklı selim insanlar Aklı selim insan olmaz, aklı selim sahibi insan olur. Sağduyu insan denir mi! Sağduyu sahibi insan ya da sağduyulu insan denir. Hiç önemi yok Aşk-ı kıyamet diyeceksin, Aklı selim insan diyeceksin; dinleyen de Vay canına! Ne bilgili adam! diyecek. HHH Bu akımın fevkaladenin fevkinde örneği elbette bir hanım şarkıcımız. Her hafta sonu Seçiciler Kurulu koltuğunda oturup, Ben çok güzel Türkçe konuşurum, sonra da arkadaşlarını gösterip Heyet-i umumiye diyordu. Heyet-i umumiye. Seçiciler Kurulu ya da Jüri yerine. Kimse Sayın hocam, Heyet-i umumiye, Genel Kurul demektir diye parmağını kaldırmıyordu. Hanım şarkıcı seyircileri gösteriyordu: Efkârı umumiye Bir yanlış daha. Zaten kullandığı on Osmanlıca sözcükten dokuzu yanlış. Hangisini düzelteceksin? Diş macunu reklamlarından ötürü artık çocukların bile bildiği misvak ı miskal sanan o değil miydi? Bir daha söyleyeyim: Amaç, bilgili görünmek, üstün görünmek. Onun için, Arapça değil mi, uydur uydur söyle Nasılsa değerlendiren, eleştiren yok. Yalan yanlış bir dil üretilmekte Osmanlıcayı anladık, ama bu dile ne demeli? Asrî Osmanlıca mı, Neo-Osmanlıca mı?

5 5 DAMLA YAZICI Öldürmeseydim, süründürürdüm esmi kayıtlara göre, kadın cinayetleri sayısı son 7 yılda %1400 arttı. Her dört kadından biri fiziksel, ekonomik, ruhsal, sosyal ve cinsel şiddet mağduru. Hakkını aramak isteyen kadını devlet yeterince koruyamıyor. Namus cinayetleri 21. yüzyıl Türkiye sinin hala gerçeği. Her gün gazetelerde kocası, sevgilisi, kardeşi, babası tarafından bilmem kaç yerinden bıçaklanmış, bilmem kaç yerinden kurşunlanmış kadınlarımızın 3. sayfadan ölüm haberlerini okuyoruz. Gelişen muhafazakarlaşma ve devlet erkanının kadını toplumdaki konumlandırışı ile paralel ilerleyen bir artış bu elbette. Biz hala tartışaduralım kadının türbanını, oysa ölmekte kadın, öldürülmekte. Ve bir haber başlığında, kadını öldüren adam, bu toplumda kadının durduğu yeri hepimizin yüzüne, hepimizin gözünün içine baka baka söylüyor. Öldürmeseydim süründürürdüm! Kadınımız ölmekle sürünmek arasına sıkışmıştır bu ülkede ve kadın hakları, kadına karşı şiddet platformları, kadın örgütlenmesi, feminizm bütün eksikliğini sergiliyor günümüzde. Ve muhalefet de dahil. Neredesiniz? Onca kadın ölürken bu sokaklar neden boş? Geçtiğimiz günlerde elime geçen bir kitap ve hemen ardından internette gördüğüm bir kadın cinayeti Kadınım ve Katilimi Sevmişim adlı ki- R Kadınım ve Katilimi Sevmişim Mine Engin Tekay Netus Kitap 138 s. tap Netus Kitap tan çıktı. Zamanında sevdikleri insanlar tarafından ölüme giden 376 kadına ithaf edilmiş. Ve başlık çarpıyor suratına insanın bir tokat gibi. Cinsel istismar, namus, tecavüz, dayak, baskı Aşk ile başlayan ilişkilerin sonunda kan akıtacak noktaya gelmesi, ya da düzenin insanı aşkın olmadığı yerlere sürüklediği, açlığın ve işsizliğin insanları körleştirerek canavarlaştırması, ya da her gün değişen eğitim sistemlerinde sağlıksız bireyler yetiştirme, kadının cinsel bir meta olarak her gün erkeklerin tabaklarına konması Bütün bunların olduğu bir sistemde işte tam da Mine Engin Tekay ın öyküleri çıkar. Akıcı bir dille yazılmış öyküler. Herbiri insanı derinden sarsan, sorgulatan, acıtan öyküler dökülmüş Tekay ın kaleminden. İnsanın sevgi ve nefret çizgisinde nasıl ilerlediğini, sıkışmışlıkların kadınları nelere mecbur bıraktığını gözler önüne seriyor ve Türkiye de gerçeklerin giderek toprakla örtüldüğü, toza dumana bulandığı günümüzde öykülerindeki cesaretle dikkat çekiyor. Kadına karşı şiddetin duyarsızlaşmaya kurban gittiği günümüzde, güçlülerin adaleti hem devlet ve halk nezdinde eşitsiz ilerlerken, kadın ve erkek arasında da eşitsiz ilerlemekte. Güç, insanlığı alıp götürmekte, geriye tacize uğramış, kurşunlanmış, dövülmüş kadınlar bırakmakta. Ve maalesef biliyoruz ki, hak aramanın işçiye, fakire, kadına, gence, köylüye haram olduğu bu memlekette her şey sermaye için sevgilim!

6 6 MECİT ÜNAL ALZHEİMERLİ ŞEHİR VE BAKILDIKÇA BÜYÜYEN FOTOĞAFLAR Mürekkep Zaman da hafızaya seyahat Herkesin aklına gelmeyen konuların hallacı Enis Batur, Mürekkep Zaman da, çocukluğunun geçtiği Eskişehir den -ve kendisindenbaşlayarak güncelden tarihsele, öznelden nesnele, bireyselden toplumsala sonsuz genişlikteki bir hafıza toprağında seyahate çıkarken, bizleri de kendi yaşadığımız sokak, mahalle, semt, şehir ve ülke üzerinde düşünmeye yöneltiyor. Mürekkep Zaman Enis Batur Kırmızı Kedi 196 s. İstanbul top yekûn şantiye haline gelmiş. Hem nasıl? Gerçi, son on-on iki yıldan beri tüm Türkiye öyle; ama, ne var ki İstanbul başta geliyor ve bu büyük şantiyenin en yoğun ve en ağırlıklı kısmını oluşturuyor. Birbiri ardı sıra hızla yükselen gökdelenlerin ki sayısı yüzlerle ölçülüyor,- yarattığı ses, görüntü ve çevre kirliliğini destekleyen metro, yol ve kavşak inşaatlarının İstanbul u, içine girilmez ve içinden çıkılmaz bir çetrefil. Şehre biraz uzaktan bakılınca görülebilen onlarca büyük inşaat vincinin her biri devasa boylarıyla korku salan birer canavar. Seçimlerden hemen önce ve hemen sonra belediyelerin yaptıkları kaldırım ve yaya yolu düzenleme işleri yüzünden neredeyse adım atacak yer yok sokaklarda. Kapkara ve açık bir yara gibi uzanan banliyö hattının Pendik ten Haydarpaşa ya kadar olan kısmının durumu hâlâ içler acısı. Hat üzerindeki tarihi istasyon binalarını da yıkıyorlar. Bütün bir tarihi yıkıp yok eden belediye, arsızlığını, oraya buraya verdiği tarihi isimlerle gizlemeye çalışsa da nafile; tarihle birlikte bir şehir ve o şehirle birlikte bir yaşama kültürünü de tarumar ediyor. Restorasyonda ilk kazma Dubai ye özenen bir şehirle karşı karşıyayız. Salt mimari yönden değil bu özeniş; giyim kuşam, yeme içme, kısaca şehir, yaşam biçimi olarak da yoğun bir başkalaşma, yozlaşma, mutantlaşma içinde. Ülkenin ve şehrin yöneticileri halka, hayatın her köşesinde kendilerinin iktidarından önceki geçmişe ait hatırlanacak hiçbir şey bırakmamakta kararlılar. Tüm Türkiye de olduğu gibi İstanbul da da doğal hayatı örneğin Kuzey Ormanları nı,- mahvedenlerin halkı suyu tasarruflu kullanmaya çağırmalarındaki arsızlığı ancak ikiyüzlülükle açıklayabiliriz. Yeni Başbakan Davutoğlu, daha ilk konuşmasında 2023 ü kerteriz alarak boşuna restorasyon demiyor. Restorasyon kavramı, siyasal literatürde sözlük anlamından çok daha geniş bir anlama gelmektedir çünkü ve Davutoğlu da bunu bilerek kullanıyor. İşte İstanbul bu açıdan da şantiyenin esasını oluşturuyor. Restorasyonda ilk kazmanın 1994 yerel seçimleriyle birlikte İstanbul da vurulduğunu ileri sürmek, belki hayli cüretkâr bir iddiadır ama, gerçektir de. Ahalisiyle birlikte kaybolan şehir Bugün İstanbul başta olmak üzere tüm ülke büyük bir unutma ve unutturmayla, hafıza kaybıyla, toplumsal bir alzheimerle şekilleniyor. Kaybolan cennet/şehir/mu, Atlantis gibi söylencelerin de -Sodom ve Gomore gibi- tarihsel ve toplumsal hafıza ile bir ilgisi mutlaka olmalı. Tarih, edebiyat ve sanat hatta felsefe- bu konuda zengin bir kitaplığa sahip. Kendinde kaybolan insanın tarihi ise, ele alınmak için bir ucu toplumsal düzene, bir ucu tıbba uzanan oldukça geniş ve engebeli bir coğrafyada dolaşmayı göze almayı gerektiriyor. Böyle herkesin aklına gelmeyen konuların hallacı Enis Batur, Kırmızı Kedi den çıkan kitabı Mürekkep Zaman da, çocukluğunun geçtiği Eskişehir den -ve kendisinden- başlayarak güncelden tarihsele, öznelden nesnele, bireyselden toplumsala sonsuz genişlikteki bir hafıza toprağında seyahate çıkarken, bizleri de kendi yaşadığımız sokak, mahalle, semt, Enis Batur şehir ve ülke üzerinde düşünmeye yöneltiyor. Eğer yazarın çocukluğunun geçtiği sokaklar bu denli değişmişse, kimbilir bizim çocukluğumuzun geçtiği, halen içinde yaşadığımız mahalle ve sokaklar kim bilir nasıl değişmiş ve değişmektedir. Toplumsal kendini yitiriş Eskişehir de ne çok şey, ne çok yer değişmiş! Şehri, yıllar sonra geçen yıl bir söyleşi vesilesiyle ziyaret ettiğimde sadece Odunpazarı ndan tanıyabilmiştim. Porsuk kıyısında eğli bisikletlerden hatırladım biraz, biraz da tren garı hatırlattı 70 lerin Eskişehir ini. Daha fazlasına ve bilmediklerime ise Mürekkep Zaman la Enis Batur yol gösterdi. Nedir ki, bir şeyin çok şeyi hatırlattığı, soba, tren ve bisiklet ve Cumhuriyet şehri Eskişehir sokaklarından geçen yol, Mürekkep Zaman la eninde sonunda çağın en önemli hastalıklarından birine varacaktır. Enis Batur, alzheimeri, hastalığın kâşifi Alois Alzheimer e ilişkin bir anekdotta hemen hemen yukardaki sözlerle anlatıyor. Yüz yıl önce, 50 yaşlarında, sağlıklı görünen ama davranışları oldukça tuhaf bir kadın giriyor hekimin odasına. Kadın, adını dahi bilmediğini söylüyor Alzheimer e. Sorununu ise şu cümleye sığdırmış; Ben kendimi yitirdim! Müthiş! Bu, sıradan bir kayboluş hikayesi, kaybolan da bir çocuk değildir. Hatta amnesia/hafıza kaybı da değildir. Hafızasını kaybeden sadece geçmişini kaybetmiştir ve başka, yeni bir hafıza oluşturabilir zamanla. Buna ilişkin sayısız örnek bulunabilir hayattan. Kendisini yitirmek ve bir daha asla bulamayacak olmak büyük bir hastalık/dramdır. Üstelik bu top yekün unutmanın farkında olmamak, dramı büyüttükçe trajike yaklaştıran bir özelliği alzheimerin. Yine de tekildir, bireyseldir bu, baş edilebilir. Bilim insanları, süreci uzatmaya, çaresini bulmaya ne kadar uğraşsalar da çok daha büyüğü ve korkuncu var; savaşların, iktidarların baskı ve şiddetiyle top yekûn toplumsal kendini yitiriş... Bizi, özellikle bizi, toplumumuzu bekleyen asıl büyük tehlike/hastalık/dram da bana kalırsa budur. Meçhul askerlerin meçhul nüfusu Mürekkep Zaman ın altını usul usul çizdiği de bu bir yönüyle. ABD nin Irak ı işgal ettiği günlerde yazdığı metinlerde Enis Batur, geçen yüzyılın büyük savaşlarının geride bıraktığı Auschwitz, Hiroşima, Vietnam gibi travmalara eklenen yeni travmalara, bu yeni travmaların açtığı büyük akıl yırtılma ve yaralanmalarına karşı salt yazdıklarıyla değil, çeşitli kaynaklardan, gazetelerden seçip kesip biriktirdiği fotoğraflarla da aklımızı, hafızamızı zorlayan, bizi sessiz, tavırsız kalmamaya çağıran bir tutum içinde: Bakılan fotoğraf büyür. Bakılan fotoğraf büyür se, Çanakkale den sağ dönen bir Anzak askerinin torununun, dedesinin ganimet olarak götürdüğü Türk askerine ait kafatasını 88 yıl sonra şehit düştüğü topraklara geri getirmesinin, beyaz bayrak salladıkları, yani teslim olmak istedikleri sırada ABD askerlerince öldürülmüş iki Irak askerinin bir çukurda iki büklüm yatan cesetleri karşısında nasıl bir açıklaması olabilir? Ne çeşitten bir özür dilemedir ki bu, aynı günlerde Irak yağma ve talan edilmekte, binlerce Iraklı asker-sivil, yaşlı-çocuk-genç, kadın-erkek demeden bombalanmakta, kurşuna dizilmektedir. İki Iraklı askerin cesetleri, belki de ölümleriyle buluştukları o sığınağa gömülmüştür; Amerikalılar, İngilizler bütün ölülerini geri götürebilmek için olağanüstü önhazırlıklar yapmışlardı harekât öncesinde, bir televizyon programında ayrıntılarıyla üzerine durulmuştu konunun, herhalde asker ailelerine bir tür teminat veriyorlardı; Iraklı askerler için düşünülmesi, gerçekleştirilmesi olanaksız işlemlerdi bunlar, hangisinin nerede nasıl öldüğü, gömüldüğü bile bilinemeyecekti, kaldı ki toplam kaç Iraklı askerin öldüğünü de öğrenemeyecektik hiçbir zaman, biribirleriyle çelişen sayılar uçuşacaktı yıllar geçse de, meçhul askerlerin nüfusunun meçhul olmasından doğal ne vardı. (99). 464, Amnesia ve Zenon başlıklı birbiriyle zamansallık yönünden de ilintili üç bölüm ve üç metinden oluşan, yazarın hem kendisiyle, kendi geçmişiyle hem dışında olup bitenlerle uğraşısının bire bir yansıdığı Mürekkep Zaman da okuyucu, satır aralarında Enis Batur un sigarayı bırakma eyleminin de tanığı oluyor ki, hallaç bu konuda hiç de ketum değil. Zaafına zaaf, bağımlılığına bağımlılık diyecek kadar açık sözlü. Bu da bir yazarı içtenlikli, gerçekçi ve güvenilir yapan en önemli niteliklerden biri elbette.

7 HASAN CÜNEYT BOZKURT 7 EMRAH SERBES'TEN 'DELİDUMAN' İki çürük domates Emrah Serbes karakter yaratmış yazarlardan biri. Sevelim ya da sevmeyelim Behsat Ç yi hepimiz biliyoruz. Fakat "Deliduman", yazarın polisiye çizgisinin dışında bir roman olmuş. Bu seferki karakterimiz Çağlar İyice. Romanın anlatıcısı da bizzat kendisi. On yedi yaşında. Kıyıdere Katip Çelebi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencisi. Yaşı ve üslubu açısından Çavdar Tarlasında Çocuklar ın Holden Caulfield ına benziyor. Sistemin içinden dışına doğru yükselen öfkeli bir ses Çağlar İyice. Özsaygının kendisini topa tutmuş. Gerçekten saygı duyulası bir yaratık mıdır insan, böyle bir düzende hangimiz masum olabiliriz ya da kalabiliriz, gibi sorular etrafında dönüyor ve herkesin biraz suçlu olduğunu üzerine basa basa vurguluyor. En yakınlarıyla bile büyük bir hesaplaşma içinde. Bunu çok iyi anlatan bir bölümü (belki de bu yazı için uzunca denebilecek bir bölümü) alıntılamam gerekiyor: Rahmetli dedem ben çocukken derdi ki hep, Çağlar, derdi. Artık kocaman adam oldun. Şu tas ü tarağını siktiğimin dünyasında sakın ha, yosmalar içinde kepaze olmayasın. İşte bu dayım olacak it de, şu tas ü tarağını siktiğimin dünyasında, siyaset içinde kepaze olmuş biridir. Siyasete girmeden önce o kadar kepaze biri değildi aslında, kendi halinde bir emlakçıydı. Hiçbiri kendisine ait olmayan evleri arsaları alıp satar, arada iki sakal atarlarsa memnun kalır, ertesi gün de beni Çınarcık a Esenköy e falan götürür, her istediğimi ısmarlardı. Keyfimize de diyecek olmazdı o günlerde. Siyaset, onun mayasındaki kepazeliği açığa çıkaran bir transistör vazifesi gördü. Yoksa kız kardeşim hariç her insanın mayasında bir parça kepazelik vardır, mühim olan, o kepazeliği ortaya çıkaracak işlerden uzak durmaktır. Hayvanoğluhayvanı! Emrah Serbes Örneğin; baktın manavlık seni kepaze ediyor, çünkü domates tartarken araya iki tane çürük domates sokuşturmadan edemiyorsun, o zaman neden böyle bir şey yapıyorum diye sormalısın kendine. Derin bir nefes alıp o iki tane kodumun çürük domatesini araya sokuşturamadan niçin duramadığını düşünmelisin. O iki tane çürük domatesi araya sokuşturamayınca kendini çok mu çaresiz hissediyorsun? Uykuların mı kaçıyor, boğulacak gibi mi oluyorsun, tükenmişlik sendromuna mı giriyorsun o iki tane çürük domates araya sokuşmayınca? Bütün dünyayı önüne de serseler o iki tane çürük domatesi araya sokuşturamadıktan sonra bir anlamı yok mu? Yeter artık bu dünyanın kahrını cefasını çektiğin, al sana gidiş-dönüş uçak bileti, 6500 dolar da nakit, Singapur daki bütün kerhaneleri gez gel, deseler, yine de o iki tane çürük domatesi araya sokuşturmanın verdiği zevki hiçbir şeye değişmez misin? Dünya yerinden oynasa, taş üstünde taş kalmasa, kıyamet kopsa, uzaylılar gelse bütün sülalene tecavüz etse, yok arkadaş, ben o iki tane çürük domatesi ilk fırsatta araya sokuşturmaya yine de devam ederim mi diyorsun? Herkesin bu hayatta iyi kötü bir pusulası vardır, hedefi vardır, hedefi olmasa bile bir tarzı, duruşu, şekli şemali vardır, senin de bu hayattaki pusulan, hedefin, tarzın, duruşun, şeklin şemalin o iki tane çürük domatesi araya sokuşturmak mı? Yarın öbür gün torun torba sahibi olup bir köşeye çekilip emekliliğin keyfini sürmeye başladığında, geçmişi özlemle yâd ettiğin anlarda, aklına gelecek ilk şey o araya sokuşturuverdiğin iki tane kodumun çürük domates mi olacak OÇ! Merhametsiz şerefsiz! Al o zaman bu yazıyı manav dükkânının girişine as, sonra da dükkânı başkasına devredip siktir ol git! Başka bir iş bul kendine. Ne bileyim, git veznedar ol! Uçaksavar bataryası teknisyeni ol! Ne olursan ol siktir git onu ol, ama artık manavlık yapma! Yapma manavlık! Belki de veznedar olursan, şu paralardan birazını da cebime sokuşturayım demezsin de, seni kepaze eden şeyin o araya sokuşturduğun iki tane çürük domates olduğunu anlarsın. Belki de uçaksavar bataryası teknisyeni olursan, şuradan cebime iki tane uçaksavar mermisi sokuşturayım demezsin de, seni kepaze eden şeyin o iki tane çürük domatesin araya sokuşması olduğunu anlarsın. İt herife bak ya! Zibidiye bak! Dangoza bak! Elim ayağım titredi yemin ediyorum sinirden. İçim daraldı. Her neyse, unutalım Off! Hayvanoğluhayvan! İlk sahne Çağlar İyice nin dokuz yaşındaki kız kardeşine olan tutkusuyla açılıyor. Aralarında çok güçlü bir bağ var. Taşrada (Kıyıdere) anneleriyle yaşıyorlar. Babaları evi terk etmiş ve ona karşı ailece büyük bir öfke duyuyorlar. Aslında bu bir aile dramı. Çağlar İyice kız kardeşini bütün bu sarsıntılardan korumaya çalışıyor. Hemen hemen bütün akrabalarıyla bir hesaplaşma içinde. Dayısı başka bir partiden belediye başkanı seçildiği halde, iktidar partisine (Çağlar ın deyişiyle Dedemi Kanser Eden Parti ye) geçiş yapmıştır. Çağlar bir yandan bu ilkesizliği nedeniyle dayısına kızarken bir yandan da onun olanaklarından yararlanmaktadır. Kız kardeşinin hayallerini gerçekleştirmek için ciddi bir mücadeleye girişir. Bir yetenek yarışması için İstanbul a gelirler. Ağabeyi yaşanan aksaklıkları gidermeye, kardeşini motive etmeye çalışır. Hatta salon görevlileriyle kavga etmeye kadar götürür işi. Roman boyunca o küçük kız çoğunun incinen gururunu onarmak için büyük bir mücadele verir ve okur olarak ilerleyen sayfalarda kendimizi Gezi Ayaklanması nın içinde buluruz. Bir yetenek yarışmasından yola çıkıp toplumsal bir olaya, Serbes in kentleşme protestosuna uzanırız: Peki, sen bu insanlara ne yaptığının farkında mısın? Sen bizim hayatımıza ne yaptığının farkında mısın? Sen benim çocukluğuma ne yaptığının farkında mısın? Hani nerede Eski TİGEM? Babam arkadaşlarıyla otururdu bahçesinde, muhabbet ederlerdi, bira içerlerdi, ben taso oynardım küçük havuzun önünde, şimdi otel inşaatı. Hani nerede Eski Aydın Sineması? Dedemle patlamış mısır yerdik en festival filminde bile, şimdi kapalı otopark. Edebiyatın önemli damarı Okur, her zaman geçekle kurmaca arasındaki açıyı merak etmiştir. Biri nerede bitmekte, diğeri nerede başlamaktadır? Bu yüzden hep sorulur: Falanca kişi siz miydiniz, diye. Emrah Serbes in kendisini de o süreçte eylemlerin içinde görmüştük. İşe de yaramış. Yaşananların aktarıldığı sahneler kendini hissettiriyor. Peşi sıra o meşhur meseleyle karşılaşıyoruz: "Deliduman"la ilgili yapılan yorumlarda hep sanat-toplum ikiliği ön plana çıkarılıyor. Hâlbuki toplumdan soyutlanmış bir sanat mümkün mü? İnsanı anlatan bir uğraş, onu, içinde bulunduğu toplumsal koşullardan ne kadar soyutlayabilir? Bence sanatın ancak başarılısı/başarısızı olabilir. Sanat için olan toplum içindir, toplum için olan sanat içindir. Bu ikisini birbirinden ayırmanın mümkün olmadığını düşünüyorum. Emrah Serbes de böyle bir girişimde bulunmuş. Çağlar İyice, kız kardeşini ararken bir anda kendini Gezi Ayaklanması nın içinde buluyor. Fakat birçok marka, işletme adı geçiyor kitapta. Reklam mı almış, diye düşünen de çoktur. Murakami nin kitaplarında da aynı durum var. Bunun gerçekçilik hissi için yapılan bir çalışma olduğunu düşünüyorum. "Deliduman" üslubu açısından edebiyatımızda önemli bir damarı temsil ediyor. Deliduman Emrah Serbes İletişim Yayınları 350 s. Bu seferki karakterimiz Çağlar İyice. Romanın anlatıcısı da bizzat kendisi. On yedi yaşında. Kıyıdere Katip Çelebi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencisi. Yaşı ve üslubu açısından Çavdar Tarlasında Çocuklar ın Holden Caulfield ına benziyor. Sistemin içinden dışına doğru yükselen öfkeli bir ses Çağlar İyice.

8 8 9 PINAR AKKOÇ EDE Ç K R Ü T Z E K K İL U L L U R K İX L THOMAS MANN IN FE x i l e F ı c ı r ı d n a l o D : ı n a s n i i n e y n u m u l p o t i n Ye Thomas Mann anlatım dilinin en güçlü silahını ironiyi kullanarak içinde yaşadığı toplumsal düzene ağır eleştiriler yaparken aynı zamanda çok keyifli bir okuma sunuyor. Türkçede ilk kez yayımlanan bu romanında bir dolandırıcının hikayesini anlatarak aslında toplumun zaaflarını gözler önüne seriyor. uşkusuz yaptığım şeyin adi bir hırsızlık olduğu söylenecektir bana. Bu durum karşısında sesimi çıkarmam ve geri çekilirim; eğer biri bu sevimsiz sözcüğü kullanmaktan mutlu olacaksa, tabii kimseyi engelleyemem ve engellemeyeceğim de. Ama bu sözcük bir yandan ucuz, eskimiş ve yaşamın kıyısından teğet geçen bir sözcük, diğer yandan da canlı, hep genç kalan, yenilikle dolu, tek ve başka bir şeyle kıyaslanamayacak kadar mükemmel bir eylem sözcüğü. [ ] Benim burada yaptığım şey, mükemmelliyetçiliğe varan bir ölçüde, benim tek başıma gerçekleştirdiğim bir eylemdi. Üstün yeteneklere sahip dolandırıcı Felix Krull hırsızlığı işte böyle tanımlıyor. Thomas Mann ın Dolandırıcı Felix Krull un İtirafları adlı tamamlanmamış son romanı adından da anlaşılacağı üzere bir dolandırıcının hayatını anlatıyor. Çocukluk yıllarından başlayarak 20 li yaşların sonlarına kadar Felix in başından geçenlerin anlatıldığı eser Bildungsroman türünün örneği olmaya aday. Ancak bu roman Thomas Mann ın ustalığı sayesinde türün yüksek dozajlı bir parodisi niteliğinde. K Burjuvazinin yozlaşması Bireyin gelişimini konu alan Bildungsroman, oluşum romanı, 18. ve 19. yüzyıl Batı edebiyatına damgasını vuran roman türüdür. Bu romanlarda modernizme geçiş sürecinde bireyin yaşadığı sancılar irdelenir. Ana karakter hikaye boyunca yalpalasa da nihayetinde gelişimini tamamlar ve bir şekilde yolunu bulur. Dolandırıcı Felix Krull un İtirafları nda da ana karakter yolunu bulur. Üstelik bu kez bu ifadenin argoda kullanılan anlamı boşa çıkmaz. Felix gerçekten yolunu bulmuştur. Thomas Mann ın farkı tam da burada gün yüzüne çıkar. Çünkü Bildungsroman aynı zamanda Künstlerroman olarak da anılır. Türkçeye sanatçının romanı olarak aktarılabilecek bu ifadenin gösterdiği gibi adı geçen roman türü çıraklık döneminden başlayarak sanatçının hikayesini içerir. Felix in sanatı dolandırıcılıktır. Böylece Thomas Mann bu eserinde suç sayılanı dolandırıcılığı - ulvi sayılanla sanatla - bağdaştırarak toplumsal düzen içerisindeki çarpıklığı en net şekilde ortaya koyar. Dolayısıyla Mann hep yaptığı gibi burjuvazinin yozlaşmasını işler. Ancak bu kez yılların kalemine kattığı güçle kendince en ağır darbeyi indirir. Felix Krull varlıklı bir ailenin çocuğudur ancak şarap üreticisi olan babasının işleri kötüye gitmektedir. Sonunda borç batağına saplanan babası hiçbir çıkış yolu göremeyince intihar eder. Ardında hiçbir şey bırakmamıştır. Felix bu ko- Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları Thomas Mann Can Yayınları Çev: Kasım Eğit Yadigar Eğit 480 s. şullarda hayata atılırken toplumsal statü açısından en alttadır. Sıfır noktasındadır. Buna karşın ciddi bir sermayeye sahiptir. Sermaye Felix in ta kendisidir. Felix, üstün yeteneklerle dünyaya geldiğini düşünmektedir. Herkesten daha zeki ve daha çekici olduğuna inanır. Kısmen doğrudur da. Bir cazibesi olduğu başından geçenler sayesinde tescillenir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, Felix in kendini bu denli özel insan sayması sanatçı psikolojisine bir göndermedir. Kitap bu yüzden kimi incelemelerde Narsizm eksenli ele alınır fakat romanın asıl amacının narsist bir kişiliği enine boyuna anlatmak olduğunu söylemek bu esere haksızlık sayılır kuşkusuz. İlk kez Türkçede Thomas Mann Türkçede ilk kez yayımlanan bu romanında bir dolandırıcının hikayesini anlatarak aslında toplumun zaaflarını gözler önüne seriyor. Felix dolandırıcıdır ama hikaye boyunca başkaları tarafından hiç dolandırıcı damgası yemez. Hikayede Felix, zekasıyla, hayalgücüyle ve mükemmelliyetçiliğe varan görev aşkıyla diğer tüm karakterlerden daha onurlu bir duruşa sahiptir. Dolandırıcı dahi olsa yaptıklarında bir tutarsızlık yoktur. Felix Krull, babasının ona sağladığı tüm imkanları yitirince kendisine bir sosyal statü edinmeyi görev sayar. Bunun için her yol mübahtır. Karşısına birçok fırsat çıkar. Gar- son olarak çalıştığı Paris in en lüks otellerinden birinde temas ettiği zenginler arasında ona farklı bir hayat vaad edenler çoktur. Ancak Felix ince eleyip sık dokur. Sonunda fırsatlardan fırsat beğenirken yapacağı tercih okuru şaşırtmaz. Felix soylu bir aileden gelen birinin yerine geçme, oymuş gibi yaşama teklifi aldığında kabul edecektir. Çünkü onun için mühim olan sadece sınıf atlama değil, dolandırıcılığı, yani sanatını sürdürebilmektir aslında. Böylece yaşam kaynağı olan ve Bildungsroman türünün de temelini oluşturan sanatını icra etme olgusu sürecektir. Dolandırıcılık bir sınıf atlama aracı değildir. Kaldı ki Felix kendisi olarak sınıf atlayamayacağının da bilincindedir. Ancak şimdi bir başkası olmuştur. Thomas Mann anlatım dilinin en güçlü silahını ironiyi kullanarak içinde yaşadığı toplumsal düzene ağır eleştiriler yaparken aynı zamanda çok keyifli bir okuma sunuyor. Felix, başından geçenler sayesinde Avrupa nın üç ilgi çekici kenti Frankfurt, Paris ve Lizbon dan geçerken okur da bu şehirler hakkında bir izlenim edinme fırsatı buluyor. Kitabın burada sayamayacağımız birçok farklı özelliğinden biri de anlatımın bir macera kitabı tadında olması. Böylece Felix Krull un yaşadıkları heyecan verici nitelik kazanıyor. Daha birçok zenginliği içerisinde barındıran bu büyük eserin Türkçeye kazandırılmış olması kuşkusuz bu yılın en önemli edebiyat olaylarından biridir. Thomas Mann ve dönemin Avrupası yılları arasında yaşayan Alman yazar Thomas Mann anlattığı hikayeleri içinde yaşadığı toplumsal düzene dayalı kurar. Bu hikayelerde dönemin Avrupasında yaşanan toplumsal gelişmelerin izlerini bulmak mümkün. Modern toplumun Avrupa da oluşmaya başladığı bu geçiş döneminde eserler veren Thomas Mann döneme damgasını vuran olguyu aristokrasinin düşüşü, buna karşın burjuvazinin yükselişi ni - hikayelerinin merkezine koyar. Yüzyıllar boyu ritüelleri ve gelenekleriyle toplumsal değerlerini sürdüren aristokrasinin, burjuva devrimleriyle kamusal alandan düşüşü ve yerine burjuvazinin kendi değerlerini kamusal alana taşıma kavgası dönemin edebiyatında yankı bulur. Balzac, Mann gibi yazarlar burjuvazi tarafından yaratılmaya çalışılan bu yeni değerlerin sığ ve iğreti yönlerini ironik üsluplarıyla kıyasıya eleştirir. Bu yazarların seçtiği karakterlerin fahişeler ya da dolandırıcılar olması burjuva toplumunun ne denli yoz olduğunu gözler önüne serer. Dolandırıcı Felix Krull un İtirafları nda ana karakter Felix in kitabın sonlarına doğru Lizbon a giderken karşılaştığı Profesör Kuckuck Almanya da oluşan yeni toplumun değerlerinin bir temsilcisidir adeta. O dönem yeni toplumun oluşumundaki felsefi taşları döşeyen düşünürler Nietzsche ve Schopenhauer Kuckuck un kendine kılavuz edindiği isimlerdir. Bilge kişilik Kuckuck, Felix e yol boyunca Nietzsche den etkilenerek oluşturduğu varoluş düşüncelerini aktarır. O zamana dek kitap boyunca hemen hiç kimseyi yeterince dinlememiş ve dikkate almamış olan Felix, Kuckuck u gözünü bile kırpmadan saatler boyu dinleyecektir. Ancak profesörun isminin Kuckuck olması, Mann ın bu karakterle vermek istediği mesajı apaçık ortaya koyar. Kuckuck, guguk kuşu anlamına gelmektedir. Mann, profesöre bu ismi vererek onun söylediklerinde hiçbir ciddiyet bırakmaz. Böylece Mann dönemi yorumlamaya çalışan Alman idealizminin burjuva değerlerini oluşturmaktaki sancıların ve açmazların bir kez daha altını çizer.

9 10 ERDEM GEZGİNCİ Romandan ideale Don Kişot o kitabın filmini seyretmekle eş değer bir duygu. Bazı sayfalar çizen veya yönetenle aynı şekilde kafanızda şekillenebilir, bazı bölümler ise sizleri hayal kırıklığına uğratır. Konuşma balonlarında karakterlerin sözleri varken arka planda çizerin romanda gördüğü tasvir şekillenir. Bu durum okuyucuyu aynı zamanda seyirci yapar, fakat okuyucu aynı zamanda seyirci olmak istiyor mudur? On yedinci yüzyılda "Don Kişot" okuyucusuna yazınsal devrimi sundu. Metin katmanları arası geçiş çağdaş romanı müjdelerken karakter,kurgu ve konu çerçeveleri de genişledi. Kalın bir çizgi ile eski-yeni ayrımı yapıldı ve insan davranışları da edebiyat da bir daha eskisi gibi olmadı. Yaklaşık dört yüz yıl önce yazılmış bir roman için okuyucu tepkilerinin aynı olduğu söylenemez ama insanın ilerlerken kazandıkları ve yitirdiklerine dair evrensel duruşunu "Don Kişot" ortaya çıkardı. Bir de sürekli Don Kişot diyorum, diyoruz. Bu, karakterin yazarın önüne geçmesi midir yoksa Cervantes in istediği bir durum mu? Her iki ciltin önsözünde de Cervantes buna dair işaretler veriyor. Don Kişot un deliliği Cervantes e bu konuda geniş bir oyun alanı bırakıyor aslında. Kimi zaman deneyimlediği savaşları sokuyor karakterine kimi zamansa karakterinin yaşadıklarını düşünüyor. Hikaye anlatıcılığı için bulunmaz bir nimet olan bu hamleler bugün okuduğumuz her yaratıcı metnin özü. Beş Don Kişot omanın babası Cervantes tir ve ilk modern roman Don Kişot tur. Bu bilindik tanımlar yüz yıllardır yapılır, Don Kişot ve Cervantes üzerine sözler söylenir. Söylenir söylenmesine de tekrar Don Kişot tan söz açmak için de fırsat gözlenir aynı zamanda. NTV Yayınları'nın Çizgi Roman Dünya Klasikleri serisinden "Don Kişot" kitabı çıktığında bu fırsatı bulduğumu anladım. Çizgi roman kavramının nitelikli kitap okuyucusuna hafif gelmesi ve hatta okuyucunun çizgi romanları küçümsemesi benim nacizane gözlemlerim arasında. Peki çizgi roman gerçekten hafif midir, sanata sızmaya çalışan kolaycılık mıdır? Açıkçası bu soruların cevabını bilmiyorum. Çünkü ben bir çizgi roman okuyucusu değilim. Belki de Don Kişot un çizgi roman versiyonu, okuduğum bir iki çizgi romandan biridir. Yine de sevdiğiniz bir kitabın çizgi roman halini okumak R Don Kişot 1. ve 2. Cilt Miguel De Cervantes NTV 152, 132 s. "Don Kişot" modern karmaşayı yansıtan ilk romandır. Kurmacanın ve tekniğin özgürce hareket etmesi "Don Kişot" tarafından çağımızın metinlerine sunulmuş bir yoldur. Rönesans döneminden günümüze roman sanatı üzerindeki etkisi artarak devam eden Don Kişot klasik olmasının yanında hep yeni kalmayı başaran nadir kitaplardandır da. Roman yazımı konusunda öğretici ve yol gösterici olması "Don Kişot"un ilk sayılmasına, aynı zamanda usta işi bir roman olduğunun göstergesidir. Türkiye romancılığının ustalarından Yaşar Kemal Don Kişot ile genç yaşta tanışmasını şöyle anlatır: On yedi yaşındaydım, bir gün Arif Dino yla karşılaştık "Hadi gel, bir çay içelim," dedi. Gittik oturduk. "Kemal oğlum," dedi, "sana hayatının en güzel hediyesini veriyorum. Git kitapçıdan al, hepsini oku." Kitapçıya gittim önüme yüzden fazla kitap koydu. "Çiftlikten biraz para gelmiş, bunları sana aldı," dedi. Koştum kahveye girdim, teşekkür ettim. "Haydi köye mi gideceksin, kasabaya mı? Git bu kitapları oku," dedi. Kitaplarımı alıp Kadirli'ye gittim. Okumaya başladım ki, aralarından beş tane Don Kişot çıktı. Adana'ya gittiğimde dördünü alıp Arif Beye gittim. "Kitapçı yanlışlıkla bunları fazla vermiş. Gidip başka kitaplarla değiştireceğim," dedim. "Yok, yok. Ben özellikle koydum. Bu kitabı ömür boyu tekrar tekrar okuman için," dedi. Kısa bir süre sonra Kozan'da hapishaneye girmiştim. Çantamda bir tane 'Don Kişot' kalmış. Tekrar tekrar okumaya o zaman başladım de Doğan Kardeş tarafından basılan Reşat Nuri Güntekin in çevirdiği "Don Kişot"un çocuk versiyonu hayalleri ve düşünceleri güç- lendirmiş olacak ki Türk romancılığını derinden etkileyen "Don Kişot" 1980 darbesinde korkulan ve yasaklanan üçüncü kitap olmuştur. Don Kişot'un değiştirdikleri Yapı Kredi Yayınları'nın Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar serisi tarafından basılan "Don Kişot"un önsözünde Jale Parla nın da dediği gibi, Cervantes modern romanı yaratırken aynı zamanda modern okuyucuyu yaratmayı amaçlıyordu. Okuduğu şövalye romanlarına kendini fazlasıyla kaptıran Don Kişot çağının gerisinde, komik, saf, öfkeli, hüzünlü ve ele avuca sığmaz bir karakter olarak karşımıza çıksa da aslında evrensel anlamda insanlığın yüz yıllar sonra ortaya çıkacak olan yabancılaşma hissini ve değişimini önceden haber veriyordu. Edebiyat açısından tekniklerin devinimini harekete geçirmesi, felsefe açısından adaletin ve erdemin vurgusu, sosyoloji açısından devrime dair umutlar içermesi, psikoloji açısından deliliğin öğrettikleri, hepsi ve daha fazlası "Don Kişot"u vazgeçilmez bir baş yapıt yapan öğelerdir. TDK sözlüğünde Donkişotluk ; gereği yokken kahramanlık gösterme durumu olarak tanımlanmış. Gereklilik durumlarını sorgulamak da yine Don Kişot romanı ile mümkün olmuştur. Çünkü değirmenler tepede faydalı birer üretim aracı olarak çalışırken sistem insanlığın üretime kurban edilmesini dikte ediyordu. Tabi ki değirmenler dev olarak görünecekti adaleti arayan Don Kişot un gözüne ve tabi ki onlarla savaşacaktı. Yense de yenilse de ciddiye alınmayan, hem kahraman hem de antikahraman olan Don Kişot son şövalye oldu. Şövalyelik ruhunu sanata ve insanlığa özümsetti Cervantes. Cervantes İstanbul'da Cervantes Haçlı donanmasında askerdi. İnebahtı Savaşı nda Osmanlı Donanması ile İspanya Donanması karşı karşıya geldi ve Cervantes Kılıç Ali Paşa ya esir düştü. Buraya kadar herkes hemfikir ancak hikaye burada ikiye ayrılıyor. Batılı kaynaklara göre Cervantes Cezayir de dört yıl esir kaldıktan sonra serbest bırakıldı. Fakat geçtiğimiz yıllarda daha dikkat çekici bir bilgiye ulaşıldı. Kılıç Ali Paşa Cami Vakıf defterinde Miguel Cervantes in tam ismi görüldü. Kayıtlara göre Cervantes İstanbul a getirilmiş ve Kılıç Ali Paşa Cami yapımında yaklaşık iki yıl işçi olarak çalışmıştı. Don Kişot romanındaki Türklerle ilgili olan değerlendirmeler göz önüne alındığında esir düşme olayı şüphe götürmüyor ama İstanbul da mı ya da başka bir yerde mi geçirdi bu esirliği kesin değil. Tophane İskelesi mevkiinde olan ve güzel mimarisiyle dikkat çeken bu eseri gördüğünüzde kan ter içinde bir yazar ve kafasında doğmak üzere Don Kişot u hayal edebiliriz. "Don Kişot" üzerine yazmaya çizgi roman konusu ile başlamıştım. Büyük yazar Cervantes ve büyük romanı Don Kişot adına birkaç söz etmek için bahanemdi bu. İki cilt halinde basılan "Don Kişot" çizgi romanı Don Kişot ile tanışmak için yeterli olmayabilir ama hayatının bir yerinde Don Kişot la tanışanlar için içlerindeki şövalyeyi uyandırıp zihinlerini güzelleştirecektir.

10 M. SALİH KURT 11 BABİL BALIĞI Yeldeğirmenlerine bir adım daha "Açıkça bir başyapıt olmasına karşın Don Kişot, çok ciddi bir kusura sahiptir: bir seferde bütünüyle okunulamamak." - Martin Amis, The War against Cliché: Essays and Reviews İngiliz romancı ve eleştirmen Martin Amis'in yukarıdaki alıntısı, Cervantes'in ölümsüz eseri hakkında en cesur eleştirilerden biridir. Amis'in özellikle edebiyat üzerine yazılarında edebiyat eleştirilerinin günümüzde hangi ilkelliklerin içerisinde hapsolduğuna dair tespitlerine, ülkemizde edebi metinler üzerine kalem oynatan eleştirmenlerin bir göz atmalarını dilerim. Bir hayli yanağın kızarmasına neden olacağı şüphe götürmez yüzyılın başlarında ilk yayınlandığı tarihten bu yana İncil'den sonra en fazla dile tercüme edilen kitap özelliğindeki Don Kişot un kesinliği henüz tartışmalı olsa da ilk modern roman kabul edildiğini de biliyoruz. Amis'in öz ve net eleştirisi aslında romanın yapısı bakımından pek çok şeyi izah etmeye de muktedirdir. Pek çok yazarın da tarihte yazılmış en iyi roman olduğu görüşünü belirttiği Don Kişot, roman olarak günümüze dek süren şöhretini, bütünsel yapısıyla değil yıllardır en belirgin şekilde imge edildiği "gerçek dünyaya karşı fantezinin zaferi" nosyonuna borçludur. Ressamlardan yazarlara, müzisyenlerden düşünürlere kadar tesir ederek ilham olduğu bütün akıllarda arı halde, ortak lisanda buluşturduğu tek şey de budur. Romanın mevzubahis diğer konuları üzerine sayısız yorum ve açıklamanın olması da elbette bu kanımızı güçlendiriyor. Okuruna özel anlatı Bu yorumlama ve metin okumalarında, Don Kişot u ulusalcılığın, Ortodoksluğun bir hicvi statüsüne yerleştirildiği yazılara da hayalciliğin, ben merkezli inanç sistemlerine övgüyle dolu bir bireyselciliğin kutsandığı bir metin mertebesine yerleştirildiği açıklamalara da rastlayabilirsiniz. Bu yönüyle esasında en fazla bilinen eserler arasında bulunmasına karşın Don Kişot un tarihte en fazla haksızlığa ve tecavüze uğrayan metin olduğunu da söylememiz mümkün. Şöyle ki; bir manipülasyon aracı olarak kullanılan metin tanımlamalarında ziyadesiyle Don Kişot un eleştirmenin ve yazarın metni irdelemekten çok kendi düşüncesini kurguya onaylatma yolunu tercih ettiğini görürüz. 16. yy ın sonları ve 17. yy ın başlarında bir hayli yaygın bulunan pikaresk yazım tarzının Cervantes'i de etkilediği ve Don Kişot un genel yazım tarzının pikaresk olduğunu söyleyebiliriz. Pikaresk kurguların genel özelliklerini göz önünde bulundurunca farklı yorumlamaların ortaya çıkmasının doğal bir şey olacağı anlaşılacaktır. Cervantes'in asıl imzasının da burada yattığını söyleyebiliriz. Don Kişot ta metin boyunca katmanlarda tam bir şeyleri kavradığınızı hissettiğiniz anda Cervantes kurguya yeni bir hareket ekleyerek, varsayımınızın hatalı olduğunu yüzünüze vurur. Bu yönüyle, dönemin macera ve serüveni dolu dolu taşıyan pikaresk kurgularını, okur zihnindeki öngörü ve varsayımları da pikaresk bir mecrada başka bir maceraya taşır. Trajedi ve komedi iç içedir. Aynı pasajları farklı zamanlarda farklı ruh halleriyle okuyarak hem hüzünlenmek hem gülmek mümkündür. Bu bakımdan denilebilir ki ilk modern roman kabul edilen, öncül bir eser olan Don Kişot (proto- değil, öncül), takip eden zamanda öncülü olduğu eserlerin pek çoğundan hala üstündür. Metin tanımlaması ve yorumlarınınsa sonunun geleceğini düşünmüyorum. "Don Kişot, akıllara kazınan imgeleriyle okuruna özel bir eserdir," demek ve onu okuyucusuyla baş başa bırakmak, en doğru olmasa da doğruya en yakın tutum olacaktır. Cervantes Sokağı Herhangi bir eseri daha iyi anlayabilmek için sıkça kullanılan araçlardan biri de yazarın yaşam öyküsüdür. Yazarın nelerden etkilendiği ve neleri düşünerek kurgularını oluşturduğu üzerine derin (bazen tuzak) izler taşımaktadır. Daha nadir olarak da bir kurgu, bir başka kurgunun içinde daha iyi anlam kazanmaktadır. Bu umutları taşıyarak okuduğum bir kitabı ele alacağız: İthaki Yayınları'ndan tercümesi çıkan "Cervantes Sokağı." Spekülatif kurgu kapsamında değerlendirilebilecek romanın yazarı Kolombiya asıllı Amerikalı Jaime Manrique. Yazar, edebiyat tarihinde esrarını koruyan bir verinin üzerine kurgusunu inşa etmiş. Şöyle ki; Don Kişot'un ilk cildi yayınlanıp olağanüstü bir başarı yakalayınca, Alonso Fernandez de Avellaneda mahlasıyla biri, kitabın ikinci cildini yazıp yayınlar. Bu Cervantes'i ikinci gerçek cildi yazmak üzere ateşleyen şeydir. Avellaneda'nın gerçek kimliği günümüzde de bilinmemektedir. Burada yazar spekülasyona girerek bir edebiyat çekişmesinin serüvenini, macera dolu bir kurgunun içerisinde eritir. Roman, Cervantes'in sıra dışı ve macera dolu hayatından kesitleri de sunar. Cervantes'in hayatı çevresindeki dönem tarihi hakkında bilgiler ve izlenimler ışığında, Cervantes'in kurgusundan birebir alıntılar (bu alıntılar Don Kişot'la sınırlı değil, yazarın başka yazılarından da alıntılar mevcut) kurgunun içerisine dahil edilir. Gelgelelim Manrique'nin kurgusu, akıcılık, detaylandırma gibi bir serüven hikayesini üst mertebeye taşıyan doneleri hakkıyla yerine getirmesine karşın, bir yazarı, yaşadığı dönemin içinde çeşitli yönleriyle kurgusunu izah etme bakımından başarısızdır. Cervantes'e dair bilgileri, sanki elinde sıralı liste oluşturmuş ve kurgunun içine serpiştirmekte aceleci davranmış izlenimi hakimdir (örneğin bkz. kurguda Cervantes, beğendiği şairlerle aynı kaderi paylaşacak olmaktan bahsediyor ve hemen aynı cümle içinde Garcilaso de la Vega örneğini, araya hiçbir edebi önerme ve çıkarım sokmadan veriyor.) Bu açıdan yazarın, Cervantes'in hayatıyla yaratımı arasında özel bir bağı yansıtmakta pek de başarılı olamadığını, yüzeysel bilgi parçacıklarını zorla bir araya getirdiğini gözlemleriz. Cervantes'in iç dünyasına ve çelişkilerine dair verilerinse halihazırda yazarın yaratımlarından alınma birebir pasajlarla bağlanmaya çalışılması, yapısının sökülüp yeniden inşa edilmesinden kaçınılması ise bir açıdan nostaljik heveslerle okuma yapmaya elverişli bir zemin hazırlıyor ve okuma lezzeti de katıyorken diğer yandan kaçamak olarak algılanabilecek bir yazar tembelliğinin de sinyallerini veriyor (tembellik belki ağır, metni yapısökücü metotla tekrar hakkıyla ele almaya yönelik bir tereddüt de diyebiliriz). Burada yazarın edebi bir rekabet ve kıskançlık duygusunu karikatürize etmemek için fazladan bir çaba içerisine girdiğini de duyumsarız. Avellaneda'yı (romanda Luis Lara olarak kurgulanmış) kartonlaştırmamak için kullandığı olay örgülerini -kendi kurgusunu hafife almayı reddeden yazarların genel tutumuna yakın bir tuzak olarak- kurgunun içine fazlaca hapsettiğini görürüz. Fakat romanın, Cervantes'in hayatı, yaratımı ve Don Kişot u anlamaya yönelik, ancak giriş niteliğinde güzel veriler barındırdığını, akıcı bir üslupla tam da yazarının hayatına yakışır bir serüvenin aksettirilebildiğini belirtelim. Çok da beklentiye girmeden (özellikle Don Kişot ve Cervantes hakkında yeni bir şey öğrenme hevesinden uzak durabilirseniz) eğlenceli, kısmen eğitici bir okuma serüveni yaşamak isterseniz tavsiye olunur. Sinan Okan'ın tercümesi de bir hayli güzel olmuş. Ancak kitabın çok da özenli bir son okumadan geçtiğini söyleyemeyiz. Belirli hatalar zaman zaman okumanızı baltalayabiliyor (bkz. sf.14:...arzum bir an da... - "-da" bitişik olmalı, sf.220:...bir kumluk bir alana... - "bir" iki kere tekrar etmemeliydi, vb. hatalar). Bunlar da nazar boncuğu olsun. Haftaya görüşmek dileğiyle... Cervantes Sokağı Jaime Manrique Çev: Sinan Okan İthaki Yayınları 352 s. Jaime Manrique Don Kişot, roman olarak günümüze dek süren şöhretini, bütünsel yapısıyla değil yıllardır en belirgin şekilde imge edildiği "gerçek dünyaya karşı fantezinin zaferi" nosyonuna borçludur.

11 12 ERDEM ATAY Taşeronların bahar ı gül değil kan kokuyor Can Ertuna Bu kitapta ölüler üzerinden yapılan bir siyaset yok. Bu kitapta ölen insanların fotoğrafı var. Evet, kabul ediyorum kötü bir cümle. Ama doğru: Ölü insanların fotoğrafı Gerçekler Arap İsyanları Güncesi Can Ertuna Ayrıntı Yayınları 192 s. Son yüzyılda en kolay ölen toplumlar hep Ortadoğu coğrafyasından olmuştur. Bazen bir kimyasal silahla ciğerleri zehir soluyarak, bazen uçaklardan atılan ateş toplarıyla paramparça olarak, bazen kurbanlık koyun gibi doğranarak ve çok kez de nerede savaştığını bile bilmeyen bir Amerikan askerinin kendisine doğrulttuğu kurşunlarla yere yığılarak Ölümü de hiçe sayılır Ortadoğulu nun. 3 vatandaşına karşılık yüzlercesi çocuk olan 2 bin kişiyi gözünü kırpmadan öldüren emperyalist zihniyetin hala 3 vatandaşına ağlaması ibretliktir. 11 Eylül de 3 bin kişinin ölümüne saygı duruşunda bulunan ve ölenleri her yıl gözyaşlarıyla anan Batı toplumu, Filistin de, Libya da, Irak ta, Somali de ölen yüz binlerce insanı bir kez olsun anmamışlardır. Bir gün saygı duruşunda bulunmamışlardır. Sadece haberlerde okumuşlar, bir devlet yetkilisi tarafından kınanan açıklamalarla saniyelerini harcamışlardır. Savaş muhabirliği İşte o ölenleri insan değil de rakamlardan ibaret sayan zihniyetin ürünü savaşlardan bu acı haberler yapan bir gazeteci vardır. Savaşın içindedir. Her an her yerde ölüm korkusu Geride bırakacaklarına vereceği acı hep aklına olan bu muhabir, fotoğraf makinesiyle çekeceği bir kareyi aramaktadır. Tek amacı gerçeği dünyaya aktarmak olan gazeteciler, onların rakamlar olarak gördüğünüz körpecik çocukların yere düşerkenki her anını hafızlarına kazımışlardır. O yüzdendir ki, orada yaşadıklarının dünyada yankısını görünce isyan etmekten başka çareleri kalmaz. O hep gerçeği aramak için mücadele eder, kurşunlara göğüs geren, bombalardan koşarak kaçan, teröristlerle aynı masada yemek yiyen bu gazeteciler öyle bir dönemde gazetecilik yapar ki, bir tek merkezdeki haber müdürlerine, genel yayın yönetmenlerine göğüs geremez. Bunu geçelim. Biz bugün merkezde değiştirilmiş haberleri değil, kurşunlara göğüs germiş, gerçeğin peşindeki bir savaş muhabirinin yaşadıklarına dönelim. Can Ertuna. Haziran Ayaklanması nda canlı yayın aracı devrilen, Suriye de hunharca katledilen Suriye askerlerine yer vermeden bültenlerini bitiren bir televizyonda savaş muhabiri. Geçen aylarda Ayrıntı Yayınları ndan Arap İsyanları Güncesi adlı kitabı çıktı Ertuna nın. Bazen Tunus ta ve Mısır daki halk ayaklanmasında bazen Suriye ve Libya daki savaşın tam göbeğinde yaşadığı olayları toplamış kitabında. Yaşananlar bahar değil Kitabın küçük bölümlerinde siyasi yorumlarda bulunan Ertuna mümkün olduğu kadar siyasi çatışmalardan uzak kalmış. O sadece yaşadıklarını anlatmış. Batı dünyasının bu coğrafyalarda yaşadığı şeyin Bahar olmadığını gözleriyle görmüş bir muhabir. Yanmış cesetler, yerlerde yatan yüzlerce ölü beden bunun bir bahar olmadığını Ertuna nın yüzüne çarpmış. Bu kitapta ölüler üzerinden yapılan bir siyaset yok. Bu kitapta ölen insanların fotoğrafı var. Evet, kabul ediyorum kötü bir cümle. Ama doğru: Ölü insanların fotoğrafı Gerçekler Tunus tan Mısır a, Libya dan Suriye ye Tunus olmuş ilk durağı muhabirin. Zorluklar oradan başlamış sanıyorken, Mısır, Libya ve daha sonra Suriye ye gidince Tunus ta yaşadıklarının çok daha basit olduğunun farkına varmış. Bu farkındalığı da Libya da yaşamış. Batı nın bizlere özgürlük savaşçısı diye yere göğe sığdıramadığı sonunda NATO ile ortak operasyonlarla özgürlüklerine kavuşmuş Libyalılarla. Libya da patlayan tanklar, paramparça edilmiş bedenler arasında gazetecilik yapmak yetmemiş NATO bombaları uçuşmuş baktığı gökyüzünde. On binlere ölüm yağdıran uçakları çekmiş kameraman arkadaşı. Nihayetinde Libya da Kaddafi öldü, devrim oldu haberleri yapılmış ajanslardan. Hatta mazlumların korkulu rüyası güzel yüzlü bir cadı kahkahalarla Geldik, gördük, öldü diyerek daha ne kadar alçaklaşılabilir göstermiş kendini kameralara. Ölümlere kahkaha atanların yeni kahkahalara yelken açmak için başka coğrafyada yeni bir oyun sürmüşler. Oralara da gitmiş kitabın yazarı Ertuna. Hiçbir annenin çocuğunu gönderemeyeceği savaş alanlarında gerçeği göstermek için çatışma ortamlarında çalışmış. Fakat ölümü göze alarak çalıştığı Suriye den yıllarca konuşacak malzeme bulunduran gazeteci, Türkiye ye 3 dakikada bir şeyler anlatmaya zorlanmış. Normaldir. Televizyonculuk başka bir şey. O nedenle bitmemiş cümleleri Yaşadıklarını kaleme almış ve bir eser çıkarmış. Savaş muhabiri olmanın ne demek olduğunu anlamasak bile hissetmek bile bir ders veriyor bizlere. Hem gazeteci olarak hem de toplumların savaşla yok olmasını dışarıdan izleyen ve içinden hisseden bir yurttaş olarak. Kimler okumalı? Kitabın özellikle bazı yerlerinde siz de yaşıyor gibi oluyorsunuz. Keşke bir film gibi devam etse dediğiniz çok oluyor. Biraz aceleyle yazılmış anlaşılan. Fakat bu kitabın okunmaya değmediği anlamına gelmiyor. Okunmalı Özellikle muhabirler ve haber merkezinde muhabirlerin nasıl çalıştığını anlayamayanlar için güzel bir kaynak Can Ertuna umarım bir daha böyle bir kitap yazmak zorunda kalmaz. Umarım savaşlar olmaz ve o da savaş muhabirliği yapmaz. Bu coğrafya için zor bir temenni. Hatta imkansız. Temenni Biz o zaman şöyle diyelim: Savaş alanlarından sağlıkla çıksın ve bizlere hep doğru haberleri getirsin. Kazananın haklı taraf olduğu bir savaşın film gibi anlatışını bizlere de yaşatsın cümleler içinde. Son temenni: Bir daha yaşanacak savaşlarda canilerin kahkahaları olmasın kulaklarımızda çınlayan sesler. Annesinin kucağında uçurtmalara el sallayan çocukların sevinç çığlıkları olsun duyacaklarımız. Bir daha silahların değil de fikirlerin savaşacağı bir dünyada son sözü o çocuklar söylesin, insan öldürmek için saraylarından taşeronlarına emir yağdıranlar değil "

12 NİHAT ZİYALAN 13 KANGURUCA AYDINLIK GÜNLER Gölgeyi ışıtan İbram Ibrahim Karaoğlu Çoksatan yazar olacağım derken yüzkızartan durumlara düşen az değil piyasada. Fakat Karaoğlu, dürüst, samimi bir yazar. Edebiyatla, yaratıcı dille anıyı dillendiriyor. Gölgeler ve Yelkovan Ibrahim Karaoğlu Noktürn Kitapları 88 s. Trt 1 Televizyonu nda bir zamanlar Uzaktaki Yakınlarımız diye bir program vardı. Arada bir dostlarımın sesini duyar onlara sesimi duyururdum Sydney den. Türkiye ye tatile gittiğimde de mutlaka Ankara ya uğrar, bu kez görüntülü olarak sesleşirdim seyircilerle. Uzaktaki Yakınlarımız var mı şimdi bilmiyorum. Her güzel iş gibi AKP Hükümeti tarafından çoktan biçilmiş, düzgün program yapmaktan başka suçu olmayan yapımcıları belki de Sibirya ya sürülmüştür. Diz çöküp, yandaş olan kurtulmuştur kuşkusuz! Geçen yıl bir hanım aramıştı Ankara dan, Trt Radyosu, Bavulum Dolu Sanatla programı için telefonla söyleşi yapmak istiyormuş. Aranmak güzel bir şey. Sevinerek kabul ettim. Sonra da acaba dalga mı geçtiler diye düşünmeye başladım. Türkiye için denilen saatte aradıklarında burada gece yarısını iki saat geçmişti. Kadın sunucuyla birlikte İbrahim Karaoğlu nun tok sesiyle de tanışmış oldum. Edebiyat dünyasının içinden biri olduğu konuşmasından belliydi. Çok keyifli bir söyleşi oldu. On beş dakikanın nasıl geçtiğini bilmedim. Umarım Bavulum Dolu Sanatla da sürgüne yollanmamıştır! O zamandan mimlemiştim İbrahim Karaoğlu nu. Öykü kitabı çıktığını duyunca göndermesini rica ettim. Gurbette çoğunca öksüz muamelesi görüp, korunuyorum. Sağ olsunlar. Gölgeler ve Yelkovan adlı kitabını şöyle imzalamış: En güzel öyküleri yaşaman dileğimle. Daha başından, öyküleri okumadan ipucu veren bir adama. Öyküleri yaşamak... Daha doğrusu yaşanmışlıktan hareketle öyküyü kurmak. Beş öykü var Gölgeler ve Yelkovan da. İlk öyküsü Ölü Deniz Mezarlığı nda, yaşanmışlığı anı dilinde kalmadan kotarmayı başarmış. Anı dili bence yaratıcı bir dil değildir. Yapıntı yoktur, olanı tekrarlayıp, nakletmek vardır. Anı yazmak pazara iplik dökmek değildir! Hangi pazarsa artık? Çoksatan yazar olacağım derken yüzkızartan durumlara düşen az değil piyasada. Fakat Karaoğlu, dürüst, samimi bir yazar. Edebiyatla, yaratıcı dille anıyı dillendiriyor. Asansör semtinde geçen Ölü Deniz Mezarlığı nı okurken güzelim İzmir in tütün ve harnup depolarından yayılan kokusu tüttü burnuma. Güzelyalı semtinde askerlik yaptığım dönemi yeniden yaşadım: Bir arkadaşımla tramvaya atlayıp Asansör de inmiştik. Birkaç gündür yağan kar tutmuştu. Asansörle yukarı çıkarken, inleyip sızlamasından, ipi birileri mi çekiyor diye bakınmıştım. Arkadaşım asansörü tutmuş, geri yollamamıştı. Tam ortasına acele tarafından kar yığmaya başladım. Bu sırada Asansör ün çocukları (aralarında Rumca veya Ermenice konuşan vardı) koşturup el verdi. Heyecanla uyduruk bir kardan adam yaptık. Evine gidip havuç ve kömür getiren kızı hepimiz alkışladık. Asker elbisemizi hor görmeyip gülümseyerek bize Rumca laf atan kızı unutamamıştım bir türlü. Öyküdeki delikanlının ilkgençlik sevdası Rum kızı ve onun 6-7 Eylül olaylarındaki çırpınışı... Eli kolu bağlı sevdalı... Hiçbir zaman silinmeyecek olan alnımıza sürülmüş 6-7 Eylül lekesinden yaşamım boyunca utanacağım. Büyükada dan arkadaşım Lefter den de tekrar özür dilerim bu arada. (Sağlığında yüzüne karşı dilemiştim Lalahatun da.) 2. öykü Uzaklar Sonbahar ı çarpıcı bir biçimde kotarmış Karaoğlu. Açlık grevinin 55. gününde ölen devrimci bir gencin morg raporuyla başlıyor: Dış muayene, otopsi, histopatoloji, sonuç. Gözüm nemlenerek okurken acaba yazarda doktorluk var mı diye düşündüm. Bu rapor, giysi dolu bir bavul, iki poşete doldurulmuş kitaplar ve bir tutam kağıda yazılmış günceler teslim edildi yaşlı kadına. Güncelerin yazıldığı kağıtları düşürdü kadın. Genç doktor kız, kadının yere düşürdüğü günceleri okudu gece nöbetinde. Sayıklamayı andıran günceleri annesine yazmış delikanlı. Güncenin son bölümüyse bir can çekişme sanki. Yakıcı, kavurucu öyküden altını çizdiğim bir tümce: Görmediğim kuşların üşüyen ötüşleri, yapraksız ağaçların kimsesizliğine tünemiş sanki. Guillemins İstasyonu nda kendini bekliyor adam. Boverie Parkı ndaki yaşlı kediler gibi yorulduğu yerde bekliyor kendini. İkindi sessizliğinde akrebin gölgesine dokunuyor yelkovan. Her ikindi treninde tanıdık yüzler arayan bir bekleyiş... Kitaba adını veren 3. öykü böyle başlıyor. Üçüncü şahsın ağzından kuruyor öyküyü. Her öyküsünde değişik bir biçim deniyor. Deneysel değil, yaşamın içinden geçen. Bekleyen, koynunda sevdiği kadının mektubuyla Belçika da yaşayan bir ressamdır. Buruk bir ayrılık anında sevdiğine Resimlerimden okuduğun her şeyi yaz bana diyor. Belki de yüzlerce kez okuduğu mektubu bir de bizimle paylaşıyor. (kullandığı resim terimlerinden ötürü acaba ressamlıkla ilgisi var mı diye düşündüm) Öteki öykülerinde olduğu gibi şiirin pınarından fışkıran bir dili var Karaoğlu nun. Bu kısa öykü şöyle bitiyor: Yarın yine gelecek Guillemins İstasyonu na Jeanne Elisabeth in gittiği yoldan gelen yalnızlığı beklemek için. 4. öykü Güz Sokağı, geçmişteki güzel günleri özleyen, gençlik yıllarına sığınmak isteyeni işliyor. Bazı insanlar için AKP Hükümeti sayesinde günü yaşamak cehennem azabı oldu. Şöyle diyor: yıllar önce okuldan bir grup arkadaşla gelmiştik bu kasabaya. Küçük limandaki dalgakıranın kıyısında çadır kurup on gün kalmıştık. Akşamları kasabanın çarşısına gider salaş meyhanelerden birine çökerdik. Gece yarılarına dek içer, sabaha doğru dönerdik çadırımıza. Şule yle sevgiliydik o zamanlar. Arada bir gruptan ayrılır, kaçamak yapardık. İzbe bir meyhanede alkole belenir kasabanın dar sokaklarında dolanır dururduk. Ah be İbrahim Karaoğlu, geçmişte böyle şeyler yapılıyordu, gel de şimdi yap bakalım. Sanattan, sanatçıdan nefret eden, hayallerimize bile karışmak isteyen bir hükümet var başımızda. Geçmişte sansürsüzdü yaşanan. İşte bu sansürsüz yaşam üstünden yapılan kurmaca, Karaoğlu gibi yazarlar sayesinde umarım kazınmaz yaşamımızdan. Daha ilk öyküde bu öykücüyü izlemeye karar verdim. 5. öykü Düşbozumu nda bu perçinlendi. Vurgun yemiş duygularını diğer insanların vurgun yemiş duygularıyla kaynaştırmayı çok iyi beceriyor. Bu da onu muhalif bir yazar yapıp, önemli kılıyor. Düşbozumu nda; gözaltındaki kızına götürdüğü portakalı gardiyanlar içeri almayınca, onları ezerek ellerini kokutan bir anne... Görüşte annesinin portakal kokulu ellerini koklayıp, öperek, umut yüklenen tutuklu... İbrahim Karaoğlu beş öykülük incecik kitabıyla kalın bir tuğla gibi indi duygularıma. Harun Atak ın Noktürn yayınları nı izlemeye devam. Sydney 2014 SEÇTİĞİM ŞİİRLER: KİMSE KIMILDAMASIN!.. Şiirimin horozunu kaldıran / en çok da edebiyatın sesi / elim korkak değil Allah tan / ha kuru sıkı şiir / ne fark eder / ha iğdiş keyfi / yerde boş dört kovan / şarjörde iki mermi Kalp kırmak istemem ama / her şiir sahibine benzer / kimi daha yazılırken / teslim eder ruhunu / kimi ölü bile / geçirilmez ele Bu yüzden / her şair kitabına uymaz / kapak dört renk / kağıt kuşe / iyi de / karakteri zayıf kalır / puntosu tutmaz Ne o? / iki lafın ucunu bağlayalım dedik / kaldınız öyle / elleriniz havada / yasakmeyve ye de lafım yok ama / yine de 7.65 ten çıksın isterim şiirlerim ENVER ERCAN TÜKÇENİN DUDAKLARISIN SEN

13 14 Ateşin ve Sürgünün Gölgesinde Gülşen İşeri Nota Bene Yayınları 224 s. Gazeteci Gülşen İşeri kentsel dönüşümün asıl mağdurlarının izini sürmeye devam ediyor. İlk kitabı 'Metropol Sürgünleri'nde kentsel dönüşümle yıkılmış ve yıkılmakta olan mahallelerin izini süren İşeri, ikinci kitabı 'Ateşin ve Sürgünün Gölgesinde-Kentsel Dönüşüm kitabında aynasını yine yoksul mahallelere tutuyor. Bu kitap kentin asıl sahipleri, yoksulları, hiç unutulmasın diye yazıldı! Benito Cereno Herman Melville Dedalus 134 s. Adı Benito Cereno olmayan geminin kaptanı Alaso, Cereno'nun güvertesine geçer kendi gemisinden.kaptanı soruşturur. Ama bir türlü ulaşamaz ona. Roman tarihindeki psikolojik betimlerin en güzel örneklerinden biri olarak gösterilen bu romanda, Kaptan Alaso en başından beri olup bitenin kendi zihninde gerçekleştiğine inanmaya başlar. Sürpriz bir son beklemektedir kendini. Denizin tam ortasında. Yeni çıkanlar Varlık ve Piçlik Mahmud Şevket Paşa'nın Sadaret Günlüğü Hakan Akdoğan Aylak Adam 169 s. Kendi varoluşundan dehşete düşmüş bir radyo programı sunucusu. Kayıtsız bir yabancılaşmadan mustarip ve ruhsal tükenmişliğin batağında debelenen bir 21. yüzyıl anti-kahramanı. Alegorik bir hikâyenin gücüyle gerilim türünün heyecan verici öğelerini bünyesinde toplayan Varlık ve Piçlik, Hakan Akdoğan'ın beşinci romanı. Günümüz tüketim toplumunun konformizmine ve insanlık durumundan kaynaklı "bulantı"ya tokat gibi bir yanıt. Murat Bardakçı İş Bankası Kültür Yayınları, 362 s. Mahmud Şevket Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun günlük tutmuş ve hayatı bir suikast ile noktalanmış tek sadrazamıdır. Paşa'nın 1913'te 4 ay 19 gün devam eden sadareti sırasında tuttuğu günlük, çökmek üzere olan imparatorluğun dertlerini, aczini ve çaresizliğini mükemmel şekilde aksettiren bir aynadır. Günlüğün orijinal elyazması, tam metin olarak ilk defa yayınlanıyor. Bu Roman O Kız Okusun Diye Yazıldı Batı Asya Birliği Beş Ülke Beş Deniz Enver Aysever Doğan Kitap, 296 s. Mehmet Bedri Gültekin Kaynak Yayınları, 248 s. Dans eden hayaline bakıyorum penceremde/ Yıldızlara bulandım, yaralı sözler bu gece/ Ses vermek için sana çırpınır bir haldeyim/ Nefesim tükendi artık, aşk için acemiyim./ Ayrılık sözleri yakışmaz/ İstanbullu aşka /Seni bana getirdi dizelerle Cemal Süreya Bu mektup o kız okusun diye yazıldı /Bu şarkı o kız söylesin diye yapıldı. Batı Asya ülkelerinin birliğini zorunlu kılan nedenlerin başında emperyalist güçlerin bölgeye yönelik emellerinin bir parçası olan etnik ve dini bölücülük sorunu gelmektedir. Batı Asya Birliği'ne giden yolda atılması gereken ilk adım, Türkiye'nin AB'ye üyelik başvurusunu geri çekmesidir. En önemli adım ise ortak bir askeri gücün oluşturulmasıdır. Fırtına Kuşları L. Ostrover Evrensel Basım Yayın Çev: Özgür Metin Demirel, 212 s. L. Ostrover bir Rus işçisidir. O bu kitabın dizelerinde kendi sınıf tarihini biçimlendirmektedir. Ostrover'in yaşam hikâyelerini kaleme aldığı dört Fırtına Kuşu, Rus işçi sınıfı ile başlayan ve dönemimiz tarihine yeni bir yön verecek olan şiddetli fırtınanın habercileridir. İşçi yazar L. Ostrover'in bu kitapta tanıttığı Alekseyev, Çarlık Rusyası'nda büyüyüp, gelişen Ekim Devrimi'nin ön habercisi 'Fırtına Kuşları'ndan birisidir. Kanatsız Uçmak Edip Başer Remzi Kitabevi 352 s. Kanatsız Uçmak, bir anı kitabı olarak özellikle yakın tarih konusunda önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Dönemin çalkantılı siyasal yaşamına tarafsız bir gözle bakan emekli orgeneral Başer, bu anıları ülkemizin aydınlık ve mutlu geleceğine adamaktadır. Lastik ayakkabılı çocukluktan, general üniformasına Menderes'in İç İşleri Bakanı'nın Harp Okulu'nda intiharına tanıklık Kitap, çok zor sayılabilecek koşullarda başlayan bir yaşamdan ilginç kesitler sunuyor. Tanpınar'a Biraz Huzur Verelim Oğuz Demiralp Yapı Kredi Yayınları 180 s. Tanpınar duvarına Oğuz Demiralp'ten ikinci köşe taşı: Tanpınar, bugüne dek üzerine belki de en çok çalışılmış yazarlarımızdan. Demiralp, Tanpınar üzerine düşünce üretmeyi hep sürdürdü. Tanpınar'a Biraz Huzur Verelim'deki yazılarında tarih, sanat, felsefe, yazın, müzik ve resim var. Demiralp, Tanpınar söz konusu olduğunda her zaman yeni şeyler söylenebileceğini gösteriyor. On Binlerin Yürüyüşü Ali Soysal Tarihçi Kitabevi, 176 s. 29 Ağustos 1922 günü, saat 09.15'de verilen tarihî bir emirle, Eskişehir'e bağlı Seyitgazi'de konuşlanmış bulunan Müstakil Tümen'in Anadolu'daki büyük kaçış harekâtı başlamıştı. Türklerle meskûn ve Türk süvarilerinin cirit attığı bir araziye çıkıyorlardı. Bu emir aynı zamanda heyecanlı, büyük bir serüvenin de başlangıcıydı. Stalin'in Baş Celladı Halk Komiseri Nikolay Yezhov Marc Jansen, Nikita Petrov, Kalkedon, 336 s yıllarında "Büyük Temizlik" olarak adlandırılan ve on beş ay süren tasfiye operasyonunda yaklaşık 1,5 milyon insan tutuklandı ve bunun neredeyse yarısı idam edildi. Bu dev operasyonun baş icracısı Yezhov'du. Bu kitap Sovyet arşivlerindeki bu yeni belgeler araştırılarak yazılmıştır ve Yezhov hakkındaki tek kapsamlı biyografidir. Peter Schlemihl'in Olağanüstü Öyküsü Adelbert Von Chamisso Kolektif Kitap Çev: Murat Özbank, 94 s. "Modern insanın çaresizliğinin masallara özgü bir üslupla aktarıldığı Peter Schlemihl'in Olağanüstü Öyküsü, sonsuz bir servet elde etmek adına Şeytan'a gölgesini satan Peter Schlemihl'in diğer insanlar tarafından aşağılanıp dışlanmasını anlatır. Adelbert von Chamisso'nun edebiyat tarihine damgasını vuran bu eşsiz hikayesi, aradan geçen iki yüzyıla rağmen hâlâ geçerliliğini koruyor.

14